WIJKONTWIKKELINGSPLAN SCHAESBERG Visiedocument. Gemeente Landgraaf HEEMwonen

Transcriptie

1 WIJKONTWIKKELINGSPLAN SCHAESBERG Visiedocument Gemeente Landgraaf HEEMwonen maart 2015

2

3 INHOUDSOPGAVE LEESWIJZER... 1 SAMENVATTING... 3 HOOFDSTUK 1: INLEIDING AANLEIDING OPGAVE EN DOEL WERKWIJZE PLANGEBIED HOOFDSTUK 2: DE BOUWSTENEN VOOR DE WIJKVISIE BOUWSTEEN 1: DE DOELSTELLINGEN BOUWSTEEN 2: DE INBRENG UIT DE WIJK BOUWSTEEN 3: AANDACHTSPLEKKEN WONINGVOORRAAD HOOFDSTUK 3: DE SOCIALE VISIE PLATFORM SAMEN VOOR ELKAAR IN DE BUURT DE PROGRAMMA S DE INVESTERINGEN DE PRIORITERING HOOFDSTUK 4: DE RUIMTELIJKE VISIE THEMA TRANSFORMATIE VAN DE WONINGVOORRAAD VERSTERKEN ECOMONIE VERKEER EN ROUTES CULTUURHISTORIE EN HISTORISCH LINT HOOFDSTUK 5: UITVOERINGSPROGRAMMA AFWEGINGSKADER EN PRIORITEIT ONTWIKKELGEBIEDEN 1 E PRIORITEIT ( ) ONTWIKKELGEBIEDEN 2 E PRIORITEIT (NA 2020) BIJLAGE 1: MATRIX PRIORITERING ONTWIKKELINGSGEBIEDEN... 86

4

5 LEESWIJZER Voor u ligt het Visiedocument van het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg. Het bestaat uit een aantal hoofdstukken voorafgegaan door een samenvatting van het totale visiedocument. Hoofdstuk 1 beschrijft kort de aanleiding, de opgave en het doel en de werkwijze van dit visiedocument. De werkwijze is gelijk aan de eerder opgestelde wijkontwikkelingsplannen voor Nieuwenhagen-Lichtenberg en Ubach over Worms. Hoofdstuk 2 beschrijft de verschillende bouwstenen. De bouwstenen vormen een verdere uitwerking van de opgaven die vanuit de analyse zijn geformuleerd. De visie is verdeeld in 2 delen. Hoofdstuk 3 vormt de sociale visie. Dit hoofdstuk laat de toekomstige structuur zien voor de sociale aspecten in Schaesberg. In dit hoofdstuk staan ook de maatregelen opgenomen door middel van welke de nagestreefde sociale structuur realiteit kan worden. Hoofdstuk 4 vormt de ruimtelijke visie. In dit hoofdstuk wordt de gewenste ruimtelijke hoofdstructuur beschreven. De plekken en routes waar de komende jaren veranderingen wenselijk zijn worden hierin duidelijk. De gewenste ruimtelijke structuur komt voort uit een drietal thema s die op basis van de analyse en de bewonersinbreng als meest relevant worden gezien. In hoofdstuk 5 staat een aantal ontwikkelingsgebieden beschreven door middel van welke de gewenste ruimtelijke structuur bereikt kan worden en de transformatieopgave kan worden gerealiseerd. Bij de beschrijving van de verschillende ontwikkelingsgebieden zijn ambities en randvoorwaarden per project benoemd. In bijlage 1 is de Prioriteringsmatrix te vinden. In deze matrix zijn de diverse ontwikkelingsgebieden beoordeeld op hun bijdrage aan de doelstellingen van het Wijkontwikkelingsplan. Hierdoor ontstaat een overzicht van ontwikkelingsgebieden waar die gebieden met de grootste urgentie bovenaan staan. Pagina 1 van 90

