Het functioneren van broedgebieden va n kustbroedvogels in het Deltagebied

Transcriptie

1 Het functoneren van broedgebeden va n kustbroedvogels n het Deltagebed 3. Veldonderzoek broedsezoen F.A. Arts Delta ProjectManagement b.v. Varkensmarkt CK Culemborg Mddelburg, november 1998

2 INHOUD 1 INLEIDIN G 2. ONDERZOEK BROEDSUCCES methoden Resultaten onderzoek broedsucces Scheelhoek elanden Sljkplaat Prunje, Flaauwers- en Weevers Inlagen Schakerloopolder 19 LITERATUUR 23 Bjlagen 3

3 1 Inledn g Dt rapport bevat de voorlopge resultaten van het derde jaar veldwerk dat n 1998 werd verrcht n het kader van onderzoek naar het functoneren va n broedgebeden van kustbroedvogels. Meer nformate over de achtergrond e n opzet van dt onderzoek s te vnden n Arts (1996). Jaarljks komen nternatonaal belangrjke aantallen Kluten, pleveren, meeuwe n en sterns (verder aangedud als kustbroedvogels) tot broeden n he t Deltagebed. Deze soorten zjn kenmerkend voor Noordwest-Europes e kustgebeden. Hun natuurljke broedgebeden zjn kale tot schaars begroed e open terrenen nabj het water. Als gevolg van menseljk handelen zjn geschkt e broedplaatsen steeds schaarser geworden. Ondanks het verloren gaan van veel tradtonele broedgebeden, broeden er n het Deltagebed tegenwoordg nog steeds omvangrjke populates va n kustbroedvogels. Van enkele soorten zjn de aantallen groter dan oot tevore n (Zlvermeeuw, Klene Mantelmeeuw en Zwartkopmeeuw), van enkele soorte n zjn de aantallen mn of meer stabel (Grote Stern, Vsdef), maar van ander e soorten vertonen de aantallen een zorgwekkende afname (Dwergstern, Strandplever, Bontbekplever). Aangezen de hudge broedgebeden n d e afgesloten zeearmen op afzenbare termjn hun functe als broedgebed voo r kustbroedvogels geheel zullen verlezen, zullen deze soorten bnnenkort wee r vrjwel geheel zjn aangewezen op broedgebeden n de Voordelta, langs d e Oosterschelde en Westerschelde en n Grevelngenmeer en Veerse Meer. Een steeds dudeljker knelpunt s dat deze gebeden grote potentes hebben voo r kustbroedvogels (bjvoorbeeld een rum aanbod aan voedsel), maar door het ontbreken of slecht functoneren van broedgebeden deze rol net optmaa l vervullen. Inrchtngsmaatregelen ljken oplossngen te kunnen beden om d e belangrjke functe als broedgebed voor kustbroedvogels van de zoute ecosystemen van het Deltagebed te herstellen. Om beledsmakers, ontwerpers en utvoerders van natuurontwkkelngsprojecten te kunnen voorzen va n gedegen advezen, s n het kader van het RIKZ project WONS*INRICH T voorheen IN*GE (Inrchtng Generek) n 1996 gestart met een deelproject "Habtats Kustbroedvogels". Dt deelproject zal n 1999 resulteren n ee n bjdrage voor een handledng met aanbevelngen voor het nrchten va n kustgebeden. Belangrjk onderdeel van het deelproject s de evaluate van het functoneren van dverse kunstmatge broedgebeden n de Delta. Dverse gebede n herbergen aanzenljke aantallen broedparen, maar het broedsucces s gerng o f nhl, zodat dt soort gebed n fete te beschouwen s als een "ecologsche val". Naast het verzamelen van nformate over aanleg, geschedens, beheer e n status van gebeden s ook veldonderzoek noodzakeljk. Dt rapport presenteert de resultaten van het veldonderzoek n Accent lag herbj op he t broedsucces n de dverse gebeden en de factoren de dt broedsucce s bepaalden. In enkele geselecteerde terrenen werden gegevens verzameld ove r broedsucces en factoren de van nvloed waren op het broedsucces va n kustbroedvogels. Het onderzoek sptste zch toe op : n Scheelhoek elanden (opgespoten elanden Harngvlet ) n Sljkplaat (door opsputng vergroot eland Harngvlet) n Schakerloopolder karrevelden (bnnendjkse natuurbouw Oosterschelde) 5

4 n Prunje, Flaauwers- en Wevers Inlagen (bnnendjkse natuurbouw Oosterschelde ) Gebeden de wel onderzocht zjn maar n dt rapport net utvoerg besproke n zullen worden zjn: Krammerse Slkken West elanden (opgespoten elande n Volkerakmeer), Elanden Speelmansplaten (opgespoten elanden Zoommeer ) en Hellegatsplaten elanden (opgespoten elanden Volkerakmeer). Dankwoord Een groot aantal mensen s betrokken bj het veldwerk ten bate van onderzoe k aan kustbroedvogels. In 1998 werd n dat kader plezerg samengewerkt me t Peter Mennger (RIKZ), Pm Wolf (DPM), Cor Berrevoets (DPM), Rob Strucke r (DPM), Sander Llpaly (DPM) en Machel van Wouwe (RWS Meetdenst Zud - Holland). Pet Blok en Lut (Schpper Pegasus) van RWS Meetdenst Zud - Holland helpen ons ut de nood als Machel net kon varen. Kustbroedvogel s broeden n het Deltagebed voornameljk n beschermde gebeden. We zjn d e dverse organsates zeer erkenteljk voor de toestemmng om hun terrenen te betreden, met name Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Zeeuw s Landschap, Provnce Zeeland en Waterschap Vrje van Slus. Enkel e medewerkers van genoemde organsates en vrjwllgers wllen we specaa l bedanken voor hun medewerkng, dt zjn n alfabetsche volgorde: Leo Adraanse, Pet Arts, John Bejersbergen, René Bejersbergen, Ron Brouwer, Evert Dolman, Jaap Graveland, Bram van den Hoek, Mark Hoeksten, Ma t Jongenelen, Seb Kuper, Renée van Loo, Jean Maebe, Carlen Njdam, Fred Schenk, Norman van Swelm, Medea Toxopeus en Alex Weland.

