UITVOERINGS- PROGRAMMA TRIPLE HELIX REGIO FOODVALLEY 18 maart 2016

Transcriptie

1 1 UITVOERINGS- PROGRAMMA TRIPLE HELIX REGIO FOODVALLEY 18 maart 2016

2 Inleiding Ondernemers, onderwijs en overheid werken samen in de Triple Helix Regio FoodValley. Doel van hun samenwerking is: een economische topregio. Hiervoor heeft de triple helix een Strategische Agenda opgesteld. Maak kennis met de ambities via Deze agenda wordt nu vertaald in een Uitvoeringsprogramma. Diverse projecten daarvan zijn uitvoeringsgereed. Deze uitvoeringsgerede projecten presenteren we hierbij. Tevens kijken we door welke projecten er de komende tijd nog aankomen. De projecten passen binnen de vijf opgaven uit de Strategische Agenda en geven daar invulling aan. Die vijf opgaven zijn: 1. Verbeteren kennisinteractie 2. Uitbouwen globale pipelines 3. Vergroten innovatiekracht 4. Branding en marketing 5. Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving. De FoodValley regio beschikt over een unieke concentratie van kennis, research, innovatie en bedrijvigheid op het gebied van agrofood. Hiermee kunnen we een constructieve bijdrage leveren aan de duurzame oplossing van mondiale vraagstukken op het gebied van food. Denk aan de wereldvoedselproblematiek of het duurzaam produceren van voeding. Dynamisch programma Omdat de ambitie voor de FoodValley regio hoog is, zal het uitvoeringsprogramma dynamisch zijn. Jaarlijks zullen nieuwe projecten worden toegevoegd aan voorliggend programma, terwijl afgeronde projecten worden afgevoerd. Naast de selectie in dit programma worden er in de FoodValley regio nog vele andere initiatieven uitgevoerd, die ook bijdragen aan de regio FoodValley-ambitie. Besluitvorming De projecten dragen bij aan de strategische agenda en worden door meerdere o s getrokken en ondersteund. We vragen de deelnemende organisaties nu concreet aan dit programma bij te gaan dragen. Het is aan de initiatiefnemers en hun achterbannen om over de budgettering en uitvoering van de individuele projecten te besluiten. Wat betreft de projecten zal de Triple Helix: de projecten voorzien van aandacht en energie; de samenhang tussen de projecten vergroten; zich als ambassadeur inspannen om middelen voor de projecten beschikbaar te krijgen; proberen de uitvoeringskracht te vergroten. 2

3 Opgave 1: Verbeteren kennisinteractie / local buzz De projecten uit deze eerste opgave uit de strategische agenda hebben tot doel de kennisuitwisseling te verbeteren tussen bedrijfsleven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen, oftewel het vergroten van de local buzz. 1. Experttafels met bedrijven ontwikkelen In de regio FoodValley is de organisatiegraad van bedrijven niet zeer hoog. Uit de strategische agenda blijkt dat de local buzz te gering is. Daarom is Kenniscirculatie/kennis-interactie de eerste belangrijke opgave van de strategische agenda Een innovatiemakelaar werkt vanuit de RCT Gelderland voor de regio FoodValley. Zijn taak is makelen en schakelen: kennisvragen op innovatiegebied van ondernemers in de regio verbinden met andere ondernemers en met kennisinstellingen. Om deze kennisinteractie tot een succes te brengen is het noodzakelijk dat bedrijven elkaar beter leren kennen, meer gaan samenspreken en gaan samenwerken. Door bedrijven, die iets gemeenschappelijks hebben, in de regio met elkaar te verbinden, wordt overleg met onderwijs- en kennisinstellingen over bijv. innovatiewensen makkelijker. Dit verbinden kan een eenmalig, meermalig of structureel karakter krijgen. De kunst is ondernemers te trekken die op innovatiegebied dezelfde kennisbehoefte of interesse hebben, bijv. doordat ze overlap hebben in de afzetmarkt, inkoop en/of in de keten samenwerken. Op dit moment is behoefte gebleken aan experttafels bij ondernemers op het gebied van vision technology, circulaire economie, regionaal ondernemerschap, poultry (Barneveld). H e t w o r d t i n t e r e s s a n t a l s d e o n d e r n e m e r s e r b e l a n g b i j h e b b e n. I m m e r s, w a n n e e r e r e e n c o n c r e t e v r a a g r o n d o m e e n i n n o v a t i e b e a n t w o o r d w o r d t, k a n n i e u w e b u s i n e s s o n t s t a a n. D i t i s d a n o o k h e t g e w e n s t e e f f e c t v a n d e e x p e r t t a f e l s. Doel is op een laagdrempelige wijze tot minimaal 20 expertttafels van bedrijven op regioniveau te komen. Als resultaat ontstaat er meer kenniscirculatie in de regio, met als beoogd effect dat er via deze weg meer business en dus meer 3

4 werkgelegenheid ontstaat in de FoodValley-regio. De gekozen vorm is een invulling van local buzz en kenniscirculatie. Deze vorm geeft geen garantie op nieuwe businesscases, maar doel is deze door de stimulering van samenwerking wel te realiseren. Als target worden minimaal 5 experttafels per jaar beoogd (totaal 20). Op deze wijze worden ruim 200 bedrijven betrokken. Inhoudelijk zijn de randvoorwaarden dat de onderwerpen een connectie hebben met food en zicht bieden op nieuwe business c.q. werkgelegenheid. gebruik gemaakt van de kennis, kunde en producten van de partners, zoals Wageningen Campus met het Wetenschapsknooppunt en Bètasteunpunt, Kenniscampus Ede met TechnoDiscovery en Knooppunt Techniek, ICT-centrum Veenendaal, Food Productie Centrum Nijkerk, Poultry Experience Centre Barneveld, maar ook met regionale, provinciale en landelijke initiatieven zoals TechniekTalent.nu, Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Gelderland, de brede regionale steunpunten van Twente en Nijmegen en First Lego League. OVERALL PROJECTLEIDER: RCT VALLEI. PARTNERS: FOV, VNO/NCW, REGIOGEMEENTEN (REGIO FV). KOSTEN: VOOR 4 JAAR. FINANCIERING REGIOGEMEENTEN: 0,04 MLN. GEVRAAGD PROVINCIE : 0,1 MLN. 2. Techniekpact Landelijk is het Techniekpact overeengekomen met als doel de instroom in het technisch onderwijs hoger te krijgen. Ook in de Regio FoodValley wordt dit pact nu uitgevoerd. Doel hier is het onderwijsaanbod beter aan te laten sluiten bij de (regionale) behoeften die bedrijven nu hebben. Om het dreigende tekort aan technisch geschoold personeel te voorkomen en jongeren te enthousiasmeren voor een technische (vervolg)opleiding, hebben vertegenwoordigers van de 3 O s het Techniekpact regio FoodValley opgesteld. Dit pact onderkent de drie hoofdlijnen uit het nationale techniekpact dat het kabinet heeft afgesloten met het bedrijfsleven, onderwijs en werknemersorganisaties: 1. Kiezen voor techniek 2. Leren in techniek 3. Werken in techniek Hierbinnen krijgen bestaande, bewezen succesvolle en nieuwe initiatieven hun plaats. Dit maakt het Techniekpact FoodValley tot een dynamisch groeidocument. Binnen het Techniekpact wordt nauw samengewerkt met en H e t T e c h n i e k p a c t F o o d V a l l e y r i c h t z i c h o p d r i e i n i t i a t i e v e n, t e w e t e n : 1. W e t e n s c h a p s k n o o p p u n t W a g e n i n g e n e n B è t a s t e u n p u n t 2. K n o o p p u n t T e c h n i e k 3. T e c h n o - e n F o o d D i s c o v e r y Hiermee wordt meer afstemming en coördinatie in de regio gerealiseerd, evenals kennisdeling en verduurzaming. De initiatieven richten zich op het stimuleren van meer kinderen en jongeren richting de techniek, door ze 4

