Uitvoeringsprogramma Triple Helix. Regio FoodValley

Transcriptie

1 Uitvoeringsprogramma Triple Helix Regio FoodValley

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1 Verbeteren kennisinteractie / local buzz Experttafels met bedrijven ontwikkelen Techniekpact ICT 4 FoodValley Regionale arbeidsmarktagenda Versterken regionale kennisstructuur, leren en werken Foodgerelateerde opleidingen ontwikkelen, w.o. Associate Degree Arbeidsmarktbehoefteramingen Verkenning regionaal aanbesteden Ondernemerschap in het curriculum 13 2 Uitbouwen Global Pipelines Internationale lobby uitbouwen 15 3 Vergroten Innovatiekracht Kenniscirculatie en innovatie in de regio Faciliteiten voor werklocaties voor incubators en startups Verkennen Circulaire economie Service innovation Kredietverlening voor ondernemers D-foodprinter World Food Center Digitaal Innovatiemonitoring 24 4 Branding en marketing Communicatieplan, marketing en acquisitie 26 5 Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving KennisAs World Food Center/Experience Center Poultry Expertise Center Bereikbaarheidsprojecten Foodproductiecluster FoodValley ICT Campus FoodValley Goederenoverslagpunt 36 Meer informatie 37 2 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

3 Inleiding Ondernemers, onderwijs en overheid werken samen in de Triple Helix Regio FoodValley. Doel van hun samenwerking is: een economische topregio vormen. Hiervoor heeft de triple helix een Strategische Agenda opgesteld. Maak kennis met de ambities via regiofoodvalley.nl/regio/strategische-agenda/. Deze agenda wordt nu vertaald in een Uitvoeringsprogramma. Diverse projecten daarvan zijn uitvoeringsgereed. Deze projecten presenteren we hierbij. Tevens kijken we vooruit welke projecten er de komende tijd nog aankomen. De projecten passen binnen de vijf opgaven uit de Strategische Agenda en geven daar invulling aan. Die vijf opgaven zijn: 1. Verbeteren kennisinteractie 2. Uitbouwen globale pipelines 3. Vergroten innovatiekracht 4. Branding en marketing 5. Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving. De FoodValley regio beschikt over een unieke concentratie van kennis, research, innovatie en bedrijvigheid op het gebied van agrifood. Hiermee kunnen we een constructieve bijdrage leveren aan de duurzame oplossing van mondiale vraagstukken op het gebied van food. Denk aan de wereldvoedselproblematiek of het duurzaam produceren van voeding. Dynamisch programma Omdat de ambitie voor de FoodValley regio hoog is, zal het uitvoeringsprogramma dynamisch zijn. Jaarlijks zullen nieuwe projecten worden toegevoegd aan voorliggend programma, terwijl afgeronde projecten worden afgevoerd. Naast de selectie in dit programma worden er in de FoodValley regio nog vele andere initiatieven uitgevoerd, die ook bijdragen aan de regio FoodValley-ambitie. Besluitvorming De projecten dragen bij aan de strategische agenda en worden door meerdere O's getrokken en ondersteund. We vragen de deelnemende organisaties nu concreet aan dit programma bij te gaan dragen. Het is aan de initiatiefnemers en hun achterbannen om over de budgettering en uitvoering van de individuele projecten te besluiten. Wat betreft de projecten zal de Triple Helix: de projecten voorzien van aandacht en energie; de samenhang tussen de projecten vergroten; zich als ambassadeur inspannen om middelen voor de projecten beschikbaar te krijgen; proberen de uitvoeringskracht te vergroten. 3

4 Opgave 1: Verbeteren kennisinteractie / local buzz De projecten uit deze eerste opgave uit de strategische agenda hebben tot doel de kennisuitwisseling te verbeteren tussen bedrijfsleven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen, oftewel het vergroten van de local buzz. 4 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

5 1.1 Experttafels met bedrijven ontwikkelen In de regio FoodValley is de organisatiegraad van bedrijven niet zeer hoog. Uit de strategische agenda blijkt dat de local buzz te gering is. Daarom is Kenniscirculatie/ kennis-interactie de eerste belangrijke opgave van de strategische agenda Een innovatiemakelaar werkt vanuit de RCT Gelderland voor de regio FoodValley. Zijn taak is makelen en schakelen: kennisvragen op innovatiegebied van ondernemers in de regio verbinden met andere ondernemers en met kennisinstellingen. Om deze kennisinteractie tot een succes te brengen is het noodzakelijk dat bedrijven elkaar beter leren kennen, meer gaan samenspreken en gaan samenwerken. Door bedrijven, die iets gemeenschappelijks hebben, in de regio met elkaar te verbinden, wordt overleg met onderwijs- en kennisinstellingen over bijv. innovatiewensen makkelijker. Dit verbinden kan een eenmalig, meermalig of structureel karakter krijgen. De kunst is ondernemers te trekken die op innovatiegebied dezelfde kennisbehoefte of interesse hebben, bijv. doordat ze overlap hebben in de afzetmarkt, inkoop en/of in de keten samenwerken. Op dit moment is behoefte gebleken aan experttafels bij ondernemers op het gebied van vision technology, circulaire economie, regionaal ondernemerschap, poultry (Barneveld). Het wordt interessant als de ondernemers er belang bij hebben. Immers, wanneer er een concrete vraag rondom een innovatie beantwoord wordt, kan nieuwe business ontstaan. Dit is dan ook het gewenste effect van de experttafels. Doel is op een laagdrempelige wijze tot minimaal 20 expertttafels van bedrijven op regioniveau te komen. Als resultaat ontstaat er meer kenniscirculatie in de regio, met als beoogd effect dat er via deze weg meer business en dus meer werkgelegenheid ontstaat in de FoodValley-regio. De gekozen vorm is een invulling van local buzz en kenniscirculatie. Deze vorm geeft geen garantie op nieuwe businesscases, maar doel is deze door de stimulering van samenwerking wel te realiseren. Als target worden minimaal 5 experttafels per jaar beoogd (totaal 20). Op deze wijze worden ruim 200 bedrijven betrokken. Inhoudelijk zijn de randvoorwaarden dat de onderwerpen een connectie hebben met food en zicht bieden op nieuwe business c.q. werkgelegenheid. Overall projectleider: RCT Vallei Partners: FOV, VNO/NCW, regiogemeenten (Regio FoodValley) Kosten: voor 4 Jaar Financiering regiogemeenten: 0,04 mln. Gevraagd provincie: 0,1 mln. 1 - Verbeteren kennisinteractie 5

6 1.2 Techniekpact Landelijk is het Techniekpact overeengekomen met als doel de instroom in het technisch onderwijs hoger te krijgen. Ook in de regio FoodValley wordt dit pact nu uitgevoerd. Doel hier is het onderwijsaanbod beter aan te laten sluiten bij de (regionale) behoeften die bedrijven nu hebben. Om het dreigende tekort aan technisch geschoold personeel te voorkomen en jongeren te enthousiasmeren voor een technische (vervolg)opleiding, hebben vertegenwoordigers van de 3 O's het Techniekpact regio FoodValley opgesteld. Dit pact onderkent de drie hoofdlijnen uit het nationale techniekpact dat het kabinet heeft afgesloten met het bedrijfsleven, onderwijs en werknemersorganisaties: 1. Kiezen voor techniek 2. Leren in techniek 3. Werken in techniek Hierbinnen krijgen bestaande, bewezen succesvolle en nieuwe initiatieven hun plaats. Dit maakt het Techniekpact FoodValley tot een dynamisch groeidocument. Binnen het Techniekpact wordt nauw samengewerkt met en gebruik gemaakt van de kennis, kunde en producten van de partners, zoals Wageningen Campus met het Wetenschapsknooppunt en Bètasteunpunt, Kenniscampus Ede met TechnoDiscovery en Knooppunt Techniek, ICT Campus FoodValley, Food Productie Centrum Nijkerk, Poultry Experience Centre Barneveld, maar ook met regionale, provinciale en landelijke initiatieven zoals TechniekTalent.nu, Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Gelderland, de brede regionale steunpunten van Twente en Nijmegen en First Lego League. Het Techniekpact FoodValley richt zich op drie initiatieven, te weten: 1. Wetenschapsknooppunt Wageningen en Bètasteunpunt 2. Knooppunt Techniek 3. Techno- en FoodDiscovery Hiermee wordt meer afstemming en coördinatie in de regio gerealiseerd, evenals kennisdeling en verduurzaming. De initiatieven richten zich op het stimuleren van meer kinderen en jongeren richting de techniek, door ze structureel in aanraking te laten komen met wetenschap en techniek en de (arbeidsmarktmogelijkheden van) de brede technische sector beter zichtbaar te maken. Beoogde resultaten techniekpact: 1. Wetenschapsknooppunt Wageningen en bètasteunpunt a. stimuleren leerlingen havo-vwo (onderbouw) richting techniek b. deskundigheidsbevordering docenten c. promotiecampagne 2. Knooppunt techniek a. stimuleren leerlingen vmbo basis en kader en studenten mbo 1-3 richting techniek b. proefopstellingen met bedrijven rond thema s circulaire economie, 3d-techniek en smart industry c. promotiecampagne 3. Technodiscovery a. stimuleren leerlingen basisonderwijs richting techniek b. keuzevolgsysteem c. promotiecampagne Overall projectleider: WUR Partners: knooppunt techniek, Technodiscovery, Ho-Vo Scholennetwerk Food Valley, regionale ondernemers Kosten: voor 4 Jaar Financiering onderwijs: 1,4 mln., bedrijven 0,265 mln. Gevraagd provincie : 1,6325 mln. 6 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