5 7

6 t t

7 2. Onderzoek broedsucces methoden Voor het vaststellen van het aantal broedparen n een gebed werd gebru k gemaakt van de methode zoals beschreven n Mennger et al. (1995). Deze methode gaat ut van tellngen van het aantal nesten bnnen bepaald e datumgrenzen ; dt om dubbeltellngen van hervestgngen te voorkomen. Voor het meten van broedsucces s geen standaardmethode voorhanden d e praktsch toepasbaar s op alle kustbroedvogels. Herna wordt per soort d e gebrukte methode beschreven. Kluut: Volgen van "kolones". Wekeljks tellen van het aantal aanwezg e vogels, broedende vogels, paren met jongen (aantal en leeftjd) n d e perode half aprl - augustus. Deze methode s goed brukbaar n overzchteljke gebeden. Bontbekplever en Strandplever : Markeren van nesten (utkomstsucces) e n volgen van paren met jongen (utvlegsucces). Het utkomstsucces s redelj k te meten, het meten van utvlegsucces s arbedsntensef. He t broedsezoen van bede soorten strekt zch over een relatef lange perod e ut en de ouders kunnen grote afstanden afleggen met hun jongen. Kokmeeuw en Zwartkopmeeuw : Op een zorgvuldg gekozen moment, vla k voor het utvlegen, wordt n de kolone het aantal jongen geteld. Voorwaarden zjn dat de vogels redeljk synchroon broeden en dat d e kolone goed te overzen s. Voor een nauwkeurge metng van het broedsucces kan een "enclosure" gebrukt worden. Bnnen een gaze n omhenng worden ongeveer 25 nesten gevolgd tot alle jongen utgevloge n zjn. Vsdef: Op een zorgvuldg gekozen moment, vlak voor het utvlegen, worden n de kolone het aantal jongen geteld. Voorwaarden zjn dat de vogels redeljk synchroon broeden en dat de kolone goed te overzen s. Jonge Vsdeven krupen meestal weg n de vegetate, tellngen van jonge n zjn dan zeer moeljk ut te voeren. Bj Vsdeven zet men vaak nog ee n tweede (lagere) legpek en daarom wordt het gebruk van een enclosur e aanbevolen. Bnnen een omhenng worden ongeveer 25 nesten gevolgd to t alle jongen utgevlogen zjn. Dwergstern : Markeren van nesten (utkomstsucces). Het meten va n broedsucces van de Dwergstern s moeljk, de soort broedt n zee r dynamsche mleus. Een Dwergstern kan n een sezoen dvers e broedpogngen ondernemen op locates de soms tentallen klometers va n elkaar lggen. De jongen zjn zeer mobel. Het aantal bjna vlegvlugg e jongen s een maat voor het broedsucces. De aard van het terren bepaald de nauwkeurghed van deze methode. Van Kluut, pleveren, Zwartkopmeeuw en sterns worden ten bate va n populatedynamsch onderzoek zo veel mogeljk jongen van metalen rnge n voorzen. Aantallen gerngde jongen zjn een hulpmddel bj het schatten van het broedsucces. Factoren van nvloed op het broedsucce s Weergegevens zjn afkomstg ut de maandrapporten van het KNMI. Voor het Deltagebed zjn de waarden van het staton Vlssngen het mees t representatef. Gebrukt zjn : temperatuur (gemddelde dag, mnmum, maxmum), neerslag, neerslagduur en wndsnelhed. 9

8 Predate en vegetatesuccesse zjn net gemeten. Inden predate drect o f ndrect werd geconstateerd zjn herover aantekenngen gemaakt. Problemen met vegetatesuccesse werden genoteerd als de zc h voordeden. 2.2 Resultaten onderzoek broedsucce s Scheelhoek elande n In 1998 s op vjf elandjes onderzoek utgevoerd naar broedsucces van Kluut, pleveren en sterns. Een overzcht van bezoekdagen per eland s te vnden n tabel 2.1. Van de pleveren en Dwergstern werden ndvduele nesten gevolgd n de tjd (tabel 2.2). Resultaten van tellngen van het aantal broedparen e n schattngen van het broedsucces zjn te vnden n tabel 2.3. Tabel 2.1. Bezoekdagen Scheelhoek elanden n 1998 (grjs = eland betreden). Stufelan d Betoneland Klen dunelan d Groot duneland Westeljke elanden 12 me 29 me 8 jun 18 jun Tabel 2.2. Aantal gemerkte nesten van pleveren en Dwergstern op de elanden voor de Scheelhoek n 1998 (BB = Bontbekplever, SP = Strandplever, KP = Klene Plever, DS = Dwergstern). BB SP KP D S Stufeland 7 Betoneland 3 3 Klen duneland 1 2 Groot duneland Totaal Tabel 2.3. Aantal broedparen, broedsucces (jong per paar) en aantal gerngde pullen op d e elanden voor de Scheelhoek n Aanta l Broed - aantal gerngde pulle n broedparen Succes Kluut 169 < Bontbekplever 3 4 Strandplever 9 2 Klene Plever Zwartkopmeeuw 1 0 Kokmeeuw 512 > Vsdef Dwergstern Besprekng resultaten per soort Kluut Het aantal broedparen was afgenomen ten opzchte van vorg jaar. Het broedsucces van de Kluut was slecht, maxmaal enkele jongen wsten d e

9 vlegvugge leeftjd te bereken. Op 29 me waren veel nesten utgekomen, werden tentallen klene jongen waargenomen en 10 dode jongen gevonden. O p 8 jun werden alleen nog maar een klen aantal halfwas jongen gezen. Bj het volgende bezoek op 18 jun werden geen jongen meer waargenomen. Van end me tot half jun, de perode dat de Kluut jongen heeft, regende het vrjwe l dageljks en kwam de gemddelde dagtemperatuur vaak net boven de 15 C. Dt zjn slechte weersomstandgheden voor jonge Kluten. Zandge elanden zoal s deze broedplaats zjn waarschjnljk margnale voedselgebeden voor Kluten, d e slbrjk zand prefereren. Het slechte broedsucces van de Kluut was het gevol g van sterfte onder de jongen. Klene Plever Bj het eerste bezoek aan de elanden werden 6 nesten gevonden waarvan 4 o p het Stufeland. Samen met de Strandplever s het de enge broedvogel van d t eland. Dre van deze nesten waren op 29 me succesvol utgebroed, 11 jonge n van ongeveer een week oud werden gevonden! Het verde nest kwam ut op 8 jun. Waarschjnljk als gevolg van het slechte weer (regen, kou) kwamen gee n jongen groot. Nog enkele broedpogngen werden ondernomen maar dez e mslukten meestal al n de nestfase. We mogen aannemen dat geen jon g geproduceerd werd n Bontbekplever Het broedsezoen voor de Bontbekplever verlep vergeljkbaar met de van d e Klene Plever, vroege legsels kwamen ut maar de jongen gngen vroegtjd g dood. Later n het broedsezoen werden geen herlegsels meer gevonden, bljkbaar zjn de broedvogels naar elders vertrokken om het daar nogmaals te proberen. Strandpleve r End me telden we 9 nesten de n een losse kolone bj elkaar lagen op d e westpunt van het Groot Duneland. Op deze locate was ook de kolone Dwergsterns gevestgd. Op 8 jun waren de meeste nesten utgekomen. Daarna s er weng meer vernomen van de Strandpleveren. Waarschjnljk s door het slechte weer geen jong utgevlogen. Kokmeeu w Op 12 me werden 512 nesten geteld op de elanden van de Scheelhoek, d e vogels nestelden voornameljk op het Klen- en Groot Duneland. Op 29 me waren ongeveer de helft van de nesten utgekomen. Tellngen van jonge n leverden de volgende aantallen op: 8 jun 425 jongen van 1 tot 2 1/2 week oud, 1 8 jun meer dan 500 exemplaren en 30 jun 850 vlegvugge jongen. Ondanks he t slechte weer begn jun wsten de Kokmeeuwen meer dan 1 jong per paar groo t te brengen wat een zeer goed resultaat s. Er zjn geen gegevens bekend ove r het voedsel van de Kokmeeuw maar mogeljk dat Kokmeeuwen jus t profteerden van het natte weer omdat dan de regenwormen beter berekbaa r zjn n de natte welanden. Vsdef Met 1621 nesten de grootste kolone snds het begn van het montorngprogramma n het Deltagebed. De vestgng verlep als volgt : 29 me 79 3 nesten, 8 jun 585 neuwe legsels en op 18 jun 243 neuwe legsels. De eerste jongen werden waargenomen op 8 jun. Jongen werden gerngd op 8 jun (41), 18 jun (290) en 30 jun (534). Op 30 jun werd het aantal op dat momen t aanwezge jongen geschat op Deze jongen waren n een goede condte. Ondanks het regenachtge koude weer wsten de Vsdeven van dez e kolone een redeljk aantal jongen groot te brengen. Vseters zjn voor hu n voedsel mnder afhankeljk van het weer dan pleveren en Kluten de n hu n eerste levensdagen nsekten eten. 11