6 Pagina 2 van 90

7 SAMENVATTING INLEIDING De aanleiding voor een wijkontwikkelingsplan voor Schaesberg is dat Schaesberg net als in de overige stadsdelen van Landgraaf en elders in Parkstad Limburg te maken met grote veranderingen in bevolkingsomvang en huishoudenssamenstelling op de middellange termijn. De gemeente Landgraaf heeft besloten samen met samen met HEEMwonen een Wijkontwikkelingsplan op te stellen om het stadsdeel gereed te maken voor de toekomstige omstandigheden. Dit wijkontwikkelingsplan heeft als doel de kwaliteit van wonen en leven in Schaesberg in stand te houden en op een zodanige wijze te verbeteren dat de leefbaarheid blijvend wordt verbeterd en ingespeeld wordt op de effecten van de veranderende bevolkingsomvang en huishoudenssamenstelling. Schaesberg heeft 13 buurten waarvan Lichtenberg in dit Wijkontwikkelingsplan buiten beschouwing blijft omdat die buurt al is meegenomen bij het Wijkontwikkelingsplan Nieuwenhagen-Lichtenberg. In Schaesberg wonen momenteel +/ mensen verdeeld over huishoudens (peildatum 1 januari 2012, waarvan inwoners verdeeld over 800 huishoudens in Lichtenberg). De actuele transformatieopgave voor Schaesberg in juli 2014 is met 453 woningen zeer aanzienlijk te noemen en is in alle realiteit door de benodigde financiële middelen van tientallen miljoenen euro s en de sociale impact slechts met uiterste inspanningen realiseerbaar. Overigens is de transformatieopgave niet een statisch gegeven. Deze wordt periodiek geactualiseerd. Her wijkontwikkelingsplan Schaesberg kent 2 hoofdonderdelen: 1. de wijkanalyse; 2. de wijkvisie met daarbij de uitvoeringsstrategie en het afwegingskader. De wijkanalyse is in juli van 2014 gereed gekomen. Op dit moment is onderdeel 2, de wijkvisie en het afwegingskader gereed. Deze liggen thans voor u. WERKWIJZE Analyse Vanuit de analyse (weergegeven in het eerste deel van het Wijkontwikkelingsplan) zijn opgaven geformuleerd. Zij vormen een van de bouwstenen van de gebiedsvisie. De andere bouwstenen zijn wensen vanuit de wijk, de aandachtsplekken in de woningvoorraad en de transformatieopgave. Deze bouwstenen vormen de basis voor de visie. Daarbij is het kader om aan te grijpen op cultuurhistorie in Schaesberg. Visie De visie is opgebouwd uit een sociale visie op de wijk en een ruimtelijke visie. De visie maakt duidelijk waar kansen elkaar versterken en waar zich knelpunten voordoen die om een oplossing vragen. De visie vormt een samenhangend kader voor de deelprojecten die de realisatie van de visie mogelijk maken. De sociale visie is te vinden in hoofdstuk 4 van dit visiedocument, de ruimtelijke visie in hoofdstuk 5. Uitvoering Aan de hand van een afwegingskader is een prioritering aangebracht voor de uitvoering van de ruimtelijke visie. In de ontwikkelgebieden en zijn ambities en randvoorwaarden per deelproject benoemd. Daarnaast is voor de ontwikkellocaties met de hoogste prioriteit een kostenopzet en kostentoedeling opgesteld. Het daadwerkelijk uitvoeren van elk van de beschreven en berekende deelprojecten zal het eindbeeld van de visie realiteit laten worden. Pagina 3 van 90

8 Samenwerking Het wijkontwikkelingsplan en daarbinnen de gebiedsvisie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de beoogde investerende partijen, gemeente Landgraaf en HEEMwonen, en met bewoners van de wijk. Bewoners en andere belanghebbenden in Schaesberg zijn betrokken door middel van een wenskaartenactie, twee wijkbijeenkomsten en een workshop met jongeren op het Charlemagnecollege. DE WIJKVISIE De wijkvisie is ook weer opgebouwd uit twee delen, te weten een sociale visie en een ruimtelijke visie. Deze twee delen hangen nauw met elkaar samen en kunnen niet los van elkaar worden bezien wil de visie realiteit gemaakt worden. Het visiedocument van het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg heeft als doel om de kwaliteit van wonen en leven in Schaesberg te verbeteren. Met die reden staat in dit visiedocument in hoofdstuk 3 de sociale visie. In hoofdstuk 4 wordt vervolgens de ruimtelijke visie toegelicht. In de ruimtelijke visie komt de benodigde fysieke transformatie in beeld. Uitgangspunt voor de ruimtelijke visie zijn de bestaande ruimtelijke structuren en het versterken of benutten daarvan om bij te dragen aan het verhogen van de woonkwaliteit en het realiseren van de transformatieopgave. De cultuurhistorie in Schaesberg is een belangrijke aandachtpunt bij het benoemen van de ontwikkellocaties. Tot slot geeft de visie aan waar kansen elkaar versterken en waar knelpunten opgelost dienen te worden en vormt het een samenhangend kader waarbinnen de ontwikkelingslocaties tot uitvoer gebracht kunnen worden. De sociale visie De sociale staat van Schaesberg In de analysefase is het beeld van Schaesberg naar voren gekomen als een op alle vlakken zeer gevarieerde wijk waar het over het algemeen goed wonen is. Desondanks zijn er een aantal punten die aandacht behoeven. Het gaat dan om: Zorg en gezondheid, waarbij de eerste terechte impuls is om te denken aan de groeiende groep ouderen maar ook de jeugd niet vergeten moet worden. Het effect van het rijksbeleid tot scheiden van Wonen en Zorg De ontwikkelingen in het verenigingsleven Enkele punten op het gebied van concrete accommodaties als voor jeugd en een wijkpunt. De Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de concretisering van het gemeentebrede beleid naar de wijk. Naast het bovenstaande zijn er specifieke vraagstukken m.b.t. Werk en Inkomen, waarbij geldt dat dit geen specifiek onderwerp is voor een wijkontwikkelingsplan, maar gemeentebreed of regionaal opgepakt moet worden. De vertreksituatie De analyse van het Wijkontwikkelingsplan toont aan dat er een aantal voor Schaesberg specifieke omstandigheden zijn die van belang zijn voor het bepalen van de richting van de visie. Van de bestaande voorzieningen kan worden geconcludeerd dat deze over het algemeen voldoende tot goed worden gebruikt maar niet altijd even goed bekend zijn bij de doelgroep. Ook de toegankelijkheid (in termen van openstelling, tarieven en bereikbaarheid per OV) voor de groeiende groep ouderen, chronisch zieken en gehandicapten zou verbeterd kunnen worden. Hoewel binnen de buurten wel onderscheid te zien is, wonen de sociaal sterken en de sociaal zwakkeren in Schaesberg vaak in elkaars onmiddellijke nabijheid. Dit biedt een unieke voedingsbodem om zwak en sterk aan elkaar te verbinden. De uitgangssituatie in Schaesberg is beslist niet slecht te noemen en bij de inwoners de wens bestaat maar ook veel wil om zich in te zetten voor het behoud van de prettige woonomgeving. In absolute aantallen wonen de meeste kinderen van de drie Landgraafse stadsdelen in Schaesberg. Relatief gezien is de wijk niet die met de meest jeugd maar er zijn dus wel veel kinderen. Een reden te meer aan om de jeugd specifieke aandacht te geven in het visiedocument van dit Wijkontwikkelingsplan. Pagina 4 van 90

