1 van :27
|
|
- Anja ter Linde
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 van :27 In zijn serie over de eurozone staat Edin Mujagic stil bij iets wat economen de onmogelijke drie-eenheid noemen. Wat voor inzichten verschaft dat concept ons in de discussie over de vraag of Nederland wel of niet uit de euro moet treden? Hét argument dat ik vaak hoor waarom Nederland uit de eurozone zou moeten treden en de gulden terug zou moeten brengen, is dat ons land zo zijn eigen monetair beleid, afgestemd op de noden van de Nederlandse economie en maatschappij, moet voeren. Dit impliceert uiteraard dat het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) nadelig is voor Nederland, iets wat ik overigens onderschrijf. Maar zoals ik in mijn eerdere bijdragen heb geschreven: we moeten in dit soort discussies de realiteit nooit uit
2 2 van :27 het oog verliezen. De onmogelijke drie-eenheid is zo n reality check. Monetaire soevereiniteit is één van de drie elementen van die drie-eenheid. De andere twee zijn een vaste wisselkoers en vrij kapitaalverkeer. De onmogelijke drie-eenheid zegt dat de centrale bank van een land op elk gegeven moment slechts twee van die drie doelstellingen kan bewerkstelligen, maar nooit alle drie tegelijkertijd. Als land moet je dus steeds kiezen welke doelstelling je wilt laten vallen. Voordat we verder gaan, zal ik eerst kort laten zien waarom het onmogelijk is én monetair soeverein te zijn én een vaste wisselkoers te hebben én kapitaalverkeer vrij te laten. Stel dat de rente in de wereld en ons fictief landje 10 procent bedraagt. Om de economische groei in eigen land te stimuleren, verlaagt de centrale bank de rente in eigen land ineens naar 5 procent. Wat zou er dan gebeuren? Beleggers zouden massaal geld komen lenen in zo n land om vervolgens dat geld, na het omgewisseld te hebben in een andere munt, elders uit te lenen of weg te zetten op een spaarrekening á 10 procent. Dit is wat economen een carry trade noemen. Het gevolg voor het land in kwestie is dat de waarde van het eigen munt behoorlijk zou dalen. Immers, op de internationale valutamarkt komt er
3 3 van :27 ineens erg veel aanbod van de munt van ons voorbeeldland zonder dat de vraag ernaar stijgt. Een van de basiswetten van de economie, die van vraag en aanbod, leert ons dat wanneer het aanbod (van in dit geval een valuta) de vraag overtreft, de waarde van die munt omlaag gaat. Dat betekent na enige tijd stijgende inflatie, iets wat de centrale bank alleen kan voorkomen door de rente te verhogen. Maar dát is nou precies wat de bank niet wil doen. Immers, die heeft de rente juist verlaagd om economische groei aan te jagen! Is er dan geen andere mogelijkheid? Die is er wel, sterker nog, er zijn er twee. Om te beginnen kan de centrale bank van het land de rente gewoon op 5 procent houden en op de valutamarkt interveniëren om de waarde van de eigen munt stabiel te houden. Zoals ik al aangaf, die waarde gaat omlaag omdat het aanbod de vraag overtreft. Als onze centrale bank er echter voor zorgt dat de vraag óók stijgt, kan de wisselkoers gewoon stabiel blijven ook al is de rente in ons land de helft van de wereldrente. Het probleem is echter dat die aanpak haast per definitie geen lang leven is beschoren. Onze centrale bank zou namelijk, om de koers stabiel te houden, op de valutamarkt de eigen munt moeten kopen en dus zijn voorraden buitenlandse valuta s moeten verkopen. Die laatste zijn echter beperkt; vroeg of laat zullen ze opraken en op dat moment zal de wisselkoers alsnog zakken. De tweede mogelijkheid de wisselkoers stabiel te houden en monetair soeverein te zijn zónder door eigen voorraad buitenlands geld heen te raken en zónder de rente terug omhoog te moeten brengen, is door vrij verkeer van kapitaal aan banden te leggen. Als onze centrale bank het overmaken of zelfs fysiek meenemen van geld uit het land verbiedt, kunnen eerdergenoemde beleggers niet goedkoop lenen door het geld naar het buitenland te brengen waar het 10 procent rendeert. Op die