5 structureel in aanraking te laten komen met wetenschap en techniek en de (arbeidsmarktmogelijkheden van) de brede technische sector beter zichtbaar te maken. BEOOGDE RESULTATEN TECHNIEKPACT: 1. WETENSCHAPSKNOOPPUNT WAGENINGEN EN BÈTASTEUNPUNT - 1. STIMULEREN LEERLINGEN HAVO-VWO (ONDERBOUW) RICHTING TECHNIEK - 2. DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING DOCENTEN - 3. PROMOTIECAMPAGNE D e I C T - s e c t o r i s e e n b e l a n g r i j k e l e v e r a n c i e r e n a a n j a g e r v a n i n n o v a t i e i n d e F o o d s e c t o r, m a a r k a m p t o o k m e t e e n a a n t a l p r o b l e m e n. Z o i s e r e e n t e k o r t a a n g e k w a l i f i c e e r d p e r s o n e e l v o o r d e I C T - s e c t o r i n F o o d V a l l e y e n ook k o m e n v o o r d e h a n d l i g g e n d e c r o s s - o v e r s t u s s e n I C T e n F o o d n o g m o e i z a a m t o t s t a n d. Met deze aanvraag wordt een extra stimulans geven aan de cross-over tussen de ICT en de Foodsector, waarbij er specifieke aandacht is voor het zorgdragen voor voldoende gekwalificeerd personeel. 2. KNOOPPUNT TECHNIEK - 1. STIMULEREN LEERLINGEN VMBO BASIS EN KADER EN STUDENTEN MBO 1-3 RICHTING TECHNIEK - 2. PROEFOPSTELLINGEN MET BEDRIJVEN ROND THEMA S CIRCULAIRE ECONOMIE, 3D- TECHNIEK EN SMART INDUSTRY - 3. PROMOTIECAMPAGNE 3. TECHNODISCOVERY - 1. STIMULEREN LEERLINGEN BASISONDERWIJS RICHTING TECHNIEK - 2. KEUZEVOLGSYSTEEM - 3. PROMOTIECAMPAGNE OVERALL PROJECTLEIDER: WUR. PARTNERS: KNOOPPUNT TECHNIEK, TECHNODISCOVERY, HO-VO SCHOLENNETWERK FOOD VALLEY, REGIONALE ONDERNEMERS. KOSTEN: VOOR 4 JAAR. FINANCIERING ONDERWIJS: 1,4 MLN, BEDRIJVEN 0,265 MLN. GEVRAAGD PROVINCIE : 1,6325 MLN. 3. ICT 4 FoodValley Dit project zet zowel in op het versterken van de ICT-sector als het versterken van cross-overs tussen de ICT en Food. Onderzoek heeft uitgewezen dat er een toename is van het aantal moeilijk vervulbare ICT-vacatures van in 2011 naar in Gesprekken met ICT-bedrijven maken duidelijk dat dit een belangrijke rem vormt op de groei. De verwachting is dat dit project leidt tot nieuwe kruisbestuivingen en daarmee tot nieuwe innovaties en extra werkgelegenheid. De doelstelling van dit project is dan ook tweeledig: 1. Zorgen voor extra capaciteit aan voldoende gekwalificeerd personeel, zowel op de korte als langere termijn. Dit door het opzetten van een 5

6 robuust structureel netwerk c.q. ecosysteem, waar de gehele onderwijskolom (van PO t/m WO), het bedrijfsleven en overheden uit de FoodValley (ICT en Foodsector) gestructureerd samenwerken bij het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en het realiseren van cross-over innovaties en new business development; 2. Vergroten innovatiecapaciteit door verbeterde samenwerking tussen ICT en de Foodsector. Binnen de ontwikkeling van de ICT Campus (zie verderop) wordt ook op andere thema s zoals Tech en Health ingezet. Vanuit de gemeente Veenendaal wordt er op ingezet een ICT Campus voor de regio FoodValley te realiseren (zie project 23). Het programma van deze campus is onder andere gericht op deze bovenstaande speerpunten. Het project ICT4FOODVALLEY kan gezien worden als rode loper voor het verdere inhoudelijke programma van deze campus. OVERALL PROJECTLEIDER: GEM. VEENENDAAL. PARTNERS: ST. ICT VALLEY. KOSTEN: 0,48 MLN. FINANCIERING REGIO: 0,3 MLN (VEENENAAL), GEVRAAGD PROVINCIE GLD. : 0,181 MLN. VOORTS WORDT IN KIND BIJGEDRAGEN DOOR BEDRIJVEN (À 0,425 MLN) EN ONDERWIJS (À 0,1 MLN) 4. Regionale arbeidsmarktagenda Nederland is ingedeeld in 35 arbeidsmarktregio s (AMR). Eén regio is de FoodValley regio, met Ede als centrumgemeente. De AMR s hebben als taak een visie op arbeidsmarktbeleid te maken, de dienstverlening aan werkgevers te verbeteren en vraag en aanbod eenduidiger af te stemmen. Binnen de regio Food Valley wordt de overlegstructuur rondom het thema onderwijs en arbeidsmarkt geoptimaliseerd. Een van de opdrachten voor de nieuwe arbeidsmarkttafel van triple helixpartners en overige relevante partners is het gezamenlijk opstellen van de strategische arbeidsmarktagenda gericht op het realiseren van een excellent functionerende arbeidsmarkt, met goed opgeleid personeel en waar ieders talent wordt benut. Prioriteiten en projecten dragen bij aan het optimaliseren van een duurzame match tussen vraag en aanbod, de aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt en het oplossen van concrete knelpunten op de arbeidsmarkt nu en op (middel)lange termijn. We zoeken daarbij aansluiting bij innovatieve concepten, sector overstijgende samenwerking en sociale innovaties. De regionale arbeidsmarkttafel wordt ingericht, inclusief het benodigde organiserend vermogen om tot een effectieve strategische tafel te komen. De strategische arbeidsmarkt wordt onder meer gevoed door de opgaven uit de Strategische agenda Food Valley. In de uitvoering en afstemming ligt er een 6