9 In Schaesberg wordt een gebrek gevoeld aan een wijkcentrum. In de afgelopen jaren zijn er verschillende versoberingen doorgevoerd in de accommodaties in Schaesberg op dit vlak. Daarnaast zijn er enkele buurten die erg ver van de bestaande voorzieningen zijn afgelegen. Het centrale thema Een van de belangrijkste doelstellingen vanuit de analyse is verbinden en daarnaast het verbeteren van het gebruik van de bestaande voorzieningen (zie ook 2.1 van dit visiedocument). Het gaat er in Schaesberg dus om dat het bestaande beter wordt georganiseerd en bij elkaar wordt gebracht. Aanvullend daarop is te noemen dat onder de inwoners van Schaesberg een sterke wens bestaat voor een wijkcentrum. In de eerste plaats door samenhang en samenwerking en in tweede plaats door het versterken van het bestaande aanbod kan het gewenste voorzieningenniveau door de bewoners als zodanig worden ervaren. Het centrale thema voor de sociale visie voor Schaesberg dat daaruit voortvloeit, is dan ook versterken en benutten. Versterken en Benutten kan worden bereikt door de combinatie van twee acties. De eerste is te komen tot het platform samen voor elkaar in de buurt. Dit platform wordt de aanjager om de grote transities (van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving) binnen Landgraaf en dus ook binnen Schaesberg vorm te geven. Het platform geeft leiding/sturing aan alle sociale projecten. De tweede actie is alle bestaande en zich ontwikkelende projecten te clusteren naar onderling samenhangende programma s. In aansluiting bij de benadering als geadviseerd in het Wijkontwikkelingsplan Ubach over Worms wordt voorgesteld om ook in Schaesberg de volgende programma s aan te houden: De sociale structuur: Binnen deze programmalijn worden de projecten gebundeld die tot doel hebben om de transities binnen de wijk vorm te geven door de ontwikkeling van collectieve arrangementen op het gebied van ontmoeting, informatie, sport en zorg, door buurtbewoners te activeren en door het benutten van de mix van sociaal sterkeren en zwakkeren. De sociale infrastructuur: Deze programmalijn concentreert zich op het toekomstbestendig maken van het bestaande accommodatie- en voorzieningenaanbod voor cultuur, onderwijs, sport, welzijn en zorg aangevuld met het beter ontsluiten en bekend maken van dit aanbod. De professionele structuur: Het incorporeren van de bestaande professionele samenwerkingsverbanden in de nieuwe platformgedachte. In de hiernavolgende paragrafen worden achtereenvolgens het platform en de projecten binnen de programmalijnen nader toegelicht. De programma s voor de sociale visie staan beschreven in paragraaf 3.2, de investeringen en de prioritering in paragraaf 3.3 en 3.4 en tabel 3.1 op blz. 32. De ruimtelijke visie Na de sociale visie voor Schaesberg waar alle projecten voor de korte of hoogstens de middellange termijn zijn is de ruimtelijke visie voor Schaesberg een perspectief voor de middellange en lange termijn. Dat is alleen al omdat de effecten waar het uitvoeringsprogramma behorend bij de visie antwoord op geeft niet van de ene dag op de andere optreden en ook omdat de realisatie van de ontwikkelingsgebieden op ruimtelijk vlak nu eenmaal een lange doorlooptijd heeft. De ruimtelijke visie geeft, op basis van de uitkomsten en bevindingen verwoord in het analysedocument, de vastgestelde doelstellingen en de wensen uit de wijk weer op welke wijze ingespeeld kan worden op de actuele en toekomstige ontwikkelingen in Schaesberg. De werkelijkheid verandert met de tijd. De visie moet enige mate van flexibiliteit hebben om in te kunnen spelen op veranderende omstandigheden. Echter, de visie zoals die in dit visiedocument verwoordt staat kan werkelijkheid worden door uitvoering van een aantal beschreven projecten. In de projecten is een prioritering aangebracht op basis van hun bijdrage aan de doelstellingen. De projecten door middel van welke het in de visie weergegeven beeld werkelijkheid kan worden staan beschreven in hoofdstuk 5, het uitvoeringsprogramma. Het uitvoeringsprogramma is gekoppeld aan een gebiedsexploitatie. De visie laat de ruimtelijke structuur zien zoals die voor de toekomst wenselijk wordt geacht om de structuur te versterken en de doelstellingen te realiseren. Pagina 5 van 90