10 Dwergster n Een kolone van 39 nesten bevond zch op het Groot Duneland en twee legsel s werden gevonden op het Betoneland. Begn jun mslukte een deel van de nesten door slecht weer. De nesten waren gelegen op een laag deel van het eland. Tjdens zware regenval kan her een plas water ontstaan door afspoeln g van hogere delen. Op de merkstokjes bj de nesten was te zen dat het zan d mnmaal 20 cm was opgespat, dt dudt op zware regenval. De paren van de mslukte legsels deden geen neuwe broedpogngen op deze locate. Een groo t deel van de jongen s gestorven en waarschjnljk heeft maar een enkel jong d e vlegvlugge leeftjd berekt. Factoren van nvloed op het broedsucces van kustbroedvogels Het utkomstsucces van kustbroedvogels op de elanden van de Scheelhoek was goed. Sporen van predators werden net aangetroffen. De Dwergstern s d e enge soort waarvan het utkomstsucces mnder goed was. Door de lggng van de nesten, op de laagste delen van het eland, gngen enkele legsels verloren b j zware regen op 6 jun en 14 jun. Regen, kou en veel wnd n de eerste helft va n jun hadden een grote sterfte tot gevolg onder de jongen van Kluten en pleveren. In de perode van 2 jun tot 18 jun regende het dageljks en zakte d e gemddelde dagtemperatuur onder 15 C. Nestbljvers zoals de Vsdef en de Kokmeeuw wsten ondanks het slechte weer toch nog een redeljk broedsucces te halen. Voedsel leek geen beperkng. Bj metngen aan jongen van de Vsde f bleek dat ze n goede condte waren. De n de loop van het sezoen sne l opkomende krudenrjke vegetate had een posteve nvloed op het broedsucces van Kokmeeuw en Vsdef, de jongen hadden op de maner een goed e beschuttng tegen weersnvloeden en predators. Door de afgelegen lggng e n status als natuurgebed s menseljke nvloed beperkt gebleven tot onderzoekers.

11 22.2 Sljkplaat De Sljkplaat s een opgespoten eland n het Harngvlet op een afstand va n ongeveer 5 klometer van de Harngvletmond. Na de afslutng van het getj kwam deze plaat permanent droog te lggen, door de plaat op te sputen wer d een permanent broedeland voor sterns gecreëerd. In de wnter 1996/97 s d e Sljkplaat vergroot door het opsputen van zand. Bj aanvang van het broedsezoen was de plaat nog steeds kaal op twee plukken ret na. In de loo p van het sezoen ontstond op enkele delen van de plaat een krudenrjke vegetate. In 1998 s de plaat elf maal bezocht; 12 en 29 me, 8 jun, 15 jun, 18 jun, 25 jun, 30 jun, 8 jul, 16 jul, 23 jul en 4 augustus. Van pleveren en Dwergstern zjn nesten gemarkeerd. Het broedsucces van de Vsdef s gemeten door twe e "enclosures" te gebruken. Van Kluut pleveren en sterns werden ntense f jongen gerngd. Aantal broedparen, broedsucces en aantal gerngde pullen zj n vermeld n tabel 2.4. Tabel 2.4. Aantal broedparen, broedsucces (jong per paar) en aantal gerngde pullen op d e Sljkplaat n Aantal broedparen Broed- Succes aantal gerngde pullen Kluut Bontbekplever 1 2 Strandplever Klene Plever 9 9 Kokmeeuw Grote Stern 1 0 Vsdef Dwergstern 68 > Besprekng resultaten per soor t Kluut Bj het eerste bezoek op 12 me werden 45 nesten gevonden. End me en beg n jun kwamen de meeste nesten ut. Tot end jun werden nesten gevonden, d e late legsels waren vrjwel zeker herlegsels. Op 29 me werden de eerste jonge n aangetroffen (10-15). In de daarop volgende bezoeken vanaf begn jun werde n steeds zowel levende als dode jongen aangetroffen. De grootste sterfte trad o p onder de jongen tot enkele dagen oud. Deze sterfte s voornameljk het gevol g van koude en aanhoudende regen aangezen her vrjwel geen predator s aanwezg zjn. Opvallend s de sterfte onder jongen ouder dan twee weken ; 1 8 jun 2 grote jongen, 25 jun 3 bjna vlegvlugge jongen, 30 jun 4 halfwas jonge n en 16 jul 3 bjna vlegvlugge jongen. Hoogstens enkele jongen zjn utgevlogen. De sterfte onder de grote jongen werd veroorzaakt door voedselgebrek ; ze waren vaak zeer mager. Klene Plever Mnmaal 9 paar werden gevonden de samen mnstens 14 legsel s produceerden. Naar schattng broedden er paar. De vroege legsel s kwamen ut, op 8 jun werden 4 levende en 1 dood jong gevonden. Na 8 jun werden nog dverse legsels gevonden de naar we aangenomen hebben ne t succesvol waren, na de datum hebben we geen jongen meer aangetroffen. Slecht weer (regen, kou, wnd) en daardoor ook mnder voedsel voor de jonge n (nsekten) heeft het broedsucces van de Klene Plever negatef beïnvloed. 1 3

12 1 Bontbekplever Mnmaal 1 paar s tot broeden gekomen op de Sljkplaat n Op 12 me waren meerdere paren aanwezg en op 29 me werden 4 jongen van 2-3 weke n oud gezen. Op 30 jun werd een nest gevonden, het s net ut te sluten dat he t her om een tweede broedsel gng. Slecht weer (regen, kou, wnd) en daardoo r ook mnder voedsel voor de jongen (nsekten) heeft het broedsucces van d e Bontbekplever negatef beïnvloed. Strandpleve r Mnmaal 10 paren hebben dt jaar op de Sljkplaat gebroed. Door d e utgestrekthed van de plaat s het zeer moeljk alle nesten te vnden. De vogel s zjn vroeg n het sezoen begonnen met broeden (end aprl), op 29 me werde n 8 jongen gerngd waaronder jongen van mnmaal 15 dagen oud. Op 8 jun waren nog mnmaal 5 van deze jongen n leven en werden 3 neuwe jonge n gerngd. Mogeljk zjn enkele jongen ut deze vroege legsels utgevlogen. Vanaf half jun tot begn jul werden steeds neuwe gevonden en geen jongen mee r aangetroffen. Deze latere legsels zjn vrjwel zeker nagenoeg allemaal msluk t door kou, regen en wnd. Kokmeeu w Het aantal broedende Kokmeeuwen s afgenomen ten opzchte van vorg jaar. Het grootste deel van de kolone was gevestgd op de oeververdedgng, de res t broedde verspred over de plaat. Door de klene omvang van de kolone en he t broeden op de moeljk berekbare oeververdedgng s het broedsucces van d e Kokmeeuw net gemeten. In mjn hernnerng vlogen er redeljk wat jongen rond. Vsdef Met net ets meer dan 1000 legsels s de vsdefkolone weer op de grootte va n voor de vergrotng van de plaat. Op 29 me waren enkele honderden pare n aanwezg op de plaat en werden vele vaak ncomplete legsels gevonden. Op 8 jun werden 795 nesten gevonden en op 18 jun was dat aantal toegenomen tot 1008 nesten. Voor het onderzoek naar het broedsucces van de Vsdef zjn d t jaar twee enclosures geplaatst. Op deze maner kunnen ndvduele jongen worden gevolgd tot utvlegen. Resultaten van het onderzoek met de enclosures worden op een later tjdstp utgewerkt. Daarnaast werden jongen gerngd e n aantallen grote jongen geschat. Op 8 jun werden nog maar enkele jonge n waargenomen, vanaf half jun kwamen de nesten massaal ut en n de tweede helft van jun was er een pek n de aantallen jongen. Vanaf end jun trad relatef veel sterfte op onder de jongen. Op 18 jun werden nog vrjwel geen dod e jongen aangetroffen, vanaf 25 jun troffen we bj de bezoeken aan de plaat steeds relatef veel dode jongen aan de zeer mager waren. Ook de levend e jongen waren n een slechte condte. Op 16 jul troffen we een waar slagvel d aan op de plaat, meer dan honderd dode nagenoeg vlegvlugge jongen vonde n we op beschutte plekjes. De door voedselgebrek al n slechte condte verkerende jongen hadden een perode van ongunstg weer net overleefd. Va n 11 tot en met 15 jul waade het aanhoudend zeer hard (> 10 ms) en regende het af en toe. Naar schattng zjn enkele honderden jongen utgevlogen ; op 30 jun 400 tot 600 jongen op de plaat, 8 jul 150 tot 200 en op 16 jul ongeveer 20 0 plus al utgevlogen jongen. Herut volgt een broedsucces van 0,1-0,5 jong/ paar. Dwergstern Mnmaal 68 paren produceerden 91 legsels en mnmaal 77 jongen. Tot 8 jul werden neuwe legsels gevonden. Een groot deel van de legsels werd succesvol bebroed. De eerste jongen werden gevonden op 8 jun, de laatste o p 8 jul, n tussenlggende perode werden bj elk bezoek neuwe jonge n aangetroffen. Tussen 30 jun en 8 jul was de klene subkolone op het westelj k 14