4 4 van :27 manier komt er ook geen neerwaartse druk op de wisselkoers. De prijs die wordt betaald is echter dat handel met andere landen ineens zeer bureaucratisch wordt en bedrijven dat dus veel geld gaat kosten, met alle gevolgen van dien voor de werkgelegenheid en economische groei de zaken waar het eigenlijk allemaal om ging. Wat het bovenstaande ons leert, is dat een land dat monetair soeverein wil zijn, moet kiezen tussen óf daarnaast een vaste wisselkoers voor zijn munt te hebben en kapitaalverkeer aan banden leggen óf kapitaalverkeer niets in de weg leggen en de wisselkoers vrij te laten. Dit is in feite de keuze die Nederland zou moeten maken als ons land uit de euro zou stappen. Het is een helse keuze. Voor een zeer open maar kleine economie als de Nederlandse, is een stabiele wisselkoers ten opzichte van de munt van de belangrijkste handelspartner een must. Onze monetaire geschiedenis laat duidelijk zien hoe belangrijk een stabiele waarde van de gulden ten opzichte van bijvoorbeeld de Duitse mark, vroeger voor Nederland is geweest. Het tweede deel van de onmogelijke drie-eenheid die Nederland nodig heeft, is dus de vaste wisselkoers. Maar dat zou betekenen dat de slagbomen omlaag moeten voor kapitaalverkeer. Abstract? In de praktijk houdt dat in dat geld overschrijven naar het buitenland of guldens wisselen voor euro s, dollars of welke andere munt dan ook, streng aan banden wordt gelegd. Wordt aan de grens dan streng gecontroleerd of we niet massaal guldens het land uit smokkelen? Wellicht, maar men kan ook zeggen dat dat niet hoeft. De kans is namelijk groot dat men in het buitenland de guldens niet zal willen aannemen. Nederlandse beleggers kunnen in zo n omgeving veel lastiger beleggen in het buitenland. Voor
5 erlaten eurozone stelt Nederland voor een helse keuze - FTM van :27 grote spelers, zoals onze pensioenfondsen, kan dat een enorme ramp zijn met catastrofale gevolgen voor onze pensioenen. Zij zouden dan namelijk veel minder kunnen diversifiëren met hun beleggingen, wat de rendementen, waar het leeuwendeel van onze pensioenen vandaan moet komen, erg kwetsbaar zou maken en dus in gevaar zou brengen. Klinkt het bovenstaande u erg onaannemelijk in de oren? Nederland en strenge kapitaalcontroles, het zal de meeste mensen voorkomen als sciencefiction. Wist u echter dat zeer strenge kapitaalcontroles, met behoorlijke straffen op het niet naleven ervan, in Nederland nog niet zo lang geleden de gewoonste zaak van de wereld waren? Na de Tweede Wereldoorlog was geld overmaken vanuit Nederland naar andere landen niet alleen erg duur, vaak was het maar beperkt mogelijk of zelfs volstrekt onmogelijk. En daar waar het beperkt mogelijk was, moest De Nederlandsche Bank (DNB) eerst het groene licht geven. Voor elke transactie afzonderlijk. Maar het was niet alleen geld overmaken naar het buitenland waar strenge regels voor golden. Iedere Nederlander van 14 jaar en ouder mocht per jaar maximaal 400 gulden aan buitenlands geld kopen, en dat ook pas nadat hij een briefje met daarop de toestemming van DNB kon overleggen. In 1956 werd dat, voor een paar valuta s, uitgebreid naar 1000 gulden per persoon per jaar en voor de aanschaf van die beperkte hoeveelheid was nog steeds een vergunning nodig. DNB bepaalde hoeveel geld de Nederlanders met zijn allen per jaar mochten omwisselen. Iedere aanvraag kwam in een pot terecht en DNB bepaalde bij loting wie wel en wie geen deviezen kreeg. Buitenlands geld op zak hebben zonder het bezit te kunnen verantwoorden met een vergunning van DNB was strafbaar. Gedogen bestond toen niet in Nederland: als iets strafbaar was, dan werd het ook bestraft en flink ook. In Amsterdam trof de politie bijvoorbeeld in die tijd eens een straathandelaar aan met 2 Britse ponden op zak waarvan hij de afkomst niet kon verantwoorden. Ook al ging het maar om een beperkt bedrag, de man kwam er niet met een waarschuwing vanaf: hij kreeg drie weken gevangenisstraf. Handel met bedrijven uit het buitenland was voor Nederlandse bedrijven verboden dat wil zeggen, verboden zonder een toestemming van DNB als er vreemd geld aan te pas kwam. Om alle aanvragen te beoordelen,