10 De ruimtelijke visie is opgebouwd uit een drietal thema s met bijbehorende kaartbeelden: - thema 1: transformatie van de woningvoorraad - thema 2: versterken van de economische structuur - thema 3: verkeer en routes Op de achtergrond deze drie thema s speelt het aspect cultuurhistorie als aanknopingspunt bij het invullen van de ontwikkellocaties. De ruimtelijke visiekaart komt voort uit de drie themakaarten. De visiekaart is het resultaat van de uitkomsten uit de analysefase, de doelstellingen die op basis van de analyse voor Schaesberg zijn geformuleerd en de bouwstenen die in hoofdstuk 2 van dit visiedocument worden behandeld. Door de combinatie van analyse, doelstellingen en bouwstenen wordt inzicht verkregen waar de transformatieopgave het beste kan worden gerealiseerd, waar nieuwe (groen)structuren het beste ruimtelijk ingepast kunnen worden, welke kansen verdunningslocaties bieden voor de nieuwe woningen die bijdragen aan het voorzien in een veranderende woningbehoefte. thema 1: transformatie van de woningvoorraad De transformatie van de woningvoorraad heeft verschillende facetten die allemaal onderling samenhangen. Zo is een kwantitatieve en een kwalitatieve transformatie noodzakelijk. Qua kwalitatieve transformatie zal de samenstelling van de woningvoorraad qua woningtypen moeten veranderen en de energieprestatie van elke woning moeten verbeteren. Dit terwijl tegelijkertijd kwantitatief de totale hoeveelheid woningen in Schaesberg aanzienlijk moet verminderen. Volgens de huidige prognoses moet het totale aantal woningen in Schaesberg verminderen met 438, een kwantitatieve opgave dus. Dit aantal is gebaseerd op de transformatieopgave voor Schaesberg als vastgesteld door de Stadsregio Parkstad Limburg in de Regionale Woningmarktprogrammering Parkstad , peildatum 31 december Kwalitatief gezien moet het aandeel van zorggeschikte woningen in de woningvoorraad stijgen. Dit kan hoofdzakelijk bereikt worden door te investeren in het zorggeschikt maken van woningen uit de bestaande voorraad. Echter, ook bij het invullen van de ontwikkellocaties (zie het uitvoeringsplan in hoofdstuk 5 van deze wijkvisie) kan na sloop ter plaatse of elders nieuwbouw worden gerealiseerd van woningen die zorggeschikt zijn. Vanzelfsprekend spelen voor het invullen van de ontwikkellocaties meerdere factoren mee dan alleen deze. Daarnaast moet er een kwalitatieve transformatie plaatsvinden in de energieprestatie van de woningen. Dit zal met name bereikt kunnen worden door investeringen in energiebesparende maatregelen in de bestaande woningvoorraad maar ook sloop en nieuwbouw een rol spelen door de woningen met de slechtste energieprestatie te slopen. Vanzelfsprekend is een slechte energieprestatie alleen niet voldoende reden om een woning te slopen maar zal dat alleen gaan waar ook andere problemen spelen als bouwkundige staat of sociale problematiek. Nieuwbouw kan alleen plaatsvinden binnen de kaders van dit wijkontwikkelingsplan en de wettelijke regelgeving wat betreft duurzaam bouwen. Er zijn inmiddels voldoende technische mogelijkheden om nieuwbouwwoningen een zeer hoge mate van duurzaamheid te geven of zelfs volledig energieneutraal te laten zijn. De ambitie is om bij het realiseren van alle nieuwbouw in de ontwikkellocaties de woningen te realiseren als energie neutrale woningen. HEEMwonen heeft zich als doel gesteld om de gemiddelde energie-index van haar woningbezit eind 2020 maximaal op 1,25 te stellen, wat overeenkomt met energielabel B. Vervolgens resteert qua energieprestatie een opgave in de particuliere woningvoorraad. thema 2: versterken van de economische structuur In het wijkontwikkelingsplan wordt voor het thema versterken economische structuur gefocust op een tweetal aspecten, detailhandel en als tweede toerisme en recreatie. Pagina 6 van 90

