Actieplan Wegverkeer Waterstof (bundels)

Transcriptie

1 Actieplan Wegverkeer Waterstof (bundels) 1. MARKTVOORBEREIDING BRANDSTOFCEL ELEKTRISCHE PERSONENAUTO S 20 OPENBARE WATERSTOFTANKSTATIONS EN À BRANDSTOFCEL ELEKTRISCHE PERSONENAUTO S IN 2020 I. Waterstoftankstations Actie / maatregel Basisdoel Maatregeltype Actiehouder Investeringsprogramma openbare waterstoftankinfrastructuur 15 miljoen II. Voertuigen Herijking Subsidieregeling emissieloos taxi- en bestelvervoer Green Deal launching customership brandstofcelvoertuigen taxisector Inkoopplan brandstofcelpersonen- en -bestelauto s IenM en andere rijksoverheden Investeringsplan bevordering Nederlandse brandstofcel personenautomarkt ( per auto voor de eerste stuks) 15 miljoen III. Organisatorisch Meer Kernen Aanpak Personenauto s Green Deal H2NL-NWP Ondersteunen marktpartijen bij de realisatie en exploitatie van de eerste 20 openbare waterstoftankstations in Nederland. Bekostiging via een nader te verkennen en bepalen mix van (Europese) financieringsvormen, waaronder bestaande (Europese) stimuleringsregelingen, zachte leningen etc. Inclusief verkenning van de mogelijkheid van stimulering door middel van aangepaste concessies langs auto(snel)wegen (een beperkt aantal concessies met een relatief lange looptijd) Taxibedrijven stimuleren tot het aanschaffen van brandstofcel voertuigen. Verkennen mogelijkheden green deal taxi s, als aantrekkelijke vroege markt voor brandstofcelvoertuigen. Koppeling met de Subsidieregeling emissieloos taxi- en bestelvervoer. Inkoopplan IenM voor ordegrootte 150 à 500 brandstofcelpersonen- en bestelauto s in de periode en stimuleren andere wagenparkbeheerders tot de inkoop van brandstofcelauto s Het in overleg met marktpartijen/stakeholders op gang brengen en leggen van een basis voor het structureel maken van de Nederlandse markt door voor de eerste verkochte brandstofcel personenauto s te investeren in een restwaardegarantie(fonds) en/of een markt voor tweedehands brandstofcel personenauto s. Creëren draagvlak en initiëren samenwerking in speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem- Nijmegen en Helmond-Eindhoven Organiseren Nederlandse waterstofketen op industrieel CEO-niveau, ambitie neerzetten en verankeren in een Green Deal met de Nederlandse rijksoverheid. Voorts o.a.: initiëren aanvragen Europees geld, afspraken met België en Luxemburg, informatievoorziening veiligheid, marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie, uitwerken verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit. IV. Beleid normerend en fiscaal Bepleiten strengere EU NL bepleit strengere CO 2 emissienormering als het CO 2 emissienormering Europese bronbeleid onvoldoende prikkelt tot het op de markt brengen van zero emissie personenauto s en het realiseren van de SER doelstellingen. Stimulerend fiscaal beleid Brandstofcel personenauto s ontzien qua BPM en MRB, aantrekkelijke bijtelling zakelijke rijders, aanschafbevordering via o.a. MIA-VAMIL, EIA en/of KIA en voorlopig vrijstelling van accijns op waterstof (zolang uit TCO oogpunt noodzakelijk). 1 Mix van A, B en C (en in het uiterste geval ook D) A (Herijking subsidieregeling die op einddatum niet is uitgeput) B / C A (Reguliere inkoop) / B (Inkoop door ministerie als private partij) D A (Opdracht regiocoördinatoren) B / C C A (Autobrief 1 / Autobrief 2) H2NL-NWP Ministerie IenM Ministerie IenM, al dan niet via H2NL- NWP Wagenparkbeheerder Ministerie IenM H2NL-NWP Regiocoördinatoren in opdracht van Ministerie IenM Diverse energiefora (o.a. Delta Linqs Energy Forum, Energy Valley e.a.). Ministerie IenM Ministerie van Financiën i.o.m. ministerie IenM 2. MARKTVOORBEREIDING BRANDSTOFCEL ELEKTRISCHE BESTELWAGENS 300 TOT 500 BRANDSTOFCEL ELEKTRISCHE BESTELWAGENS IN 2020 I. Voertuigen Actie / maatregel Basisdoel Maatregeltype Actiehouder Herijking Subsidieregeling emissieloos taxi- en bestelvervoer Logistieke dienstverleners stimuleren tot het aanschaffen van brandstofcel bestelwagens A (Herijking subsidieregeling die op einddatum niet is uitgeput) Ministerie IenM

2 Green Deal Zero Emission Stadslogistiek II. Organisatorisch Meer Kernen Aanpak Vracht- en Bestelwagens Green Deal H2NL-NWP Het organiseren van Living Labs Zero Emission Stadslogistiek waarin waterstof bestelwagens worden ingezet. Het opleveren van een advies welke vormen van zero emissie stadslogistiek zich lenen voor brede toepassing en hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van zero emissie stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. Creëren draagvlak en initiëren samenwerking in speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem- Nijmegen en Helmond-Eindhoven Organiseren Nederlandse waterstofketen op industrieel CEO-niveau, ambitie neerzetten en verankeren in een Green Deal met de Nederlandse rijksoverheid. Voorts o.a.: initiëren aanvragen Europees geld, afspraken met België en Luxemburg, informatievoorziening veiligheid, marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie, uitwerken verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit. B / C A (Opdracht regiocoördinatoren) B / C Partijen Green Deal, gecoördineerd door een secretariaat (ingericht en ondersteund door de ministeries van EZ en IenM) Regiocoördinatoren i.o.v. Ministerie IenM Diverse energiefora (o.a. Delta Linqs Energy Forum, Energy Valley e.a.). III. Beleid normerend, flankerend en fiscaal Bepleiten strengere EU NL bepleit strengere CO 2 emissienormering als het C Ministerie IenM CO 2 emissienormering Europese bronbeleid onvoldoende prikkelt tot het op de markt brengen van zero emissie bestelauto s en het realiseren van de SER doelstellingen. Decentraal normerend Milieuzonering agenderen. B / C H2NL-NWP Flankerend beleid Voordelen en privileges agenderen. B / C H2NL-NWP Stimulerend fiscaal beleid Brandstofcel bestelwagens ontzien qua BPM en MRB, aanschafbevordering via o.a. MIA-VAMIL, EIA en/of KIA en vrijstelling van accijns op waterstof, zolang uit TCO oogpunt noodzakelijk. A (Autobrief 1 / Autobrief 2) Ministerie van Financiën i.o.m. ministerie IenM 3. ONTWIKKELEN EN BEPROEVEN BRANDSTOFCEL ELEKTRISCHE STADSDISTRIBUTIETRUCKS EN STEDELIJKE UTILITEITSVOERTUIGEN HET IN NEDERLAND ONTWIKKELEN EN IN DE PRAKTIJK BEPROEVEN VAN 10 À 20 STADS- DISTRIBUTIETRUCKS EN STEDELIJKE UTILITEITSVOERTUIGEN IN DE PERIODE EN HET LEGGEN VAN EEN BASIS VOOR OPSCHALING NA 2020 I. Voertuigen Actie / maatregel Basisdoel Maatregeltype Actiehouder SBIR s Truck van de Toekomst 3 miljoen Green Deal Zero Emission Stadslogistiek II. Tankpunten Stimulering waterstoftankpunten op distributiecentra III. Organisatorisch Meer Kernen Aanpak Vracht- en Bestelwagens Green Deal H2NL-NWP Opzetten en uitvoeren SBIR s voor de ontwikkeling en praktijkbeproeving van een brandstofcel stadsdistributietruck, huisvuilophaaltruck en AGV in het kader van Truck van de Toekomst. Het organiseren van Living Labs Zero Emission Stadslogistiek waarin waterstof stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen worden ingezet. Het opleveren van een advies welke vormen van zero emissie stadslogistiek zich lenen voor brede toepassing en hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van zero emissie stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. Verkennen mogelijkheden Europese en/of nationale stimulering, al dan niet via zachte leningen, voor de vestiging van waterstoftankpunten op distributiecentra, veilingen e.d. voor het transport op het terrein met waterstofheftrucks e.d. en ter uitbreiding van de tankinfrastructuur voor stadsdistributietrucks, bestelwagens en evt. stedelijke utiliteitsvoertuigen. Creëren draagvlak en initiëren samenwerking in speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem- Nijmegen en Helmond-Eindhoven Organiseren Nederlandse waterstofketen op industrieel CEO-niveau, ambitie neerzetten en verankeren in een Green Deal met de Nederlandse rijksoverheid. Voorts o.a.: initiëren aanvragen Europees geld, afspraken met België en Luxemburg, informatievoorziening veiligheid, marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie, uitwerken verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit. A (Truck van de Toekomst) B / C B / C A (Opdracht regiocoördinatoren) B / C Ministerie IenM Partijen Green Deal, gecoördineerd door een secretariaat (ingericht en ondersteund door de ministeries van EZ en IenM) H2NL-NWP Regiocoördinatoren i.o.v. Ministerie IenM Diverse energiefora (o.a. Delta Linqs Energy Forum, Energy Valley e.a.). 2