7 1.3 ICT 4 FoodValley Dit project zet zowel in op het versterken van de ICTsector als het versterken van cross-overs tussen de ICT en Food. De ICT-sector is een belangrijke leverancier en aanjager van innovatie in de Foodsector, maar kampt ook met een aantal problemen. Zo is er een tekort aan gekwalificeerd personeel voor de ICT-sector in FoodValley en ook komen voor de hand liggende cross-overs tussen ICT en Food nog moeizaam tot stand. Met deze aanvraag wordt een extra stimulans geven aan de cross-over tussen de ICT en de Foodsector, waarbij er specifieke aandacht is voor het zorgdragen voor voldoende gekwalificeerd personeel. Onderzoek heeft uitgewezen dat er een toename is van het aantal moeilijk vervulbare ICT-vacatures van in 2011 naar in Gesprekken met ICT-bedrijven maken duidelijk dat dit een belangrijke rem vormt op de groei. De verwachting is dat dit project leidt tot nieuwe kruisbestuivingen en daarmee tot nieuwe innovaties en extra werkgelegenheid. c.q. ecosysteem, waar de gehele onderwijskolom (van PO t/m WO), het bedrijfsleven en overheden uit de FoodValley (ICT en Foodsector) gestructureerd samenwerken bij het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en het realiseren van cross-over innovaties en new business development; 2. Vergroten innovatiecapaciteit door verbeterde samenwerking tussen ICT en de Foodsector. Binnen de ontwikkeling van de ICT Campus (zie verderop) wordt ook op andere thema s zoals Tech en Health ingezet. Vanuit de gemeente Veenendaal wordt er op ingezet een ICT Campus voor de regio FoodValley te realiseren (zie project 5.6). Het programma van deze campus is onder andere gericht op deze bovenstaande speerpunten. Het project ICT4FOODVALLEY kan gezien worden als rode loper voor het verdere inhoudelijke programma van deze campus. Overall projectleider: gemeente Veenendaal Partners: st. ICT Valley Kosten: 0,48 mln. Financiering regio: 0,3 mln. (Veenendaal) Gevraagd provincie Gelderland. : 0,181 mln. Voorts wordt in kind bijgedragen door bedrijven (à 0,425 mln.) en onderwijs (à 0,1 mln.) De doelstelling van dit project is dan ook tweeledig: 1. Zorgen voor extra capaciteit aan voldoende gekwalificeerd personeel, zowel op de korte als langere termijn. Dit door het opzetten van een robuust structureel netwerk 1 - Verbeteren kennisinteractie 7

8 1.4 Regionale arbeidsmarktagenda Nederland is ingedeeld in 35 arbeidsmarktregio s (AMR). Eén regio is de FoodValley regio, met Ede als centrumgemeente. De AMR s hebben als taak een visie op arbeidsmarktbeleid te maken, de dienstverlening aan werkgevers te verbeteren en vraag en aanbod eenduidiger af te stemmen. Binnen de regio Food Valley wordt de overlegstructuur rondom het thema onderwijs en arbeidsmarkt geoptimaliseerd. Een van de opdrachten voor de nieuwe arbeidsmarkttafel van triple helixpartners en overige relevante partners is het gezamenlijk opstellen van de strategische arbeidsmarktagenda gericht op het realiseren van een excellent functionerende arbeidsmarkt, met goed opgeleid personeel en waar ieders talent wordt benut. Prioriteiten en projecten dragen bij aan het optimaliseren van een duurzame match tussen vraag en aanbod, de aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt en het oplossen van concrete knelpunten op de arbeidsmarkt nu en op (middel)lange termijn. We zoeken daarbij aansluiting bij innovatieve concepten, sector overstijgende samenwerking en sociale innovaties. De regionale arbeidsmarkttafel wordt ingericht, inclusief het benodigde organiserend vermogen om tot een effectieve strategische tafel te komen. De strategische arbeidsmarkt wordt onder meer gevoed door de opgaven uit de Strategische agenda Food Valley. In de uitvoering en afstemming ligt er een verbinding met projecten uit het Uitvoeringsprogramma Food Valley die de arbeidsmarkt raken. Beoogde resultaten zijn: Versterking van de samenwerking tussen onderwijs, ondernemers en overheid, effectieve besteding van middelen en de gezamenlijke inspanning om (toekomstige) knelpunten op de arbeidsmarkt op te lossen; Minimaal vijf concrete projecten gericht op het vergroten van een goede match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt nu en in de toekomst. Overall projectleider: Centrumgemeente Ede. Partners: Andere Gemeenten, Uwv, Sociale Partners, Onderwijs, Ondernemers. Bijdrage uit subsidieregeling Organiserend Vermogen van provincie Gelderland. Daarnaast specifieke projectaanvragen binnen de regeling Onderwijs en Arbeidsmarkt, ten behoeve van het oplossen van knelpunten onderwijs/arbeidsmarkt (pm). 8 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

9 1.5 Versterken regionale kennisstructuur, leren en werken Bij de snel wisselende markten is het voor ondernemers een kunst om frisse kennis en goed opgeleid personeel te vinden. Doel van dit project is het versterken van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, zowel bedrijven als werkzoekenden. De arbeidsmarktregio FoodValley is een jonge arbeidsmarktregio (sinds 2012) en wil stevig investeren in passende dienstverlening naar werkgevers op het vlak van leren, werken, en participatie. De regio gaat aansluiten bij de landelijke kennisstructuur van de LeerWerkloketten en een verdere optimalisering van de werkgeversdienstverlening voor leren en werken. Bijzonder aandachtspunt is daarbij investeren in een sluitende keten voor kwetsbare jongeren. Het gaat in het Kenniscentrum leren en werken om de ontwikkeling van innovatieve leer-werkarrangementen, versterken van sociaal ondernemerschap, financial engineering voor bedrijven en het faciliteren van een leven lang leren. Beoogde resultaten zijn: Toename van het aantal leerwerkbedrijven in de regio; Forse toename advisering bedrijven over slim benutten van beschikbare regelingen (financial engineering) Minimaal 3 leerwerkprojecten voor beroepen/sectoren met krapte op de arbeidsmarkt (op basis van arbeidsmarktanalyse) Overall projectleider: centrumgemeente Ede Partners: UWV, COG (zijnde de formele contractpartijen) Anderen betrokken partners: ondernemers, onderwijs, VNO/NCW, SBB, RWB Kosten: via projectbegroting KCLW (2016) Subsidie landelijke programma leren en werken (SZW) Bijdrage UWV: Bijdrage gemeente/regio: Bijdrage COG/onderwijs: Verbeteren kennisinteractie 9

10 1.6 Foodgerelateerde opleidingen ontwikkelen, w.o. Associate Degree De FoodValley regio is zich steeds sterker aan het doorontwikkelen op het brede vlak van Agrifood en foodgerelateerde dienstverleningen bedrijvigheid. Er is, in algemene zin, een toenemende mate behoefte aan hoger opgeleid personeel en specifieker geschoold vakmanschap. Deze trend vertaalt zich voor sommige sectoren in behoefte aan zogenaamde MBO+ beroepen, ofwel HBO Associate degree en bacheloropleidingen. Daarnaast zijn er voor specifieke onderdelen MBO-keuzedelen, HBO minors en op alle niveaus excellentieprogramma s gewenst en/of in ontwikkeling. Dit geldt bijvoorbeeld voor de fooddistributie, foodverwerking of foodtoelevering en cross overs op het vlak van Zorg en Techniek of ICT. Een ander voorbeeld is een onderzoek door FOV en de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie FNLI met als doel om in de regio enkele food- en foodgerelateerde opleidingen te ontwikkelen, in samenspraak met ondernemers. Recent is een onderzoek geïnitieerd door FOV en stichting ICT Valley over de ICT-arbeidsmarkt in Food Valley. Doel van het onderzoek is het streven naar een grotere instroom van gekwalificeerde ICT ers op de ICT-arbeidsmarkt in Food Valley. Het reeds in het najaar van 2015 gestarte initiatief, project Techniek & Food, met een doorlooptijd tot juni 2016, voor het ontwikkelen van Food gerelateerde opleidingen wordt getrokken door COG. In het project Techniek & Food wordt samengewerkt met ROC A12 en Groenhorst. Ook wordt bekeken hoe het voortgezet onderwijs aangesloten kan worden. Door het uitbreiden van het opleidingenportfolio en het faciliteren van een passende studie-omgeving in de regio is het mogelijk om de eigen jongeren in de regio vast te houden en toe te leiden naar de arbeidsmarkt. Door Groenhorst is een aanvraag gedaan om vanuit het Regionaal Investeringsfonds MBO ondersteuning te krijgen voor het vergroten van de instroom (uit het VO), het ontwikkelen van een excellente MBO opleiding. Daarvoor is een consortium van bedrijven en scholen georganiseerd die nauw betrokken zijn bij de opleidingen voor de Food sector. Voor de cofinanciering van deze RIF-aanvraag Food Midden Nederland is gedurende de looptijd van ondersteuning vanuit de Provincie Gelderland nodig, zie ook onderstaand overzicht. De activiteiten richten zich in het kort op: Kiezen in food (gastlessen en excursies), Leren in food (industrieel expertisetrajecten), Werken in food (ontwikkelen bij- en nascholing), Leren in food (ontwikkeling MBO-opleiding food), Leren in food (ontwikkelen AD food), Leren in food (Praktijkfaciliteit Food Innovation Lab) en Kiezen in food). In de combinatie MBO/HBO wordt een Associate Degree (AD) ontwikkeld op het gebied van ICT. Trekkers voor deze MBO/ HBO combinatie zijn COG/ROC A12 en CHE in samenwerking met gemeente Veenendaal en ICT Valley. Parallel ontwikkelt CHE ook een bachelor opleiding op het gebied van ICT. Een ander initiatief is de ontwikkeling van een AD Voedingsmiddelentechnologie door Van Hall Larenstein. Op basis van nieuwe arbeidsmarktramingen, zoals project 7 uit dit Uitvoeringsprogramma, bijvoorbeeld op het gebied van Agrifoodproductie en Smart Industry (ICT, Engineering, Mechatronica) worden initiatieven ontwikkeld om passende opleidingen te ontwikkelen op MBO-, HBO en WO-niveau. Daar waar passend wordt dit ingebed in het Techniekpact FoodValley en het voornemen voor een mogelijk Zorgpact. Overall projectleider: Aeres Partners: bestuurdersgroep onderwijs (Aeres, CHE, COG, Rijn IJssel, vertegenwoordiging vo/i.c. Pantarijn, Van Hall Larenstein, WUR), ondernemers (fov valleiregio, ICT Valley) Kosten: rif Groenhorst food midden nederland , totaal Financiering 2016: mbo/rif Reeds gefinancierd door provincie Gelderland/Regio FoodValley 10 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