7 verbinding met projecten uit het Uitvoeringsprogramma Food Valley die de arbeidsmarkt raken. Beoogde resultaten zijn: Versterking van de samenwerking tussen onderwijs, ondernemers en overheid, effectieve besteding van middelen en de gezamenlijke inspanning om (toekomstige) knelpunten op de arbeidsmarkt op te lossen; Minimaal vijf concrete projecten gericht op het vergroten van een goede match tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt nu en in de toekomst. OVERALL PROJECTLEIDER: CENTRUMGEM. EDE. PARTNERS: ANDERE GEMEENTEN, UWV, SOCIALE PARTNERS, ONDERWIJS, ONDERNEMERS. BIJDRAGE UIT SUBSIDIEREGELING ORGANISEREND VERMOGEN VAN PROVINCIE GELDERLAND. DAARNAAST SPECIFIEKE PROJECTAANVRAGEN BINNEN DE REGELING ONDERWIJS EN ARBEIDSMARKT, TEN BEHOEVE VAN HET OPLOSSEN VAN KNELPUNTEN ONDERWIJS/ARBEIDSMARKT (PM). 5. Versterken regionale kennisstructuur Leren en Werken Bij de snel wisselende markten is het voor ondernemers een kunst om frisse kennis en goed opgeleid personeel te vinden. Doel van dit project is het versterken van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, zowel bedrijven als werkzoekenden. De arbeidsmarktregio FoodValley is een jonge arbeidsmarktregio (sinds 2012) en wil stevig investeren in passende dienstverlening naar werkgevers op het vlak van leren, werken, en participatie. De regio gaat aansluiten bij de landelijke kennisstructuur van de LeerWerkloketten en een verdere optimalisering van de werkgeversdienstverlening voor leren en werken. Bijzonder aandachtspunt is daarbij investeren in een sluitende keten voor kwetsbare jongeren. Het gaat in het Kenniscentrum leren en werken om de ontwikkeling van innovatieve leerwerkarrangementen, versterken van sociaal ondernemerschap, financial engineering voor bedrijven en het faciliteren van een leven lang leren. Beoogde resultaten zijn: - Toename van het aantal leerwerkbedrijven in de regio; - Forse toename advisering bedrijven over slim benutten van beschikbare regelingen (financial engineering) - Minimaal 3 leerwerkprojecten voor beroepen/sectoren met krapte op de arbeidsmarkt (op basis van arbeidsmarktanalyse) OVERALL PROJECTLEIDER: CENTRUMGEM. EDE. PARTNERS: UWV, COG (ZIJNDE DE FORMELE CONTRACTPARTIJEN) ANDEREN BETROKKEN PARTNERS: ONDERNEMERS, ONDERWIJS, VNO/NCW, SBB, RWB. KOSTEN: VIA PROJECTBEGROTING KCLW ,-- (2016). SUBSIDIE LANDELIJKE PROGRAMMA LEREN EN WERKEN (SZW) ,-. BIJDRAGE UWV: ,-. BIJDRAGE GEMEENTE/REGIO: ,-. BIJDRAGE COG /ONDERWIJS ,-. 6. Foodgerelateerde opleidingen ontwikkelen, w.o. Associate Degree De FoodValley regio is zich steeds sterker aan het doorontwikkelen op het brede vlak van Agro-food en foodgerelateerde dienstverleningen bedrijvigheid. E r i s, i n a l g e m e n e z i n, e e n t o e n e m e n d e m a t e b e h o e f t e a a n h o g e r o p g e l e i d p e r s o n e e l e n s p e c i f i e k e r g e s c h o o l d v a k m a n s c h a p. Deze trend vertaalt zich voor sommige sectoren in behoefte aan zogenaamde MBO+ beroepen, ofwel HBO Associate degree en bacheloropleidingen. Daarnaast zijn er voor specifieke onderdelen MBO-keuzedelen, HBO minors en op alle niveaus excellentieprogramma s gewenst en/of in ontwikkeling. Dit geldt bijvoorbeeld voor de fooddistributie, foodverwerking of foodtoelevering en cross overs op het vlak van Zorg en Techniek of ICT. Een ander voorbeeld is een onderzoek door FOV en de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie FNLI met als doel om in de regio enkele food- en 7

8 foodgerelateerde opleidingen te ontwikkelen, in samenspraak met ondernemers. Recent is een onderzoek geïnitieerd door FOV en stichting ICT Valley over de ICT-arbeidsmarkt in Food Valley. Doel van het onderzoek is het streven naar een grotere instroom van gekwalificeerde ICT ers op de ICTarbeidsmarkt in Food Valley. Het reeds in het najaar van 2015 gestarte initiatief, project Techniek & Food, met een doorlooptijd tot juni 2016, voor het ontwikkelen van Food gerelateerde opleidingen wordt getrokken door COG. In het project Techniek & Food wordt samengewerkt met ROC A12 en Groenhorst. Ook wordt bekeken hoe het voortgezet onderwijs aangesloten kan worden. Door het uitbreiden van het opleidingenportfolio en het faciliteren van een passende studie-omgeving in de regio is het mogelijk om de eigen jongeren in de regio vast te houden en toe te leiden naar de arbeidsmarkt. Door Groenhorst is een aanvraag gedaan om vanuit het Regionaal Investeringsfonds MBO ondersteuning te krijgen voor het vergroten van de instroom (uit het VO), het ontwikkelen van een excellente MBO opleiding. Daarvoor is een consortium van bedrijven en scholen georganiseerd die nauw betrokken zijn bij de opleidingen voor de Food sector. Voor de cofinanciering van deze RIF-aanvraag Food Midden Nederland is gedurende de looptijd van ondersteuning vanuit de Provincie Gelderland nodig, zie ook onderstaand overzicht. De activiteiten richten zich in het kort op: Kiezen in food (gastlessen en excursies), Leren in food (industrieel expertisetrajecten), Werken in food (ontwikkelen bij- en nascholing), Leren in food (ontwikkeling MBO-opleiding food), Leren in food (ontwikkelen AD food), Leren in food (Praktijkfaciliteit Food Innovation Lab) en Kiezen in food). In de combinatie MBO/HBO wordt een Associate Degree (AD) ontwikkeld op het gebied van ICT. Trekkers voor deze MBO/HBO combinatie zijn COG/ROC A12 en CHE in samenwerking met gemeente Veenendaal en ICT Valley. Parallel ontwikkelt CHE ook een bachelor opleiding op het gebied van ICT. Een ander initiatief is de ontwikkeling van een AD Voedingsmiddelentechnologie door Van Hall Larenstein. Op basis van nieuwe arbeidsmarktramingen, zoals project 7 uit dit Uitvoeringsprogramma, bijvoorbeeld op het gebied van Agro-Foodproductie en Smart Industry (ICT, Engineering, Mechatronica) worden initiatieven ontwikkeld om passende opleidingen te ontwikkelen op MBO-, HBO en WO-niveau. Daar waar passend wordt dit ingebed in het Techniekpact Food Valley en het voornemen voor een mogelijk Zorgpact. OVERALL PROJECTLEIDER: AERES. PARTNERS: BESTUURDERSGROEP ONDERWIJS (AERES, CHE, COG, RIJN IJSSEL, VERTEGENWOORDIGING VO/I.C. PANTARIJN, VAN HALL LARENSTEIN, WAGENINGEN UR), ONDERNEMERS (FOV VALLEIREGIO, ICT VALLEY). KOSTEN: RIF GROENHORST FOOD MIDDEN NEDERLAND , TOTAAL ,-. FINANCIERING 2016: MBO / RIF ,-, REGIO FOOD VALLEY ,-. 7. Arbeidsmarktbehoefteramingen Het bedrijfsleven ervaart steeds meer krapte op de arbeidsmarkt in de FoodValley. Eén van de oorzaken is discrepantie tussen de behoefte aan nieuwe instromers en de uitstroom van de diverse opleidingen. Om de spanning op de arbeidsmarkt te beperken, heeft de FOV is samenwerking met de diverse partners het initiatief genomen om voor de FoodValley regio: - per sector de vraag naar de behoefte aan personeel per functie te inventariseren, - een beeld te schetsen van het huidige personeelsaanbod, - de verhouding tussen vraag en aanbod in beeld te brengen, - het gesprek aan te gaan met de verschillende onderwijsinstellingen om de opleidingsfaciliteiten daar waar nodig beter af te stemmen (het vergroten van de instroom op het gevraagde niveau, het verminderen van uitval, verbetering van de doorstroom tussen opleidingen en het versterken van de aansluiting van de opleidingen op de vraag vanuit het bedrijfsleven). 8

