KABOUTERLIEFDE INGRID JONKER

Transcriptie

1 GEDIG 3 KABOUTERLIEFDE INGRID JONKER (Vir Simone) 1 Die kabouter met die rooi-rooi pet 2 Die kabouter met die geel hemp aan 3 het sy hart gistraand vir my gegee 4 en sy hemp is vir die maan 5 Die hoepelronde blou-blou lug 6 het kadoemps op die grond geval 7 hy t dit blink-blou in sy hand gerol 8 toe speel ons daarmee bal 9 Die sterre met hul wit ligte 10 het geknipoog toe ons lag 11 hul t rondom ons n kring getrek 12 soos n laer in die nag 13 Die aandblom het sy trom-trompet 14 geblaas in die warrelwind 15 die kalkoentjies met hul rooi mondjies 16 het die sprinkaan-wals gesing 17 Die maan met sy geel lyfie 18 het gaan plat lê op sy rug 19 hy t gaan slaap by die gousblomme 20 met sy boepens in die lug 21 Die kabouter met die rooi-rooi hart 22 het dit self vir my gesê 23 hy t die aardbol oor sy kop gegooi 24 O dis hier waar die liefde lê Woordeskat: Kabouter (gnome) Pet (cap) Gistraand (last night) Hoepelrond (round) Kadoemps Geknipoog (winked) Denkbeeldige grondmannetjie/aardgees wat kamma (make belief) die binnekant van die aarde en sy skatte (treasures) bewaar. Plat, ronde hoofbedekking sonder rand, met n plat klap as skadu of bedekking vir die oê. Moet gisteraand wees, digter pas ellisie (lettergreep word weggelaat) toe terwille van ritme. Intensiewe vorm van rond, versterk die ronde vorm van die lug. Klanknabootsing (onomatopee) van n valgeluid. Die oog toegemaak 1

2 Laer (perimeter camp) Vergelyk met Voortrekkers wat waens (wagons) in n laer (sirkel) getrek het. Mense was dan veilig in die binnekant die waens. Warrelwind Stowwerige wind wat in sirkels waai/dwarrel. (whirlwind) Kalkoentjies Tipe vetplant (succulent) met belle soos n kalkoen Sprinkaan (grasshopper) Tipe insek, hier n beeld van die geluid wat die sprinkaanmaak deur sy agterpote teen mekaar te skuur. Plat (flat) Op jou rug uitgesterk lê. Gousblomme Ook genoem gazania of candula. Geel-of oranjekleurigeblomme. (marigolds) boepens Vorm van maag. Hier simbolies van die maan. (potbelly) Aardbol (globe) Vorm van die aarde Aandblom Soort lelie (lilly evening flower) Trom-trompet Trom (drum); trompet: die blom se kelk wat hier n musiekinstrument is waarop geblaas kan word. Vrae: 1. Wie is die Simone aan wie die gedig opgedra is? 2. Lees strofe1 a) Beskryf die kabouter se kleredrag. b) Wanneer het die kabouter sy hart vir die spreker gegee? c) Wat het die kabouter vir die maan gegee? d) Wat het die kabouter vir die spreker gegee? 3. Wat is die funksie van die herhaling van rooi-rooi (strofe 1)? 4. Met watter gevoelens kan rooi verbind word? 5. Haal n woord uit strofe 1 aan wat op n liefdesverhouding dui. 6.1 Haal n voorbeeld van elisie en klankweglatng aan (strofe 1) 6.2 Wat is die funksie van elisie? 7. Gee n voorbeeld van n fantasie element (strofe 1). 8. Skryf n voorbeeld van n metafoor neer (strofe 1). 9. In strofe 2 word die lug as hoepelronde blou-blou lug beskryf. a) Hierdie beeldspraak staan bekend as metafoor/personifikasie? (Kies een) b) Wat het die kabouter en die spreker als met die lug gedoen? c) Skryf n voorbeeld van klanknabootsing (onomatopee) neer. 10. Hoekom word hoepelronde i.p.v, koeëlronde gebruik om die lug te beskryf (strofe 2)? 11. Wie is die ons in strofe 2? 12. Noem die beelspraak in hoepelronde blou-blou lug (strofe 2) 13. Skryf n voorbeeld van elisie uit strofe 2 neer. 14. Gee n voorbeeld van n fantasie element uit strofe In strofe 3 word die sterre beskryf. a) Watter twee dinge het die sterre gedoen? b) Waarom word die kring in versreël 11 met n laer in versreël 12 vergelyk? 16. Gee n voorbeeld van n vergelyking uit strofe Watter woord dui aan dat die kring wat die sterre getrek het onrustig (restless) was (strofe 3) 18. Lees strofe 4. a) Skryf n voorbeeld van binnerym uit hierdie strofe neer. 2