13 deel van de plaat vrjwel geheel verdwenen, de nesten waren leeg en jonge n werden net meer aangetroffen. Deze vestgng was nabj de Kokmeeuwenkolone, mogeljk dat een of meerdere Kokmeeuwen d e Dwergsterns gepredeerd hebben. Vanaf 25 jun werden vlegvlugge jonge n gezen. Naar schattng was het broedsucces goed (>1 jong/ paar). Factoren van nvloed op het broedsucces van kustbroedvogels Het weer speelde n 1998 een belangrjke rol bj het broedsucces van Kluten, pleveren en sterns, zowel n posteve als negateve zn. Tussen 8 en 18 me kwam de temperatuur dageljks boven de 20 C, vel een net noemenswaardg e hoeveelhed regen en was er weng wnd wat zeer utzonderljk s voor de tj d van het jaar. Door dt mooe weer gngen de Kluten, pleveren en Dwergstern s vrjwel meteen over tot broeden na aankomst op de Sljkplaat. Op 29 me werden van alle dre soorten pleveren jongen gezen, op 8 jun was n elk geva l nog een deel hervan n leven. Tussen 2 en 18 jun vel dageljks regen met ee n hoogtepunt op 14 jun toen er meer dan 25 mm vel, n dezelfde perode zakt e de gemddelde dagtemperatuur onder de 15 C. Veel jonge pleveren en Klute n hebben deze perode net overleefd, deze nestvleders moeten per dag enkel e uren zelf op stap om voedsel te vergaren. Bj regen en kou hebben ze relatef veel energe nodg om zchzelf warm te houden en s het voedsel (nsekten) n mndere mate beschkbaar. Jongen van vseters zoals Vsdef en Dwergster n zjn mnder gevoelg voor regen en kou omdat ze net zelf hun voedsel hoeven te verzamelen. Van 11 tot 15 jul waade het aanhoudend zeer harden velen e r enkele buen. Dt onstumge weer was de genadeslag voor enkele honderde n bjna vlegvlugge Vsdeven de door een voedseltekort al n een zeer slecht e condte waren. Voor predate van nesten en jongen zjn geen aanwjzngen gevonden, utgezonderd de klene kolone Dwergsterns de later n het sezoen plotsklap s verdween. Kokmeeuwen de nabj broedden zjn de hoofdverdachten. Door d e gunstge lggng, ver van het vaste land en ver van kolones van grote meeuwe n (Stormmeeuw, Zlvermeeuw en Klene Mantelmeeuw) bljft de kans op predate klen. Grote delen van de plaat bljven kaal tot schaars begroed door wnderose. De kustbroedvogels ondervnden hervan relatef weng hnder omdat ze aangepas t zjn aan dergeljke mleus. Iets meer vegetate zou gunstg zjn voor klen e jongen omdat de tjdens slecht weer enge dekkng kan beden. Voor Kluten en Vsdeven zjn er goede aanwjzngen dat voedselgebrek va n negateve nvloed waren op het broedsucces. 15

14 2.2.3 Prunje, Flaauwers- en Weevers Inlagen t De Prunje, Flaauwers- en Weevers Inlagen vormen een cultuurhstorsche e n ecologsche eenhed op de zudkust van Schouwen aan de Oosterschelde. He t gebed wordt sterk beïnvloed door de Oosterschelde, de nlagen zjn brak en n de welanden achter de nlagen n de Prunje wordt de vegetate sterk beïnvloe d door zoute kwel. In het begn van deze eeuw werden de nlagen onder ander e gebrukt voor de "vogelarj". In de Inlagen werden elandjes, de zogenaamd e "hllen" specaal onderhouden om zoveel mogeljk meeuwen en sterns to t broeden te verleden. Dt gebruk gng verloren en een deel van de elandjes verdween. In 1993 s men begonnen met het restaureren van de Flaauwers- e n Weevers Inlagen. De waterkwaltet werd verbeterd, de oevers van d e overgebleven elandjes werden beschermd tegen verdere afslag en de nlagen werden utgebaggerd. In de wnter worden de ratten bestreden op de elandjes. Een hoog wnterpel waardoor de elandjes grotendeels onder water komen t e staan moet overmatge plantengroe afremmen. In de Prunje s n 1995 als voorberedng op de realsate van Plan Tureluur als proef ee n natuurbouwproject utgevoerd. Door het utgraven van oude kreken ontstaat ee n afwsselend patroon van open water en land. De brakke sloten n de Prunje zj n een deaal foerageergebed voor de Kluut, de van oudsher her broedt. In 1998 s dt gebed utgekozen om onderzoek te doen naar het broedsucce s van de Kluut (Bjlage 5). Daarnaast s het broedsucces van Vsdeven en Kokmeeuwen de op de elandjes n de nlagen broeden gevolgd. Van half apr l tot en met jul werd het gebed wekeljks bezocht. Aantal broedparen, broedsucces en aantal gerngde pullen zjn vermeld n tabel 2.5. Tabel 2.5. Aantal broedparen, broedsucces (jong per paar) en aantal gerngde pullen n de Prunje, Flaauwers- en Weevers Inlagen n Aanta l broedparen Broed- Succes aantal gerngd e pulle n Kluut Bontbekplever 2 6 Kokmeeuw Vsdef Besprekng resultaten per soor t Kluut Het aantal broedparen per deelgebed s te vnden n bjlage 5. De belangrjkste broedplaatsen waren de spukommen, het natuurbouwproject en een akker n d e Prunje. Klenere aantallen broedden op de elanden n de nlagen. In de Prunje en n de Spukommen waren zeer veel plas-dras stuates ontstaan n a overmatge regenval n de maand aprl, ze vormden zo een aantrekkelj k broedgebed voor de Kluten. In eerste nstante waren de elanden n de nlage n nog te nat omdat de verlagng naar het zomerpel even op zch let wachten. Het maxmumaantal op één dag aanwezge broedparen was 56 (37 broedend e vogels en 19 paren met jongen) op 20 me. In de perode 1 me - 20 jun werde n steeds 90 tot 100 broedvogels n het gebed aangetroffen. Het aantal broedend e vogels berekte een maxmum van 49 op 7 me, het aantal paren met jonge n berekte een maxmum van 26 op 26 me en 10 jun. Het maxmum aantal jongen op één moment was 69 (van 25 paren) op 4 jun. Van de paren de end aprl - begn me begonnen met broeden kwamen de meeste nesten succesvol ut. Van 16