9 De inventarisatie van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de FoodValley regio is voor de sectoren FOOD en ICT uitbesteed als onderzoeksopdracht bij het lectoraat Mens & Organisatie van de Christelijke Hogeschool Ede. Het is de bedoeling dezelfde opzet voor de sectoren Metaalelectro en Bouw te kiezen. Het onderzoek heeft tot doel het verkrijgen van kennis en inzicht in: - De mate van personeelsbehoefte op verschillende niveaus (MBO niveau 3 en 4, HBO en WO uitgesplitst naar functieprofielen) binnen de genoemde bedrijfssectoren in de FoodValley regio minimaal voor de komende drie jaar, - Het huidige scholingsaanbod van bekostigde onderwijsinstellingen en opleidingsinstituten binnen de FoodValley + Hogeschool Windesheim, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Hogeschool Utrecht, Hogeschool NOVI en NCOI, - De mate waarin vraag en aanbod nu op elkaar afgestemd zijn. OVERALL PROJECTLEIDER: FOV. PARTNERS: CHE. TOTAE KOSTEN: FINANCIERING ONDERNEMERS: IN KIND. GEVRAAGDE FINANCIERING PROVINCIE: Verkenning regionaal aanbesteden Ondernemers in de regio verkennen de mogelijkheden om vooraf met opdrachtgevers van toekomstige investeringen in de regio FoodValley af te spreken, dat aannemers en leveranciers in de regio bij voorkeur en actief in de gelegenheid worden gesteld om offerters in te dienen. Beoogd effect is dat minimaal 30% van het investeringsvolume ten gevolge van de FoodValleyambitie naar ondernemers in de regio stroomt. Ook WFC Development zal, zodra de aanbesteding van het werk aan het WFC start, zich aan deze afspraak gaan houden. OVERALL PROJECTLEIDER: FOV. FINANCIERING DOOR ONDERNEMERS 9. Ondernemerschap in het curriculum Er is veel ontwikkelpotentie voor kleine ondernemingen, die met nieuwe vindingen willen pionieren en/of nichemarkten willen bedienen. De o n t w i k k e l p o t e n t i e k a n t o t z i j n r e c h t k o m e n a l s a l t i j- d e n s d e o p l e i d i n g a a n d a c h t w o r d t g e s c h o n k e n a a n o n- d e r n e m e r s c h a p. De onderwijsinstellingen hebben reeds onderdelen ter bevordering van ondernemerschap opgenomen in hun curricula. VNO/NCW ziet een ondersteunende rol als het gaat om verder inhoudelijke ontwikkeling. FOV biedt ondersteuning aan in de vorm van ondernemers die voor de klas komen te staan. Voor ondernemerschap in het curriculum geldt, dat COG, in afstemming met CHE, een verkenning uitvoert naar de mogelijkheden en de kansen van ondernemerschap in het bestaande en nieuwe curriculum bij de onderwijsinstellingen in de regio, alsmede de beelden en behoeften bij het bedrijfsleven. Bijdragen van de onderwijspartners en bedrijfsleven is cofinanciering in kind. De verkenning zal bestaan uit een drieluik: De verkenning is: (1) een inventarisatie van de huidige onderwijspraktijk voor ondernemerschap in het regionale vo, mbo, hbo en wo. Vervolgens (2) de (door)ontwikkeling van beroepsonderwijs VO/MBO/HBO (en WO op onderdelen) gericht op ondernemerschap. Het ontwikkelen van beroepsonderwijs voor een doorlopende leerlijn. Ondernemerschap in Food Valley (bijvoorbeeld aan de hand Ik ga ondernemen, certificaten Ondernemerschap ). Ontwikkeling van keuzedelen, minors ondernemerschap in het MBO, HBO. Doel: een rijker pallet aan herkenbare opleidingen, onderwijscomponenten Ondernemerschap. Breder aangeboden en beschikbaar voor studenten binnen het beroepsonderwijs. 3: Een verkenning naar een Excellentieprogramma Ondernemerschap binnen het MBO, HBO (en WO). Daarbij de verbinding leggen naar stimuleren startende ondernemers, actieve betrokkenheid bedrijfsleven (gastcolleges, uitwisseling etc). Voor dit onderdeel wordt ook een verbinding gelegd met de Utrechtse On- 9

10 dernemersacademie (een samenwerkingsverband van banken, ondernemers, dienstverleners, Kamer van Koophandel, MBO en HBO). Dit zal leiden tot een verkenning om ook een vorm van Ondernemersacademie te positioneren in Food Valley, bij voorkeur in combinatie met fysieke mogelijkheden voor startende ondernemers (bedrijfsverzamelgebouw en/of start upfaciliteiten). OVERALL PROJECTLEIDER: COG. PARTNERS: CHE, AERES, RIJN IJSSEL, VHL, WUR, VNO/NCW, FOV. KOSTEN: 0,04 MLN. FINANCIERING ONDERWIJS: IN KIND. FINANCIERING ONDERNEMERS: IN KIND. GEVRAAGD PROVINCIE : 0,02 MLN. 10

11 Opgave 2. Uitbouwen Global Pipelines Doel van de projecten in deze tweede opgave uit de Strategische Agenda is het uitbouwen van de (inter)nationale zakelijke netwerken. 10. Internationale lobby uitbouwen Brussel is misschien nog wel belangrijker voor de FoodValley regio dan Den Haag of Arnhem. D e l o b b y a c t i v i t e i t e n z i j n e r v o o r d e b e l a n g e n b e h a r t i g i n g v a n d e r e g i o e n r i c h t e n z i c h o p v e r g r o t i n g v a n d e n a a m s b e k e n d h e i d, v e r s t e r k i n g v a n d e r e g i o n a l e p o s i t i e, b e ï n v l o e d i n g v a n t o e k o m s t i g b e l e i d e n h e t p r o f i t e r e n v a n s u b s i d i e m o g e l i j k h e d e n. Een belangrijk middel om die doelen te bereiken is grensoverschrijdende samenwerking. Zo wordt nu met de Zweedse regio Östergöttland samengewerkt. Overheden en de ondernemers investeren reeds in de Brusselse lobby. Maar de verbindingen tussen die lobbyactiviteiten en de (inter)nationale netwerken van bedrijfsleven, onderzoek en onderwijs in de FoodValley regio kan verbeterd worden, zodat meer geprofiteerd kan worden van elkaars kennis en beter gelobbyd kan worden naar wat bedrijven nodig hebben. De RFV (Brussels Office) trekt dit project. OVERALL PROJECTLEIDER: REGIO FOODVALLEY. KOSTEN: 0,21 MLN/JR. FINANCIERING REGIOGEMEENTEN: 0,2 MLN/JR GEVRAAGD PROVINCIE : 0,01 MLN/JR 11

12 Projecten binnen deze strategische opgave, waarvan de haalbaarheid de komende tijd nog wordt verkend, zijn: Aantrekkelijkheid voor expats en kenniswerkers bevorderen: de aantrekkelijkheid van de FoodValley regio voor expats en buitenlandse kenniswerkers vergroten, door de behoeften verder in beeld te brengen en gerichte faciliteiten te bieden, naast het ExpatCentre, de goed bereikbare Internationale Scholen in Arnhem en Utrecht, de uitwisselingsprogramma s van kennisinstellingen en tweetalig voortgezet onderwijs. Meer voorlichting voor, missies naar en ontvangsten van internationale ondernemers en ondernemingen: een actie hiertoe zal via het communicatieplan (zie project 18) worden uitgewerkt Internationale werkgeversvertegenwoordiging versterken. Doel is in de FoodValley regio representatieve ondernemervertegenwoordigers te benoemen, die kunnen worden ingezet als herkenbare en aansprekende ambassadeurs. De ambassadeurs krijgen o.a. een rol in missies en ontvangsten. 12