11 Voor het aspect detailhandel wordt aangehaakt bij de Retailstructuurvisie Parkstad Limburg In deze visie zijn in grote lijnen de contouren voor het regionale en het Landgraafse detailhandelsbeleid vastgelegd. Daaraan verbonden worden aanbevelingen gedaan en is de herstructureringsopgave voor winkelruimte inzichtelijk gemaakt. Het motto voor de Retailstructuurvisie is: ruimte voor dynamiek met minder meters." Door een passend voorzieningenaanbod wordt de leefbaarheid in elk van de verzorgingsgebieden van de diverse centra in Parkstad gewaarborgd, dus ook in Schaesberg. Dit houdt in dat voor het winkelgebied in Schaesberg een tweeledige ontwikkelrichting wordt voorgesteld. Enerzijds voor het kernwinkelgebied een inzet op stimuleren van de detailhandelsactiviteiten door in te zetten op het vergroten van de verblijfskwaliteit voor consumenten en een optimale mix van winkels. Anderzijds wordt buiten het kernwinkelgebied ingezet op het afbouwen van de detailhandelsfunctie. Gebieden als de Streeperstraat / Ruitersstraat en omgeving zouden op termijn geen detailhandelsbestemming meer moeten kennen. In een gezamenlijke aanpak tussen de gemeente Landgraaf, pandeigenaren en makelaars moet bekeken worden op welke wijze en met welke soort functie de nu nog te huur zijnde winkelpanden of panden die nog vrij gaan komen tot die tijd (al dan niet tijdelijk) kunnen worden ingevuld. Een en ander is inzichtelijk gemaakt in de kaart Versterken Economie op blz. 54 van dit visiedocument. Voor het aspect toerisme en recreatie wordt aangehaakt bij de gemeentelijke beleidsnota vrijetijdseconomie die in het najaar van 2014 in samenhang met het tot stand komen van dit visiedocument van het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg door de gemeente is opgesteld. Gebaseerd op dat beleidskader, de analyse van de toeristische positie van Landgraaf en de conclusies van het kwantitatieve en kwalitatieve publieksonderzoek door het bureau Dynamic Concepts Consultancy in de zomer van 2012 is het volgende wensbeeld voor de Landgraafse vrijetijdseconomie opgesteld: Over vier jaar heeft Landgraaf een bruisende en diverse vrijetijdseconomie binnen de toeristische Parkstad regio waar regionale, euregionale en landelijke bezoekers graag komen voor een dag, weekend of week van het diverse aanbod te genieten in een prachtige natuurlijke omgeving. Landgraaf staat bekend als gemeente met spectaculaire en verrassende attracties en bruisende evenementen die met elkaar verbonden zijn door een gezellig centrum met goede horeca en grenzeloze fiets-, wandel en ruiterpaden in een prachtige natuurlijke groene omgeving. De visie richt zich op het uitbouwen en versterken van een aantal pijlers van de toeristisch recreatieve sector. Attracties, evenementen, horeca (al dan niet in combinatie met detailhandel), sport en beweging en City Marketing. Qua attracties richt de visie zich op versterken en verbeteren van het bestaande aanbod en op de (door)ontwikkeling van de locaties Rouenhof en Wilhelminaberg. Samenhang tussen de attracties in Landgraaf en die binnen Parkstad Limburg is van belang voor een krachtige en kansrijke ontwikkeling. Door de gemeente Landgraaf wordt samen met een aantal externe partners gewerkt aan het project Domeijn Wilhelminaberg om het potentieel van de berg waar Snowworld op gevestigd is verder te benutten. Dit is een ontwikkeling passend binnen de nieuwe beleidsnota s op provinciaal en lokaal niveau. Lopende het jaar 2015 wordt hiervoor een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Ook de herbouw van Slot Schaesberg geeft uitvoering aan deze visie. Uit het rapport van Dynamic Concepts Consultancy in de zomer van 2012 komt de aanbeveling naar voren dat een recreatieve zwemaccommodatie in de regio blijkt te missen. Ook meer doe-activiteiten, natuur en een attractiepark worden genoemd. Het Project Domeijn Wilhelminaberg sluit hier naadloos op aan. Qua horeca, inclusief verblijfsrecreatie zijn de vier dorpskernen in Landgraaf (Ubach over Worms, Rimburg, Nieuwenhagen en Schaesberg) momenteel geen plaatsen waar toeristen naar toe komen als doel op zich. Het is echter wel belangrijk dat de dorpskernen de bezienswaardigheden, attracties en activiteiten ondersteunen, zeker Schaesberg. Schaesberg-centrum heeft zeker aanknopingspunten en potentie om hun aantrekkelijkheid voor toeristen te verhogen. Wat betreft restaurants beschikt Schaesberg met onder andere Winselerhof en Overste Hof over kwalitatief sterke en aantrekkelijke restaurants. Het aanbod kan nog beter benut worden wanneer de paden en fietsroutes in het buitengebied een betere kwaliteit, bewegwijzering en koppeling aan de detailhandel en horeca zouden hebben. Pagina 7 van 90