3 IV. Beleid normerend, innovatief/r&d, flankerend en fiscaal Decentraal normerend Milieuzonering agenderen. B / C H2NL-NWP Innovatief/R&D Initiëren doorontwikkelingsprogramma elektrische vrachtwagens, i.h.k.v. FCH-JU en zo mogelijk met een B / C NWBA, al dan niet via H2NL-NWP link naar het NL Topsectorenbeleid. Doorontwikkeling voor het verder optimaliseren en standaardiseren van (onder andere de power elektronica van) elektrisch aangedreven vrachtwagens t.b.v. een zo effectief, efficiënt en probleemloos mogelijke inzet. Met Nederlandse maakindustrie en toeleveranciers. Flankerend beleid Voordelen en privileges agenderen. B / C H2NL-NWP Stimulerend fiscaal beleid Brandstofcel trucks en utiliteitsvoertuigen ontzien qua (indien van toepassing) BPM en MRB, aanschafbevordering via o.a. MIA-VAMIL, EIA en/of KIA en vrijstelling van accijns op waterstof zolang uit TCO oogpunt noodzakelijk (zorgen voor een marktconform kostenplaatje zodat kostendaling via opschaling mogelijk wordt en de optie op termijn zelfstandig kan concurreren) A (Staand beleid) Ministerie van Financiën i.o.m. ministerie IenM 4. MARKTVOORBEREIDING WATERSTOFBUSSEN OV STAD- en STREEKVERVOER 50 À 100 WATERSTOFBUSSEN INCLUSIEF TANKPUNTEN IN 5 TOT 7 REGIO S TUSSEN 2015 EN 2020, TEN BEHOEVE VAN VERDERE OPSCHALING VANAF 2020 OM DE GREEN DEAL ZERO EMISSIE OPENBAAR BUSVERVOER TE HELPEN REALISEREN (ALLE BUSSEN IN 2025 ELEKTRISCH AANGEDREVEN) I. Voertuigen en tankinfrastructuur Actie / maatregel Basisdoel Maatregeltype Actiehouder Green Deal Zero Emissie Openbaar Busvervoer Uitvoeren Kamermotie Veldhoven c.s. Zero Emissie Busvervoer Subsidieregeling Rijden met waterstofbussen in het openbaar vervoer ,= Kostensimulatiemodel vullen en valideren; - Vervangingskalenders inzichtelijk maken (ca. 500 bussen tot 2020); - Investerings- en exploitatiemiddelen inzichtelijk maken; - Input buscommercialisatiestudie FCH-JU t.b.v. schaal en kostenreductie Alle bussen elektrisch aangedreven. Uitwerken uitrol- en investeringsagenda + verkennen mogelijke inrichting investeringsfonds om uitrol financieel mogelijk te maken i.h.k.v. het actieplan duurzame brandstoffenmix i.h.k.v. het SERenergieakkoord. Informeren Tweede Kamer voor de zomer van Demonstreren en opdoen praktijkervaring door stadsregio s Rotterdam, Arnhem-Nijmegen, Eindhoven en de provincies Groningen en Zuid-Holland met in totaal 10 waterstofbussen (2 bussen per regio). A (Green Deal) B / C A (Subsidieregeling) Stichting Zero Emissie Openbaar Busvervoer i.o.m. concessieverleners en OV bedrijven, al dan niet via H2NL- NWP Ministerie IenM, al dan niet via H2NL- NWP Ministerie IenM Investeringsprogramma Green Deal Zero Emissie Openbaar Busvervoer 42 à 78 miljoen (in eerste instantie te bekostigen met reguliere investerings- en exploitatiemiddelen) II. Organisatorisch Meer Kernen Aanpak Bussen Realiseren reguliere inzet 50 à 100 waterstofbussen in 5 à 7 regio s tussen , inclusief tankpunten (investeringskosten en operationele kosten ) en aanpassing stalling en onderhoudwerkplaatsen. Bekostiging via een nader te verkennen en bepalen mix van financieringsvormen, te beginnen bij reguliere investerings- en exploitatiemiddelen, met zo nodig aanvulling uit bestaande en nieuwe (Europese) stimuleringsregelingen, zachte leningen etc. Creëren draagvlak en initiëren samenwerking in 5 à 7 speerpuntregio s voor rijden met waterstofbussen in het OV in de periode Mix van A, B en C (en in het uiterste geval mogelijk ook D) A (Opdracht regiocoördinatoren) H2NL-NWP Regiocoördinatoren i.o.v. Ministerie IenM 3

4 Green Deal H2NL-NWP Organiseren Nederlandse waterstofketen op industrieel CEO-niveau, ambitie neerzetten en verankeren in een Green Deal met de Nederlandse rijksoverheid. Voorts o.a.: initiëren aanvragen Europees geld, informatievoorziening veiligheid, marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie, uitwerken verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit. III. Beleid innovatief/r&d en fiscaal Innovatief/R&D Initiëren doorontwikkelingsprogramma elektrische bussen, i.h.k.v. FCH-JU en zo mogelijk met een link naar het NL Topsectorenbeleid. Doorontwikkeling voor het verder optimaliseren en standaardiseren van (onder andere de power elektronica van) elektrisch aangedreven bussen t.b.v. een zo effectief, efficiënt en probleemloos mogelijke inzet. Met Nederlandse maakindustrie en toeleveranciers. Stimulerend fiscaal beleid Vrijstelling (geheel of gedeeltelijk) van accijns op waterstof, zolang nodig uit TCO oogpunt. Zodoende wordt gezorgd voor een marktconform kostenplaatje, zodat kostendaling via opschaling mogelijk wordt en de optie op termijn zelfstandig kan concurreren. Zolang uit TCO oogpunt noodzakelijk is accijns heffen op waterstof onwenselijk. B / C B / C A (Staand beleid) Diverse energiefora (o.a. Delta Linqs Energy Forum, Energy Valley e.a.). NWBA, al dan niet via H2NL-NWP Ministerie van Financiën i.o.m. ministerie IenM 4