13 Opgave 3. Vergroten Innovatiekracht Doel van de projecten uit deze derde opgave van de Strategische Agenda is meer innovaties met economische waarde te creëren in de FoodValley regio. 11. Kenniscirculatie en innovatie in de regio De innovatieve kennis die aanwezig is bij de kennis-/onderwijsinstellingen in de regio kan nog beter circuleren. Dit gaan we doen door (1) het optimaliseren van de loketfuncties op de kennisas ; (2) het vergroten van de local buzz - gericht op het delen van kennis en (3) de doorontwikkeling van de kenniswerkplaats als één van de verbindende partijen tussen vraag en aanbod. 1. optimaliseren van de loketfuncties op de kennis-as (kennis- /onderwijsinstellingen). In de afgelopen jaren zijn zowel bij kennis- /onderwijsinstellingen tal van zgn. loketten ontstaan. Het doel van de loketten is het verspreiden van kennis en/of het matchen van vraag en aanbod. Een totaalbeeld ontbreekt, inventarisatie van huidig aanbod én gewenste situatie is nodig, waarbij o.a. gekeken wordt naar werkwijze, doelgroepen, mismatch en overlap tussen bestaande loketten om uiteindelijk te transformeren naar de gewenste situatie. Afstemming met de valleybureau s zoals FoodValley.NL, RCT s en andere organisaties in de regio is onderdeel van dit projectonderdeel. 2. vergroten van de local buzz - gericht op het delen van kennis. Voor het vergroten van de local buzz zal Wageningen UR jaarlijks een x aantal events organiseren en faciliteren. Deze events zijn gericht op het delen van kennis met de quadruple helix partners. Er zal extra aandacht besteed worden aan zgn. crossovers (bijv. Food/ICT, Biobased/duurzaam bouwen, Food/Health etc.). Events worden georganiseerd in afstemming met de Triple Helixpartners. 3. doorontwikkeling van de kenniswerkplaats (onderdeel van gebiedscoöperatie O-gen) als één van de verbindende partijen tussen vraag en aanbod. Specifiek gericht op het inzetten van studenten (mbo/hbo/wu) op regionale ondernemers- en overheidsvraagstukken en 13

14 valorisatie van kennis vanuit de opgedane ervaringen naar curricula van met name mbo-/hbo-opleidingen. Afstemming met o.a. FoodValley NL en RCT de Vallei daar waar het kenniswerkplaatsvraagstukken betreft is onderdeel van dit projectonderdeel. Dit project sluit aan bij het project Experttafels met bedrijven ontwikkelen getrokken door RCT. De projecten worden goed op elkaar afgestemd. In de periode willen we deze stappen geleidelijk en in gezamenlijkheid in de goede richting zetten, zodat in 2019 de kenniscirculatie optimaal georganiseerd is en de innovatiekracht van de regio verbeterd is. Meer utgebreide projectdocumenate is voorhanden. OVERALL PROJECTLEIDER: WUR. PARTNERS: COG EN AERES. KOSTEN: 0,466 MLN. FINANCIERING REGIO: WUR 0,085 MLN, O-GEN 0,04 2MLN VOOR 4 JAAR. FINANCIERING PROVINCIE : 0,338 MLN VOOR 4 JR 12. Faciliteiten voor werklocaties voor incubators en startups Doel is startende ondernemers c.q. ondernemingen zoveel mogelijk te faciliteren. Op de Wageningen Campus zijn reeds een incubator en een bedrijfsverzamelgebouw gerealiseerd. In Wageningen zijn de studentenaantallen en de aantallen onderzoekers (PhD) groeiend, dus de behoefte hieraan neemt toe. Maar ook elders in de Vallei kan ruimte worden geboden aan startende en innovatieve bedrijvigheid, als spin-off danwel aanvulling op de R&D-activiteiten van de grotere bedrijven. Grote ondernemingen geven aan dat een groot deel van de innovatieve ideeën veelal van kleinere ondernemingen afkomstig is. Naast de lopende initiatieven op de Kennisas Ede-Wageningen (welke momenteel verkend worden) kan mogelijk ook elders in de Vallei leegstand worden benut voor incubators en startups. Het ligt voor de hand om een marktpartij te vragen welke behoeften, kansen en mogelijkheden er zijn, naast de verkenning die voor de Kennisas wordt uitgevoerd. Een en ander is nog in verkenning en zal leiden tot projectvoorstellen in 2016 e.v. 13. Verkennen Circulaire economie Doel is de Regio FoodValley een internationale branding te geven om binnen de uitgangspunten van de circulaire economie - op een innovatieve, duurzame en gezonde manier voedsel te produceren en te consumeren. Idee is dit in te vullen d.m.v. Living Lab s, als plaatsen waar we nationaal en internationaal kunnen laten dat we bijdragen aan de circulaire economie. Een bijdrage voor een verkenning wordt gevraagd. 14

15 Om een internationale topregio te worden is het van belang om de regionale doelen te koppelen aan een mondiaal thema dat hoog op de (internationale) agenda staat. Zo n geschikt mondiaal thema voor de Food Valley is de circulaire economie. In het concept circulaire economie staat een fundamenteel andere wijze van zaken doen centraal: geld verdienen op een manier die zich beter verhoudt met de ecologische reikwijdte van onze planeet en de sociaal-culturele behoeften van onze samenleving. Onderscheidend is ook de manier waarop innovatie wordt ontwikkeld en toegepast. Vanaf het prille begin van het innovatieproces tot aan het toepassen en vermarkten van de nieuwe business staat cocreatie voorop. Dat gebeurt in z.g. Living Lab s. H e t d o e l i s o m d e F o o d V a l l e y r e g i o e e n i n t e r n a t i o n a l e b r a n d i n g t e g e v e n a l s h e t g a a t o m o p e e n i n n o v a t i e v e, d u u r z a m e e n g e z o n d e m a n i e r v o e d s e l t e p r o d u c e r e n e n t e c o n s u m e r e n. V o o r z o w e l m e n s, d i e r a l s l a n d s c h a p. De FoodValley regio is dé plek om dat te leren, te onderzoeken of daarin te leren ondernemen. Als we internationaal geloofwaardig willen overkomen met die ambitie dan moeten we naast interessante lesprogramma s en conferenties ook in onze directe nabijheid kunnen laten zien dat we die kennis ook toepassen. De Living Lab s zijn die plaatsen waar we nationaal en internationaal kunnen laten zien dat we op een duurzame en gezonde manier voedsel kunnen produceren of op een andere manier een bijdrage kunnen leveren aan de circulaire economie ( walk-the-talk ). Mogelijke Living Lab s in de regio Food Valley zijn: Voedingsalliantie Gelderse Vallei, World Food Center, WUR-campus, Bio-energie De Vallei, NIZO-VIKA terrein, bedrijven als kenniscampus Ede, Denkavit, Interface, Paperfoam, Detron. Om de haalbaarheid en wenselijkheid van een aantal Living Lab s te verkennen zijn een aantal activiteiten nodig: - Het identificeren en prioriteren van fysieke plaatsen met een complexe gebiedsopgave. - Het samenstellen van een consortium (= vertegenwoordigers van de quadruple helix) per Living Lab. - Het uitstippelen van een roadmap waarlangs de gebiedsopgave wordt geanalyseerd en waar taken worden toebedeeld aan verschillende consortium partners (hierbij wordt gebruik gemaakt van de FSSD methodiek). - Het koppelen van deze taken aan (mogelijke) acquisitievoorstellen (EFRO, Interreg, H2020, NWO, RAAK etc.) die complementair en synergistisch werken binnen elk Living Lab. - Het opzetten van een effectief informatienetwerk tussen de verschillende Living Lab s zodat opgedane kennis en ervaring optimaal kan worden benut binnen en buiten de FoodValley. (Onderdeel van het informatienetwerk kan een z.g. roadshow zijn waar bestaande innovaties en nieuwe business ideeën aan de man worden gebracht). - Het opzetten van lesprogramma s voor leerlingen, studenten (MBO, HBO en WO) gericht op het toepassen van de Circulaire Economie met speciale aandacht voor een gezonde en duurzame voedselvoorziening. - Optioneel: Het opzetten van onderwijs/stageprogramma s gericht op het inzetten van expats op MBO, HBO en WO niveau (denk ook aan vluchtelingen in Gelderland!). Een en ander is in verkennend stadium. Nadere uitwerking volgt in de loop van OVERALL PROJECTLEIDER: VHL. ONDERSTEUNING: WUR, CHE, AERES, COG, RADBOUD UNIVERSITEIT. 14. Service innovation Uitdaging is een organisatievorm te vinden die leidt tot een succesvolle aansturing in de regio van het dienstbaar organiseren van samenwerking tussen partijen. De regio Food Valley heeft potentieel uit te groeien tot internationale top-regio voor kennis en innovaties op het gebied van gezonde en duurzame voeding. De samenwerking in de triple helix is nu nog versnipperd, de participatiegraad is onvoldoende geborgd en de doorontwikkeling van de regio vraagt om een uitbreiding van triple helix naar het quadruple helix model. Overheid, 15