3 b) Voltooi die volgende sin: In versreëls 15 en 16 word genoem dat die kalkoentjies die sprinkaan-wals gesing het. Dit is n voorbeeld van Die digter bedoel eintlik dat die deur die blomme waai. 19. Waarom sou n blom n kalkoentjie genoem word (strofe 4)? 20. Gee n voorbeeld van alliterasie uit strofe Gee n voorbeeld van klanknabootsing uit strofe Lees strofe 5. a) Watter tyd van die dag word in hierdie strofe beskryf? b) Skryf een woord uit die strofe neer om jou antwoord op die vorige vraag te motiveer. c) Die maan se boepens verwys eintlik na volmaan/sekelmaan/halfmaan. (Kies die regte een) 23. Hoekom gaan slaap die maan juis by die gousblomme en nie by die ander blomme nie? 24. Gee n voorbeeld van personifikasie. 25. Gee n voorbeeld van elisie. 26. Lees strofe 6. a) Die spreker wil bevestig dat sy die waarheid praat. Haal n versreël aan om te bewys dat sy nie jok nie. b) Wat dink jy is die funksie van die O in die slotreël? c) Skryf die slotstrofe oor en vul leestekens op die regte plekke in. 27. Waarom kan die kabouter die aardbol oor sy kop gooi? 28. Waar is die hier? Van watter soort liefde word in v.24 gepraat 29. Haal n versreël aan wat bewys dat die kind in n fantasiewêreld leef. 30. Wat is die toon van die gedig? 31. a)watter vier kleure kom deur die hele gedig voor? b) Watter kleure kom in herhalingsamestellings voor? c) Wat is die doel van die herhalingsamestellings? 32. Vir n kind het voorwerpe soos die maan, sterre en blomme dikwels menslike eienskappe. Haal vyf voorbeelde van personifikasie aan. 33. Watter klankherhaling kom voor in die versreël het die sprinkaan-wals gesing? 34. Wat is die tema van die gedig? 35. Wat word strofes met vier versreëls elk genoem? 36. Gee die rymskema van strofe Wat word hierdie soort rymskema genoem? 38. Wie is die spreker in die gedig? 39. Waarom word elke strofe met n hoofletter begin? 40. Wys op die progressie in die gedig. 41. Ontwerp n uitnodiging waarin jy Simone se maats na haar sesde verjaarsdagpartytjie nooi. Dui die volgende aan: Waarna die maatjie uitgenooi word, die tyd, datum en adres, tema van die partytjie en rsvp. Ingrid Jonker en Simone 3