6 6 van :27 kwam er bij DNB een speciale afdeling, het Kantoor deviezenvergunning. Op een gegeven moment werkte ruim de helft van alle DNB-werknemers op die afdeling. Pas in de loop van de jaren 70 en 80 verdwenen langzaam de barrières op de kapitaalmarkt. Het is geen toeval dat in dezelfde periode Nederland besloot zijn gulden te koppelen aan de Duitse mark: hier is, zonder dat men dat doorhad, de onmogelijke drie-eenheid duidelijk zichtbaar. Nederland wisselde zijn monetaire soevereiniteit met een vaste wisselkoers in voor een stelsel waarin de waarde van de gulden stabiel bleef, maar het land nu vrij kapitaalverkeer omarmde ten koste van monetaire autonomie. Terug naar het hier en nu en de discussie over Nederland in de euro. Als ons land uit de gemeenschappelijke munt wil treden, dan zijn de opties voor Nederland als volgt:
7 7 van :27 1. Monetair soeverein met vrij kapitaalverkeer, maar met een zwevende wisselkoers. 2. Stabiele wisselkoers met vrij kapitaalverkeer, maar niet monetair soeverein. 3. Monetair soeverein met een stabiele wisselkoers, maar zonder vrij verkeer van kapitaal. Omdat het verlaten van de eurozone monetaire soevereiniteit impliceert, valt optie 2 af. Aangezien onze monetaire geschiedenis laat zien dat een stabiele koers van de gulden onontbeerlijk is voor onze welvaart, valt optie 1 ook af en blijft optie 3 over: stabiele wisselkoers, monetair soeverein, maar zonder vrij verkeer van kapitaal, met alle gevolgen van dien voor onze economie. De economische wetten zijn onverbiddelijk: alle drie de doelstellingen samen realiseren, gaat niet. Twee wel, maar niet alle drie. Dus kiezen maar. En voor wie zich toch stiekem afvraagt: maar als Nederland nou eens probeert van die onmogelijke drie-eenheid een mogelijke drie-eenheid te maken? Denk niet dat het niet eerder is geprobeerd. Het waren bijvoorbeeld de Aziatische landen die in de loop van de jaren 90 hun munten vastgekoppeld hielden aan de dollar, vrij kapitaalverkeer toestonden én een monetair beleid onafhankelijk van de Fed voerden dat wil zeggen, de rente was veel hoger om de geloofwaardigheid van de koppeling aan de dollar af te dwingen. Dit zorgde ervoor dat beleggers uit de hele wereld toestroomden met hun geld. Investeren in een Aziatisch land was namelijk veilig én lucratief: lucratief door de hoge rente en hoge economische groei en veilig omdat er geen wisselkoersrisico bestond door de koppeling aan de dollar en omdat, bij onraad, geld binnen één seconde terug naar eigen land kon vloeien (vrij verkeer van kapitaal). Dat ging een tijdlang goed. Zó goed dat die Aziatische landen kapitaalverkeer met het buitenland steeds vrijer maakten. Totdat dat te ver ging en de onmogelijke drie-eenheid zijn naam waarmaakte. Er ontstond paniek, buitenlandse beleggers namen de benen met hun geld. Om die kapitaaluitstroom te voorkomen, verhoogden de centrale banken de
8 erlaten eurozone stelt Nederland voor een helse keuze - FTM van :27 rentes. Toen dat tevergeefs bleek, verboden ze kapitaalvlucht. Het vrije kapitaalverkeer was niet meer. Het gevolg van dat alles was wat we tegenwoordig de Aziatische crisis van noemen, iets wat in dat werelddeel zeer diepe sporen heeft nagelaten. Toch maar kapitaal vrij laten stromen en de waarde van de gulden vastklinken aan de Duitse munt, wat bij het verlaten van de eurozone de euro zou zijn? Wat is dan het punt van het terugbrengen van de gulden? Nederland zou door de koppeling aan de euro in feite nog steeds de euro hebben, alleen zouden de bankbiljetten er anders uitzien en formeel zou de naam anders luiden. Bij deze conclusie zijn overigens twee belangrijke kanttekening te maken, waarop ik bij een volgende gelegenheid zal ingaan.
9 9 van :27 Het gesprek over de toekomst van de Europese Unie is het belangrijkste dat er op dit moment in ons deel van de wereld bestaat. En toch wil het maar niet van de grond komen. Dat is vreemd: de onvrede over de EU is immers groter dan ooit. Het Europa van nu lijkt alleen nog maar over markt te gaan en schiet democratisch en bestuurlijk tekort. Er moet iets gebeuren, maar wat? Is er ook een ánder Europa denkbaar? Tijd voor een gepeperd gesprek. Op donderdag 9 maart brengt Follow the Money Wim Boonstra, chef-econoom van Rabobank, journalist Hella Hueck, filosoof/fiscalist Christiaan Vos en Europa-specialist van D66 Kees Verhoeven samen met de altijd goedgebekte FTM-hoofdredacteur Eric Smit. Het doel: het eens stevig over de toekomst van Europa hebben. Save the date en verzeker je nu van een ticket!