5 Introductie brandstofcel elektrisch rijden op waterstof Brandstofcel elektrisch rijden op waterstof is rijp voor de markt en Nederland voert een samenhangend geheel van acties uit in de periode , om te fungeren als één van de launch markten voor brandstofcel elektrisch rijden in Europa. In de tien jaar daarna vindt vervolgens opschaling plaats, in de fase van (vroege) marktintroductie ( ) en de fase van volledige marktintroductie ( ). Nederland wil behoren tot de Europese kopgroep van landen die brandstofcel elektrisch rijden ontwikkelen. Nederland wil de kopgroep aanvoeren wat betreft de marktontwikkeling van waterstofbussen in het openbaar vervoer en stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen binnen integrerende concepten zoals het duurzame distributiecentrum en duurzame huisvuilinzameling. De redenen hiervoor lopen uiteen en betreffen: het milieu: nulemissie en hogere efficiency vergeleken met verbrandingsmotoren; een hogere energievoorzieningszekerheid en energieonafhankelijkheid: waterstof kan op vele manieren en uit vele (eigen) bronnen worden geproduceerd, zowel centraal als decentraal; de toekomstige energievoorziening: waterstof als flexibel buffermechanisme met grote capaciteit binnen een op intermitterende bronnen gebaseerde energievoorziening; groene groei: brandstofcel elektrisch rijden vergt een nieuw op te bouwen infrastructuur met kansen voor onder andere Nederlandse voertuig-, brandstofcel- en waterstofproducenten; verder is een vergaande ontkoppeling tussen mobiliteitsontwikkeling en milieudruk mogelijk. Brandstofcel elektrisch rijden kan in Nederland alleen doorbreken als dit ook op Europese schaal van de grond komt, in ieder geval wat betreft personenauto s. Daarom heeft Nederland een National Implementation Plan Driving on Hydrogen in the Netherlands (NIP) opgesteld in het kader van het Europese project TEN-T HIT (Trans European Networks Hydrogen Infrastructure for Transport). Tezamen met de waterstofplannen van Zweden, Denemarken, Frankrijk, Duitsland en Engeland zal het Nederlandse NIP het Synchronised Implementation Plan (SIP) vormen. Het deelrapport van de Brandstoftafel Duurzaam Waterstof, dat een bouwsteen vormde van Een duurzame brandstofvisie met LEF, en het NIP zijn in samenhang geschreven en delen hetzelfde gedachtegoed. Het onderhavige op uitvoering en realisatie gerichte actieplan bouwt daarop voort. Dit actieplan is gericht op het bereiken van de volgende doelen in de periode : openbare waterstoftankstations en à brandstofcel personenauto s à 500 brandstofcel bestelwagens. 3. Het in Nederland ontwikkelen en in de praktijk beproeven van 10 à 20 stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen. 4. Het realiseren van de inzet van 50 à 100 waterstofbussen in het openbaar vervoer, inclusief tankpunten, in vijf tot zeven regio s. Om deze doelen te halen moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Het actieplan is hierop in belangrijke mate gericht: Brandstofcelvoertuigen hebben vooralsnog een niet concurrerende TCO en de businesscase van (openbare) tankstations is niet sluitend. Dit maakt investeringsprogramma s met een mix van (Europese) financieringsvormen en fiscale voordelen noodzakelijk. 5

6 Gemeenten zijn in het algemeen onbekend met de veiligheidsaspecten van waterstoftankstations wat de vergunningverlening betreft. Gemeenten moeten daarom vertrouwd worden gemaakt met de bestaande NPR 8099:2010nl 1 en met de opvolger daarvan, de in het kader van de publicatiereeks gevaarlijke stoffen (PGS) opgestelde PGS 35 Waterstof: afleverinstallaties van waterstof voor wegvoertuigen ter ondersteuning van de vergunningverlening. De definitieve versie van PGS 35 wordt in het tweede kwartaal van 2015 verwacht. Flankerend beleid is nodig om de aantrekkelijkheid van brandstofcel elektrisch rijden voor (potentiële) gebruikers te vergroten. Hierbij te denken aan onder andere milieuzonering en venstertijdenbeleid en aan voordelen en privileges voor nulemissievoertuigen in bijvoorbeeld het parkeerbeleid. In de periode van marktvoorbereiding moet de mentale kiem worden gelegd voor opschaling in de volgende fasen van (vroege) marktintroductie ( ) en volledige marktintroductie ( ). Wezenlijk hierbij zijn demonstratie en communicatie, gericht op brede bekendheid met en zichtbaarheid en acceptatie van brandstofcel elektrisch rijden. Tot slot zal in de periode een verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit moeten worden opgesteld, gericht op de vraag hoe de voor het wegverkeer in te zetten waterstof zo volledig mogelijk kan worden verduurzaamd. In de periode zal nog relatief veel gebruik worden gemaakt van uit aardgas gewonnen waterstof en/of waterstof dat als bijproduct vrijkomt in reguliere productieprocessen (onder andere chloor), maar voor de langere termijn is vergaande verduurzaming het doel. Voor (het aanjagen van) de realisatie van het actieplan is een nationaal waterstofplatform H2NL- NWP in voorbereiding, dat het actieplan onderschrijft en zich voor de programmatische uitvoering en realisatie daarvan committeert aan het oprichten van een werkorganisatie H2NL-NWP met bedrijven, decentrale overheden en overige belanghebbende partijen. Brandstofcellen op waterstof zijn ook perspectiefrijk voor bepaalde voer- en vaartuigen en stationaire toepassingen die niet met een kwantitatieve doelstelling zijn opgenomen in dit actieplan. Voorbeelden zijn treinen, automatic guided vehicles (AGV s), heftrucks, rondvaartboten en stroomaggregaten. Voor het tot ontwikkeling brengen hiervan wordt een apart Programma niches voorzien onder H2NL-NWP. Internationale samenwerking biedt ook dit programma kansen. Illustratief is de financiering door Alstom, vier Duitse deelstaten en de Bondsregering van twee prototype treinen met brandstofcellen op waterstof die in 2018 worden getest, ter voorbereiding van de beoogde veertig waterstoftreinen in Nederland zou zich bij het consortium kunnen aansluiten met het oog op de vervanging van diesel- door waterstoftreinen. 1 Waterstoftankstations Richtlijn voor de brandveilige, arbeidsveilige en milieuveilige toepassing van installaties voor het afleveren van waterstof aan voer- en vaartuigen. 6