16 bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijk deelnemers werken samen aan structurele veranderingen die één organisatie of persoon alleen niet kan bewerkstelligen. Co-creatie vanuit eigen kracht is kern van de samenwerking. Dit project beoogt een organisatievorm die leidt tot een succesvolle aansturing van de regio het dienstbaar organiseren van samenwerking tussen partijen. Een optimale organisatievorm is een multiplier voor economische groei, dankzij de effectieve besteding van beschikbare middelen. Het vergroot daarmee de (inclusieve) arbeidsmarkt en het welzijn voor de burgers (gebiedsontwikkeling, wonen, werken, recreëren, gezondheid en participatie). Een en ander is in verkennend stadium. Nadere uitwerking volgt in de loop van OVERALL PROJECTLEIDER: CHE. ONDERSTEUNING: PLATFORM 31, PROF. M. BOOGERS (UT), INNOVATIEKWARTIER ZUID HOLLAND, MIN EZ, EUROPEAN FOREIGN INVESTMENT AGENCY, GEBIEDSCOÖPERATIE O-GEN. 15. Kredietverlening voor ondernemers De regionale ondernemers vragen meer hulp voor ondernemers op het gebied van voorlichting over de mogelijkheden van kredietverlening. Ook willen ze dat er hulp komt bij het doorgeleiden en/of het opstellen van aanvragen. Het gaat om de kredieten van banken, MKB-faciliteiten bij pensioenfondsen, VC s, provinciale fondsen (PPM Oost), informal investors, kredietunies, crowdfunding en andere opties. Werkvorm voor ons, door ons, met inzet van eigen en externe deskundigen. Partijen in de regio zullen gevraagd worden een voorstel te doen; daarbij wordt een centrale rol toegedacht aan PPM Oost D-foodprinter OVERALL PROJECTLEIDER: FOV. PARTNERS: OOST NV, BANKEN EN KREDIETVERSTREKKERS. Ondernemers verkennen de mogelijkheid om in de regio FoodValley de eerste, snel werkende foodprinter te realiseren. Diverse regionale bedrijven en kennisinstanties uit de foodsector zijn hierbij betrokken. Een en ander is in een vergaand stadium van verkenning. Het toepassingsgebied van 3D-foodprinting staat aan het begin van brede innovatieve ontwikkelingen en de hier voorgestelde krachtenbundeling biedt de deelnemers en de regio FoodValley in potentie mogelijkheden om zich wereldwijd te profileren. Eerst wordt met de opbouw van kennis en ervaring begonnen m.b.t. 3Dfoodprinting. Vervolgens kan het project stapsgewijs worden uitgebreid tot commerciële productie, doorontwikkeling en kennisdistributie. Na de eerste fase kan de productie op beperkte schaal starten met inzet van al op de markt beschikbare 3D-foodprinters. Daarna kan het project worden uitgebreid en bij voldoende levensvatbaarheid kunnen in commerciële projecten bij bedrijven meer complexe 3D-printers worden ingezet. Parallel daaraan kunnen kansrijke toepassingsgebieden worden verkend, zoals medische toepassingen of personalisatie van voeding. Partijen kunnen dan worden geselecteerd voor verkoop en distributie. In de laatste fase kunnen de productiefaciliteiten worden gerealiseerd en kunnen producten worden afgezet. Ook kan dan gedacht worden aan het ontwikkelen van vakopleidingen. Op di emanier ondersteunt het project alle vijf opgaven van de strategische agenda. Nadere uitwerking volgt in de loop van OVERALL PROJECTLEIDER: FOV. PARTNERS: FOODONDERNEMERS, WUR. KOSTEN EN BIJDRAGEN: NADER TE BEPALEN. 17. World Food Center Digitaal Er komt een digitaal portaal voor het World Food Center, waarin partijen wereldwijd verbonden kunnen worden met elkaar en met de kennis en bedrijvigheid in deze regio en de rest van Nederland. Het portaal faciliteert communities rondom food. Doelgroepen daarin zijn de voedselindustrie, de technologiebedrijven, maar ook marketingbedrijven, overheden, kennisinstituten en belangengroepen. 16

17 Rode draad in de facilitering is het wereldwijd verbinden van partijen om via de specifieke foodkennis in de regio business te genereren. Dit aan de hand van de thema s gezonde levenstijl, duurzaamheid en voedselzekerheid en innovaties. Het portaal kent daartoe vier aandachtsvelden: Leren & inspireren; Kennis delen & combineren; Innoveren en Veranderen. Voor het leren en inspireren gaat o.a. de Wageningen Universiteit via de digitale universiteit weblectures en hoorcolleges brengen; kennis die wereldwijd gevolgd kunnen worden. Voor het kennisdelen en combineren wordt o.a. ingezet op game-ontwikkeling, want kennis- en informatieoverdracht voor bijv. leren of gedragsbepaling gaat steeds vaker via games. Kennispartners als Chr. Hogeschool Ede en Hogeschool Utrecht zijn hierop aangehaakt. Veel kennis wordt ook via video s ontsloten en daartoe heeft het portaal een eigen videokanaal. De site informeert met feiten en cijfers over de regio en met business opportunities. De dienstverlening van bijv. de ANWB en van Google staat model voor de verdere opzet van het portaal. Voor de inhoudelijke invulling praten partners als Ahold en Philips mee. Het digitale World Food Center kan tevens de verbinding zijn met andere hubs of naar andere World Food Centers in de wereld. de foodsector is nog onvoldoende bekend, maar ook is inzicht in de innovatiekracht van het bedrijfsleven gewenst. Om dit boven tafel te krijgen is waarschijnlijk nader onderzoek nodig. Partijen in de regio FoodValley hebben al eerder een opzet voor een datasysteem gemaakt op de schaal van de FoodValley regio en willen deze verder uitbouwen. Mogelijk kan via praktijkonderzoeken toegevoegde waarde worden geleverd aan de reeds bestaande gegevensbestanden. De sepcifieke wensen en de daarmee gepaard gaande kosten moeten nog in beeld worden gebracht. Dit zal in de loop van 2016 leiden tot voorstellenn. OVERALL PROJECTLEIDER: REGIO FOODVALLEY. PARTNERS: FOV, REGIOGEMEENTEN, ONDERWIJSPARTNERS, PROV. GELDERLAND. KOSTEN EN BIJDRAGEN: NADER TE BEPALEN. OVERALL PROJECTLEIDER: TGC. I.O.M. WFC DEVELOPMENT PARTNERS: FOV, ONDERWIJS (WUR/CHE/HU/COG). FINANCIERING DOOR BEDRIJFSLEVEN EN ONDERWIJS. 18. Innovatiemonitoring Om te kunnen volgen of de grote ambitie voor de Regio FoodValley waarheid wordt is inzicht nodig in essentiële gegevens, die nu nog ontbreken. Dit project wil de databases die beschikbaar zijn (o.a. CBS, PWE) maximaal gaan benutten om specifieke informatie te verkrijgen. Denk aan het aantal foodbedrijven, de aanverwante sectoren en de non-foodorganisaties, de toegevoegde waarde die deze bedrijven creëren. De economische waarde van 17