10 10 van :27
11 11 van :27 Vandaag 13:32 Vandaag 11:08
12 12 van :27 Vandaag 13:30 Vandaag 13:29 Bewerkt vandaag 12:58
13 13 van :27 Vandaag 13:06 Vandaag 13:08 Vandaag 13:35
14 14 van :27
Naslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 8: Financiële stelsel. 8.1 Overzicht
Naslagwerk Economie van Duitsland 8.1 Overzicht Het Duitse bankenstelsel is anders georganiseerd dan in de meeste andere landen. Naast een centrale bank, de Bundesbank, de reguliere zaken en retailbanken
Nadere informatiemputeer Griekenland om de eurozone te redden FTM
mputeer Griekenland om de eurozone te redden FTM van 6 11-07-17 16:13 ftm.nl Amputeer Griekenland om de eurozone te redden FTM Edin Mujagic 7-9 minuten Vorige week schreef ik waarom het grotendeels kwijtschelden
Nadere informatieEindtermen VWO. Domein E. Wisselkoersen
Eindterm VWO Domein E Wisselkoers Domein E Wisselkoers Eindterm 19: e valuta (van e bepaald land): De vraag naar e valuta wordt bepaald door: a) Export op de lopde reking (van de betalingsbalans) Het buitland
Nadere informatieDe gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM
De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM ftm.nl De gulden is lang niet zo oer-hollands als je denkt FTM Edin Mujagic 8-10 minuten Bij de gulden denkt u hoogstwaarschijnlijk aan de Nederlandse
Nadere informatie1. natuurlijke omstandigheden. 2. loonkosten. 3. infrastructuur
Samenvatting door een scholier 1067 woorden 13 juli 2001 4 44 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting:Internationale Handel Hoofdstuk 1: ****Nederland Handelsland**** 1.1 Export/Import: de waarde van
Nadere informatieINVINCO BENELUX. Hoe ver gaat de Euro nog zakken?
Hoe ver gaat de Euro nog zakken? 2 Soms zijn signalen zo duidelijk dat de uitkomst haast voorspelbaar is. Dat is wat de beleggers willen zien: goed tips! Wij hebben een zeer interessante optiestrategie
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Euro
Praktische opdracht Economie Euro Praktische-opdracht door een scholier 1619 woorden 17 februari 2003 6,7 12 keer beoordeeld Vak Economie 1 Onderzoeksvraag. Mijn onderzoeksvraag is: Wat zijn de voor- en
Nadere informatieToetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase
Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Opgave 1 Sinds 1 juni 1998 maakt De Nederlandsche Bank (DNB) samen met de centrale banken van andere
Nadere informatiewisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590?
wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590? 1,3644 * 590 = $805 2300 is dan 1,3644 * 2300 =$3138,12 Hoeveel euro is $789? 1,3644 dollar = 1 euro $789 / 1,3644 =578,28 euro Bereken
Nadere informatie= de ruilverhouding tussen 2 munten De wisselkoers is de prijs van een buitenlandse valuta uitgedrukt in de valuta van het eigen land.
1 De wisselmarkt 1.1 Begrip Wisselkoers = de ruilverhouding tussen 2 munten De wisselkoers is de prijs van een buitenlandse valuta uitgedrukt in de valuta van het eigen land. bv: prijs van 1 USD = 0,7
Nadere informatieSamenvatting Economie Internationale handel
Samenvatting Economie Internationale handel Samenvatting door een scholier 1484 woorden 7 oktober 2003 5,5 44 keer beoordeeld Vak Economie Lesbrief Internationale handel HS 1 Nederland handelsland Par.
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieEuropa in crisis. George Gelauff. Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering
Europa in crisis George Gelauff Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering Opzet Baten en kosten van Europa Banken en overheden Muntunie en schulden Conclusie 2 Europa in crisis Europa veruit
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 9 en 10
Samenvatting Economie Hoofdstuk 9 en 10 Samenvatting door een scholier 2188 woorden 14 februari 2016 8,6 15 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Hoofdstuk 9: Schommelingen in de economie 9.1 Schommelingen
Nadere informatieARTIKELEN SPAARRENTE FORS LAGER, INFLATIE STIJGT VERDER
ARTIKELEN SPAARRENTE FORS LAGER, INFLATIE STIJGT VERDER ARTIKEL 1 Ook in juli 2013 worden de spaarrente's verder verlaagd Bron: financieel Dagblad d.d. 7 augustus 2013 De rentestijging op de kapitaalmarkt
Nadere informatieSamenvatting Economie Internationale Handel
Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting door een scholier 1611 woorden 9 september 2001 6,5 169 keer beoordeeld Vak Economie Economie Internationale Handel Hoofdstuk 1 Nederland is erg
Nadere informatie25-01-2015, Jaargang 2, Editie 4. Mario Draghi slaagt voor zijn eerste examen
25-01-2015, Jaargang 2, Editie 4 Mario Draghi slaagt voor zijn eerste examen Het is alweer ruim twee jaar geleden, dat Mario Draghi een verdere verdieping van de crisis in Europa afwendde. Hij deed dat
Nadere informatieINVINCO BENELUX. Goudprijs is alweer op zijn retour. Een crash blijft mogelijk
Goudprijs is alweer op zijn retour. Een crash blijft mogelijk 2 Wat is het geheim en de essentie van goed beleggen? Je moet anticiperen op de werkelijkheid van morgen en wat die voor gevolgen heeft voor
Nadere informatieQE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak?
QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? Komt er QE in de eurozone? Sinds enige maanden wordt er op de financiële markten gezinspeeld op het opkopen van staatsobligaties door de Europese
Nadere informatieConcept Welvaart en Groei
LESBRIEF 5 Inflatieverwachtingen Doelgroep: SLU: 5 havo, 5/6 vwo 1 lesuur exclusief huiswerkopdracht Concept Welvaart en Groei begrippen CE inflatie korte vs lange termijn vertrouwen prijsstabiliteit monetair
Nadere informatieObligaties 4-4-2014. Algemeen economisch:
Obligaties 4-4-2014 Algemeen economisch: Over de afgelopen maanden zet de bestaande trend zich door. De rente blijft per saldo onder druk, ondanks een tijdelijke hobbel na de start van het afbouwen van
Nadere informatieVeel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen
Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand
Nadere informatieAls de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.
Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie
Nadere informatieBrexit domineert de beurs. Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK
Brexit domineert de beurs Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK Volgende week donderdag gaan de Britten naar de stembus om over een uittreding uit de Europese Unie te stemmen. Op dit
Nadere informatieSamenvatting Economie Lesbrief Internationale handel
Samenvatting Economie Lesbrief Internationale handel Samenvatting door een scholier 1819 woorden 4 mei 2004 8,2 97 keer beoordeeld Vak Economie INTERNATIONALE HANDEL COMPLETE SAMENVATTING: H 1 T/M 3 Hoofdstuk
Nadere informatieAntwoorden Economie Handel
Antwoorden Economie Handel Antwoorden door een scholier 973 woorden 14 april 2004 4,8 61 keer beoordeeld Vak Economie Begrippen: Open Economie: Bijvoorbeeld: Nederland exporteert veel goederen en diensten
Nadere informatie6,3 ECONOMIE. Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari keer beoordeeld. Lesbrief Globalisering INFLATIE
Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari 2011 6,3 17 keer beoordeeld Vak Economie ECONOMIE Lesbrief Globalisering INFLATIE Soort Oorzaken OPLOSSINGEN Vraag Bestedingsinflatie Door de oplevende
Nadere informatieHoofdstuk 5: Internationale betrekkingen
Hoofdstuk 5: Internationale betrekkingen Economie VWO 2011/2012 www.lyceo.nl H5: Internationale betrekkingen Economie 1. Inkomen 2. Consument 3. Producenten 4. Markt en Overheid 5. Internationale betrekkingen
Nadere informatieSamenvatting Economie Internationale Handel
Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting door een scholier 3059 woorden 10 juni 2004 6,4 124 keer beoordeeld Vak Economie 1.1 Introductie Bij export en import praten we over de waarde van
Nadere informatieEURO. Vanaf januari 2002 betalen we in Nederland en in veel andere Europese landen met de euro.
EURO Vanaf januari 2002 betalen we in Nederland en in veel andere Europese landen met de euro. Muntgeld Bankbiljetten EURO Hadden jullie al gezien dat er 2 briefjes zijn van 5 euro? oud briefje nieuw briefje
Nadere informatieHoofdstuk 24 Valutamarkt
Hoofdstuk 24 Valutamarkt Open vragen 24.1 Een valutahandelaar van een bank die in dollars handelt, krijgt op een gegeven moment de volgende gegevens op zijn beeldscherm (we gaan ervan uit dat het verschil
Nadere informatieValutamarkt. fransetman.nl
euro in dollar wisselkoers Wisselkoers (ontstaat op valutamarkt) Waarde van een munt uitgedrukt in een andere munt Waardoor kan de vraag naar en het aanbod van veranderen? De wisselkoers van de euro in
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2016 t/m 31 december Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2016-1 oktober 2016 t/m 31 december 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 98,8% naar 105,7%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatie2) sparen -> oppotten: chartaal of giraal geld op een betaalrekening. Direct kunnen gebruiken (=liquide). Geen rendement
Samenvatting door C. 1209 woorden 29 mei 2016 7,8 6 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Samenvatting Economie Monetaire Zaken H.1 Geld * Geld -> Chartaal (munten en bankbiljetten) + Giraal (geld
Nadere informatieUIT geld en banken
Hoe ontstaat geld in de economie? Geld heb je nodig om spullen mee te kunnen kopen, zonder geld valt er niets te kopen, en als er te weinig geld is zitten mensen te wachten op geld voordat ze het uit kunnen
Nadere informatieVoorbeeldcasussen workshop DELFI-tool t.b.v. de LWEO Conferentie 2016. Auteurs: Íde Kearney en Robert Vermeulen
Voorbeeldcasussen workshop DELFI-tool t.b.v. de LWEO Conferentie 2016. Auteurs: Íde Kearney en Robert Vermeulen De voorbeelden in de casussen zijn verzonnen door de auteurs en komen niet noodzakelijkerwijs
Nadere informatieIk ga het in mijn werkstuk over de euro en de Europese Unie hebben. De volgende punten zal ik in mijn werkstuk verwerken;
Werkstuk door een scholier 2376 woorden 29 november 2001 7,3 29 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding Ik ga het in mijn werkstuk over de euro en de Europese Unie hebben. De volgende punten zal ik in mijn
Nadere informatieValutamarkt. De euro op koers. Havo Economie 2010-2011 VERS
Valutamarkt De euro op koers Havo Economie 2010-2011 VERS 2 Hoofdstuk 1 : Inleiding Opdracht 1 a. Dirham b. Internet c. Duitsland - Ierland - Nederland - Griekenland - Finland - Luxemburg - Oostenrijk
Nadere informatieBeleggen in de VS, Europa of Emerging Markets?