11 1.7 Arbeidsmarktbehoefteramingen Het bedrijfsleven ervaart steeds meer krapte op de arbeidsmarkt in de FoodValley. Eén van de oorzaken is discrepantie tussen de behoefte aan nieuwe instromers en de uitstroom van de diverse opleidingen. Om de spanning op de arbeidsmarkt te beperken, heeft de FOV is samenwerking met de diverse partners het initiatief genomen om voor de FoodValley regio: per sector de vraag naar de behoefte aan personeel per functie te inventariseren, een beeld te schetsen van het huidige personeelsaanbod, de verhouding tussen vraag en aanbod in beeld te brengen, het gesprek aan te gaan met de verschillende onderwijsinstellingen om de opleidingsfaciliteiten daar waar nodig beter af te stemmen (het vergroten van de instroom op het gevraagde niveau, het verminderen van uitval, verbetering van de doorstroom tussen opleidingen en het versterken van de aansluiting van de opleidingen op de vraag vanuit het bedrijfsleven). & Organisatie van de Christelijke Hogeschool Ede. Het is de bedoeling dezelfde opzet voor de sectoren Metaalelectro en Bouw te kiezen. Het onderzoek heeft tot doel het verkrijgen van kennis en inzicht in: De mate van personeelsbehoefte op verschillende niveaus (MBO niveau 3 en 4, HBO en WO uitgesplitst naar functieprofielen) binnen de genoemde bedrijfssectoren in de FoodValley regio minimaal voor de komende drie jaar, Het huidige scholingsaanbod van bekostigde onderwijsinstellingen en opleidingsinstituten binnen de FoodValley + Hogeschool Windesheim, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Hogeschool Utrecht, Hogeschool NOVI en NCOI, De mate waarin vraag en aanbod nu op elkaar afgestemd zijn. Overall projectleider: FOV Partners: CHE Totale kosten: Financiering ondernemers: in kind De inventarisatie van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de FoodValley regio is voor de sectoren FOOD en ICT uitbesteed als onderzoeksopdracht bij het lectoraat Mens Gevraagde financiering provincie: Verbeteren kennisinteractie 11

12 1.8 Verkenning regionaal aanbesteden Ondernemers in de regio verkennen de mogelijkheden om vooraf met opdrachtgevers van toekomstige investeringen in de regio FoodValley af te spreken. Aannemers en leveranciers in de regio worden bij voorkeur en actief in de gelegenheid gesteld om offertes in te dienen. Beoogd effect is dat minimaal 30% van het investeringsvolume ten gevolge van de FoodValley-ambitie naar ondernemers in de regio stroomt. Ook WFC Development zal, zodra de aanbesteding van het werk aan het WFC start, zich aan deze afspraak gaan houden. Overall projectleider: FOV Financiering door ondernemers 12 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

13 1.9 Ondernemerschap in het curriculum Er is veel ontwikkelpotentie voor kleine ondernemingen, die met nieuwe vindingen willen pionieren en/of nichemarkten willen bedienen. voorkeur in combinatie met fysieke mogelijkheden voor startende ondernemers (bedrijfsverzamelgebouw en/of start upfaciliteiten). Overall projectleider: COG De ontwikkelpotentie kan tot zijn recht komen als al tijdens de opleiding aandacht wordt geschonken aan ondernemerschap. Partners: CHE, Aeres, Rijn IJssel, VHL, WUR, VNO-NCW, FOV Kosten: 0,04 mln. Financiering onderwijs: in kind Financiering ondernemers: in kind Gevraagd provincie: 0,02 mln. De onderwijsinstellingen hebben reeds onderdelen ter bevordering van ondernemerschap opgenomen in hun curricula. VNO/NCW ziet een ondersteunende rol als het gaat om verder inhoudelijke ontwikkeling. FOV biedt ondersteuning aan in de vorm van ondernemers die voor de klas komen te staan. Voor ondernemerschap in het curriculum geldt, dat COG, in afstemming met CHE, een verkenning uitvoert naar de mogelijkheden en de kansen van ondernemerschap in het bestaande en nieuwe curriculum bij de onderwijsinstellingen in de regio, alsmede de beelden en behoeften bij het bedrijfsleven. Bijdragen van de onderwijspartners en bedrijfsleven is cofinanciering in kind. De verkenning zal bestaan uit een drieluik: 1. De verkenning iseen inventarisatie van de huidige onderwijspraktijk voor ondernemerschap in het regionale VO, MBO, HBO en WO. 2. De (door)ontwikkeling van beroepsonderwijs VO/MBO/ HBO (en WO op onderdelen) gericht op ondernemerschap. Het ontwikkelen van beroepsonderwijs voor een doorlopende leerlijn. Ondernemerschap in Food Valley (bijvoorbeeld aan de hand Ik ga ondernemen, certificaten Ondernemerschap ). Ontwikkeling van keuzedelen, minors ondernemerschap in het MBO, HBO. Doel: een rijker pallet aan herkenbare opleidingen, onderwijscomponenten Ondernemerschap. Breder aangeboden en beschikbaar voor studenten binnen het beroepsonderwijs. 3. Een verkenning naar een Excellentieprogramma Ondernemerschap binnen het MBO, HBO (en WO). Daarbij de verbinding leggen naar stimuleren startende ondernemers, actieve betrokkenheid bedrijfsleven (gastcolleges, uitwisseling etc). Voor dit onderdeel wordt ook een verbinding gelegd met de Utrechtse Ondernemersacademie (een samenwerkingsverband van banken, ondernemers, dienstverleners, Kamer van Koophandel, MBO en HBO). Dit zal leiden tot een verkenning om ook een vorm van Ondernemersacademie te positioneren in Food Valley, bij 1 - Verbeteren kennisinteractie 13

14 Opgave 2: Uitbouwen Global Pipelines Doel van de projecten in deze tweede opgave uit de Strategische Agenda is het uitbouwen van de nationale en internationale en zakelijke netwerken. Projecten binnen deze strategische opgave, waarvan de haalbaarheid de komende tijd nog wordt verkend, zijn: Aantrekkelijkheid voor expats en kenniswerkers bevorderen: de aantrekkelijkheid van de FoodValley regio voor expats en buitenlandse kenniswerkers vergroten, door de behoeften verder in beeld te brengen en gerichte faciliteiten te bieden, naast het ExpatCentre, de goed bereikbare Internationale Scholen in Arnhem en Utrecht, de uitwisselingsprogramma s van kennisinstellingen en tweetalig voortgezet onderwijs. Meer voorlichting voor, missies naar en ontvangsten van internationale ondernemers en ondernemingen: een actie hiertoe zal via het communicatieplan (zie project 4.1) worden uitgewerkt 14 Uitvoeringsprogramma Triple Helix Internationale werkgeversvertegenwoordiging versterken. Doel is in de FoodValley regio representatieve ondernemervertegenwoordigers te benoemen, die kunnen worden ingezet als herkenbare en aansprekende ambassadeurs. De ambassadeurs krijgen o.a. een rol in missies en ontvangsten.