18 Opgave 4. Branding en marketing Doel van de projecten in deze vierde opgave uit de Strategische Agenda is FoodValley internationaal in de schijnwerpers te zetten, zodanig dat meer bedrijven, bewoners, kenniswerkers en investeerders worden aangetrokken. 19. Communicatieplan, marketing en acquisitie In Triple Helixverband wordt een communicatieplan worden opgesteld en wordt tevens gewerkt aan een strategie voor marketing en acquisitie. Ontwikkelen corporate story FoodValley Samen opstellen en vastleggen van een eenduidig profiel en dit binnen en buiten de regio uitdragen. Hier ligt ook een link naar de Voedselvisie (RFV). Ook kunnen icoonprojecten zoals het WFC worden toegevoegd. Het profiel moet weerslag krijgen in meerwaarde voor bedrijfscommunicatie voor ondernemers in de regio. Daarbij wordt gebruik gemaakt van waardekaarten om voorkeuren van gebruikers te inventariseren op basis van waarden en cultuur. Voortzetten en verbreden van bedrijvenacquisitie-inspanningen Dit is gericht op (inter)nationale bedrijven en instellingen uit de gehele keten (incl. o.a. productie, logistiek), zowel nieuwkomers en reeds gevestigde bedrijven. Gedefinieerd wordt welke omvang en soorten bedrijven en investeringen we willen in de regio, welke activiteiten moeten worden uitgevoerd ten behoeve van een succesvolle, wervende acquisitie van bedrijven en investeringen naar onze regio en wie die activiteiten moeten uitvoeren. Samenwerkende partijen zijn OostNV, Regio FoodValley en Wageningen UR. Evenementen, congressen, FoodValley Days Ontmoetingsbijeenkomsten waar bedrijven, onderzoekers en/of financiers elkaar kunnen vinden. Congressen en open days waar innovatie zichtbaar wordt, verder komt en wordt gedeeld. Bijeenkomsten waar geïnteresseerden kunnen kennismaken met Foodbedrijven. Gemeente Nijkerk trekt dit reeds voor Nijkerk. Deze aanpak kan in andere gemeenten worden overgenomen. FoodValley fysiek herkenbaar maken Door landmarks, aanduidingen (borden), enz. Op die manier raken ook de nietdirect betrokkenen geïnformeerd over het bestaan van de regio, hetgeen op een later moment ten goede kan komen aan de regio. OVERALL PROJECTLEIDER: REGIO FOODVALLEY. PARTNERS: COG, WUR, FOV. KOSTEN: PM MLN. FINANCIERING REGIOGEMEENTEN : PM MLN. FINANCIERING ANDEREN: PM MLN. FINANCIERING PROVINCIE: PM MLN 18

19 Opgave 5. Versterken fysiek en sociaal duurzame leefomgeving Doel van de projecten onder deze vijfde opgave uit de Strategische Agenda is een goede basis te creëren op het gebied van woon- en werkomgeving, vestigingsklimaat en (digitale) bereikbaarheid. Zodanig, dat die basis ruimte biedt voor de ambities. Naast het bieden van deze ruimte, dragen ontwikkelingen als KennisAs, WFC, Poultry Expertise Center, Agroproductiecluster en ICT-Campus bij aan de eerdere genoemde vier opgaven van de Strategische Agenda. De gemeenten Ede en Wageningen hebben samen met Wageningen UR een bidbook opgesteld met ambitie en uitdagingen voor het gebied Ede- Wageningen als kennishart van de Regio FoodValley. Projecten en activiteiten uit de eerdere vier opgaven t.w. Kennisinteractie, Global Pipelines, Innovatiekracht en Branding & Marketing geven het gebied een gunstige uitgangspositie. Vanuit deze gunstige uitgangspositie wil dit kennishart een schaalsprong maken om hét economische foodcluster van Europa te worden. En daarmee bijdragen aan het versterken van de economische kracht van de Regio FoodValley als geheel. Het bidbook is een bouwsteen van de Strategische Agenda FoodValley en vormt de concrete onderlegger van de projecten 18 programma KennisAs, 19 WFC en 21 bereikbaarheid Wageningen van dit Uitvoeringsprogramma. En ondersteunt de andere projecten in dit Uitvoeringsprogramma, zoals ondermeer de projecten Expertafels, Kenniscirculatie, Techniekpact, Poultry Expertise Center en ICT-Campus. 20. Programma Kennisas Het gebied Ede-Wageningen speelt als kennishart van de Regio FoodValley een belangrijke rol in het oplossen van wereldwijde voedseluitdagingen. Ede en Wageningen willen daarmee bijdragend aan het versterken van de economische kracht van de Regio FoodValley. Een en ander is uitgewerkt in de bouwsteen Ede-Wageningen: kennishart van Regio FoodValley. De economie in de Regio FoodValley/Ede-Wageningen is sterk. Tijdens de economische crisis was er landelijk sprake van een krimp van 2,3 procent; de Regio FoodValley als geheel bleef op peil, terwijl het aantal banen in Ede-Wageningen met 2,4 procent steeg. De regio is met name sterk in 19

