1. Energie is iets binne-in mense, diere en dinge wat hulle laat. 2. Waarvandaan kom alle energie op aarde?

Transcriptie

1 14 Energie Wat weet ek van energie 1. Energie is iets binne-in mense, diere en dinge wat hulle laat. 2. Waarvandaan kom alle energie op aarde? 3. Gebruik die soorte energie in die blokkie en vul die regte soort energie op die regte plek in. Sommige soorte energie kan meer as een keer gebruik word. Chemiese energie, bewegingsenergie, elektriese energie, hitte-energie, lig-energie, klankenergie. n Windmeul wat draai n Motor wat met petrol ry Kos wat verteer word n Stofsuier n Verwarmer n Trompet n Flits Plante wat kosmaak/groei n Bedliggie n Elektriese boor 77

2 Aktiwiteit 1 Energie om ons 1. Voltooi die volgende werkkaart deur jou eie bypassende prent te teken en die energiesoort in te vul. Selfassessering N P A B 1 Kon onderskei tussen energiesoorte. 2 Kon energiesoort by regte prent pas. 3 Kon kennis met eie prente toepas. 78

3 Vrae gie. 2. Waarom kan ons sê dat energie een van die belangrikste natuurgawes is wat God vir ons gee? 3. Alle energie op aarde kom van die af. 4. Waarom het plante sonlig nodig? 5. Waar kom herbivore en karnivore se energie vandaan? Herbivore Karnivore 6. Waar kry die mens energie vandaan om te kan leef, groei en dinge te doen? 7. Noem vier soorte brandstof. 8. Noem twee nie-hernubare energiebronne. 9. Noem twee hernubare energiebronne. 10. Waarom moet ons as Christene nie energie vermors nie? 79

4 Plak of teken enige prentjie van n lewende of nie-lewende ding wat energie verbruik.

5 12. Noem twee maniere waarop mense energie vermors. 13. Noem ses soorte energie. 14. Watter soort energie werk daar waar twee stowwe mekaar verander? 15. Noem twee voorbeelde van waar chemiese energie aan die werk is. 16. Hoe beweeg lig-energie en klank-energie? 17. Gee n voorbeeld van hoe een soort energie omgesit (verander) word in n ander soort energie. 18. Verduidelik volledig watter energie paadjie die elektriese lig se energie in jou huis gevolg het om daar te kom. 81

6 Jou onderwyser se assessering: Energie vrae Korrektheid van antwoorde: Netheid: Uitstekend: 5 Feitlik perfek: 4-5 Baie goed: 4 Netjies: 3.5 Redelik goed: 3 Kan netjieser: 2 Swak: 2 Slordig: 0-1 Uiters swak: 1 Totale punt uit 10: Aktiwiteit 2 Gevare van energie 1. Kyk na die volgende prente en verduidelik hoekom elkeen gevaarlik kan wees. a. b. c. d. e. a. b. c. d. e. 2. Stel enkele reëls op om te voorkom dat mense seerkry wanneer hulle met sommige soorte energie werk. a 82

7 b c d e f g 83

8 h Selfassessering N P A B 1 Ek is bewus van gevare van energie. 2 Ek kon energiegevare onderskei. 3 Ek kon nuwe kennis toepas. 4 Ek kon my eie reëls ontwerp. 5 My reëls is van toepassing op die probleem. Energie moet bespaar word! Baie van ons energie kom van die verbrandingstowwe soos steenkool en ru-olie. Hierdie stowwe kan later opraak en daarom moet ons probeer om energie te bespaar. Vraag Ja Soms Nee Die elektriese stelsels word slegs aangeskakel soos benodig. Die waterverwarmer (geyser) is nie onnodig warm gestel nie. Ons gebruik ons motor spaarsaam. Ons kook slegs genoeg water vir gebruik. Ons gebruik ander energiebronne om elektrisiteit te bespaar. Dink aan n paar plekke in jou omgewing waar energie onnodig vermors word. Skryf neer wat jy dink daar gedoen moet word om te keer dat energie so vermors word. Noem ten minste drie voorbeelde. 84

9 Maak n plakbladsy van bruikbare energiebronne rondom jou. Skryf neer waarvan elke ding gemaak is. 85

10 Fases van water: hoe slim is jy? Ontsyfer die woorde onder die prente. Skryf die sinne oor en vul die woorde wat jy ontsyfer het in. Jy kan n woord meer as een keer gebruik. rewat, loitfvesto, slkeybok, omots, sag 1. in die ketel kom in die lug uit as 2. in die ysbak word in die vrieskas. 3. Die in die piering smelt en word Vul ook die volgende in Water kom voor in drie fases, naamlik, en. As water in waterdamp verander, sê ons dit. As waterdamp weer in druppels verander, sê ons dit 86

11 Fases van water: n Eksperiment 1. Neem n koppie kookwater. Plaas n piering bo-oor die koppie vir n paar minute. Wat sien jy aan die onderkant van die piering? 2. Neem n ysblokkie en plaas dit in die warm water. Hoeveel sekondes neem dit om te verdwyn? Wat het van die ysblokkie geword? 3. Neem n bakkie water en plaas dit buite. Kyk elke dag hoeveel die water gesak het. Waarom gebeur dit? Vrae oor materie en materiale 1. Wat is materie? 2. Materie bestaan uit baie klein deeltjies wat ons noem. 3. Verskillende stowwe se atome van mekaar. 4. Atome mekaar aan. 5. n stof se atome trek mekaar baie sterk aan en sit styf teen mekaar vas. 6. n Vaste stof het n vaste en. 7. Twee voorbeelde van vaste stowwe is en. Water kan in drie voorkom: n Vaste stof - n Vloeistof - n Gas - 8. As water in waterdamp verander sê ons dit. 9. As waterdamp afkoel, vorm dit weer. Dan sê ons dit. 10. Verduidelik in n paar sinne hoe wolke en reën gevorm word. 11. Wanneer n stof heeltemaal verander en n nuwe stof word, noem ons dit n verandering. 87

12 Voorbeelde van sulke veranderings is: 12. Waarvan word glas gemaak? 13. Beskryf die metode waarvolgens glas gemaak word. 14. Skryf n paar sinne om te verduidelik hoe papier gemaak word. 15. Noem twee produkte wat van klei gemaak word. 16. Hoe word sement gemaak? Jou onderwyser se assessering: Materie en materiaal vrae Korrektheid van antwoorde: Netheid: Uitstekend: 5 Feitlik perfek: 4-5 Baie goed: 4 Netjies: 3.5 Redelik goed: 3 Kan netjieser: 2 Swak: 2 Slordig: 0-1 Uiters swak: 1 Totale punt uit 10: 88