15 2.1 Internationale lobby uitbouwen Brussel is misschien nog wel belangrijker voor de FoodValley regio dan Den Haag of Arnhem. De RFV (Brussels Office) trekt dit project. Overall projectleider: Regio FoodValley Kosten: 0,21 mln./jr De lobbyactiviteiten zijn er voor de belangenbehartiging van de regio en richten zich op vergroting van de naamsbekendheid, versterking van de regionale positie, beïnvloeding van toekomstig beleid en het profiteren van subsidiemogelijkheden. Financiering regiogemeenten: 0,2 mln./jr Gevraagd provincie : 0,01 mln./jr Een belangrijk middel om die doelen te bereiken is grensoverschrijdende samenwerking. Zo wordt nu met de Zweedse regio Östergöttland en de Deense regio Central Denmark samengewerkt. Overheden en de ondernemers investeren reeds in de Brusselse lobby. Maar de verbindingen tussen die lobbyactiviteiten en de (inter)nationale netwerken van bedrijfsleven, onderzoek en onderwijs in de FoodValley regio kan verbeterd worden, zodat meer geprofiteerd kan worden van elkaars kennis en beter gelobbyd kan worden naar wat bedrijven nodig hebben. 2 - Uitbouwen globale pipelines 15

16 Opgave 3: Vergroten Innovatiekracht Doel van de projecten uit deze derde opgave van de Strategische Agenda is meer innovaties met economische waarde te creëren in de FoodValley regio. 16 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

17 3.1 Kenniscirculatie en innovatie in de regio De innovatieve kennis die aanwezig is bij de kennisen onderwijsinstellingen in de regio kan nog beter circuleren. Dit gaan we doen door (1) het optimaliseren van de loketfuncties op de KennisAs ; (2) het vergroten van de local buzz - gericht op het delen van kennis en (3) de doorontwikkeling van de kenniswerkplaats als één van de verbindende partijen tussen vraag en aanbod. 1. Optimaliseren van de loketfuncties op de kennis-as (kennis-/onderwijsinstellingen). In de afgelopen jaren zijn zowel bij kennis-/onderwijsinstellingen tal van zgn. loketten ontstaan. Het doel van de loketten is het verspreiden van kennis en/of het matchen van vraag en aanbod. Een totaalbeeld ontbreekt, inventarisatie van huidig aanbod én gewenste situatie is nodig, waarbij o.a. gekeken wordt naar werkwijze, doelgroepen, mismatch en overlap tussen bestaande loketten om uiteindelijk te transformeren naar de gewenste situatie. Afstemming met de valleybureau s zoals FoodValley.NL, RCT s en andere organisaties in de regio is onderdeel van dit projectonderdeel. 2. Vergroten van de local buzz - gericht op het delen van kennis. Voor het vergroten van de local buzz zal WUR jaarlijks een x aantal events organiseren en faciliteren. Deze events zijn gericht op het delen van kennis met de quadruple helix partners. Er zal extra aandacht besteed worden aan zgn. crossovers (bijv. Food/ICT, Biobased/ duurzaam bouwen, Food/Health etc.). Events worden georganiseerd in afstemming met de triple helix-partners. 3. Doorontwikkeling van de kenniswerkplaats (onderdeel van gebiedscoöperatie O-gen) als één van de verbindende partijen tussen vraag en aanbod. Specifiek gericht op het inzetten van studenten (MBO/HBO/WO) op regionale ondernemers- en overheidsvraagstukken en valorisatie van kennis vanuit de opgedane ervaringen naar curricula van met name MBO-/HBO-opleidingen. Afstemming met o.a. Food Valley NL en RCT de Vallei daar waar het kenniswerkplaatsvraagstukken betreft is onderdeel van dit projectonderdeel. Dit project sluit aan bij het project Experttafels met bedrijven ontwikkelen getrokken door RCT. De projecten worden goed op elkaar afgestemd.in de periode willen we deze stappen geleidelijk en in gezamenlijkheid in de goede richting zetten, zodat in 2019 de kenniscirculatie optimaal georganiseerd is en de innovatiekracht van de regio verbeterd is. Meer uitgebreide projectdocumenatie is voorhanden. Overall projectleider: WUR Partners: COG, CHE, O-gen Kosten: 0,551 mln. Financiering regio: WUR 0,085 mln., O-gen/CHE/COG 0,13 mln. (4 jaar) Financiering provincie : 0,339 mln. (voor 4 jr) 3 - Vergroten innovatiekracht 17

18 3.2 Faciliteiten voor werklocaties voor incubators en startups Doel is startende ondernemers c.q. ondernemingen zoveel mogelijk te faciliteren. Op de Wageningen Campus is reeds een incubator en een bedrijfsverzamelgebouw gerealiseerd. In Wageningen zijn de studentenaantallen en de aantallen onderzoekers (PhD) groeiend, dus de behoefte hieraan neemt toe. Maar ook elders in de Vallei kan ruimte worden geboden aan startende en innovatieve bedrijvigheid, als spin-off danwel aanvulling op de R&D-activiteiten van de grotere bedrijven. Grote ondernemingen geven aan dat een groot deel van de innovatieve ideeën veelal van kleinere ondernemingen afkomstig is. Naast de lopende initiatieven op de KennisAs Ede-Wageningen (welke momenteel verkend worden) kan mogelijk ook elders in de Vallei leegstand worden benut voor incubators en startups. Het ligt voor de hand om een marktpartij te vragen welke behoeften, kansen en mogelijkheden er zijn, naast de verkenning die voor de KennisAs wordt uitgevoerd. Een en ander is nog in verkenning en zal leiden tot projectvoorstellen in 2016 e.v. 18 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

19 3.3 Verkennen Circulaire economie Doel is de regio FoodValley een internationale branding te geven om binnen de uitgangspunten van de circulaire economie op een innovatieve, duurzame en gezonde manier voedsel te produceren en te consumeren. Idee is dit in te vullen d.m.v. Living Lab s, als plaatsen waar we nationaal en internationaal kunnen laten dat we bijdragen aan de circulaire economie. Een bijdrage voor een verkenning wordt gevraagd. Om een internationale topregio te worden is het van belang om de regionale doelen te koppelen aan een mondiaal thema dat hoog op de (internationale) agenda staat. Zo n geschikt mondiaal thema voor de FoodValley is de circulaire economie. In het concept circulaire economie staat een fundamenteel andere wijze van zaken doen centraal: geld verdienen op een manier die zich beter verhoudt met de ecologische reikwijdte van onze planeet en de sociaalculturele behoeften van onze samenleving. Onderscheidend is ook de manier waarop innovatie wordt ontwikkeld en toegepast. Vanaf het prille begin van het innovatieproces tot aan het toepassen en vermarkten van de nieuwe business staat co-creatie voorop. Dat gebeurt in Living Lab s. Het doel is om de FoodValley regio een internationale branding te geven als het gaat om op een innovatieve, duurzame en gezonde manier voedsel te produceren en te consumeren. Voor zowel mens, dier als landschap. Het samenstellen van een consortium (= vertegenwoordigers van de quadruple helix) per Living Lab. Het uitstippelen van een roadmap waarlangs de gebiedsopgave wordt geanalyseerd en waar taken worden toebedeeld aan verschillende consortium partners (hierbij wordt gebruik gemaakt van de FSSD-methodiek). Het koppelen van deze taken aan (mogelijke) acquisitievoorstellen (EFRO, Interreg, H2020, NWO, RAAK etc.) die complementair en synergistisch werken binnen elk Living Lab. Het opzetten van een effectief informatienetwerk tussen de verschillende Living Lab s zodat opgedane kennis en ervaring optimaal kan worden benut binnen en buiten de FoodValley. (Onderdeel van het informatienetwerk kan een roadshow zijn waar bestaande innovaties en nieuwe business ideeën aan de man worden gebracht). Het opzetten van lesprogramma s voor leerlingen, studenten (MBO, HBO en WO) gericht op het toepassen van de Circulaire Economie met speciale aandacht voor een gezonde en duurzame voedselvoorziening. Optioneel: Het opzetten van onderwijs/stageprogramma s gericht op het inzetten van expats op MBO, HBO en WO niveau (denk ook aan vluchtelingen in Gelderland!). Een en ander is in verkennend stadium. Nadere uitwerking volgt in de loop van Overall projectleider: VHL Ondersteuning: WUR, CHE, Aeres, COG, Radboud Universiteit De FoodValley regio is dé plek om dat te leren, te onderzoeken of daarin te leren ondernemen. Als we internationaal geloofwaardig willen overkomen met die ambitie dan moeten we naast interessante lesprogramma s en conferenties ook in onze directe nabijheid kunnen laten zien dat we die kennis ook toepassen. De Living Lab s zijn die plaatsen waar we nationaal en internationaal kunnen laten zien dat we op een duurzame en gezonde manier voedsel kunnen produceren of op een andere manier een bijdrage kunnen leveren aan de circulaire economie ( walk-the-talk ). Mogelijke Living Lab s in de regio Food Valley zijn: Voedingsalliantie Gelderse Vallei, World Food Center, WUR-campus, Bio-energie De Vallei, NIZO-VIKA terrein, bedrijven als kenniscampus Ede, Denkavit, Interface, Paperfoam, Detron. Om de haalbaarheid en wenselijkheid van een aantal Living Lab s te verkennen zijn een aantal activiteiten nodig: Het identificeren en prioriteren van fysieke plaatsen met een complexe gebiedsopgave. 3 - Vergroten innovatiekracht 19

20 3.4 Service innovation Service Innovation ontwikkelt nieuwe rollen voor professionals gericht op regie en participatie van burgers en bedrijven. Het draagt bij aan de toepassing/implementatie van een innovatieve dienst of product vanuit het perspectief van de eindgebruiker. Maatschappelijke waarde wordt ontwikkeld in cross-overs vanuit het culturele, sociale en economische domein van de eindgebruiker. Van belang is de open innovatie; betrokkenheid bij kennisontwikkeling vanaf het begin van de ideeënfase. De opbrengst van Service Innovation uit zich in de onderzoeksmethodiek (Living Labs), tools, professioneel handelingsrepertoire, experimenteerruimtes in de onderwijskolom en in de HBO bachelors. 20 Uitvoeringsprogramma Triple Helix Overall projectleider: CHE Ondersteuning: platform 31, Prof. M. Boogers (UT), Innovatiekwartier Zuid Holland, min EZ, European Foreign Investment Agency, gebiedscoöperatie O-gen