7 2.1.2 Personenvervoer Waterstof Doelen Voor brandstofcel personenauto s wordt ingezet op het bereiken van de volgende doelen: à brandstofcel personenauto s in openbare waterstoftankstations van 700 bar in De uitrol van openbare waterstoftankstations en eerste vloten brandstofcel personenauto s start in de vier speerpuntregio s Rotterdam (openbaar tankstation open per september 2014), Amsterdam, Arnhem-Nijmegen en Helmond-Eindhoven en wordt gevolgd door in willekeurige volgorde: Den Haag, Utrecht, Breda, Groningen en Maastricht. Qua locatiekeuze wordt zo mogelijk aangesloten bij bestaande tankstations en zo mogelijk rekening gehouden met: toekomstige groei, het op dezelfde locatie combineren van 700 bar (voor personenauto s) en 350 bar (bussen) en leveringszekerheid wat minimaal twee tankstations per verzorgingsgebied betekent. Gestreefd wordt naar het tanken van duurzame waterstof, maar in de periode zal nog relatief veel gebruik gemaakt worden van uit aardgas gewonnen waterstof en/of waterstof dat als bijproduct vrijkomt in reguliere productieprocessen (onder ander chloor). Het aantal kilogrammen (duurzame) waterstof voor de nagestreefde à brandstofcel personenwagens in 2020 kan worden geraamd op à kilogram. De doelen voor 2020 en het doorgroeipad daarna kunnen als volgt worden samengevat: Jaar Aantal en % brandstofcel personenauto's Aantal openbare tankstations 700 bar (<1%) (<1%) (1.5%) ,5-3 miljoen (40%) Marktfase & belemmeringen Marktfase Najaar 2014 zijn in Nederland de eerste brandstofcel personenauto s op kenteken gezet. Een aantal autofabrikanten start binnenkort met de commercialisering van brandstofcel personenauto's. Daarom wordt de periode benut als marktvoorbereidingsfase. Hierin wordt ervaring opgedaan met brandstofcel elektrisch rijden in de Nederlandse praktijk en wordt de optie zichtbaar gemaakt op straat door bedrijven en ondernemers die zich willen onderscheiden, bijvoorbeeld op het gebied van MVO, en door overheden als launching customer. Om te beginnen in de regio's waar in dezelfde periode de eerste waterstoftankstations in gebruik worden genomen. In 2020, aan het eind van de marktvoorbereidingsfase, resulteert dit in de start van de fase van vroege marktintroductie, waarin het % en aantal brandstofcel personenauto s substantieel kunnen gaan groeien. 2 Dit percentage is gebaseerd op de veronderstelling dat ook batterijelektrische voertuigen een overtuigend marktaandeel bereiken. Als de batterijtechniek echter onvoldoende verbetert, kan/zal het aandeel brandstofcelauto's groter zijn dan 40%, omdat met brandstofcellen op termijn een brede markt kan worden bediend. 7

8 Belemmeringen Voor het bereiken van de voor 2020 gestelde doelen, moeten een aantal belemmeringen worden overwonnen. De belangrijkste belemmeringen kunnen als volgt worden samengevat: 1. Brandstofcel personenauto s. In de periode zal er nog geen sprake zijn van massaproductie. De aantallen brandstofcel auto s zijn nog relatief beperkt en de aanschafkosten per voertuig zijn nog relatief hoog. Autofabrikanten zullen hun brandstofcel personenauto s hoofdzakelijk leveren aan markten waar aan de randvoorwaarden voor marktintroductie is voldaan, te weten: de aanwezigheid van een basis waterstoftankinfrastructuur en significante financiële en/of fiscale ondersteuning om de TCO van brandstofcel personenauto s vergelijkbaar te maken aan die van conventionele auto's met een verbrandingsmotor. Daarnaast zullen autofabrikanten hechten aan concrete samenwerkingsverbanden van partijen die voor de introductie van brandstofcel elektrisch rijden noodzakelijk zijn, met deelname van in ieder geval georganiseerde eerste gebruikersgroepen. 2. Tankstations. De businesscase van openbare waterstoftankstations is in de marktvoorbereidingsfase niet sluitend, vanwege het relatief gering aantal voertuigen dat per station komt tanken en de relatief hoge investeringskosten van 1 à 1,2 miljoen per 700 bar station. Hier bovenop komen de jaarlijkse operationele kosten voor onder andere onderhoud. Uitgaande van 10% van de investeringen in apparatuur, bedragen deze à per station per jaar. 3. Brandstof. De auto s en brandstof waarmee brandstofcel personenauto s op waterstof moeten concurreren geven richting aan de prijs voor waterstof aan de pomp. De kosten voor waterstof bij openbare tankstations zijn in de marktvoorbereidingsfase nog relatief hoog vergeleken met de prijs die er voor kan worden gevraagd vanuit het perspectief van brandstofkosten per kilometer of TCO. De hoge kosten zijn het gevolg van onderbenutting, dat wil zeggen van de relatief beperkte hoeveelheid waterstof die wordt verkocht in de beginfase, in verhouding tot de relatief hoge investeringskosten voor een waterstoftankstation ( 1 à 1,2 miljoen) en de jaarlijkse operationele kosten voor onder andere onderhoud aan de apparatuur die moeten worden gedekt ( à per jaar) Acties en investeringen Acties en investeringen voertuigen 1. Herijking subsidieregeling emissieloos taxi- en bestelvervoer Op 1 oktober 2012 opende de Subsidieregeling emissiearme taxi s en bestelauto s van het ministerie van IenM met een looptijd tot en met 31 december Het totale budget van de regeling bedraagt 12,5 miljoen. Per eind 2014 resteert er substantieel budget. Dit lijkt vooral verband te houden met de nog beperkte beschikbaarheid van geschikte personenauto s gedurende de looptijd. Nu er steeds meer geschikte voertuigen op de markt komen, is herijking van de subsidieregeling voor benutting in de marktvoorbereidingsfase een zinvolle actie. 2. Green Deal 'launching customership brandstofcelvoertuigen' taxisector Taxivloten (voor contractvervoer) zijn een perspectiefrijke vroege markt voor brandstofcel personenauto s. Het ministerie van IenM zal de mogelijkheid van een green deal voor launching customership van de taxisector verkennen in overleg met betrokken brancheorganisaties en andere 8

9 relevante stakeholders, al dan niet via H2NL-NWP. Koppeling van deze green deal met de actie voor het herijken subsidieregeling emissieloos taxi- en bestelvervoer ligt voor de hand. 3. Inkoopplan brandstofcelpersonenauto s IenM en andere rijksoverheden Het rijkswagenpark en het wagenpark van het ministerie van IenM (inclusief Rijkswaterstaat) tellen circa respectievelijk voertuigen en worden circa elke vier jaar vervangen. De wagenparkbeheerder van het ministerie van IenM maakt een inkoopplan voor circa 150 à 500 brandstofcel personenauto s in de periode De wagenparkbeheerder van IenM zal contact leggen met andere wagenparkbeheerders om ook hen voor de inkoop van brandstofcel auto s te interesseren. 4. Investeringsplan bevordering Nederlandse brandstofcel personenautomarkt Om de Nederlandse brandstofcel personenautomarkt op gang te brengen is vertrouwen in die markt op langere termijn van groot belang. Dit vertrouwen wordt gevestigd door middel van het opzetten en uitvoeren van een Investeringsplan bevordering Nederlandse brandstofcel personenautomarkt. Het plan wordt in overleg met marktpartijen en stakeholders opgezet, al dan niet onder de vleugels van H2NL-NWP. Voor de inhoud van het investeringsplan wordt voorshands gedacht aan investeren in een restwaardegarantie(fonds) en investeren in een tweedehands markt voor brandstofcel personenauto s. Voor de financiering van het investeringsplan wordt aan de eerste in Nederland verkochte brandstofcel personenauto s een overheidspremie van per auto gekoppeld. De totale investering bedraagt derhalve maximaal 15 miljoen Acties en investeringen infrastructuur 5. Investeringsprogramma openbare waterstoftankinfrastructuur Openbare waterstoftankstations vereisen investeringkosten ( 1 à 1,2 miljoen) en jaarlijkse operationele kosten ( à per jaar) die marktpartijen, zeker bij een beperkt aantal voertuigen dat komt tanken in de marktvoorbereidingsfase, niet terug kunnen verdienen. Dit maakt dat een Investeringsprogramma openbare waterstoftankinfrastructuur wordt opgezet voor het ondersteunen van marktpartijen bij de realisatie en exploitatie van de eerste 20 openbare waterstoftankstations in Nederland. De bekostiging van het investeringsprogramma vereist een in overleg met betrokken marktpartijen/stakeholders (H2NL-NWP) nader te verkennen en bepalen mix van financieringsvormen. Hierbij moet worden gedacht aan onder andere bestaande en nieuwe (Europese) stimuleringsregelingen en zachte leningen van de Europese en Nederlandse Investeringsbank. De omvang van het Investeringsprogramma openbare waterstoftankinfrastructuur wordt als volgt geraamd, uitgaande van een bijdrage in de kosten van 50% aan marktpartijen: Onderdeel investeringsprogramma Investeringsbijdrage per stuk Investeringsbijdrage totaal Investering 20 waterstoftankstations à per tankstation (50%) 10 à 12 miljoen Operationele kosten per tankpunt per jaar (50%) 3,75 miljoen Afgerond 15 miljoen In het kader van het Investeringsprogramma openbare waterstoftankinfrastructuur wordt voor de middellange en langere termijn vanaf 2020 verkend of en hoe de businesscase van waterstoftankstations langs auto(snel)wegen kan worden gestimuleerd met aangepaste concessieverlening: een beperkt aantal concessies met een relatief langere looptijd. 9