15 legsels de na half me gestart waren kwam weng meer terecht, n de meeste gevallen werden de legsels voortjdg verlaten. Mochten er al jongen utkome n dan overleefden ze de eerste dagen net. Dt deed zch vooral voor op d e elanden n de Inlagen waar het broedsucces van de Kluut nhl was. In de overge gebeden waar de legsels wel utkwamen was de sterfte onder d e jongen n de eerste week het grootst, daarna waren er weng verlezen. Pas half jun sterf een deel van de grote jongen, waarschjnljk als gevolg van de vel e regen en kou. Ondanks deze voor Kluten ongunstge weersomstandghede n berekten mnmaal 33 jongen de vlegvlugge leeftjd. Bontbekplever In welanden n de Prunje ontstaat door zoute kwel een afwsselende vegetat e met schaars begroede delen de begroed zjn met zoutmnnende planten. O p deze relatef kale stukken broedde de Bontbekplever. Tjdens het broedsezoen, wat van de Bontbekplever zeer lang s, werden noot meer dan twee broedend e paren tegeljkertjd waargenomen n het gebed. Een paar wat zeer vroeg begonnen was met de eleg had op 1 me 4 jongen van enkele dagen oud. Dt paar wst deze ver jongen groot te brengen, op 20 me lepen daar 4 vlegvlugg e jongen rond! Net n deze perode was het utzonderljk moo weer. Een tweed e paar werd begn jun broedend aangetroffen. Het was waarschjnljk dt paar dat op 14 en 16 jun met respecteveljk 1 en 2 klene jongen werd gezen n he t gebed. Daarna werden geen Bontbekpleveren met jongen meer gezen e n aangenomen s dat deze jongen de eerste week net overleefd hebben. Kokmeeuw Kokmeeuwen broedden op de elandjes n de Flaauwers- en Weevers Inlagen. Aanvankeljk leek zch een kolone te vestgen op het oosteljke eland n d e Weevers Inlaag (17 aprl, 90 exemplaren) maar een week later was deze locat e weer verlaten. Op het eland n de Flaauwers Inlaag ontwkkelde zch een grote kolone van 800 paar (tellng van nesten op 20 me). Deze kolone was ets late r dan de meeste kolones n het deltagebed omdat het waterpel aanvankeljk te hoog was n de nlagen en daarmee de elanden te drassg. Het broedsucce s was redeljk; bj een bezoek aan het eland op 6 jul werden 285 vlegvlugg e jongen geteld. Aangenomen s dat een deel van de jongen toen al ut het gebed waren verdwenen. Opmerkeljk s het beeld van tentallen dode bjna vlegvlugg e jongen, ets wat je vaak zet n kokmeeuwen kolones. Sporen van ratten of andere grondpredatoren werden net aangetroffen. Op het westeljke eland n de Weevers Inlaag vestgde zch laat n het sezoen een klene kolone va n ongeveer 40 paar de net erg succesvol bleek. Vsdef In bede Inlagen waren kolones van de Vsdef. In de Flaauwers Inlaag werde n op 15 jun 36 nesten geteld op het westeljk eland, de Vsdeven broedden op d e grazge stukken aan de zudrand van het eland de rest van het eland wer d bezet door Kokmeeuwen. Bj een volgende bezoek aan het eland werden maa r enkele jongen gevonden en 18 neuwe legsels. Het broedsucces op dt elan d was slecht. Predate van kukens en eeren door Kokmeeuwen speelt he r mogeljk een rol. In de Weevers Inlaag vestgden de Vsdeven zch n eerste nstante op het oosteljk eland wat tradtoneel gebukt werd (13 me ca. 50 paar). Op 20 me bleek het eland geheel verlaten door de Vsdeven. Het s zeer waarschjnljk dat predate hervan de oorzaak was, ook de Kokmeeuwe n hadden het eland verlaten na een vroege kolonsate. Geljktjdg met het verlaten van het oosteljk eland werd het westeljk eland gekolonseerd, daa r werden op 15 jun 120 nesten geteld en enkele tentallen jongen gerngd. Bj ee n tweede bezoek op 6 jul waren de meeste van deze jongen utgevlogen. Tjdens dat bezoek vonden we 30 herlegsels, 4 dode grote jongen en meerdere klen e dode jongen. Van de latere legsels s dus net veel terechtgekome n hoogstwaarschjnljk door het regenachtge en koude weer n jun. In het gehee l 17

16 genomen, Flaauwers en Weevers Inlaag, was het broedsucces van de Vsde f met 0,1-0,5 jong/ paar vrj laag. Factoren van nvloed op het broedsucces van kustbroedvogel s Het weer had zowel posteve als negateve nvloed op het broedsucces. Door de overmatge regenval n aprl ontstonden zeer veel plas-dras stuates en wa s hun favorete broedgebed, de spukommen, zeer geschkt om te nestelen. De ondepe slbrjke plassen garandeerden voldoende voedsel voor adulten e n jongen. Neerslag n combnate met relatef lage temperaturen n jun had to t gevolg dat het broedsucces van Kluut, Kokmeeuw en Vsdef relatef laag bleef. Omdat de Kluut n aprl al begonnen was met broeden hadden zj het mnst t e ljden van dt slechte weer. Ondanks de rattenbestrjdng op de elanden wa s predate mogeljk van nvloed op het oosteljk eland n de Weevers Inlaag ; zowe l een vestgng van Kokmeeuw als Vsdef verdwenen her vrj snel na vestgng. Mogeljk dat het eland te dcht bj de oever lgt zodat kolonsate van predator s snel plaatsvndt. Op de overge elanden s geen predate geconstateerd.