21 3.5 Kredietverlening voor ondernemers De regionale ondernemers vragen meer hulp voor ondernemers op het gebied van voorlichting over de mogelijkheden van kredietverlening. Ook willen ze dat er hulp komt bij het doorgeleiden en/of het opstellen van aanvragen. Het gaat om de kredieten van banken, MKB-faciliteiten bij pensioenfondsen, VC s, provinciale fondsen (PPM Oost), informal investors, kredietunies, crowdfunding en andere opties. Werkvorm voor ons, door ons, met inzet van eigen en externe deskundigen. Partijen in de regio zullen gevraagd worden een voorstel te doen; daarbij wordt een centrale rol toegedacht aan PPM Oost. Overall projectleider: FOV Partners: Oost nv, banken en kredietverstrekkers 3 - Vergroten innovatiekracht 21

22 3.6 3D-foodprinter Ondernemers verkennen de mogelijkheid om in de regio FoodValley de eerste, snel werkende foodprinter te realiseren. Diverse regionale bedrijven en kennisinstanties uit de foodsector zijn hierbij betrokken. Een en ander is in een vergaand stadium van verkenning. Het toepassingsgebied van 3D-foodprinting staat aan het begin van brede innovatieve ontwikkelingen en de hier voorgestelde krachtenbundeling biedt de deelnemers en de regio FoodValley in potentie mogelijkheden om zich wereldwijd te profileren. zoals medische toepassingen of personalisatie van voeding. Partijen kunnen dan worden geselecteerd voor verkoop en distributie. In de laatste fase kunnen de productiefaciliteiten worden gerealiseerd en kunnen producten worden afgezet. Ook kan dan gedacht worden aan het ontwikkelen van vakopleidingen. Op die manier ondersteunt het project alle vijf opgaven van de strategische agenda. Nadere uitwerking volgt in de loop van Overall projectleider: FOV Partners: foodondernemers, WUR Kosten en bijdragen: nader te bepalen Eerst wordt met de opbouw van kennis en ervaring begonnen m.b.t. 3D-foodprinting. Vervolgens kan het project stapsgewijs worden uitgebreid tot commerciële productie, doorontwikkeling en kennisdistributie. Na de eerste fase kan de productie op beperkte schaal starten met inzet van al op de markt beschikbare 3D-foodprinters. Daarna kan het project worden uitgebreid en bij voldoende levensvatbaarheid kunnen in commerciële projecten bij bedrijven meer complexe 3D-printers worden ingezet. Parallel daaraan kunnen kansrijke toepassingsgebieden worden verkend, 22 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

23 3.7 World Food Center Digitaal Er komt een digitaal portaal voor het World Food Center, waarin partijen wereldwijd verbonden kunnen worden met elkaar en met de kennis en bedrijvigheid in deze regio en de rest van Nederland. Het portaal faciliteert communities rondom food. Doelgroepen daarin zijn de voedselindustrie, de technologiebedrijven, maar ook marketingbedrijven, overheden, kennisinstituten en belangengroepen. Rode draad in de facilitering is het wereldwijd verbinden van partijen om via de specifieke foodkennis in de regio business te genereren. Dit aan de hand van de thema s gezonde levenstijl, duurzaamheid en voedselzekerheid en innovaties. Het portaal kent daartoe vier aandachtsvelden: Leren & inspireren; Kennis delen & combineren; Innoveren en Veranderen. Voor het kennisdelen en combineren wordt o.a. ingezet op game-ontwikkeling, want kennis- en informatieoverdracht voor bijv. leren of gedragsbepaling gaat steeds vaker via games. Kennispartners als CHE en Hogeschool Utrecht zijn hierop aangehaakt. Veel kennis wordt ook via video s ontsloten en daartoe heeft het portaal een eigen videokanaal. De site informeert met feiten en cijfers over de regio en met business opportunities. De dienstverlening van bijv. de ANWB en van Google staat model voor de verdere opzet van het portaal. Voor de inhoudelijke invulling praten partners als Ahold en Philips mee. Het digitale World Food Center kan tevens de verbinding zijn met andere hubs of naar andere World Food Centers in de wereld. Overall projectleider: TGG, i.o.m. WFC Voor het leren en inspireren gaat o.a. de WUR via de digitale universiteit weblectures en hoorcolleges brengen; kennis die wereldwijd gevolgd kunnen worden. Development partners: FOV, onderwijs (WUR/CHE/HU/COG) Financiering door bedrijfsleven en onderwijs 3 - Vergroten innovatiekracht 23

24 Innovatiemonitoring 3.8 Om te kunnen volgen of de grote ambitie voor de regio FoodValley waarheid wordt is inzicht nodig in essentiële gegevens, die nu nog ontbreken. Overall projectleider: Regio FoodValley Partners: FOV, regiogemeenten, onderwijspartners, prov. Gelderland Kosten en bijdragen: nader te bepalen Dit project wil de databases die beschikbaar zijn (o.a. CBS, PWE) maximaal gaan benutten om specifieke informatie te verkrijgen. Denk aan het aantal foodbedrijven, de aanverwante sectoren en de non-foodorganisaties, de toegevoegde waarde die deze bedrijven creëren. De economische waarde van de foodsector is nog onvoldoende bekend, maar ook is inzicht in de innovatiekracht van het bedrijfsleven gewenst. Om dit boven tafel te krijgen is waarschijnlijk nader onderzoek nodig. Partijen in de regio FoodValley hebben al eerder een opzet voor een datasysteem gemaakt op de schaal van de FoodValley regio en willen deze verder uitbouwen. Mogelijk kan via praktijkonderzoeken toegevoegde waarde worden geleverd aan de reeds bestaande gegevensbestanden. De sepcifieke wensen en de daarmee gepaard gaande kosten moeten nog in beeld worden gebracht. Dit zal in de loop van 2016 leiden tot voorstellen. Arbeidsplaatsen foodbedrijven Barneveld 2013 Groothandel en logistiek 20% Arbeidsplaatsen foodbedrijven Ede 2013 Onderwijs en onderzoek 6% Onderwijs en onderzoek 0% Landbouw/Veeteelt 36% Landbouw/Veeteelt 36% Groothandel en logistiek 32% Food-gerelateerde bedrijvigheid 26% Voedingsmiddelenindustrie18% Food in de Regio FoodValley Aantal foodbedrijven per categorie in Regio FoodValley 2013 Barneveld 2013 Totaal aantal foodbedrijven Totaal aantal arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen foodbedrijven Rhenen 2013 Groothandel en logistiek 369 Groothandel en logistiek 15% Voedingsmiddelenindustrie127 Voedingsmiddelenindustrie 3905 Landbouw/Veeteelt 1850 Groothandel en logistiek 5242 Totaal aantal foodbedrijven 734 Landbouw/Veeteelt 11% Voedingsmiddelenindustrie 4% Food-gerelateerde bedrijvigheid 0% Voedingsmiddelenindustrie 9% Landbouw/Veeteelt 65% Totaal aantal arbeidsplaatsen in food Groothandel en logistiek 85% Nijkerk Rhenen Veenendaal Wageningen Totaal FoodValley Onderwijs en onderzoek 0% Onderwijs en onderzoek 0% Food-gerelateerde bedrijvigheid 1874 Renswoude Scherpenzeel Food-gerelateerde bedrijvigheid 11% Totaal aantal foodbedrijven en arbeidsplaatsen naar gemeente in FoodValley 2013 Ede Ede 2013 Totaal aantal foodbedrijven Totaal aantal arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen foodbedrijven Scherpenzeel 2013 Landbouw/Veeteelt 4407 Onderwijs en onderzoek 6269 Food-gerelateerde bedrijvigheid 137 Barneveld Voedingsmiddelen industrie 21% Aantal arbeidsplaatsen bij foodbedrijven per categorie in Regio FoodValley 2013 Onderwijs en onderzoek 124 Gemeentenaam Food-gerelateerde bedrijvigheid 5% Uitvoeringsprogramma Triple Helix Rhenen 2013 Totaal aantal foodbedrijven Totaal aantal arbeidsplaatsen Scherpenzeel 2013 Totaal aantal foodbedrijven Totaal aantal arbeidsplaatsen

25 Opgave 4: Branding en marketing Doel van de projecten in deze vierde opgave uit de Strategische Agenda is FoodValley internationaal in de schijnwerpers te zetten, zodanig dat meer bedrijven, bewoners, kenniswerkers en investeerders worden aangetrokken. 4 - Branding en marketing 25