10 Acties en investeringen organisatorisch 6. Meer Kernen Aanpak Personenauto s Het ministerie van IenM stelde medio 2014 in vier speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem-Nijmegen en Helmond-Eindhoven een regiocoördinator aan. Zij creëren draagvlak en initiëren samenwerking voor concrete investeringen in tankstations en het rond die tankstations op de weg krijgen van brandstofcel personenauto s. De regiocoördinatoren structureren en faciliteren voorts het overleg tussen regio s en tussen Rijk en regio s voor kennisuitwisseling, afstemming van lopende initiatieven en stimulering van de totstandkoming van nieuwe initiatieven. 7. Green Deal H2NL-NWP / HIT / FCH-JU Voertuigfabrikanten, bouwers, exploitanten van tankstations, waterstofleveranciers en brancheorganisaties als de Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie (NWBA) voeren sinds 2013 regelmatig overleg binnen H2NL i.o. en wisselen daar op nationaal niveau kennis uit. Het ministerie van IenM fungeert als onafhankelijk voorzitter van H2NL i.o. Begin 2015 wordt de slagkracht van H2NL i.o. en andere samenwerkingsinitiatieven op waterstofgebied vergroot, door deze te overkoepelen met een Nationaal Waterstof Platform H2NL- NWP op industrieel CEO-niveau op basis van een Green Deal H2NL-NWP met de rijksoverheid. Want koploper worden kan alleen, als de Nederlandse waterstofketen zich ook op industrieel CEOniveau organiseert, een gezamenlijke ambitie neerzet, deze ambitie verankert in een Green Deal met de Nederlandse overheid en deze ambitie en Green Deal krachtig uitdraagt in Europese organisaties zoals de Fuel Cells and Hydrogen Joint Undertaking (FCH-JU), een Europese PPS voor de (financiële) ondersteuning van onderzoek, ontwikkeling en marktvoorbereiding van waterstof- en brandstofceltoepassingen. De voorziene structuur van H2NL-NWP betreft een bestuur van (een deel van de) betrokken partijen op CEO-niveau met daaronder hangende programma s. Dit betreft ten eerste programma s naar marktsegment voor de uitvoering van de voor brandstofcel personenauto s, vrachtwagens, bestelwagens, infrastructuur e.d. benodigde acties in onder andere dit actieplan. Dit betreft ten tweede programma s voor marktsegment doorsnijdende onderwerpen zoals wet- en regelgeving en veiligheid. Bestuur en programma s worden ondersteund door een secretariaat. Naast de realisatie van programma s zullen de activiteiten van H2NL-NWP betrekking hebben op (opsomming niet uitputtend bedoeld): het versterken van de Meer Kernen Aanpak Personenauto s, omdat landelijke stakeholders in verschillende regio s actief zijn; het initiëren van aanvragen voor Europees geld in het kader van bijvoorbeeld CEF, Connecting Europe Facility, een investeringsprogramma onder TEN-T en FCH-JU; het zorgen voor afspraken met België en Luxemburg om gezamenlijk op te trekken, omdat dit van belang is voor met name de (aaneengesloten) openbare tankinfrastructuur en de internationale personenautomarkt het vergroot de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van Nederland en de Benelux voor autofabrikanten en dit de slaagkans van middelen uit EU programma s vergroot vanwege een effectievere inzet. het zorgen voor een adequate informatievoorziening over de veiligheidsaspecten van brandstofcel elektrisch rijden richting onder andere vergunningverleners en hulpdiensten; 10

11 het zorgen voor marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie van de propositie van brandstofcel elektrisch rijden daar waar kansrijk; het zorgen voor de uitwerking van een verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit, in overleg met onder andere NGO s Beleidsmaatregelen Normerend - regulerend 1. Europees. De vraag is of de uitstootnorm van 95 g CO 2 /km voor 2021, en ook de momenteel bediscussieerde norm van 68 à 78 g/km voor 2025 of later voor personenauto's volgens de NEDC-testcyclus, autofabrikanten voldoende prikkelen tot het naar de markt brengen van grote aantallen elektrisch aangedreven personenauto's, waaronder brandstofcel personenauto s. Mogelijk zijn deze normen namelijk grotendeels realiseerbaar door efficiencyverbetering van verbrandingsmotoren al dan niet in combinatie met vormen van elektrificatie (hybridisering). Als het Europees bronbeleid onvoldoende prikkelt voor het op de markt brengen van zero emissie voertuigen en het realiseren van de SER doelstellingen, zal Nederland in Europa moeten pleiten voor een strengere CO 2 emissienormering. 2. Decentraal. Decentrale overheden kunnen met milieuzones het gebruik van zero emissie auto's afdwingen. Naar verwachting is milieuzonering niet noodzakelijk voor het halen van de doelen voor 2020, maar daarna wel om de opschaling van het gebruik van batterij- en brandstofcel elektrische personenwagens te bevorderen. In het kader van H2NL-NWP zal milieuzonering worden geagendeerd als instrument om het gebruik van emissieloze voertuigen te bevorderen. Zo mogelijk wordt hierbij aangesloten op de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek waarin een advies is afgesproken op 1 januari 2020 over hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van Zero Emission Stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. Flankerend (voordelen en privileges) Decentrale overheden kunnen het gebruik van emissieloze personenauto s stimuleren met flankerend beleid dat bestaat uit voordelen en privileges, bijvoorbeeld in het parkeerbeleid. In het kader van H2NL-NWP zal flankerend beleid in de vorm van voordelen en privileges worden geagendeerd als instrument van decentrale overheden om het gebruik van emissieloze voertuigen te bevorderen. Fiscaal De eerste series brandstofcelvoertuigen die autofabrikanten op de markt brengen hebben een relatief hoge aanschafprijs, terwijl in de beginfase ook de kosten voor waterstof nog relatief hoog zullen zijn. Bij elkaar zorgt dit voor een onaantrekkelijke TCO vergeleken met conventionele auto's met verbrandingsmotor. Op termijn zullen de TCO's naar elkaar toe groeien. Zolang de TCO s uiteenlopen (naar verwachting tot ), en zeker in de marktvoorbereidingsfase , is stimulerend fiscaal beleid conform de Autobrief 1 noodzakelijk om de introductie van brandstofcel personenauto s mogelijk te maken. Het aanvankelijk benodigde fiscaal beleid houdt in dat brandstofcelvoertuigen voorlopig worden ontzien qua BPM en MRB, dat de bijtelling voor zakelijke rijders aantrekkelijk is, dat de aanschaf door bedrijven wordt bevorderd met fiscale instrumenten als MIA-VAMIL, EIA en/of KIA en dat waterstof voorlopig wordt vrijgesteld van accijns. 11