Beleggen in de VS, Europa of Emerging Markets? Rob Stuiver & Tycho Schaaf Amsterdam, 18 september 2018 Uw sprekers van vanavond Rob Stuiver Tycho Schaaf Fund Manager VOC Fonds Beleggingsexpert LYNX Blogger
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014. Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,0% naar 123,6% Reële dekkingsgraad
Nadere informatie6,9. Werkstuk door een scholier 1550 woorden 3 april keer beoordeeld. De euro
Werkstuk door een scholier 1550 woorden 3 april 2002 6,9 53 keer beoordeeld Vak Economie De euro Sinds 1 januari 2001 betalen we met de Euro. De euro is de gemeenschappelijke munt voor de landen die lid
Nadere informatieLoonkosten per product omhoog - Prijzen omhoog - Internationale concurrentiepositie omlaag
Samenvatting Economie Europa Samenvatting door S. 1608 woorden 27 maart 2017 7,5 27 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Hoofdstuk 1: Waar produceren Open economie - Een land handeld veel met het
Nadere informatie6,1. Praktische-opdracht door een scholier 2179 woorden 5 december keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 2179 woorden 5 december 2007 6,1 19 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding Onze PO van geschiedenis gaat over de verschillende factoren van de handel. Ook in welke
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 1 t/m 3, Economische Integratie
Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 t/m 3, Economische Integratie Samenvatting door een scholier 2379 woorden 23 maart 2004 5,4 20 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Hoofdstuk 3 Economische Integratie
Nadere informatieSamenvatting Economie Internationale Handel
Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting door een scholier 2653 woorden 21 januari 2002 7 392 keer beoordeeld Vak Economie Internationale handel Hoofdstuk 1 Nederland Handelsland Er is
Nadere informatieMACRO-VRAAG EN MACRO-AANBOD
pdf18 MACRO-VRAAG EN MACRO-AANBOD De macro-vraaglijn of geaggregeerde vraaglijn geeft het verband weer tussen het algemeen prijspeil en de gevraagde hoeveelheid binnenlands product. De macro-vraaglijn
Nadere informatieProfielwerkstuk Economie De euro en de gevolgen voor de werkgelegenheid
Profielwerkstuk Economie De euro en de gevolgen voor de werkgelegenheid Profielwerkstuk door een scholier 2839 woorden 6 maart 2002 6,2 126 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding Op 1 Januari 2002 was
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieDutch Meat Importers Association. Noordwijk, 7 nov 2014
Dutch Meat Importers Association Noordwijk, 7 nov 2014 Introductie Laurens Maartens Nooit verlegen om een praatje! Geeft met veel plezier zijn visie op de markten. Oa DFTtv en WallStreetJournal. UBS /
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2005-I
4 Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 8 per kg 1 Een voorbeeld van een juist antwoord
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten eerste kwartaal 2018 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten eerste kwartaal 2018 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg, Aegon Asset
Nadere informatieHoofdstuk 1: Waar produceren
Hoofdstuk 1: Waar produceren Open economie - Een land handeld veel met het buitenland, importeert & exporteert veel Er is meer keuze aan goederen of diensten dan in een gesloten economie Concurrentiepositie
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 105,7% naar 110,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieInnovatie, modernisering, goede scholing - een land levert dan goede kwaliteit. Afnemers; goede verhouding prijs en kwaliteit
Samenvatting door een scholier 1633 woorden 8 juni 2007 6,5 4 keer beoordeeld Vak Economie Economie Internationale Handel. Hoofdstuk 1 Nederland handelsland. Nederland afhankelijk van handel omdat het
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gestegen van 105,7% naar 115,4%. Dit komt
Nadere informatie1. Inleiding Ik ga het in mijn werkstuk over de euro en de Europese Unie hebben. De volgende punten zal ik in mijn werkstuk verwerken;
Werkstuk door een scholier 2302 woorden 20 februari 2000 6 144 keer beoordeeld Vak Economie 1. Inleiding Ik ga het in mijn werkstuk over de euro en de Europese Unie hebben. De volgende punten zal ik in
Nadere informatieKwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014
Kwartaalbericht 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015 Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Dekkingsgraad: 111,5% Beleidsdekkingsgraad: 112,6% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2014: 27,6%
Nadere informatieBegrippenlijst Economie H10 geld en geldschepping
Begrippenlijst Economie H10 geld en geldschep Begrippenlijst door V. 902 woorden 8 juni 2013 3 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Kern van de economie Begrippenlijst economie hoofdstuk 10 10.1 geld
Nadere informatie1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet.