17 2.2.4 Schakerloopolde r In de Schakerloopolder op Tholen zjn een aantal karrevelden aangelegd te r compensate van verdwenen karrevelden bj de aanlag van de weg over d e Oesterdam. Een bnnendjks grasland waarn kwelplassen voorkwamen s n 1988 omgevormd tot een karreveld (4,5 ha). Geulen zjn gegraven zodat broedelandjes ontstaan en om de vegetate laag te houden s op enkel e plaatsen de toplaag verwjderd tot net boven de grondwaterspegel. De laatste jaren broeden er belangrjke aantallen Kluten, Vsdeven en Kokmeeuwen, dez e soorten zjn karakterstek voor karrevelden langs de Oosterschelde. Evenals n 1997 werd het broedsucces van kustbroedvogels onderzocht, met specale aandacht voor de Kluut. Het onderzoek werd utgevoerd vanaf de kant, het gehele broedgebed s rondom goed te overzen. Hermee werd nvloed va n de onderzoeker op het broedsucces utgesloten. In 1997 s gebleken da t wekeljkse bezoeken nodg zjn om een goed nzcht te krjgen n factoren d e van nvloed zjn op het broedsucces van de Kluut. Op de volgende dagen zjn de karrevelden bezocht: 23 aprl, 1 me, 7 me, 15 me, 22 me, 28 me, 3 jun, 9 jun, 17 jun, 23 jun, 29 jun, 10 jul, 16 jul en 23 jul. Het aantal broedparen en het broedsucces wordt vermeld n tabel 2.7. Tabel 2.7. Aantal broedparen en broedsucces (jong/ paar) van kustbroedvogels n d e Schakerloopolder n Aantal broedparen Broedsucces Kluut 30 0,5-1 Bontbekplever 1? Zwartkopmeeuw 1 0 Kokmeeuw 687 0,5-1 Vsdef 25 0,1-0,5 Noordse Stern 1 0 Besprekng resultaten per soor t Kluut In de Schakerloopolder op Tholen broeden de Kluten de laatste jaren net allee n n de karrevelden maar ook op de aangrenzende akker. Kluten de op de akker s broeden trekken na het utkomen van de eeren met hun jongen naar d e karrevelden de als opgroe-gebed denen. Door de hevge regenval n aprl wa s de waterstand n de karrevelden hoog zodat tussen Kokmeeuwen en Klute n concurrente ontstond om goede broedplaatsen. Op 7 me werden 29 broedend e vogels geteld, 10 n de karrevelden en 19 op de naastgelegen akker. Een wee k later op 14 me waren vrjwel alle legsels n de akker mslukt omdat de akke r geploegd was. Door de vele regenval n aprl konden de boeren pas laat het land op om te ploegen. Enkele nesten werden gespaard door ze te na he t ploegen weer terug te leggen. Dt werd utgevoerd door vrjwllgers n het kader van wedevogelbeschermng. Paren waarvan de legsels verloren waren gegaa n op de akker begonnen opneuw, het aantal broedparen op de akker wa s toegenomen tot 10. Mnmaal 4 paren gngen n de karrevelden broeden. Van deze 14 late legsels werden er maar 3 succesvol utgebroed. Vanaf half me begonnen de legsels n de karrevelden ut te komen. Op 9 en 23 jun werd een maxmum aantal jongen van 26 geteld. De sterfte onder de jongen was laag e n utendeljk hebben mnmaal 21 jongen de vlegvlugge leeftjd berekt. Deze jongen waren vrjwel allemaal afkomstg van paren de n de karrevelden hadde n gebroed. De herlegsels n de akker mslukten grotendeels. Het ngezaade 19

18 gewas groede zo snel dat de Kluten de legsels voortjdg verleten. Van d e legsels de wel utkwamen berekten maar weng jongen de karrevelden. Tusse n de akkers en karrevelden lgt een weg en twee voor jonge Kluten bjn a onneembare sloten. Van 1 legsel s bekend dat de jongen door een vrjwllge wedevogelbeschermer zjn overgezet. Bontbekplever Een paar was aanwezg n het gebed, ze hadden mogeljk een nest op de akke r de begn me werd geploegd. Later n het broedsezoen zjn ze net mee r waargenomen. Zwartkopmeeu w Op twee achtereenvolgende weken begn me werd een broedende vogel geze n n de kokmeeuwenkolone, daarna net meer. Kokmeeu w De Kokmeeuwen broedden n de karrevelden. Zoals vorge jaren begonnen de Kokmeeuwen her vroeg te broeden, op 9 aprl werden de eerste nestelend e vogels waargenomen en op 1 me werden 687 broedende vogels geteld. Op 7 me werden de eerste jongen gezen n de kolone. Op 22 me leek vrjwel elk paar jongen te hebben. Voor een schattng van het broedsucces werden d e grote jongen geteld: 17 jun 374, 23 jun 380 en 29 jun 334. Bj een volgen d bezoek op 10 jul waren de meeste jongen utgevlogen en lag de kolone e r verlaten bj. Het broedsucces s op bass van het aantal utgevlogen jonge n geschat op redeljk (0,5-1 jong/ paar). Ondanks dat de kolone net s bezocht mogen we aannemen dat de regen en kou n jun het broedsucces negatef heef t beïnvloed. Op 28 me werd een wezel waargenomen op de weg naast d e kolone, het s net utgesloten dat de eeren en klene jongen heeft gepredeerd. Vsde f Toen de Vsdeven aankwamen begn me waren de beste broedplaatsen n d e karrevelden bezet door Kokmeeuwen en Kluten. De elandjes de n voorgaand e jaren werden gebrukt door de Vsdeven stonden nog onder water door d e overmatge regenval n aprl. Op 9 jun hadden 25 paar een plaatsje veroverd om te broeden. Van deze paren vlogen mnmaal enkele jongen ut, op 10 jul werden mnmaal 10 grote tot vlegvlugge jongen gezen n de kolone. Op dez e datum werden ook nog 22 broedende vogels gezen. Deze late legsels waren 1 6 jul verdwenen en dus mslukt. Factoren van nvloed op het broedsucces van kustbroedvogel s De karrevelden n de Schakerloopolder hebben een onafhankeljk e waterhushoudng, n het zomerhalfjaar fluctueert het waterpel naargelang d e hoeveelhed neerslag en verdampng. In 1998 vel n aprl utzonderljk veel regen, het was de derde natste aprl van deze eeuw (Bjlage 2). Door de vele regen was de waterstand n het karreveld bj aanvang van het broedsezoen zeer hoog, daardoor waren geschkte nestel plaatsen relatef schaars. De best e plekken werden bezet door de Kokmeeuwen, de begn aprl begonnen ware n met het bezetten van een broedterrtorum. Kluten, de half aprl begonnen me t broeden, moesten genoegen nemen met mnder goede locates. Dt s waarschjnljk een van de redenen waarom de Kluten n de daarnaast gelege n akker gaan broeden. De locate waar voorgaande jaren de Vsdeven broedde n was door de hoge waterstand n 1998 net brukbaar. Mogeljk dat door plaatsgebrek het aantal broedende Vsdeven dt jaar relatef laag was. In de eerste helft van me was het utzonderljk moo weer wat een bjdrage leverd e aan een hoge overlevng van net utgekomen jongen van de Kokmeeuw e n Kluut. Vanaf end me tot end jun vel er wederom veel regen, de overlevng va n jonge net utgekomen Kluten n deze perode was erg laag. Omdat de jongen 20

19 van de Kokmeeuw n deze kolone al vrj groot waren end me sterven er relate f weng als gevolg van het slechte weer. Waargenomen predators zjn : Wezel of Hermeljn, Kauw, Torenvalk en Brun e Kekendef. Omdat het gebed net s betreden s het moeljk te zeggen of predate van een van deze soorten plaatsvond. Gezen het redeljk e broedsucces van Kokmeeuw en Kluut zal de predatedruk net erg hoog zj n geweest. Een Wezel of Hermeljn de over de weg lep naast de karrevelde n werd belaagd door de plaatseljk broedende Kokmeeuwen, Kluten en Tureluurs. De hoge waterstand had tot voordeel dat het gebed slechter toegankeljk wa s voor grondpredatoren. Tevens was er daardoor een relatef groot oppervla k ondep water, het foerageerbotoop van de Kluut. De voedselbeschkbaarhe d voor de Kluut zal n 1998 geen probleem zjn geweest. De overlevng van d e jongen was vrj hoog. Het probleem van de Kluut n de Schakerloopolder n 1998 was dat de meeste paren hun eerste broedpogng op een akker deden. Bj het ploegen en nzaae n half me gngen alle eerste legsels verloren. Vervolgens deden ze een tweed e broedpogng n de aangrenzende akker maar de mslukten vrjwel allemaa l omdat de vegetate daar snel te hoog werd. Kluten verlaten hun nest als ze ne t meer boven de vegetate ut kunnen kjken tjdens het broeden! Een derd e probleem van het broeden n akkers s dat de ouders met hun jongen op we g naar de voedselgebeden vaak onneembare barrères tegenkomen zoals slote n en wegen. In de Schakerloopolder doet dt probleem zch ook voor, de jonge n moeten twee sloten met stele oevers door de vol staan met ret. Maar een kle n deel van de utgekomen jongen heeft het gered tot de karrevelden. Mnmaal 4 jongen zjn daarbj geholpen door een wedevogelbeschermer. 21