12 12 Versie 5 december 2014

13 2.2.2 Bestelwagens Waterstof Doelen Voor brandstofcel bestelwagens wordt ingezet op het bereiken van 300 tot 500 bestelwagens in Deze bestelwagens zijn in de periode primair aangewezen op de 20 openbare tankstations die in de periode worden gevestigd voor brandstofcel personenauto s. De hoeveelheid (duurzame) waterstof voor de nagestreefde 300 tot 500 brandstofcel bestelwagens in 2020 kan worden geraamd op à kilogram Marktfase & belemmeringen Van bestelwagens met een brandstofcel is het aanbod thans zeer beperkt. Onduidelijk is voorts welke fabrikanten in de komende paar jaar modellen op de markt zullen brengen. Als er (meer) modellen komen, kan het aantal bestelwagens op de weg in beginsel relatief snel groeien onder invloed van onder dit actieplan. De belemmeringen voor de marktintroductie van brandstofcel bestelwagens zijn vergelijkbaar met de belemmeringen zoals geschetst voor brandstofcel personenauto s: (1) de aantallen voertuigen zijn beperkt en daardoor duur, wat vooralsnog zorgt voor een niet concurrerende TCO, (2) de uitrol van openbare tankstations wordt gehinderd door een niet sluitende businesscase en (3) de kosten voor waterstof zijn aanvankelijk nog relatief hoog Acties en investeringen Acties en investeringen voertuigen 1. Herijking subsidieregeling emissieloos taxi- en bestelvervoer Op 1 oktober 2012 opende de Subsidieregeling emissiearme taxi s en bestelauto s van het ministerie van IenM met een looptijd tot en met 31 december Het totale budget van de regeling bedraagt 12,5 miljoen. Per eind 2014 resteert er substantieel budget. Dit lijkt vooral verband te houden met de nog beperkte beschikbaarheid van geschikte bestelwagens gedurende de looptijd. Nu er geschikte voertuigen op de markt gaan komen, is herijking van de subsidieregeling voor benutting in de marktvoorbereidingsfase een zinvolle actie. 2. Green Deal Zero Emission Stadslogistiek Deze Green Deal is afgesloten tussen de rijksoverheid, een tiental decentrale overheden, branche- en belangenorganisaties, een vijftal voertuigproducenten, enkele brandstofleveranciers, een tiental logistieke dienstverleners / transporteurs, een zevental verladers en een aantal overige partijen. De Green Deal staat open voor nieuwe toetreders. Per deelnemende gemeente/regio ontwikkelen en realiseren partijen tot 2020 samen Living Labs Zero Emission Stadslogistiek met aandacht voor technische, economische, juridische, veiligheids- en handhavingsaspecten. Op 1 januari 2020 is een advies gereed welke vormen van Zero Emission Stadslogistiek zich lenen om breed toe te passen en hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van Zero Emission Stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. In de periode schalen partijen de breed toepasbare vormen van Zero Emission Stadslogistiek op, met als uiteindelijk doel om de stadslogistiek in de aangesloten steden met ingang van 1 januari 2025 kosteneffectief zero-emissie uit te voeren. 13

14 Acties en investeringen infrastructuur Bestelwagens zijn primair aangewezen op de 20 openbare tankstations die in de periode worden gevestigd voor brandstofcel personenauto s. Aparte acties en investeringen voor een tankinfrastructuur voor bestelwagens zijn daarom niet nodig Acties en investeringen organisatorisch 3. Meer Kernen Aanpak Vracht- en Bestelwagens Het ministerie van IenM stelde medio 2014 in vier speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem-Nijmegen en Helmond-Eindhoven een regiocoördinator aan. Zij creëren draagvlak en initiëren samenwerking voor de realisatie van tankstations en het, naast personenauto s, op de weg krijgen van brandstofcel vracht- en bestelwagens. De regiocoördinatoren structureren en faciliteren voorts het overleg tussen regio s en tussen Rijk en regio s voor kennisuitwisseling, afstemming van lopende initiatieven en stimulering van de totstandkoming van nieuwe initiatieven. 4. Green Deal H2NL-NWP / HIT / FCH-JU Voertuigfabrikanten, bouwers, exploitanten van tankstations, waterstofleveranciers en brancheorganisaties als de Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie (NWBA) voeren sinds 2013 regelmatig overleg binnen H2NL i.o. en wisselen daar op nationaal niveau kennis uit. Het ministerie van IenM fungeert als onafhankelijk voorzitter van H2NL i.o. Begin 2015 wordt de slagkracht van H2NL i.o. en andere samenwerkingsinitiatieven op waterstofgebied vergroot, door deze te overkoepelen met een Nationaal Waterstof Platform H2NL- NWP op industrieel CEO-niveau op basis van een Green Deal H2NL-NWP met de rijksoverheid. Want koploper worden kan alleen, als de Nederlandse waterstofketen zich ook op industrieel CEOniveau organiseert, een gezamenlijke ambitie neerzet, deze ambitie verankert in een Green Deal met de Nederlandse overheid en deze ambitie en Green Deal krachtig uitdraagt in Europese organisaties zoals de Fuel Cells and Hydrogen Joint Undertaking (FCH-JU), een Europese PPS voor de (financiële) ondersteuning van onderzoek, ontwikkeling en marktvoorbereiding van waterstof- en brandstofceltoepassingen. De voorziene structuur van H2NL-NWP betreft een bestuur van (een deel van de) betrokken partijen op CEO-niveau met daaronder hangende programma s. Ten eerste programma s naar marktsegment voor de uitvoering van de voor brandstofcel bestelwagens, vrachtwagens, personenauto s, infrastructuur e.d. benodigde acties in onder andere dit actieplan. Ten tweede programma s voor marktsegment doorsnijdende onderwerpen zoals wet- en regelgeving en veiligheid. Bestuur en programma s worden ondersteund door een secretariaat. Naast de realisatie van programma s zullen de activiteiten van H2NL-NWP betrekking hebben op (opsomming niet uitputtend bedoeld): het versterken van de Meer Kernen Aanpak Vracht- en Bestelwagens, omdat landelijke stakeholders in verschillende regio s actief zijn; het initiëren van aanvragen voor Europees geld in het kader van bijvoorbeeld CEF, Connecting Europe Facility, een investeringsprogramma onder TEN-T en FCH-JU; het zorgen voor afspraken met België en Luxemburg om gezamenlijk op te trekken, omdat dit van belang is voor met name de (aaneengesloten) openbare tankinfrastructuur en de internationale bestelwagenmarkt het vergroot de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van 14