26 4.1 Communicatieplan, marketing en acquisitie In triple helixverband wordt een communicatieplan worden opgesteld en wordt tevens gewerkt aan een strategie voor marketing en acquisitie. Ontwikkelen corporate story FoodValley. Samen opstellen en vastleggen van een eenduidig profiel en dit binnen en buiten de regio uitdragen. Hier ligt ook een link naar de Voedselvisie (RFV). Ook kunnen icoonprojecten zoals het WFC worden toegevoegd. Het profiel moet weerslag krijgen in meerwaarde voor bedrijfscommunicatie voor ondernemers in de regio. Daarbij wordt gebruik gemaakt van waardekaarten om voorkeuren van gebruikers te inventariseren op basis van waarden en cultuur. Voortzetten en verbreden van bedrijvenacquisitieinspanningen. Dit is gericht op (inter)nationale bedrijven en instellingen uit de gehele keten (incl. o.a. productie, logistiek), zowel nieuwkomers en reeds gevestigde bedrijven. Gedefinieerd wordt welke omvang en soorten bedrijven en investeringen we willen in de regio, welke activiteiten moeten worden uitgevoerd ten behoeve van een succesvolle, wervende acquisitie van bedrijven en investeringen naar onze 26 Uitvoeringsprogramma Triple Helix regio en wie die activiteiten moeten uitvoeren. Samenwerkende partijen zijn Oost NV, Regio FoodValley en WUR. Evenementen, congressen, FoodValley Days. Ontmoetingsbijeenkomsten waar bedrijven, onderzoekers en/of financiers elkaar kunnen vinden. Congressen en open days waar innovatie zichtbaar wordt, verder komt en wordt gedeeld. Bijeenkomsten waar geïnteresseerden kunnen kennismaken met Foodbedrijven. Gemeente Nijkerk trekt dit reeds voor Nijkerk. Deze aanpak kan in andere gemeenten worden overgenomen. FoodValley fysiek herkenbaar maken. Door landmarks, aanduidingen (borden), enz. Op die manier raken ook de niet-direct betrokkenen geïnformeerd over het bestaan van de regio, hetgeen op een later moment ten goede kan komen aan de regio. Overall projectleider: Regio FoodValley partners: COG, WUR, FOV Kosten: pm mln. Financiering regiogemeenten: pm Financiering anderen: pm Financiering provincie: pm

27 Opgave 5: Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving Doel van de projecten onder deze vijfde opgave uit de Strategische Agenda is een goede basis te creëren op het gebied van woon- en werkomgeving, vestigingsklimaat en (digitale) bereikbaarheid. Zodanig, dat die basis ruimte biedt voor de ambities. Naast het bieden van deze ruimte, dragen ontwikkelingen als KennisAs, WFC, Poultry Expertise Center, Agriproductiecluster en ICT-Campus bij aan de eerdere genoemde vier opgaven van de Strategische Agenda. aan het versterken van de economische kracht van de regio FoodValley als geheel. Het bidbook is een bouwsteen van de Strategische Agenda FoodValley en vormt de concrete onderlegger van de projecten 5.1 programma KennisAs, 5.2 WFC en 5.4 bereikbaarheid Wageningen van dit Uitvoeringsprogramma. En ondersteunt de andere projecten in dit Uitvoeringsprogramma, zoals ondermeer de projecten Expertafels, Kenniscirculatie, Techniekpact, Poultry Expertise Center en ICT-Campus. De gemeenten Ede en Wageningen hebben samen met WUR een bidbook opgesteld met ambitie en uitdagingen voor het gebied Ede-Wageningen als kennishart van de regio FoodValley. Projecten en activiteiten uit de eerdere vier opgaven t.w. kennisinteractie, global pipelines, innovatiekracht en branding & marketing geven het gebied een gunstige uitgangspositie. Vanuit deze gunstige uitgangspositie wil dit kennishart een schaalsprong maken om hét economische foodcluster van Europa te worden. En daarmee bijdragen Campusontwikkeling maakt het fysieke vestigingsklimaat in Ede-Wageningen sterk, door de mogelijkheden van en samenwerking tussen Wageningen Campus, het World Food Center (WFC) en de Kenniscampus Ede. Fysiek vestigingsklimaat Ook is ruimtelijke herkenbaarheid een belangrijke randvoorwaarde. Hieronder worden de huidige uitgangspositie en de ambities geschetst voor de volgende kernpunten van het fysieke vestigingsklimaat: 4.1 Wageningen Campus 4.2 WFC Campus 4.3 Kenniscampus Ede 4.4 Ruimtelijke herkenbaarheid Strategische Agenda FoodValley In de Regio FoodValley zijn drie relevante campusonwikkelingen gaande, te weten de ICT-Campus in Veenendaal, het Poultry Expertise Center in Barneveld en het Foodproductioncluster in Nijkerk. Gecombineerd met de ontwikkeling van het gebied Ede-Wageningen ontstaat hiermee de gewenste innovatieve, krachtige kennisregio Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving 27

28 5.1 Programma KennisAs Het gebied Ede-Wageningen speelt als kennishart van de regio FoodValley een belangrijke rol in het oplossen van wereldwijde voedseluitdagingen. Ede en Wageningen willen daarmee bijdragend aan het versterken van de economische kracht van de regio FoodValley. Een en ander is uitgewerkt in de bouwsteen Ede-Wageningen: kennishart van regio FoodValley. De economie in de regio FoodValley/Ede-Wageningen is sterk. Tijdens de economische crisis was er landelijk sprake van een krimp van 2,3 procent; de regio FoodValley als geheel bleef op peil, terwijl het aantal banen in Ede-Wageningen met 2,4 procent steeg. De regio is met name sterk in onderzoek, handel en dienstverlening in agrifood en onderscheidt zich daarin van andere foodclusters die dichter bij de primaire productie staan en minder verbonden zijn met kennisinstellingen. Verschillende organisaties van nationale en internationale betekenis zijn vertegenwoordigd in Ede of Wageningen, waaronder WUR (de beste agrifood-universiteit ter wereld), FrieslandCampina, NIZO food research, Keygene, Meteoconsult, Noldus, MARIN, NIOO-KNAW en Essensor. Het expatcentrum en de internationale school staan klaar voor de verwachte toestroom van buitenlandse werknemers in de regio. Het inhoudelijk vestigingsklimaat in het kennishart van regio FoodValley biedt goede aanknopingspunten voor de schaalsprong, maar vereist een stevig stimulans in de vorm van local buzz. Dit zowel op het niveau van de regio als geheel en als rondom de KennisAs Ede-Wageningen. Het fysieke vestigingsklimaat is gunstig voor verdere groei. WUR bouwt sinds 1999 aan de volledig nieuwe universiteits- en onderzoekscampus aan de Droevendaalsesteeg. Inmiddels zijn er 90 bedrijven (starters, MKB en multinationals) gevestigd op Wageningen Campus. In Ede zal de WFC Campus samen met het WFC Experience Center één uitnodigend Food Village vormen. De Wageningen Campus en de Kenniscampus Ede tellen samen meer dan studenten (WO, HBO en MBO). Zodra je de KennisAs Ede-Wageningen binnenrijdt, zal in de toekomst duidelijk zijn dat hier kennis en innovatie zichtbaar centraal staan, op het gebied van food, gezondheid, life sciences, water, duurzaamheid en klimaat. Voor daadwerkelijk realiseren van de schaalsprong is het World Food Center (WFC) - naast WUR - de belangrijkste troefkaart. Het WFC (zie project 5.2) wordt het iconische experience center waar de Nederlandse agrifoodsector en tuinbouwbranche haar toonaangevende rol in de wereldwijde voedselvoorziening laat zien aan een breed publiek. Voor de schaalsprong in het gebied Ede-Wageningen is goede bereikbaarheid van Wageningen vanaf A12 respectievelijk station Ede-Wageningen een must. Autobereikbaarheid is het meest actuale knelpunt (zie project 5.4), maar ook andere vormen van mobiliteit (fiets, OV) vereisen versterking. Het station Ede-Wageningen wordt in de periode ingrijpend vernieuwd en gaat ruimte bieden voor extra intercities en Randstadrail. Er komt een directe autoverbinding tussen de A12 en de stationsomgeving. Het woon- en leefklimaat is uitnodigend. De stationsomgeving, Parklaan, ENKA en de Kazerneterreinen in Ede vormen één van de grootste herontwikkelingslocaties van Nederland, onder de naam Veluwse Poort, Hier komt een gevarieerd woon- en werkgebied op de rand van de stad en de Veluwe. De binnenstad van Wageningen wordt verder gemoderniseerd dankzij ambitieuze projecten zoals Duivendaal en het herstel van de stadsgracht. Er is fors geïnvesteerd in hotel de Wageningse Berg en er zal een nieuw viersterrenhotel komen bij de afslag van de A12. Met intensieve samenwerking tussen de verschillende partijen in de regio, provincie en rijk kan de hierboven geschetste schaalsprong gerealiseerd door maatregelen op het gebied van inhoudelijk en fysiek vestigingsklimaat, bereikbaarheid en woon- en leefklimaat. Hierdoor zal Ede-Wageningen, het kennishart van de regio FoodValley, kunnen uitgroeien tot een toonaangevend foodcluster dat van grote betekenis zal zijn voor het ontwikkelen en toepassen van kennis over het duurzaam voeden van de wereld. Uitvoeringsprojecten KennisAs: Versterken kennispijler (w.o. versterking HBO-food in follow-up op project 6 en interuniversitaire samenwerking food) Communityvorming en versterken innovatief ecosysteem (w.o. Startup-festival 2016, FoodExpo, Food Unplugged, lezingen WUR) Versterken (ruimtelijke) kwaliteit en herkenbaarheid (w.o. toepassing Bouwstenenboek, Parklaan, showcases/living labs) Facility sharing en starterslandschap (w.o. verkenning door Food Valley NL samen met Stichting StartLife naar mogelijkheden van een Food2Consumer Incubator in Ede nabij WFC) plus follow-up, Concrete toolbox acquisitie in afstemming met Regio FoodValley en Oost NV. 28 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