20 22

21 Lteratuu r Arts F.A Het functoneren van (kunstmatge) broedgebeden van kustbroedvogels n he t Deltagebed. 1. Veldonderzoek broedsezoen Waardenburg-rapport nr Burea u Waardenburg bv, Culemborg. Mennger P.L., Berrevoets C.M. & Strucker R.C.W Kustbroedvogels n het Deltagebed n 1994 met een samenvattng van zesten jaar montorng Rjksnsttuut voor Kust en Ze e Werkdocument RIKZ OS X, Mddelburg. 23

22 r t

23 BIJLAGEN INHOUD BIJLAGE 1. AANTEKENINGEN VELDBEZOEKEN 1 1 Harngvlet Sljkplaat Elanden Scheelhoek 4 2 Volkerakmeer Hellegatsplaten elanden Elanden Krammerse Slkken west Elanden Phlpsdam 9 3 Oosterschelde Oosterscheldekerng Prunje, Flaauwers- en Wevers Inlage n 3.3 Zerkzee, Cauwers Inlaag Tholen, Schakerloopolder Zoommeer Oesterdam, Speelmansplaten Elanden Speelmansplaten Rlland, Kreekraksluzen, Natuurbouwplasje NO = Westerschelde Breskens, Nummer Een Ellewoutsdjk, Zudgors Verdronken land van Saeftnghe 20 BIJLAGE 2. HET WEER IN DE MAANDEN APRIL - JULI Weersgegevens aprl - jul BIJLAGE 3. AANTAL GERINGDE PULLEN IN Grevelngenmeer 3 2 Harngvlet 3 3 Volkerakmeer 4 4 Markezaat 4 5 Oosterschelde 4 6 Voordelta 5 7 Veerse Meer 5 8 Westerschelde 5 9 Zoommeer 6

24 BIJLAGE 4. NESTINHOUDEN Elanden Scheelhoek 3 2 Sljkplaat 4 3 Elanden Krammerse Slkken west 7 4 Elanden Speelmansplaten 7 BIJLAGE 5. BASISFILES ONDERZOEK BROEDSUCCES KLUUT 1 1 Prunje, Flaauwers- en Wevers Inlagen 3 2 Schakerloopolder 4 BIJLAGE 6. ENCLOSURE VISDIE F 6.1 Enclosures Vsdef Sljkplaat 3 1 4

25 BIJLAGE 1. AANTEKENINGEN VELDBEZOEKEN

26 Bjlage f. 2

27 Bjlage 1 1 Harngvle t 1.1 Sljkplaat KIUUt12.O nesten, 1 jong waargenomen Nog veel nesten, pullen Ca. 10 jongen (0-1w. ) gerngd. 3 dode jongen (1-2w.) gevonden. Nog steeds nesten dode jongen. Broedsucces slecht Broedsucces slecht, nog enkele nesten, 4 klene jongen, 2 grote jongen, 2 dode jongen grote bjna vlegvlugge jongen Mnmaal 2 paar met jongen (?, 3p. 0-1w). 4 dode halfwas jongen gevonden Mnmaal 2 alarmerende paren. 1 levend jong (ca. 1w) en 1 dood jong van ca. 8 dagen vlegvlugge jongen en 3 (bjna) vlegvlugge dode jongen. Klene Plever Ca. 5 paar [KP1 : 3 e] controle nesten gemerkt en 2 utgekomen nesten en 4 jongen (2p. 3d, 2p. 1w). 1 dood jong van ca. 20 dagen. Schattng paar neuwe nesten (3,1 e). 1 jong van ca. 10 dagen gerngd neuwe nesten (3,4 e) Nesten leeg, geen jongen gezen. Late legsels waarschjnljk. mslukt als gevolg van slecht weer (harde wnd, regen) Een dood gerngd jong. Bontbekplever enkele pare n jongen gezen van 2-3 weken oud legsel gemerkt (4 e) Nest leeg, geen jongen gezen. Late legsel waarschjnljk. Mslukt als gevolg van slecht weer (harde wnd, regen). Strandplever Ca. 15 paar. Adult vrouwtje gevangen op nest. [SP1 : 4 e!, SP2 : 2 e] jongen (1x2-3w, 5x1-2w, 2x1w) en 1 nest (3 e) nesten gemerkt, 5 controles van jongen (nu ca. 20 dagen oud) en 3 jongen neuw gerngd (2p. 2w, 1p. 10d). Schattng paar neuwe nesten neuwe nesten (2,1 e) neuwe legsels gemerkt (3x3 e) neuw nest (1 e) en 1 pul (enk. dagen) gerngd Nesten leeg, geen jongen gezen. Late legsels waarschjnljk. mslukt als gevolg van slecht weer (harde wnd, regen). Kokmeeu w nesten (59 op plaat, 198 op oeververdedgng). Grote Stern nest (1 e)! Nest leeg, geen jong gezen. Late legsel waarschjnljk. mslukt als gevolg van slecht weer (harde wnd, regen). Vsde f Twee enclosures geplaatst (west 11 nesten, oost 9 nesten). Nog veel ncomplete legsels. Enkele 100-den paren nesten gestokt (n steekproef voor controle 5 vn de 86 nesten nog neuw). In klen deel van de nesten jonge n van hoogstens enkele dagen oud. Controle enclosures : west 7-neuwe nesten, 2 jongen. Oost 6 neuwe nesten, 1 jong enclosures : west : geen neuwe nesten, 6 nesten utgekomen, 9 pullen gerngd, 1 dode gerngde pul. oost: 1 neuw nest, 2 nesten utgekomen, 4 pullen gerngd, 1 dood ongerngd jong. Enkele 10-tallen jongen gerngd. Nog 25 neuwe neste n gemerkt neuwe nesten. Ca. 200 pullen gerngd. Vrjwel geen dode jongen enclosures gecontroleerd. Meeste nesten ut. Veel jongen van 0-1 week oud. 8 dode jongen van hoogstens enkel e dagen oud. Buten de enclosures hetzelfde beeld : veel nesten}-ut, dode jongen en redeljk wat jongen van 0-2 weken oud Enclosures gecontroleerd. west : 10 jongen gecontroleerd, 6 gerngde dood, 4 ongerngde dood. oost : 10 jonge n gecontroleerd, 7 jongen gerngd, 5 dode gerngde jongen. Zowel n-de enclosures als op de plaat relatef veel dode jongen. Vogels voelen mager aan. Voor meer opmerkngen over slechte condte ze : logboek. Eerste vlegvlugge jongen. Totaal 196 pullen gerngd. Naar schattng pullen op de plaat. Relatef weng herlegsels enclosures gecontroleerd, n bede nog 9 pullen n leven en 1 dood gerngd jong. De condte van de pullen s zee r slecht. In west Kokmeeuw met 1 p. en 1 e. Gehele plaat : 17 pullen gerngd. 14 dode gerngde pullen en ca. 20 dode ongerngd e pullen. Mnmaal jongen lopen over de plaat. 3