AANVULLENDE SPECIFIEKE TIPS ECONOMIE VWO 2007 1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet. : Leg uit dat loonmatiging in een open economie kan leiden tot
Nadere informatieDe Europese schuldencrisis heeft aangetoond dat een zeer hoog niveau
Chapter 6 Samenvatting (Dutch summary) De Europese schuldencrisis heeft aangetoond dat een zeer hoog niveau van de staatsschuld kan leiden tot oplopende rentelasten die economisch herstel tegengaan. In
Nadere informatieH2 Te veel geld maakt ongelukkig
Samenvatting door M. 940 woorden 15 november 2012 3.3 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Index H2 Te veel geld maakt ongelukkig 2.1 introductie De oorzaak van hyperinflatie is bijna altijd dezelfde:
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 De maand dekkingsgraad ultimo juni is sterk gestegen t.o.v eind maart De beleidsdekkingsgraad is gedaald van
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Economische Monetaire Unie
Praktische opdracht Economie Economische Monetaire Unie Praktische-opdracht door een scholier 3907 woorden 17 juni 2004 6,1 37 keer beoordeeld Vak Economie Samenvattingen: Deelvraag 1: De Economische en
Nadere informatieStabiele wisselkoersen
Stabiele wisselkoersen Volgens Trump komt er binnen afzienbare tijd een einde aan alle valutamanipulaties door centrale banken. Sneller dan wij met zijn allen nu voor mogelijk houden was dit zijn standpunt
Nadere informatieDe groei van de wereldeconomie wordt gemeten aan de hand van de groei van de nationale productie van alle landen in de wereld
Samenvatting door een scholier 1909 woorden 17 april 2007 4,8 30 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1 Import: goederen uit het buitenland kopen Export: producten aan het buitenland verkopen Uitvoersaldo:
Nadere informatieBeursdagboek 24 Mei 2013.
Beursdagboek 24 Mei 2013. Loopt Abenomics nu al op zijn laatste benen! Tijd 10:30 uur. Het was afgelopen nacht in Japan een angstige sessie voor de handelaren. Na eerst een winst van drie procent vlogen
Nadere informatieUIT VWO geld en banken
Hoe ontstaat geld in de economie? Geld heb je nodig om spullen mee te kunnen kopen, zonder geld valt er niets te kopen, en als er te weinig geld is zitten mensen te wachten op geld voordat ze het uit kunnen
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2016-1 april 2016 t/m 30 juni 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gedaald van 98,1% naar 97,9%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatie3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016
Kwartaalbericht 3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016 Samenvatting cijfers per 30 september 2016 Dekkingsgraad (UFR): 99,7% Beleidsdekkingsgraad: 99,1% Belegd vermogen: 24,3 miljard Rendement 2016 t/m
Nadere informatieVroeger: directe ruil goederen tegen goederen, nadeel: moeilijk waardeverhouding / ruilverhouding te schatten.
Samenvatting door een scholier 1593 woorden 27 juni 2003 4,4 11 keer beoordeeld Vak Economie Leerstof Economie 1: Hoofdstuk 4: Vroeger: directe ruil goederen tegen goederen, nadeel: moeilijk waardeverhouding
Nadere informatieSPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECOMONIE MAANDAG 2 MAART UUR 13:00 UUR. Belangrijke informatie
SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECOMONIE MAANDAG 2 MAART 2015 11.30 UUR 13:00 UUR Belangrijke informatie SPD Bedrijfsadministratie Algemene ecomonie Maandag 2 maart 2015 B / 9 2015 Stichting
Nadere informatieDe Duurzaamheid van de Euro
Sustainable Finance Lab : De Duurzaamheid van de Euro #susfinlab www.sustinablefinancelab.nl De euro is niet houdbaar Arjo Klamer Munten komen en gaan Gevallen munten Papiermark (Duitsland) 1914-1924 Hyperinflatie
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Samenvatting: dalende euro en dalende rente Nominale dekkingsgraad gedaald van 117,4% naar 115,1%
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015 Samenvatting: dalende euro en dalende rente door monetair beleid De beleidsdekkingsgraad is gedaald
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m ultimo juni 2012 Samenvatting: Nominale dekkingsgraad gedaald van 107,6% naar 101,9% Beleggingsrendement is 1,6%
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2000-II
Opgave 1 Uit een krant: Uitzendbranche blijft groeien Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de uitzendbranche in het eerste kwartaal van 1998 flink is gegroeid. In vergelijking
Nadere informatie6,8. Als je de stof van 37.1 beheerst, kun je. Antwoorden door een scholier 3896 woorden 16 mei keer beoordeeld. Checklists Thema 8.