12 Een gedetailleerde opsomming van alle voorgestelde ontwikkelingen staat opgenomen in 4.2 op blz. 49 van dit visiedocument en op de themakaart versterken economie op blz. 54. thema 3: verkeer en routes Na de verbetering van de bereikbaarheid van Schaesberg en Landgraaf als geheel door de recente aanleg van de Binnenring en de aanstaande aanleg van de Buitenring Parkstad Limburg richt de ontwikkelingsvisie zich op het verbeteren van de verkeersveiligheid binnen de bebouwde kom. Dit thema is nadrukkelijk naar voren gekomen uit de inbreng van de bewoners bij het opstellen van de visie. Een toename van de verkeersveiligheid wordt bereikt door verder uitbouwen van de woonstraten (30 km / uur zones) waarvoor een aantal knelpunten zijn aangegeven. Verder wordt ingezet op het verbeteren van de verkeersveiligheid in de gebiedsontsluitingswegen door het zoveel mogelijk toepassen van vrijliggende fietspaden vooral daar waar deze samenvallen met een school-thuisroute. Voor het verkeer rond de 4 basisscholen wordt gestreefd naar een apart parkeerterrein waarmee tijdens de schoolspits de behoefte aan parkeerplaatsen van de ouders kan worden opgevangen. Binnen Schaesberg zijn een aantal gevaarlijke kruispunten die met name gelegen zijn daar waar de gebiedsontsluitingswegen de ruggengraat kruisen. Bij het voorstellen van de ontwikkellocaties en de prioritering daarvan is hiermee rekening gehouden. De locaties bij de ongelijkvloerse spoorkruising en de splitsing bij de zeer druk bezochte vestiging van Van Cranenbroek moeten buiten één van de voorgestelde ontwikkellocaties opgepakt. Als laatste is een doel om in sommige zeer dicht bebouwde woonwijken ruimte te creëren voor de sinds de realisatie van die wijken toegenomen parkeerbehoefte. Een volledig overzicht van de voorgestelde maatregelen is te vinden in paragraaf 4.3 op blz. 57 van dit visiedocument en de themakaart Verkeer en routes op blz. 62. UITVOERINGSPROGRAMMA Door middel van de realisatie van de in de prioriteringsmatrix opgenomen ontwikkelgebieden wordt de ruimtelijke visie realiteit. Zouden de ontwikkelgebieden en de sociale projecten allemaal opgepakt worden en tot uitvoering komen dan is daarmee het beeld uit de visie realiteit geworden binnen het plangebied. De visie, met name de ruimtelijke, is zo omvangrijk, het aantal ontwikkelgebieden zo groot en de kosten zo hoog dat niet alles tegelijk tot uitvoering kan komen. De visie behelst de periode tot 2020 met een doorkijk naar 2040 dus ook niet alle ontwikkelgebieden moeten onmiddellijk tot uitvoering gebracht worden. Om te kunnen bepalen waar het best mee gestart kan worden, met andere woorden welk ontwikkelgebied de hoogste prioriteit heeft, is een afwegingskader opgesteld. De sociale projecten die genoemd staan in hoofdstuk 3 kunnen niet op een kaartbeeld worden weergegeven maar staan wel in de opsomming van sociale projecten opgenomen in tabel 3.1. De projecten in het sociale deel van de visie hebben allen de eerste prioriteit. Het systeem van het afwegingskader komt overeen met het systeem dat voor de ontwikkelgebieden in het wijkontwikkelingsplan Ubach over Worms is toegepast en bestaat uit een tweetal zeven. De eerste zeef filtert op basis van inhoudelijke, kwalitatieve en stedenbouwkundige criteria. Aan de hand van toetsingsvragen is een beschrijving gemaakt van het effect van het ontwikkelgebied op het betreffende criterium. Elk ontwikkelgebied is na uitgebreid overleg een score gegeven op elk van de criteria. Het afwegingskader is gemaakt voor het prioriteren van ruimtelijke ontwikkelgebieden. De sociale projecten als opgenomen in hoofdstuk 3 (vanaf blz. 23) en tabel 3.1 op blz. 32 hebben de hoogste prioriteit. De sociale projecten staan dan ook niet in het afwegingskader opgenomen. Pagina 8 van 90