28 _Bjlage Enclosure gecontroleerd. west: 4 dode en 1 levend jong (bjna dood!). oost : 2 dode en 5 levende jongen. Condte va n jongen zeer slecht ; bjna vlegvlugge jongen van gram! Qpde gehele plaat enkele 100-den dode jongen als gevolg va n voedselgebrek n combnate met slecht weer. Nog ca. 200 levende jongen, een deel al utgevlogen. Geen nesten meer (harde wnd, regen). Relatef veel dode jongen de bjna vlegvlug waren. Allen zeer mager. Totaal 101 dode jongen opgeraapt (54 gerngd, 47 ongerngd) Enclosures gecontroleerd : oost ; nog 1 levend jongen 1 dood jong. West : 1 dood jong (en 1 bjna vlegvu g Kokmeeuw). Gehele plaat: 4 dode gerngde jongen, allen bjna vlegvlug. 1 dood ongerngd jong, bjna vlegvug. Ca. 5 0 vlegvugge jongen op/ rond plaat Enclosures opgerumd, geen jongen meer n enclosures. Enkele adulten met jongen op de plaat. 1 dood gerngd jong. Dwergstern paar, 2 nesten gemerkt paar, 27 nesten gemerkt en nog 4 nesten met jongen (2p. 1d, 1p. 1d, 3p. 2-3d, 3p. 1-2d) neuwe nesten, 16 pullen gerngd en 3 controles : neuwe nesten, 10 pullen gerng d Eerste vlegvlugge jongen (mnmaal 2) neuwe legsels gemerkt (2x1, 8x2, 3x3 e). 17 pullen gerngd. Mnmaal 5 vlegvugge jongen aanwezg pullen gerngd, 1 dode gerngde pul. 9 neuwe legsels gemerkt. De sub-kolone op het westeljk deel van de plaat s vrjwel geheel verdwenen ; nesten leeg en jongen verdwenen => predate? Deze kolone lgt n de nabjhed van de kokmeeuwenkolone, tevens lgt deze kolone op de meest geëxponeerde zjde van de plaat. De sub-kolone op het oosteljk deel van de plaat toonde geen sporen van predate. Daar veeljongen van klen tot bjna vlegvlug! Jongen leken n goede condte Alle nesten leeg! 1 dood ongerngd jong (ca. 2 weken). Geen levende net vlegvlugge jongen gezen. Late legsels dus waarschjnljk. Mslukt als gevolg van slecht weer. Enkele vlegvlugge jongen rond plaat Enkele alarmerende exemplaren, geen nesten/ jongen-meer gezen. 1.2 Elanden Scheelhoe k Stellendam, Scheelhoek, eland, Betonelan d Kluut Enkele paren met jongen (3 dode pullen). Bontbekplever paar (1 nest met 4 net utgekomen jongen, 1 controle) nest utgekomen, 1 controle (nest vorg bezoek gemerkt als Strandplever [SP11 ]. Strandplever nest (3 e ) Kokmeeuw Ca. helft van de nesten ut. Dverse dode jongen. Vsde f nesten gemerkt neuwe nesten neuwe nesten. Pullen gerngd [Z tl m 45O] _ Dwergstern nesten Stellendam, Scheelhoek, eland, Groot duneland, Kluut tallen jongen, voornameljk tot 1 week oud. 7-dode jongen. Nog net alle nesten ut Enkele jongen (0-1w. gerngd), enkele dode jongen ;weng grote jongen Broedsucces slecht : vrjwel geen jongen groot geworden_ /andaag geen jongen gezen. Klene Plever nest (2 e) en 3 jongen (<1w) met utgekomen nes(; 1_-nest (1 e) verlaten => 2 paar neuwe neste n neuwe nesten (4,3 e ) 4

29 Bjlage 1 Bontbekpleve r nest (4 e) Strandpleve r nesten (1x1, 8x3 e) en 1 jong (<1w) => 10 paar! Vrjwel alle nesten utgekomen, 1 neuw nest. Zwartkopmeeu w nest (3 e) nest (2 e, 1 gepredeerd) Kokmeeuw tallen jongen waarvan al jongen ouder dan 1 week jongen (1-2,5 w. ) Broedsucces goed : meer dan 500 pullen lopen "en masse" over het eland. Vsdef nesten gemerkt. 2 dode gerngde adulten : metalen rng : 1( en K (bometre ze logboek) neuwe nesten. Enkele 10-tallen jongen (0-1 w) neuwe nesten. pullen gerngd [L Urn Dwergstern nesten (2x1, 11x2, 16x3) Totaal 39 nesten neuwe nesten. 5 pullen gerngd. Een deel van de nesten waarschjnljk mslukt door slecht weer (zware regenval, zand opgespat tot top van stokje). Stellendam, Scheelhoek, eland, Klen dunelan d Klene Pleve r nest (4 e) nest mslukt, 1 neuw nest (4 e ) Strandpleve r nest (3 e) (volgens mj Klene Plever) nest, waarschjnljk utgekomen. Kokmeeuw Ca. helft van de nesten ut, dverse dode jongen jongen van ca. 2 weken oud. Vsde f nesten gemerkt. 1 dode adult neuwe neste n neuwe neste n Stellendam, Scheelhoek, eland, Stufeland Kluut Ca. 15 paar met jongen tot 1 week oud. Broeden op Scheelhoek Geen Kluten meer aanwezg ; mslukt! Klene Pleve r nesten utgekomen (3,3,4 p). 1 nest (4 e) en twee schjnbaar verlaten nesten (1,2 e) Geen jongen meer (ze 29 me), waarschjnljk allemaal dood. 2 neuwe (her)legsels. 1 nest utkomend, 1 mslukt. Stellendam, Scheelhoek, eland, Westeljke elan d Klene Pleve r nest (4e). 5

30 Bjlage 1 f j Stellendam, Scheelhoek, elande n Kluut nesten Klene Pleve r nesten, mnmaal 8 paar Bontbekpleve r nest, 2 paa r Strandpleve r nest en dverse paren neuw legsel (2 e). 1 Zwartkopmeeuw Paar (2 3KJ); mogeljke broedvogels en 2 KJ. Kokmeeuw nesten vlegvlugge jongen (Groot duneland 740, Klen duneland 110) nest met 2 pullen van hoogstens enkele dagen oud! Verder nog (bjna) vlegvlugge jongen op/ ron d elanden. Vsdef Enkele 100-den vogels. Een nest (1 e) Ca. 300 pullen gerngd jongen gerngd. [L t/m 550] Condte van deze jongen was beter dan de jongen van de Sljkplaat. Vogels waren zwaarder, scheten ons onder en braakten vs. Naar schattng jongen nog n leven. Relatef weng dode jongen. Relatef weng herlegsels dode gerngde jongen en 3 dode ongerngde jongen. Nog ca. 100 (nagenoeg) vlegvlugge jongen. Dwergstern baltsen d neuwe legsels gemerkt (2x2, 1x3 e), 8 pullen gerngd. Waarschjnljk groot deel van de eerder utgekomen jonge n dood, en deel mogeljk utgevlogen Laatste nesten allemaal leeg, geen DS meer aanwezg, Late broedsels waarschjnljk mslukt. 6