4 KABOUTERLIEFDE - MEMORANDUM AFR EAT GEDIGTE GRAAD Die digter, Ingrid Jonker, se dogter 2 a) Die kabouter het 'n rooi-rooi pet op en 'n geel hemp aan. b) gistraand, die vorige nag c) Die hemp d) hart 3 Dit word helderder vir die kind geteken. 4 Liefde 5. hart (r. 3) 6.1 gistraand gisteraand 6.2 Pas by die spreektaal van n kind. 7. Kabouter. 8. r.3: het sy hart gistraand vir my gegee 9. a) metafoor b) In sy hand gerol en toe balgespeel. c) kadoemps 10. Dit is n sagter woord en pas by die lewe van n kind. 11. Die kabouter en die kind. 12. Metafoor vir bal. 13. Kadoems op die grond geval. 14. Die lug wat blink-blou gerol word om mee te speel. 15. a) Geknipoog en toe 'n laer om hulle getrek b) Beide verwys na dieselfde tipe vorm: rond. 'n Laer is soos die Voortrekkers van ouds gedoen het: hulle het 'n laer/kring met hul waens getrek om gevaarlike diere en aanvalle van buite uit te hou. Binne die laer was almal beskermd. 16. reël 11 rondom ons n kring getrek r. 12 soos n laer in die nag 17. Laer 18 a) kalkoentjies met hul rooi mondjies b) Voltooi die volgende sin: In versreëls 15 en 16 word genoem dat die kalkoentjies die sprinkaan-wals gesing het. Dit is 'n voorbeeld van personifikasie. Die digter bedoel eintlik dat die wind deur die blomme waai. c) Die aandblom het sy trom-trompet/geblaas in die warrelwind. Vergelyk hoe die blom lyk en deur die wind gewaai word. 19. Die blom se voorkoms lyk soos n kalkoen. 20. warrelwindkring. Sprinkaanwals gesing 21. Aandblom blaas trompet. Kalkoentjies sing. 22. a) aand, laat in die nag b) slaap c) Die maan se boepens verwys eintlik na sekelmaan. 23. Die gousblomme is dieselfde geel kleur as die maan. 24. Maan het gaan lê. 25. hy t i.p.v hy het. 26. a) het dit self vir my gesê b) Uitroep van ekstase, opgewondenheid, vreugde 4

5 c) Die kabouter met die rooi-rooi hart het dit self vir my gesê: hy t die aardbol oor sy kop gegooi O, dis hier waar die liefde lê! 27. Omdat hierdie n fantasie-gedig is, is alles moontlik. 28. Liefdeskring tussen n ma en n kind. Ma-kindliefde. 29. r.23: hy t die aardbol oor sy kop gegooi 30. Speels (playful) en vrolik. 31. a) rooi, geel, blou en wit b) rooi-rooi en blou-blou. c) Dit word sodoende helderder en en meer intens geteken terwille van die kind 32. Die sterre het geknipoog, Die aandblom het sy trom-trompet/geblaas, hul t rondom ons n laer getrek, die kalkoentjies met hul rooi mondjies, Die maan met sy geel lyfie/het plat gaan lê op sy rug, hy t gaan slaap by die gousblomme/met sy boepens in die lug 33. alliterasie van die s-klank. 34. Die speelse kwaliteit van die kabouter se liefde vir n dogtertjie. 35. kwatryne 36. abcb 37. geboke rym, slegs reël 2 en 4 rym met mekaar. 38. Die dogtertjie. 39. Dit dra by dat elke strofe n eenheid vorm. 40. Die kabouter se rooi pet verdiep tot sy rooi hart. Stylfigure in gedigte Stylfiguur Voorbeeld Verduideliking Alliterasie: (ook r in reël 1, 3, 11, 14, Opeenhoping van konsonante of beginklanke. stafrym) 21; l in reël 5, 7; g in reël 3, 6. Assimilasie: Reël 7, 11, 19, 23. Gedeeltelike of algehele gelykwording van klanke om die by die ritme en die tempo te pas. Assonansie o in reël 13, i in Opeenhoping van vokale. reël 14. Elisie Reël 3 gistraand n Letter van n woord word weggelaat. Enjambement. Die hele gedig. Die een versreël loop oor na die volgende een sonder leestekens. Herhaling / Repitisie Reël, 1, 2 en 21 kabouter Reël 1 en 21 rooi-rooi Reël 4 en 7 maan Reël 5 blou-blou Reël 13 trom-trompet Hiperbool Reël 5 hoepelronde blou-blou lug. Reël 7 blink-blou Woorde of versreëls word herhaal om n bepaalde effek te kry. Om iets belangrik te maak, word dit heeltemal oordryf. 5