13 De tweede zeef bestaat uit organisatorische, planmatige en financiële afwegingen. Deze zijn samengevoegd onder de noemer risicoprofiel. Op basis van voorgaande beschrijving van de twee zeefmethoden is een prioritering van de verschillende ontwikkelgebieden tot stand gekomen. Deze staat hieronder weergegeven. De score van elk van de ontwikkelgebieden op elk van de toetsingsvragen is opgesteld in nauwe samenwerking met HEEMwonen en staat weergegeven in bijlage 1 op blz. 86 van dit visiedocument. De beschrijving van de ontwikkelgebieden en de prioritering zoals weergegeven in hoofdstuk 5 is niet in beton gegoten, zeker niet wat betreft de ontwikkelgebieden van de tweede prioriteit. Mocht er zich een wijziging in omstandigheden voordoen en in de toekomst de kans bestaan om een ontwikkelgebied met de tweede prioriteit relatief makkelijk tot uitvoering te krijgen of de urgentie van een ontwikkelgebied met de tweede prioriteit ingrijpend toenemen dan is er altijd de mogelijkheid om het betreffende ontwikkelgebied met voorrang tot uitvoering te brengen. Duidelijk is wel dat de ontwikkelgebieden die de eerste prioriteit hebben vanuit hun bijdrage aan meerdere doelstellingen uit dit wijkontwikkelingsplan de meeste urgentie hebben om tot uitvoering te komen. Het Wijkontwikkelingsplan voor Schaesberg inclusief het uitvoeringprogramma is hiermee gereed. Gedacht zou kunnen worden dat het werk daarmee is gedaan. Maar, echte werk begint nu pas met de ontwikkellocaties door middel van welke de visie realiteit wordt ook echt tot uitvoering te krijgen. Dat is een taak die veel inzet, energie, menskracht, volharding en financiële middelen zal vragen. Pagina 9 van 90

