RE BEGRIPPE - Afrikaans Huistaal. Gr 10-12

Transcriptie

1 RE BEGRIPPE - Afrikaans Huistaal Gr A. Algemene begrippe sie Gedigte wat verhalend van aard is. Bv "last grave at Dimbaza " sie of gevoel van een spreker. sie. Liriese gedigte is singerig, het 'n persoonlike stemming Satire Ook bekend as spotgedig. Dit is wanneer dwaashede en wanpraktyke van die mens aan die kaak gestel word op so 'n wyse dat dit die mens laat lag. Die belangrikste doel hiervan is om die mens bewus te maak van die van die "verkeerdheid " en te maan om nie ook so op te tree nie Sarkasme Sarkasme het 'n spottende toon. Dit wil seermaak maar nie op 'n direkte wyse nie. Bv. " Moet asb nie weer so betyds wees soos vanoggend nie " Ironie presies die teenoorgestelde as wat dit bedoel. Die verteller: Ek / eerstepersoonverteller: Een van die karakters is aan die woord en vnw. soos "ek" en myne" word gebruik. Die verteller is dus nie onpartydig en betrek die leser by sy gevoelens. Derdepersoonverteller: Hierdie verteller is een van die karaktersnin die verhaal maar hy vertel nie sy eie verhaal nie.hy vertel van ander karakterswaarvan hy net 'n waarnemer is. Alomteenwoordige / alwetende verteller: Hy is geensins by die verhaal betrokke nie,maar hy vertel van ander mense se lewens /karakters. Hy weet presies hoe elke karakter voel,dink,en waarom hulle so optree.hy is objektief,onpartydig en onbetrokke. Enjambement : l van die gedig oorloop in die volgende. Dit trek aandag van die rym af en versnel die tempo.

2 2. B.Rym en halfrym: Rymskemas: Paarrym : aabbccdd Kruisrym : abab Omarmde rym: abba Gebroke rym : abcad Slagrym : aaaa Verslingerde rym : abaacbccb Alliterasie : Die herhaling van dieselfde konsonante / medeklinkers aan die begin van woorde. bv. in rep en roer / nog vis nog vlees. Assonansie : Die herhaling van klinkers / vokale binne in die woord bv Met dof sware plo ls in die stof. ( Uit: Die Vlakte - Jan F.E Cilliers) Herhaling van woorde: - om te beklemtoon - ondersteun progressie ls/strofes het onder,meer twee funksies Progressie: Dit is die ontwikkeling wat in 'n gedig plaasvind, wanneer die gegewens oploop tot 'n klimaks. C.Beeldspraak : Vergelyking : Twee sake wat'n sekere ooreenkoms toon word lang mekaar geplaas. Sleutelwoorde wat gewoonlik voorkom is : soos / so/ nes / asof. Bv : Hy lyk soos sy pa Metafoor By 'n metafoor word twee dinge met mekaar vergelyk, maar 'n sekere eienskap van die beeld word direk op die voorwerp oorgedra. Die woorde "soos,nes, asof " kom NIE voor nie. Bv Hy is 'n bobbejaan. ( In werklikheid word daar bedoel dat hy soos 'n bobbejaan is) Personifikasie Menslike eienskappe word aan lewelose voorwerpen,diere, natuurverskynlels gegee. Bv. Ken jy die see Meneer,ken jy die see na ons gluur ( Uys Krige )

3 3. Elisie Dit is wanneer die digter 'n lettergreep in 'n woord weglaat sodat die ritme van die gedig behoue bly. Dit word gewoonlik met 'n apostroof( ' )aangedui. Bv In elk' grashalm se vou. ( Uit: Winternag - Eugene Marais ) Metonimia / oornoeming Wanneer een saak i.p.v. 'n ander genoem word a.g.v hulle verhouding met mekaar. Bv. Die ketel kook ( dis nie die ketel wat kook nie maar die water ) Sinekdogee Gedeeltelike aanduiding. Ons noem slegs die kenmerksendste deel van dit wat ons wil aandui. Bv. " Gee my jou hart " ( hele liggaam ) D.Stylfigure: Inversie Omgekeerde woordorde. Wanneer die gewone taalkundige woordorde afgewyk word ten einde die klem op sekere woorde ta laat of t.w.v. rym en ritme. / klanknabootsing Woorde word gebruik wat geluide naboots bv sis / plof / kadoef. Eufimisme Versagting word uitgedruk om nie gevoelns seer te maak nie. Bv Hy het lang vingers Sy is mollig Metonimia / oornoeming Wanneer een saak i.p.v. 'n ander genoem word a.g.v hulle verhouding met mekaar. Bv. Die ketel kook ( dis nie die ketel wat kook nie maar die water ) Hiperbool / Oordrywing Wanneer iets oordryf word om indruk te maak. Maak iets erger en groter as wat dit is. Bv. " Litotes: Wanneer die waarheid verklein word. Ook soms 'n gevoel van beskeidenheid. Bv. "Hierdie ou geskenkie (R10000) is joune " Paradoks : Dit is 'n. Bv. Stilbly is ook 'n antwoord Ellips Weglaat van woorde. Bv " vergeef my God...'n skoot gedemp en dof..." ( C.M. van den Heever)

4 4 Antitese Twee sake wat direk teenoor mekaar staan. Word baie gebruik in idiomatiese taal. Bv In Lief en leeduitgespreek word. Pleonasme Dubbelsinnigheid in sinsverband. Dit is die verskynsel waar 'n digteriets twee keer in. Die funksie daarvan is om die gedagte te beklemtoon. Bv. 'n flottielje vlotte; gratis geskenk; agteruit tru. Toutologie ( sien pleonasme ) Opeenhoping van woorde. Twee woorde wat dieselfde beteken in een woord. Bv. kabeltou Tortelduif. D. Klankverskynsels Ontronding Wanneer die vokaal wat gewoonlik met geronde lippe uitgespreek word met spleetvormige lippe uitgespreek word Bv. Suutjies - sietjies; Keuse - keese Oorronding : Wanneer vokale teveel gerond uitgespreek word Nasalering en vokalisering Klanke word geskep deur die lugstroom deur die neus te laat stroom. Dit is byna altyd naby 'n [n] Tersefdertyd word die [n] gevokaliseer: dit kry die eienskap van die vokaal waarmee dit geassosieerword. Bv. inloop / kans / ons / ingaan / gons Vokaalreduksie Die vokaal word swakker uitgespreek en vervang met 'n ander vokaal. Bv. prokureur - prokireur ; rubriek/ ribriek ; lokomotief - lokemotief Assimilasie nvloed. Bv. van die - vannie ; onbillik - ombillik ; in die - innie ; is nie - issie

5 5. DIE SONNET Sonnet best ls. Daar is twee soorte: Italiaanse Sonnet/ Petrarchan Sonnet Uiterlike Bou: 1... A 2... B Kwatryn 3... B 4... A Oktaaf Beeld ) 5... A 6... B Kwatryn 7... B 8... A 9... C D Tersine C D C Tersine D sekstet Toepassing van beeld Engelse Sonnet / Shakespeare-Sonnet Uiterlike bou: 1... A 2... B Kwatryn 3... A 4... B 5... C 6... D Kwatryn 7... C 8... D 9... E F Kwatryn E F G Die rymende koeplet G Koeplet het die klimaks.

6