Antwoorden door een scholier 3896 woorden 16 mei 2003 6,8 37 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Checklists Thema 8. Als je de stof van 37.1 beheerst, kun je 1. het verschil uitleggen tussen een
Nadere informatieDeviezenproblemen rondom de Tweede Wereldoorlog deel 1
Deviezenproblemen rondom de Tweede Wereldoorlog deel 1 Algemeen Het leek mij nuttig om vóór de beschrijving van de deviezenproblemen eerst duidelijk te maken wat onder deviezen verstaan moet worden, zulks
Nadere informatieDatum 26 april 2017 Betreft Vragen van het lid Leijten (SP) over het bericht dat spaarders geen rente meer krijgen op hun spaargeld
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieWerkstuk Economie Economie van Europa
Werkstuk Economie Economie van Europa Werkstuk door een scholier 4563 woorden 26 april 2001 6,1 217 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding Ik doe mijn werkstuk over de Economie van Europa, uiteraard wel
Nadere informatie"De financiële sector is het probleem,
1 van 5 22-2-2019 07:44 sg.uu.nl "De financiële sector is het probleem, niet de oplossing" 6-8 minuten Investeren in een duurzamere wereld? Als het aan de aandeelhouders ligt, liever niet. Onderzoeker
Nadere informatieBron: Reuters, Shiller, MSCI, IBIS. Bron: Reuters, Shiller, S&P, IBIS
In deze nieuwsbrief gaan wij in op de extra risico s die de afgelopen maanden naar voren zijn gekomen. Wij zullen vooral stilstaan bij de wensen die de nieuwe Italiaanse regering heeft en op de handelsbelemmeringen
Nadere informatieE F F E C T U E E L. augustus 2011-18. Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh
E F F E C T U E E L augustus 2011-18 Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh Hilaire van den Bergh werkt bij BCS Vermogensbeheer B.V. te Rotterdam. De inhoud van deze publicatie schrijft hij
Nadere informatieExamen VWO. Economie 1,2 (nieuwe stijl)
Economie 1,2 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 2 juni 13.3 16.3 uur 2 1 Voor dit examen zijn maximaal 84 punten te behalen; het examen bestaat uit 3
Nadere informatieKwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015
Kwartaalbericht 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015 Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Dekkingsgraad (UFR): 108,3% Beleidsdekkingsgraad: 110,0% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2015 1 e halfjaar:
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens?
Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens? 8.1 Waarom handel met het buitenland? Importeren = het kopen van goederen en diensten uit het buitenland. Waarom? -Goedkoper of van betere kwaliteit -Bepaalde
Nadere informatieHoe de ECB haar eigen beginselen verkwanselt FTM
1 van 6 05-05-17 19:34 ftm.nl Hoe de ECB haar eigen beginselen verkwanselt FTM Edin Mujagic 8-10 minuten Terwijl Nederland op Koningsdag feest vierde, vergaderde het bestuur van de Europese Centrale Bank
Nadere informatieAntwoorden Lesbrief Waar voor je geld
Antwoorden Lesbrief Waar voor je geld Deze lesbrief (derde druk, 2015) is een uitgave van De Nederlandse Bank en tot stand gekomen met medewerking van Gerrit Gorter en Han van Spanje (VECON). 1. Prijzen
Nadere informatieMarktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2014 130,4%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 30 juni 2014. Over de eerste negen maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad
Nadere informatieNaslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 9: Duitsland en de euro. 9.1 Overzicht
Naslagwerk Economie van Duitsland 9.1 Overzicht Eind jaren zestig werd in Europa hardop gesproken over een gezamenlijk economisch beleid met een gemeenschappelijke munt. In 1979 werd dit plan concreet
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur
Economische wetenschappen 1 en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven
Nadere informatie7,4. Samenvatting door een scholier 1838 woorden 5 december keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 1838 woorden 5 december 2005 7,4 9 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting Economie H5 Paragraaf 1 Geld = ongedifferentieerde koopkracht die door iedereen wordt geaccepteerd
Nadere informatie1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen?
1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste oorzaken: 1. Nederlanders worden steeds ouder. Met name de laatste
Nadere informatie