15 Nederland en de Benelux voor autofabrikanten en dit de slaagkans van middelen uit EU programma s vergroot vanwege een effectievere inzet; het zorgen voor een adequate informatievoorziening over de veiligheidsaspecten van brandstofcel elektrisch rijden richting onder andere vergunningverleners en hulpdiensten; het zorgen voor marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie van de propositie van brandstofcel elektrisch rijden daar waar kansrijk; het zorgen voor de uitwerking van een verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit, in overleg met onder andere NGO s Beleidsmaatregelen Normerend - regulerend 1. Europees. De vraag is of de uitstootnormen voor bestelwagens van 175 g CO 2 /km voor 2017 en 147 g CO 2 /km voor 2020 autofabrikanten voldoende prikkelen tot het naar de markt brengen van grote aantallen elektrisch aangedreven bestelwagens, waaronder met een brandstofcel. Want mogelijk zijn deze normen grotendeels realiseerbaar door efficiencyverbetering van verbrandingsmotoren al dan niet in combinatie met vormen van elektrificatie (hybridisering). Als het Europees bronbeleid onvoldoende prikkelt voor het op de markt brengen van zero emissie voertuigen en het realiseren van de SER doelstellingen, zal Nederland in Europa moeten pleiten voor een strengere CO 2 emissienormering. 2. Decentraal. Decentrale overheden kunnen met milieuzones het gebruik van zero emissie auto's afdwingen. Naar verwachting is milieuzonering niet noodzakelijk voor het halen van de doelen voor 2020, maar daarna wel om de opschaling van het gebruik van batterij- en brandstofcel elektrische bestelwagens te bevorderen. In het kader van H2NL-NWP zal milieuzonering worden geagendeerd als instrument om het gebruik van emissieloze voertuigen te bevorderen. In het kader van de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek is er op 1 januari 2020 een advies gereed over hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van Zero Emission Stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. Flankerend (voordelen en privileges) Decentrale overheden kunnen het gebruik van emissieloze bestelwagens stimuleren met flankerend beleid dat bestaat uit voordelen en privileges, bijvoorbeeld qua venstertijden. In het kader van H2NL- NWP zal flankerend beleid (voordelen en privileges) worden geagendeerd als instrument om het gebruik van emissieloze voertuigen te bevorderen. De Green Deal Zero Emission Stadslogistiek voorziet voorts in het opdoen van ervaring met en het agenderen van flankerend beleid. Fiscaal Voor brandstofcel bestelwagens geldt dat, zeker in de periode , stimulerend fiscaal beleid voor de aanschaf van deze voertuigen noodzakelijk is om de introductie ervan mogelijk te maken. Het aanvankelijk benodigde fiscaal beleid houdt in dat brandstofcel bestelwagens voorlopig worden ontzien qua BPM en MRB en dat de aanschaf door bedrijven wordt bevorderd met fiscale instrumenten als MIA-VAMIL, EIA en/of KIA. Accijns heffen op waterstof verhoogt de TCO van brandstofcel bestelwagens en werkt drempelverhogend voor de aanschaf en inzet ervan. Zolang uit TCO oogpunt noodzakelijk is accijns heffen op waterstof onwenselijk. 15

16 16 Versie 5 december 2014

17 2.3.2 Vrachtwagens Waterstof Doelen Voor brandstofcel vrachtwagens wordt ingezet op het bereiken van 10 tot 20 stadsdistributietrucks en/of stedelijke utiliteitsvoertuigen in Deze zware voertuigen zijn in de periode primair aangewezen op de 20 openbare tankstations die in de periode worden gevestigd voor brandstofcel personenauto s. Voorts zullen zij wellicht gebruik kunnen maken van tankpunten op busremises. Op distributiecentra zullen waterstoftankpunten worden ingericht als verladers daar met waterstofheftrucks rijden; stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen (en ook bestelwagens) die deze distributiecentra aandoen kunnen dan ook daar gebruik van maken. Het aantal kilogrammen (duurzame) waterstof voor de 10 tot 20 stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen in 2020 wordt geraamd op circa kilogram in Marktfase & belemmeringen Marktfase Vrachtwagens kunnen worden voorzien van een volledig elektrische aandrijflijn, gevoed door batterijen en/of waterstof, en hebben vooral in het stadsverkeer meerwaarde vanwege de vele start- en stopbewegingen en de afwezigheid van emissies en lawaai. Daarom gaat de aandacht aanvankelijk uit naar stadsdistributietrucks voor de bevoorrading van winkels vanuit distributiecentra en naar stedelijke utiliteitsvoertuigen zoals vuilnisauto s en kolkenzuigers. De periode dient als ontwikkel- en praktijkproeffase waarin Nederlandse maakbedrijven stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen op waterstof ontwikkelen en deze demonstreren, testen en bewijzen in de praktijk, in samenwerking met gebruikers in de vier speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem-Nijmegen en Helmond-Eindhoven en/of gebruikers in andere steden/regio s van de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek. Aanleidingen zijn onder andere: (1) de ervaringen van VDL met de ontwikkeling van waterstofbussen in combinatie met de succesvolle inzet van (nu nog batterij-) elektrisch aangedreven stadsdistributietrucks van Hytruck, (2) de plannen van enkele verladers om hun distributiecentra te verduurzamen met behulp van onder andere waterstofheftrucks, wat een waterstoftankpunt vereist, (3) de test met de vuilnisauto van E-Trucks Europe in de regio Eindhoven, een vuilnisauto op basis van een DAF CF chassis met een volledig elektrische aandrijflijn, een batterijpakket en een waterstof aangedreven range extender om de actieradius te vergroten en het batterijpakket te sparen en (4) de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek. In 2020 resulteert dit in het einde van de ontwikkelfase en de start van de marktvoorbereidingsfase, waarin de betrokken maakbedrijven bij voorkeur met een OEM erachter eerste series leveren en de inzet van stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen op waterstof wordt opgeschaald, mede in lijn met de doelstelling van de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek. 17

18 Belemmeringen Voor het bereiken van de voor 2020 gestelde doelen, moeten een aantal belemmeringen worden overwonnen. De belangrijkste belemmeringen kunnen als volgt worden samengevat: 1. Brandstofcel stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen. Nederland kent een aantal maakbedrijven en toeleverende industrie met (in combinatie) potentie voor de ontwikkeling van elektrische stadsdistributietrucks en stedelijke utiliteitsvoertuigen op waterstof. Voorbeelden zijn VDL (waterstofbussen), Hytruck (elektrische stadsdistributietrucks) en E-Trucks Europe (elektrische stedelijke utiliteitsvoertuigen). Een elektrisch vrachtwagenchassis is beschikbaar. Voor elektrische vrachtwagens op waterstof is binnen deze industrie vooral nog doorontwikkeling vereist op het gebied van het verder optimaliseren en standaardiseren van (de power elektronica van) elektrisch aangedreven vrachtwagens ten behoeve van een zo effectief, efficiënt en probleemloos mogelijke inzet. 2. Tankpunten op distributiecentra. In de regio s waar in de periode wordt gereden met elektrische stadsdistributietrucks, stedelijke utiliteitsvoertuigen (en ook bestelwagens) op waterstof is een nabijgelegen tankpunt nodig waar gebruik van kan worden gemaakt, hetzij één van de 20 openbare tankstations dan wel een tankpunt op een busremise. De kosten van een waterstoftankstation voor één of enkele voertuigen zijn simpelweg te hoog. Dit kan anders liggen voor distributiecentra waar met waterstofheftrucks wordt gereden: als daar waterstoftankpunten worden ingericht kunnen de stadsdistributietrucks (en ook bestelwagens) die deze centra aandoen daar gebruik van maken. De betreffende verladers en transporteurs moeten de investerings- en exploitatiekosten van de waterstoftankpunten ter plaatse en de kosten voor waterstof meenemen in de businesscase van de heftrucks, stadsdistributietrucks (en bestelwagens) die zij willen inzetten Acties en investeringen Acties en investeringen voertuigen 1. SBIR s Truck van de Toekomst Binnen het programma Truck van de Toekomst worden drie SBIR s (Small Business Innovation Research) gedefinieerd: 1. SBIR ontwikkeling en inzet brandstofcel stadsdistributietruck incl. auxiliaries 2. SBIR ontwikkeling en inzet brandstofcel huisvuilophaaltruck incl. auxiliaries 3. SBIR ontwikkeling en inzet brandstofcel AGV incl. auxiliaries Met een SBIR identificeert de overheid een specifieke uitdaging en stelt hiervoor een budget beschikbaar. Het gaat om een maatschappelijk vraagstuk (zoals de luchtkwaliteit in steden die gebaat is bij zero emissie stadsdistributietrucks) dat innovatieve oplossingen nodig heeft of om een gewenste structurele verandering te bewerkstelligen. Het vraagstuk wordt beschreven in een SBIRaanbestedingsdocument, dat vervolgens openbaar wordt aanbesteed. Partijen met relevante ideeën dienen een voorstel in, die vervolgens door een commissie worden beoordeeld op: impact op het maatschappelijk probleem, ondernemerschap, innovatie, economisch perspectief, ecologische en sociale aspecten en kwaliteit van het voorstel en project. Een SBIR kent drie fasen, waarvan de fasen 1 en 2 vanuit de SBIR worden bekostigd: (1) haalbaarheidsonderzoek, (2) ontwikkeling van de 18