29 Zie voor verdere toelichting het bidboek Kennishart. Naast de projecten uit de vier vorige opgaven en de ontwikkelingen in Barneveld, Veenendaal en Nijkerk is voor het realiseren van een schaalsprong het WFC en bereikbaarheid Wageningen van eminent belang. Daarom zijn WFC en bereikbaarheid afzonderlijk beschreven. Overall projectleider: gemeenten Ede en Wageningen Partners: provincie, WUR, EZ Kosten niet-fysiek: 2,8 mln. financiering Ede en wageningen: 1,4 mln. Gevraagde financiering provincie: 1,4 mln. (reeds geälloceerd) Investering fysiek: 9,6 mln. Gereserveerde kapitaalslasten vanaf 2018 Ede en wageningen: Berekende investering provincie: 6,4 mln. (indicatief) 5 - Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving 29

30 5.2 World Food Center/Experience Center Direct naast het intercitystation Ede-Wageningen zal het World Food Center (WFC) Nederland ontwikkeld worden. Het WFC wordt het (inter)nationale iconische experience center waar de Nederlandse agrifoodsector en tuin-bouwbranche haar toonaangevende rol in de wereldwijde voedselvoorziening laat zien. Het WFC gaat de dialoog van de agrifoodsector met de samenleving intensiveren en tonen welke vooraanstaande rol Nederland speelt in wereldwijde voedselketens. Door te laten zien én te laten ervaren hoe voedsel gemaakt wordt, van grond tot mond, verbindt het WFC consumenten opnieuw met hun voedsel. Het WFC wordt een bijzondere plek waar jaarlijks een groot aantal binnen- en buitenlandse bezoekers op een inspirerende en interactieve manier voedsel kunnen beleven: van gezondheid tot duurzaamheid, van herkomst tot innovatie, van lokaal tot internationaal. Het WFC zal bijdragen aan het herstellen en versterken van vertrouwen in de sector, door middel van open en transparante communicatie. Dit sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de Topsector Agrifood en FAO (wereldlandbouworganisatie) en het maatschappelijk debat over de 30 Uitvoeringsprogramma Triple Helix toekomstige voedselproductie, noodzakelijk om 9,6 miljard wereldbewoners te voeden. Interuniversitair Living Lab Tegelijk is het WFC een broedplaats waar kennisinstellingen en bedrijfsleven nieuwe kennis en markttoepassingen kunnen tonen en uitproberen. WUR onderzoekt de mogelijkheden om in combinatie met de experience-functie van het WFC een interuniversitair food Living Lab rond het thema duurzame voeding in te richten. Het Living Lab maakt gebruik van de grote aantallen bezoekers aan het WFC, onderzoekt hun voorkeuren en gedrag en ontwikkelt hiermee kennis over trends en innovatierichtingen. Bedrijven Het WFC Experience Center wordt ondersteund en omgeven door werkpaviljoens voor (inter)nationale agro-, food- en tuinbouwsector gerelateerde bedrijven (WFC Campus). De Campus is gericht op het huisvesten van food gelieerde bedrijven en instellingen en is aanvullend aan de ontwikkeling van Wageningen Campus, waarmee nauw wordt samengewerkt. Op dit moment hebben 21 foodbedrijven en organisaties hun verbondenheid uitgesproken met de realisatie van het WFC. Multinationals, coöperaties, familiebedrijven en innovators uit verschillende branches nemen deel aan de ontwerpfase, die in juli 2015 gestart is. WUR is deelnemer van het eerste uur. Gedurende het proces zullen meer be-

31 drijven aanhaken. Een ervaren conceptteam ontwikkelt op dit moment in nauw overleg met aangesloten bedrijven en kennisinstellingen het WFC-concept en participatiemodellen waarop hun input gebaseerd zal zijn. Participatie door deelnemende organisaties vindt plaats aan de hand van de drie hoofdonderwerpen: verhalen vertellen, kennis generen en innovatie. Een veelzijdig concept ligt op de tekentafel, waar zowel consumenten als professionals antwoorden vinden op hun vragen over food. Door de gemeenteraad van Ede is, onder voorwaarden, een bedrag van 5 miljoen beschikbaar gesteld als bijdrage in de realisatie van het WFC. De gemeente Ede heeft een grond- en samenwerkingsovereenkomst afgesloten met WFC Development. Dit is de partij die het World Food Center en de WFC Campus gaat ontwikkelen. De aandeelhouders van WFC Development zijn Green en Van Wijnen. Voor het WFC Experience Center wordt in 2016 een ontwerpprogramma inclusief business cases (totaal en per bedrijf) opgesteld samen met alle deelnemende bedrijven, Daarnaast worden afspraken met provincie en rijk gemaakt over de publieke bijdragen en subsidies en het starten van een rodeloperconcept voor het WFC in een van de kazernes. Voor de WFC Campus staat 2016 in het teken van het opstellen van een acquisitie- en ontwikkelstrategie in afstemming met de WUR, de invulling van de Friso- en Mauritskazerne en de uitwerking van het stedenbouwkundig ontwerp incl. de start van de RO-procedure (MER/bestemmingsplan). Rode loper WFC Vooruitlopend op de komst van het WFC wordt de locatie gepostioneerd als dé plek voor foodgerelateerde activiteiten. Hierdoor wordt in aanloop naar het WFC een buzz gecreëerd voor publieke en zakelijke partners. Dit kan door een plek geschikt te maken in een van de kazernegebouwen voor foodevenementen, workshops, debat en dialoog en educatie- & talentontwikkeling. Ook kan het rode loper concept plek gaan bieden aan startups in food. De bedoeling is dat het rode loper concept in 2016 gestart wordt. Een en ander is nog in verkenning en zal leiden tot projectvoorstellen in Overall projectleider: gemeente Ede en WFC development Participatie: onderwijs, kennisinstellingen en agrifoodondernemers Kosten: WFC experience center: 47 mln. Financiering Ede: 5 mln. Benodigde financiering: 18,5 mln.* * cijfers zijn gebaseerd op de business case die is opgesteld in het kader van de haalbaarheidsstudie wfc. de plannen worden momenteel verder geconcretiseerd en ook de business case wordt daarbij geactualiseerd 5 - Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving 31

32 5.3 Poultry Expertise Center De Nederlandse pluimveesector heeft internationaal een leidende positie en meerwaarde ten aanzien van kennis en innovatie. Deze moet behouden blijven en verder ontwikkeld worden. Door de structuur van familiebedrijven, waarbij alles in Nederland wordt geproduceerd, is er sprake van een sterke positie die internationaal niet zomaar kan worden gekopieerd. Een extra kracht is het netwerk en de relatie tussen die bedrijven. Voor de internationale oriëntatie is het cruciaal om op het juiste moment aanwezig zijn in landen en regio s waar men open staat voor producten en kennis. De concurrentie zit niet stil. Gebleken is dat de Nederlandse aanpak met haar unieke elementen (samenwerking in de triple helix, ketenbenadering, cocreatie met partners, duurzaamheid, innovatie) wereldwijd als waardevol wordt gezien. Deze samenwerking in de triple helix en de ketenbenadering in het Poultry Expertise Centre geldt zeker ook voor regio. Dit leidt tot innovatie en toename van economische bedrijvigheid in de pluimveesector (primaire en toeleverende bedrijven) en dus spin-off voor de regio. Doel is de doorontwikkeling van het Poultry Expertise Centrum tot een internationaal opleidings- en kenniscentrum voor de pluimveesector. Het PEC is in 2013 als PPS opgericht als landelijk samenwerkingsverband tussen bedrijven, overheid en kennisinstellingen. Het PEC versterkt als internationaal kennis- en trainingscentrum de landelijke pluimveeopleiding, die in 2009 is opgericht en in 2013 is uitgebouwd door het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Agri en Food. Ook is in 2013 een lectoraat Pluimveehouderij ingesteld. De belangrijkste activiteiten voor de komende jaren zijn: Het voortzetten en uitbouwen van het lectoraat Gezonde pluimveehouderij. Met het accent op: - Innovatieve en duurzame concepten - Duurzame alternatieven met lage footprint voor eiwit in voer Vorming en doorstart van de pilots internationaal samenwerkingsverband (Europees en Worldwide); Landelijke MBO en HBO-opleiding Pluimveehouderij incl. E-learning Opzetten en ontwikkelen van een internationale MBA opleiding Poultry Production Opbouwen en versterken van de samenwerking tussen kennisinstellingen (MBO, HBO en WUR) m.b.t praktijkonderzoek, wetenschappelijk onderzoek, internationale trainingen en innovatie. Poultry business centre en ondersteuningskosten. Overall projectleider: Aeres groep Partners: gemeente Barneveld, ondernemers, onderwijs Kosten: 2,5 mln. Financiering: markt: 0,425 mln., onderwijs: 0,825 mln., gemeente: 0,1 mln., provincie gld: 1,15 mln. 32 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