20 onderzoek, handel en dienstverlening in agrofood en onderscheidt zich daarin van andere foodclusters die dichter bij de primaire productie staan en minder verbonden zijn met kennisinstellingen. Verschillende organisaties van nationale en internationale betekenis zijn vertegenwoordigd in Ede of Wageningen, waaronder Wageningen UR (de beste agrofood-universiteit ter wereld), FrieslandCampina, NIZO food research, Keygene, Meteoconsult, Noldus, MARIN, NIOO-KNAW en Essensor. Het expatcentrum en de internationale school staan klaar voor de verwachte toestroom van buitenlandse werknemers in de regio. Het inhoudelijk vestigingsklimaat in het kennishart van Regio FoodValley biedt goede aanknopingspunten voor de schaalsprong, maar vereist een stevig stimulans in de vorm van local buzz. Dit zowel op het niveau van de regio als geheel [zie projecten 1 t/m 17] en als rondom de KennisAs Ede- Wageningen. Het fysieke vestigingsklimaat is gunstig voor verdere groei. Wageningen UR bouwt sinds 1999 aan de volledig nieuwe universiteits- en onderzoekscampus aan de Droevendaalsesteeg. Inmiddels zijn er 90 bedrijven (starters, MKB en multinationals) gevestigd op Wageningen Campus. In Ede zal de WFC Campus samen met het WFC Experience Center één uitnodigend Food Village vormen. De Wageningen Campus en de Kenniscampus Ede tellen samen meer dan studenten (WO, HBO en MBO). Zodra je de KennisAs Ede-Wageningen binnenrijdt, zal in de toekomst duidelijk zijn dat hier kennis en innovatie zichtbaar centraal staan, op het gebied van food, gezondheid, life sciences, water, duurzaamheid en klimaat. Voor daadwerkelijk realiseren van de schaalsprong is het World Food Center (WFC) - naast Wageningen UR - de belangrijkste troefkaart. Het WFC (zie project 19) wordt het iconische experience center waar de Nederlandse agrofoodsector en tuinbouwbranche haar toonaangevende rol in de wereldwijde voedselvoorziening laat zien aan een breed publiek. Voor de schaalsprong in het gebied Ede-Wageningen is goede bereikbaarheid van Wageningen vanaf A12 respectievelijk station Ede-Wageningen een must. Autobereikbaarheid is het meest actuale knelpunt (zie project 21), maar ook andere vormen van mobiliteit (fiets, OV) vereisen versterking. Het station Ede-Wageningen wordt in de periode ingrijpend vernieuwd en gaat ruimte bieden voor extra intercities en Randstadrail. Er komt een directe autoverbinding tussen de A12 en de stationsomgeving. Het woon- en leefklimaat is uitnodigend. De stationsomgeving, Parklaan, ENKA en de Kazerneterreinen in Ede vormen één van de grootste herontwikkelingslocaties van Nederland, onder de naam Veluwse Poort, Hier komt een gevarieerd woon- en werkgebied op de rand van de stad en de Veluwe. De binnenstad van Wageningen wordt verder gemoderniseerd dankzij ambitieuze projecten zoals Duivendaal en het herstel van de stadsgracht. Er is fors geïnvesteerd in hotel de Wageningse Berg en er zal een nieuw viersterrenhotel komen bij de afslag van de A12. Met intensieve samenwerking tussen de verschillende partijen in de regio, provincie en rijk kan de hierboven geschetste schaalsprong gerealiseerd door maatregelen op het gebied van inhoudelijk en fysiek vestigingsklimaat, bereikbaarheid en woon- en leefklimaat. Hierdoor zal Ede-Wageningen, het kennishart van de Regio FoodValley, kunnen uitgroeien tot een toonaangevend foodcluster dat van grote betekenis zal zijn voor het ontwikkelen en toepassen van kennis over het duurzaam voeden van de wereld. Uitvoeringsprojecten KennisAs: Versterken kennispijler (w.o. versterking HBO-Food in follow-up op project 6 en interuniversitaire samenwerking Food) Communityvorming en versterken innovatief ecosysteem (w.o. Startupfestival 2016, FoodExpo, Food Unplugged, lezingen Wageningen UR) Versterken (ruimtelijke) kwaliteit en herkenbaarheid (w.o. toepassing Bouwstenenboek, Parklaan, showcases/living labs) Facility sharing en starterslandschap (w.o. verkenning door stichting FoodValley.NL samen met Stichting StartLife naar mogelijkheden van een Food2Consumer Incubator in Ede nabij WFC) plus follow-up, Concrete toolbox acquisitie in afstemming met Regio FoodValley en Oost NV. Zie voor verdere toelichting het bidboek Kennishart. 20

21 Naast de projecten uit de vier vorige opgaven en de ontwikkelingen in Barneveld, Veenendaal en Nijkerk is voor het realiseren van een schaalsprong het WFC en bereikbaarheid Wageningen van eminent belang. Daarom zijn WFC (19) en bereikbaarheid (21) afzonderlijk beschreven. OVERALL PROJECTLEIDER: GEMEENTEN EDE EN WAGENINGEN. PARTNERS: PROVINCIE, WUR, EZ. KOSTEN NIET-FYSIEK: 2,8 MLN. FINANCIERING EDE EN WAGENINGEN: 1,4 MLN. GEVRAAGDE FINANCIERING PROVINCIE: 1,4 MLN (REEDS GEÄLLOCEERD) INVESTERING FYSIEK: 9,6 MLN. GERESERVEERDE KAPITAALSLASTEN VANAF 2018 EDE EN WAGENINGEN: BEREKENDE INVESTERING PROVINCIE: 6,4 MLN (INDICATIEF) 21. World Food Center/Experience Center Direct naast het intercitystation Ede-Wageningen zal het World Food Center (WFC) Nederland ontwikkeld worden. Het WFC wordt het (inter)nationale iconische experience center waar de Nederlandse agrofoodsector en tuinbouwbranche haar toonaangevende rol in de wereldwijde voedselvoorziening laat zien. Het WFC gaat de dialoog van de agrofoodsector met de samenleving intensiveren en tonen welke vooraanstaande rol Nederland speelt in wereldwijde voedselketens. Door te laten zien én te laten ervaren hoe voedsel gemaakt wordt, van grond tot mond, verbindt het WFC consumenten opnieuw met hun voedsel. Het WFC wordt een bijzondere plek waar jaarlijks een groot aantal binnen- en buitenlandse bezoekers op een inspirerende en interactieve manier voedsel kunnen beleven: van gezondheid tot duurzaamheid, van herkomst tot innovatie, van lokaal tot internati o- naal. Het WFC zal bijdragen aan het herstellen en versterken van vertrouwen in de sector, door middel van open en transparante communicatie. Dit sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de Topsector Agrofood en FAO (wereldlandbouworganisatie) en het maatschappelijk debat over de toekomstige voedselproductie, noodzakelijk om 9,6 miljard wereldbewoners te voeden. Interuniversitair Living Lab Tegelijk is het WFC een broedplaats waar kennisinstellingen en bedrijfsleven nieuwe kennis en markttoepassingen kunnen tonen en uitproberen. Wageningen UR onderzoekt de mogelijkheden om in combinatie met de experience-functie van het WFC een interuniversitair food Living Lab rond het thema duurzame voeding in te richten. Het Living Lab maakt gebruik van de grote aantallen bezoekers aan het WFC, onderzoekt hun voorkeuren en gedrag en ontwikkelt hiermee kennis over trends en innovatierichtingen. Bedrijven Het WFC Experience Center wordt ondersteund en omgeven door werkpaviljoens voor (inter)nationale agro-, food- en tuinbouwsector gerelateerde bedrijven (WFC Campus). De Campus is gericht op het huisvesten van food gelieerde bedrijven en instellingen en is aanvullend aan de ontwikkeling van Wageningen Campus, waarmee nauw wordt samengewerkt. Op dit moment hebben 21 foodbedrijven en organisaties hun verbondenheid uitgesproken met de realisatie van het WFC. Multinationals, coöperaties, familiebedrijven en innovators uit verschillende branches nemen deel aan de ontwerpfase, die in juli 2015 gestart is. Wageningen UR is deelnemer van het eerste uur. Gedurende het proces zullen meer bedrijven aanhaken. Een ervaren conceptteam ontwikkelt op dit moment in nauw overleg met aangesloten bedrijven en kennisinstellingen het WFC-concept en participatiemodellen waarop hun input gebaseerd zal zijn. Participatie door deelnemende organisaties vindt plaats aan de hand van de drie hoofdonderwerpen: verhalen vertellen, kennis generen en innovatie. Een veelzijdig concept ligt op de tekentafel, waar zowel consumenten als professionals antwoorden vinden op hun vragen over food. 21