19 innovatie en (3) het vermarkten van de innovatie. Voor de drie aangegeven SBIR s binnen Truck van de Toekomst wordt uitgegaan van 3 x ,= voor fase 1 en 3 x ,= voor fase 2. Het totale budget bedraagt derhalve 3 miljoen. 2. Green Deal Zero Emission Stadslogistiek Deze Green Deal is afgesloten tussen de rijksoverheid, een tiental decentrale overheden, branche- en belangenorganisaties, een vijftal voertuigproducenten, enkele brandstofleveranciers, een tiental logistieke dienstverleners / transporteurs, een zevental verladers en een aantal overige partijen. De Green Deal staat open voor nieuwe toetreders. Per deelnemende gemeente/regio ontwikkelen en realiseren partijen tot 2020 samen Living Labs Zero Emission Stadslogistiek met aandacht voor technische, economische, juridische, veiligheids- en handhavingsaspecten. In ontwikkeling zijnde concepten voor brandstofcel elektrisch rijden op waterstof met stadsdistributietrucks, zoals het concept van het duurzame distributiecentrum, kunnen als Living Lab worden aangemerkt. Op 1 januari 2020 is een advies gereed welke vormen van Zero Emission Stadslogistiek zich lenen om breed toe te passen en hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van Zero Emission Stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. In de periode schalen partijen de breed toepasbare vormen van Zero Emission Stadslogistiek op, met als uiteindelijk doel om de stadslogistiek in de aangesloten steden met ingang van 1 januari 2025 kosteneffectief zero-emissie uit te voeren Acties en investeringen infrastructuur 3. Stimulering waterstoftankpunten distributiecentra Tankpunten op distributiecentra voor waterstofheftrucks en brandstofcel stadsdistributietrucks vereisen investerings- en exploitatiekosten die, zeker bij een relatief klein aantal stadsdistributievoertuigen in de periode , relatief hoog zijn. Stimulering van waterstoftankpunten op distributiecentra kan verladers en transporteurs tot de inzet van waterstofheftrucks en stadsdistributievoertuigen op waterstof aanzetten. Het ministerie van IenM zal in overleg met stakeholders al dan niet in het kader van H2NL-NWP de mogelijkheden van Europese en/of nationale stimulering verkennen, bijvoorbeeld in de vorm van zachte leningsregelingen van de Europese en Nederlandse Investeringsbank Acties en investeringen organisatorisch 3. Meer Kernen Aanpak Vracht- en Bestelwagens Het ministerie van IenM stelde medio 2014 in vier speerpuntregio s Rotterdam, Amsterdam, Arnhem-Nijmegen en Helmond-Eindhoven een regiocoördinator aan. Zij creëren draagvlak en initiëren samenwerking voor de realisatie van tankstations en het, naast personenauto s, op de weg krijgen van brandstofcel vracht- en bestelwagens. De regiocoördinatoren structureren en faciliteren voorts het overleg tussen regio s en tussen Rijk en regio s voor kennisuitwisseling, afstemming van lopende initiatieven en stimulering van de totstandkoming van nieuwe initiatieven. 4. Green Deal H2NL-NWP / HIT / FCH-JU Voertuigfabrikanten, bouwers, exploitanten van tankstations, waterstofleveranciers en brancheorganisaties als de Nederlandse Waterstof en Brandstofcel Associatie (NWBA) voeren sinds

20 regelmatig overleg binnen H2NL i.o. en wisselen daar op nationaal niveau kennis uit. Het ministerie van IenM fungeert als onafhankelijk voorzitter van H2NL i.o. Begin 2015 wordt de slagkracht van H2NL i.o. en andere samenwerkingsinitiatieven op waterstofgebied vergroot, door deze te overkoepelen met een Nationaal Waterstof Platform H2NL- NWP op industrieel CEO-niveau op basis van een Green Deal H2NL-NWP met de rijksoverheid. Want koploper worden kan alleen, als de Nederlandse waterstofketen zich ook op industrieel CEOniveau organiseert, een gezamenlijke ambitie neerzet, deze ambitie verankert in een Green Deal met de Nederlandse overheid en deze ambitie en Green Deal krachtig uitdraagt in Europese organisaties zoals de Fuel Cells and Hydrogen Joint Undertaking (FCH-JU), een Europese PPS voor de (financiële) ondersteuning van onderzoek, ontwikkeling en marktvoorbereiding van waterstof- en brandstofceltoepassingen. De voorziene structuur van H2NL-NWP betreft een bestuur van (een deel van de) betrokken partijen op CEO-niveau met daaronder hangende programma s. Dit betreft ten eerste programma s naar marktsegment voor de uitvoering van de voor brandstofcel vrachtwagens, bestelwagens, personenauto s, infrastructuur e.d. benodigde acties in onder andere dit actieplan. Dit betreft ten tweede programma s voor marktsegment doorsnijdende onderwerpen zoals wet- en regelgeving en veiligheid. Bestuur en programma s worden ondersteund door een secretariaat. Naast de realisatie van programma s zullen de activiteiten van H2NL-NWP betrekking hebben op (opsomming niet uitputtend bedoeld): het versterken van de Meer Kernen Aanpak Vracht- en Bestelwagens, omdat landelijke stakeholders in verschillende regio s actief zijn; het initiëren van aanvragen voor Europees geld in het kader van bijvoorbeeld CEF, Connecting Europe Facility, een investeringsprogramma onder TEN-T en FCH-JU; het zorgen voor een adequate informatievoorziening over de veiligheidsaspecten van brandstofcel elektrisch rijden richting onder andere vergunningverleners en hulpdiensten; het zorgen voor marktverkenning en brede bekendheid en acceptatie van de propositie van brandstofcel elektrisch rijden daar waar kansrijk; het zorgen voor de uitwerking van een verduurzamingstrategie waterstof voor mobiliteit, in overleg met onder andere NGO s Beleidsmaatregelen Normerend - regulerend Decentrale overheden kunnen met milieuzones het gebruik van zero emissie auto's afdwingen. Naar verwachting is milieuzonering niet noodzakelijk voor het halen van de doelen voor 2020, maar daarna wel om de opschaling van het gebruik van batterij- en brandstofcel elektrische vrachtwagens en utiliteitsvoertuigen te bevorderen. In het kader van H2NL-NWP zal milieuzonering worden geagendeerd als instrument om het gebruik van emissieloze voertuigen te bevorderen. In het kader van de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek is er op 1 januari 2020 een advies gereed over hoe voertuigen die niet voldoen aan de eisen van Zero Emission Stadslogistiek gefaseerd de toegang tot (delen van) de binnenstad kan worden ontzegd. 20