6 Stylfiguur Voorbeeld Verduideliking Inversie/Omgekeerde woordorde. Klimaks en antiklimaks: Konnotasie / Figuurlik Metafoor Onomatopee / Klanknabootsing Reël 14 geblaas in die warrelwindkring i.p.v. in die warrelwindkring geblaas. Laaste reël Reël 4 Verwys na die geel maan. Reël 5 Dit het gereën /dou het verksyn. Reël 6 Hulle het in die reën / met die dou gespeel. Reël 10 Die sterre het gefikker. Reël 11 Dit het nag geword rondom hulle met die strerre in die lug. Reël 13 en 14 Die aanblomme het beweeg as gevolg van die wind. Reël 15 Blomme wat soos kalkoene lyk het ook in die wind beweeg. Reël 17 tot 20 Die maan het onder gegaan. Strofe 1 Geel hemp wat vir die maan gegee is, is n metafoor vir die geel maan. Strofe 5 Die maan wat ondergaan. Strofe 6 Die fantasie en gevoel wat liefde veroorsaak. Reël 5 Hoepelronde blou-blou lug Reël 6 Kadoemps Reël 7 blink-blou in sy hand gerol Reël 9 en 10 die sterre met hul wit ligte het geknipoog Reël 11 en 12 hul t rondom ons n kring getrek soos n laer in die nag Reël 13 trom-trompet Reël 14 warrelwindkring Reël 15 die klakoentjie Die woorde van n versreël word verander om dit wat belangrik is eerste te plaas. Feite word stygend belangriker of mider belangrik. Die figuurlike gebruik van die woord. n Ander betekenis aan iets gee. Dit is soos n vergelyking maar die woorde soos, nes en net soos is NIE daar nie. Die woord boots klanke na. 6

7 Personifikasie met hul rooi mondjies Reël 16 sprinkaan-wals Reël 18 gaan plat lê op sy rug Reël 19 gaan slaap by die gousblomme Reël 20 met sy boepens in die lug Reël 22 self vir my gesê Reël 10 die sterre wat knipoog Reël 13 en 14 die aandblom wat trompet blaas Reël 15 en 16 die kalkoentjies wat sing Strofe 5 die maan wat gaan plat lê en slaap Lewelose dinge of diere kry menslike eienskappe. Stylfiguur Voorbeeld Verduideliking Vergelyking Reël 13 Iets word met iets ander vergelyk met die woorde soos, nes en net soos. Rymtipes Reëls 2 en 4 van elke strofe het kruisrym. Kruisrym is waar elke alternatiewe versreël rym abab, cdcd... Vers- en Strofebou VRAE: Die gedig het 6 strofes en elke strofe is n kwatryn. Kwatryn is 4 versreëls Wat se klere dra die kabouter? (2) 1.2. Wat het die kabouter vir die spreker gegee? (1) 1.3. Waarvan is dit n metafoor? (1) 1.4. Wat het die kabouter vir die maan gegee? (1) 1.5. Waarvan is dit n metafoor? (1) 1.6. Wat word die stylfiguur genoem met die woord gistraand? (1) 1.7. Wat is die funksie hiervan? (1) 1.8. Kies die korrekte atwoord. Die verskynsel wat gebruik word in die tweede strofe staan bekend as... a. Metonimia. b. Personifikasie. c. Onomatopee d. Ellips 1.9. Haal EEN WOORD aan wat n voorbeeld is van die stylfiguur hiperbool uit die gedig. (1) Wat word die gedeeltelike of algehele gelykwording van klanke om die by die ritme en die tempo te pas genoem? (1) 7