33 5.4 Bereikbaarheidsprojecten De regio FoodValley is het geografisch middelpunt van Nederland. Een goede bereikbaarheidssituatie is voorwaarde voor het realiseren van de doelstellingen die voor de FoodValley gelden en zal een duidelijke en positieve bijdrage leveren aan de verdere versterking van het imago van de regio. Doel van het opnemen van dit onderdeel in het Uitvoeringsprogramma is om in triple helixverband de krachten te bundelen om grote bereikbaarheidsknelpunten in de regio op te lossen. Daartoe zullen in triple helix regelmatig gezamenlijke prioriteiten worden bepaald en lobbyacties worden afgesproken. een blijvend en urgent aandachtspunt. De afgelopen jaren hebben de gemeente Wageningen en de provincie uitgebreid onderzoek gedaan naar een geschikte gezamenlijke aanpak voor de autobereikbaarheid. Ook in de uitvoeringsfase zullen de gemeenten Wageningen en Ede (Parklaan, station) en de provincie hier gezamenlijk in optreden. In samenwerking met de provincie zijn in Wageningen plannen in ontwikkeling om de bereikbaarheid van de bestemmingen en locaties die voor de verdere ontwikkeling van de KennisAs van strategisch belang zijn weer op niveau te brengen. De benodigde capaciteitsvergroting kan gevonden worden in het verbreden van de provinciale en gemeentelijke verkeersinfrastructuur op deze as, in combinatie met conflictvrije onderdoorgangen op twee belangrijke aansluitingen De West-Oost-corridor A1 is een groot knelpunt; de flessenhals tussen Hoevelaken en Beekbergen is een punt van zorg. Dit tracé, inclusief het knooppunt A1/A30, werkt belemmerend voor de economische groei van de topsector food en van de regio. Ook de zuidelijke ontsluiting en de bereikbaarheid van het gebied De Klomp en rondweg Oost /Veenendaal is een zorgpunt, evenals de bereikbaarheid van de Wageningen Campus in de regio. Overall projectleider: Regio FoodValley Ten aanzien van de bereikbaarheid Wageningen is de bereikbaarheid van de werklocaties voor kennisintensieve bedrijven en instellingen in Wageningen per auto, OV en fiets * Cijfers zijn gebaseerd op eerste haalbaarheidsstudies. De plannen Partners: gemeenten, onderwijs, bedrijfsleven Bereikbaarheid Wageningen Overall projectleider: gemeente Wageningen & provincie Partners: gemeenten, onderwijs, bedrijfsleven Geraamde kosten: ca. 21 mln. Wageningen: 7 mln., provincie gld: 14 mln.* worden momenteel verder geconcretiseerd en ook de kostenbegroting en -verdeling wordt daarbij geactualiseerd. 5 - Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving 33

34 5.5 Foodproductiecluster FoodValley Nijkerk heeft een groot aantal bedrijven in de voedingsen genotmiddelenindustrie binnen zijn grenzen en presenteert zich als het foodproductiecluster van de regio. Voorbeelden van bedrijven zijn: Arla Foods, een internationaal bedrijf met meer dan werknemers wereldwijd in 100 landen; Bieze Food Group (aardappelproducten van Celavita en kruiden, sauzen en marinades van Epos); Vreugdenhil (hoofdkantoor op de Arkerpoort; productie in Barneveld); Struik Europe BV ( 750 medewerkers in heel Europa); Intertaste (soepen, sauzen, maaltijdmixen en marinades, 400 werknemers); 2 Sisters Food Group (meerdere landen, werknemers, produceert kipproducten); Dropfabriek Festivaldi (harlekijntjes; 25% van alle drop in Nederland); Suikerwerkfabriek Van Wandelen (suikerballen en salmiakkogels voor heel Europa). Verder zijn er in Nijkerk industriële bedrijven gevestigd, die al dan niet relaties hebben met de voedingsmiddelenindustrie. Bijvoorbeeld Bronswerk Heat Transfer, een internationaal en kennisintensief bedrijf met haar hoofdkantoor in 34 Uitvoeringsprogramma Triple Helix Nijkerk. Zij ontwikkelt en levert industriële apparaten voor warmte-overdracht en energiebesparing voor de chemische en voedingsmiddelenindustrie en de energiesector. En logistieke bedrijven, zoals Bouw Logistics, onder andere actief in opslag, verpakking en distributie van wijnen en gedistilleerde dranken, met een opslagcapaciteit van maar liefst m2. Deze concentratie aan bedrijvigheid leent zich voor concrete initiatieven, die leiden tot versterking van de positie van het foodproductiecluster in Nijkerk. Bouwstenen kunnen zijn: Beter uitdragen van Nijkerk als foodproductiecluster op landelijk, provinciaal en lokaal niveau (bijvoorbeeld FoodValley Day) en in Brussel. Ook uiteenlopende promotie- en acquisitie activiteiten behoren hiertoe; Aantrekken van MKB-kennisbedrijven; Op internationaal niveau proberen buitenlandse bedrijven naar Nijkerk als greater Amsterdam area te krijgen met minder verkeerscongestie en prettige leefomgeving; Met het acquisitiebeleid bij uitgifte van nieuwe kavels nadrukkelijk richten op bedrijven en organisaties die positief kunnen bijdragen aan het foodproductiecluster en regio FoodValley. Een en ander is nog in verkenning en zal later in deze periode leiden tot projectvoorstellen.

35 5.6 ICT campus FoodValley Onderzoek heeft uitgewezen dat er een toename van het aantal moeilijk vervulbare ICT-vacatures plaatsvindt van in 2011 naar in Duidelijk is dat dit een belangrijke rem vormt voor groei. Vaak kan alleen met internationale werving in vacatures worden voorzien. Het uiteindelijke doel in een ICT-campus te realiseren met ICT-bedrijven, onderwijs-, innovatie- en startersfaciliteiten. Deze campus moet in 2025 gerealiseerd zijn met een vaste/ volledige bezetting door ICT-bedrijven, studenten, onderwijsorganisaties, startups, ICT dienstverleners en intermediaire organisaties. Deze organisaties werken samen aan innovatievraagstukken binnen de ICT-sector maar ook op het raakvlak tussen ICT en andere bedrijfstakken zoals Food, Tech en Health. Deze andere branches weten de ICT-campus te vinden als logische samenwerkingspartner om nieuwe ontwikkelingen te realiseren en om te zetten in nieuwe marktkansen. Om de innovatiekracht nog verder te versterken worden starters binnen de Campus geholpen bij hun (bedrijfs)ontwikkeling (groeiversneller). Tot slot werken de organisaties binnen de Campus samen aan het behouden en versterken van het aantal goed gekwalificeerde medewerkers. Dit is een van de belangrijkste uitdagingen: succesvolle werving van getalenteerde studenten en werknemers voor de ICT bedrijven in hele regio om de huidige en toekomstige vraag naar ICT professionals te kunnen vervullen. steeds meer ICT-partijen de toegevoegde waarde en zullen aansluiten bij in ieder geval de virtuele campus. Ook zullen meer bedrijven hun innovatievragen in samenwerking met de campus oppakken. De Campus is regionaal bekend bij een groot gedeelte van de ICT-bedrijven en bedrijven die actief zijn op de focus gebieden zoals hiervoor benoemd. Dit wordt dan de eerste ICT Campus in NL,waarin onderwijs, bedrijven, overheid, start-ups zijn vertegenwoordigd op een toplocatie in het centrum van het land midden in een innovatielandschap waar ICT, Food en Techbedrijven ruim zijn vertegenwoordigd. De verwachting is dat deze fase maximaal 4 jaar duurt. Deze fase zal samen met het Economic Board Utrecht worden opgezet als businesscase. Fase 3 is het Opschalen en versnellen. Partijen kiezen er voor om zich ook fysiek te vestigen op de Campus. Dit heeft ook een aantrekkende werking op (nieuwe) ICT bedrijven van buiten de regio. De Campus is nationaal bekend als succesvol: ICT-bedrijven hebben geen tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel en de campus is bekend doordat bekende innovaties hier zijn gerealiseerd. Deze fase vergt geen overheidsbijdragen meer. Overall projectleider: gemeente Veenendaal Partners: st. ICT Valley Kosten: pm mln. Financieringsmodel: nader uit te werken met economic board utrecht De focus ligt primair op ICT in relatie tot Food & Health & Tech. Deze sectoren zijn sterk vertegenwoordigd in de brede regio en de verwachting is dat zeker binnen deze sectoren de cross-over met ICT in de toekomst een nog sterker toegevoegde waarde heeft. We willen dit via een groeiproces bereiken. Een aanpak in drie fases. Fase 1, de Start up, is starten met een inhoudelijk programma om te laten zien wat de toegevoegde waarde van samenwerking is, vooral gericht op innovatie en de arbeidsmarkt. De virtuele ICT Campus wordt gelanceerd (stagebank, onderwijsbank, vacaturebank, bedrijvenbank, ontsluiten van kennis en trends rondom innovatie en financiering in de sectoren ICT, food, health en tech). Fase 2 is de eerste fysieke locatie. We realiseren een fysiek access point als eerst hub voor onder andere starters, verbindingspunt tussen onderwijs en bedrijfsleven en ICT Valley. Door het succes van het inhoudelijke programma zien 5 - Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving 35

36 5.7 Goederenoverslagpunt In het kader van het multimodaal vervoer en duurzaamheid is er behoefte aan een goederenoverslagpunt per spoor in de regio. Deze kan een belangrijke functie vervullen voor de import van grondstoffen en de export van producten van de agrifood sector in de regio. Op basis van een uitvoerige haalbaarheidsstudie, waaruit voldoende marktpotentie blijkt, werken het bedrijfsleven en de gemeente Barneveld aan een businessplan voor een locatie aan de A1 (TenT-corridor North Sea-Baltic States). Belangrijke voorwaarde daarbij is de medewerking van andere overheden bij de realisering van een aansluiting op het hoofdspoornet. Een en ander is in verkennend stadium. Nadere uitwerking volgt in de loop van Overall projectleider: gemeente Barneveld met bedrijfsleven. 36 Uitvoeringsprogramma Triple Helix

37 Meer informatie Wilt u meer informatie of participeren in een van de projecten uit het Uitvoeringsprogramma, neem dan contact op met Arjen Droog van Regio FoodValley. Hij is bereikbaar via arjen.droog@regiofoodvalley.nl 37