8 1.11. Haal n voorbeeld hiervan aan uit die gedig (1) Kies die korrekte antwoord in hakies. (1) AFR EAT GEDIGTE GRAAD 11 Enjambement is waar (een versreël oorloop in die ander sonder veel leestekens / een versreël oorloop in die ander sonder enige leestekens) Wat is die funksie van die enjambement in die gedig? (1) Kies die korrekte antwoord en skryf net die nommer en die letter neer. Waarvan is die herhaling van die l klanke in reël 5 is n voorbeeld? a. Asimilasie. b. Assonansie. c. Alliterasie. d. Personifikasie Haal voorbeelde van die assonansie aan uit die gedig en dui dit aan deur die letters te onderstreep. (2) Kies die prentjie van die musiekinstrument wat in die gedig genoem word. (1) A B C D Daar is sprake van n tipe dans in die gedig. Watter tydmaat / tempo word met die dans gebruik? 2 / 4 3 / 4 4 / 4 6 / 8 A B C D Pas kolom A by kolom B. Skryf slegs die nommer en die letter neer. Kolom A Kolom B Reël 1 en 21 rooi-rooi A Personifikasie Reël 6 Kadoemps B Herhaling Reël 13 en 14 C Vergelyking Reël 14 D Inversie Reël 11 en 12 E Onomatopee Wat is die funksie van die O in die laaste reël? Wat is die tema van die gedig behalwe dat dit oor liefde gaan? (2) Annaliseer die bou van die gedig m.b.t. die strofes en die reëls. (3) Wat is die rymskema in die gedig? (2) 8

9 MEMORANDUM: 1.1. n (rooi) pet en n (geel) hemp. (2) 1.2. Sy hart. (1) 1.3. Liefde / Om verlief te wees. (1) 1.4. Sy hemp. (1) 1.5. Die geel maan. (1) 1.6. Elisie. (1) 1.7. Dit word so geskryf om te pas by die ritme van die gedig. (1) 1.8. C. (1) 1.9. hoepelronde (1) Asimilasie. (1) Hy t OF hul t. (1) een versreël oorloop in die ander sonder enige leestekens. (1) Dit versnel die tempo. (1) C. (1) Die aandblom het sy trom-trompet OF geblaas in die warrelwindkring (2) A is n tompet C is die tempo van n wals B E A D C. (5) Dit wek emosie. / Beklemtoon hoe belangrik liefde is./ Dit beklemtoon die emosie van liefde. (1) n Mens ervaar snaakse goed as mens verlief is. Alles is magies asof dit in n sprokie is. (2) Die gedig het 6 strofes en elke strofe is n kwatryn (vier reëls). (3) Reëls 2 en 4 van elke strofe het kruisrym. (2) 9

10 Geneem uit: Letterkunde Studiegids vir Voorgeskrewe Gedigte, Maskew Miller Longman 10

11 11

12 12

13 MEMORANDUM 1. speels (playful) en vrolik 2. die ek-verteller 3.1 rooi, geel, blou, wit 3.2 rooi-rooi ; blou-blou 3.3 Dit word so helderder of meer intens geteken ter wille van die kind. 4. Dit is die liefde van n kabouter vir die spreker, die ek. In strofe 1 gee hy sy hart vir die ek, en in die slotstrofe voltooi die verwysing na die liefde die siklus, want nou gee hy sy rooi-rooi hart en die verteler sê dan ekstaties dat dit is waar die liefde lê. 5. by die kantoor 6. a) grond b) lug c) bal d) aardbol 7. klanknabootsing in kadoemps 8. Die sterre het geknipoog ; hul t rondom ons n laer getrek ; Die aandblom het tromp-trompetter / geblaas ; die kalkoentjie met hul rooi mondjies / het die sprinkaan-wals gesing ; Die maan met sy geel lyfie / het gaan plat lê op sy rug ; hy t gaan slaap by die gousblomme / met sy boepens in die lug 9. die kabouter en die kind (Simone) 10. hul t rondom ons in n kring getrek / soos n laer in die nag 11. die aanblom met sy trompetkelke rooi kalkoenjties; geel gousblomme 12. saans 13. warrelwindkring 14. alliterasie van die s-klank 15. met n boepens 16. Daar is progressie van rooi-rooi pet na die rooi-rooi hart wanner die kabouter nou in die slotstrofe iets van homself gee. 17. hy t die aardbol oor sy kop gegooi 18. o dis hier waar ie liefde lê 19. die speelse kwaliteit van die kabouter se liefde vir die dogtertjie 20. kwatryne 21.1 abcb 21.2 gebroke rym, slegs reël 2 en 4 rym met mekaar. 13