14 Figuur 1.1: Plangebied Wijkontwikkelingsplan Schaesberg met buurtindeling (excl. Lichtenberg) Pagina 10 van 90

15 HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1.1 AANLEIDING Schaesberg is naast Nieuwenhagen en Ubach over Worms de derde kern van de gemeente Landgraaf waarvoor een wijkontwikkelingsplan wordt opgesteld. Schaesberg heeft 13 buurten waarvan Lichtenberg in dit Wijkontwikkelingsplan buiten beschouwing blijft omdat die buurt al is meegenomen bij het Wijkontwikkelingsplan Nieuwenhagen-Lichtenberg. Schaesberg heeft een groot aantal voorzieningen. De wijk kan generaliserend gesteld getypeerd worden als gemiddeld voor Landgraaf en Parkstad op nagenoeg alle vlakken, gewild, zeer gevarieerd in samenstelling van woonmilieus, weinig leegstand en opgebouwd langs cultuurhistorische structuren met oude wegtracés en mijnkoloniën. Schaesberg is een stedelijk sub-urbane gemeenschap en opgebouwd uit gevarieerde buurten. In Schaesberg wonen momenteel +/ mensen verdeeld over huishoudens (peildatum 1 januari 2012, waarvan inwoners verdeeld over 800 huishoudens in Lichtenberg). Net als in de overige stadsdelen van Landgraaf en elders in Parkstad Limburg krijgt Schaesberg te maken met grote veranderingen in bevolkingsomvang en huishoudenssamenstelling op de middellange termijn. De gemeente Landgraaf heeft besloten samen met samen met HEEMwonen een wijkontwikkelingsplan op te stellen om het stadsdeel gereed te maken voor de toekomstige omstandigheden. Dit wijkontwikkelingsplan speelt niet alleen in op huidige knelpunten en kwaliteiten, maar houdt ook rekening met maatschappelijke ontwikkelingen zoals de verwachte bevolkingsdaling, veranderende samenstelling van de bevolking, aandacht voor duurzaamheid en de effecten van het scheiden van wonen en zorg. De huidige en toekomstige omstandigheden in Schaesberg zijn uitgebreid onderzocht en in beeld gebracht in het analysedocument, gereed gekomen in juli 2014 dat samen met het nu voor u liggende visiedocument het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg vormt. In Nieuwenhagen-Lichtenberg en Ubach over Worms, Landgraafse stadsdelen waarvoor eerder een wijkontwikkelingsplan is opgesteld, is gebleken dat het opstellen van een integraal wijkontwikkelingsplan de beste manier is om op integrale wijze in te spelen op de actuele en toekomstige ontwikkelingen en de leefbaarheid in de wijk op peil te houden en waar mogelijk verder te verbeteren. In Nieuwenhagen-Lichtenberg is gestart met de uitvoering van diverse deelprojecten hetgeen een significant hogere waardering van de kwaliteit van de woonomgeving door de bewoners opleverde 1. Om veranderingen te bewerkstelligen en de meest passende en effectieve maatregelen te definiëren is een samenhangende aanpak op sociaal, economisch en fysiek terrein noodzakelijk. Dit leidt tot een richtinggevende en breed gedragen visie en met daarbij een uitvoeringsprogramma waarin kansen en kwaliteiten van Schaesberg optimaal worden benut, verbindingen gelegd worden tussen de diverse deelprojecten. Daarnaast wordt in de diverse projecten een prioritering aangebracht qua urgentie en effectiviteit. Een wijkontwikkelingsplan begint niet met een blanco speelveld. De wijk heeft immers zijn geschiedenis en er hebben over de tijd veel ontwikkelingen plaatsgevonden. Vooral in Schaesberg heeft op veel plekken al grootschalige herstructurering plaatsgevonden. Herstructurering van De Kakert, en het Centrumplan Schaesberg zijn recentelijk afgerond, Achter de Haesen is zo goed als afgerond en Achter den Winkel is nog in uitvoering. Daarnaast is de actuele transformatieopgave voor Schaesberg in juli 2014 met 453 woningen zeer aanzienlijk te noemen. Dit visiedocument poogt antwoord te geven hoe deze transformatieopgave gerealiseerd kan worden en tegelijkertijd de leefbaarheid in de wijk verder kan worden verbeterd. Hier voor u ligt deel 2 van het wijkontwikkelingsplan Schaesberg, het visiedocument. Dit deel volgt op deel 1, het analysedocument. 1 Bron: Uitkomsten Burgeronderzoek Parkstad Limburg 2013 Pagina 11 van 90

16 1.2 OPGAVE EN DOEL Dit wijkontwikkelingsplan heeft als doel de kwaliteit van wonen en leven in Schaesberg in stand te houden en op een zodanige wijze te verbeteren dat de leefbaarheid blijvend wordt verbeterd en ingespeeld wordt op de effecten van de veranderende bevolkingsomvang en huishoudenssamenstelling. Het wijkontwikkelingsplan Schaesberg geeft antwoord op de volgende vragen: 1. Wat is Schaesberg voor stadsdeel en hoe kunnen de verschillende buurten hierbinnen worden gekenschetst? 2. Welke ontwikkelingen zijn van invloed op de toekomst van het gebied? 3. Welke kansen en bedreigingen doen zich daarbij voor in Schaesberg? 4. Wat is er nodig in de wijk en elk van de afzonderlijke buurten om in het licht van alle actuele en toekomstige ontwikkelingen een leefbare toekomst veilig te stellen? 5. Op welke wijze kan die noodzakelijke veranderopgave worden bereikt? 6. Hoe kunnen de ambities op een succesvolle manier worden gerealiseerd? De eerste drie vragen zijn al in het analysedocument toegelicht. Op de laatste drie geeft dit visiedocument dat nu voor u ligt een antwoord. Pagina 12 van 90

17 1.3 WERKWIJZE Inhoudelijke werkwijze: analyse, visie en uitvoering Het wijkontwikkelingsplan is tot stand gekomen door een integrale benadering (ruimtelijk, sociaal en economisch). Met het oog op de aanzienlijke transformatieopgave voor de wijk ligt het accent daarbij op de ruimtelijke aanpak in de wijk. Analyse Vanuit de analyse (weergegeven in het eerste deel van het Wijkontwikkelingsplan) zijn opgaven geformuleerd. Zij vormen een van de bouwstenen van de gebiedsvisie. De andere bouwstenen zijn wensen vanuit de wijk, de aandachtsplekken in de woningvoorraad en de transformatieopgave. Deze bouwstenen vormen de basis voor de visie. Visie De visie is opgebouwd uit een sociale visie op de wijk en een ruimtelijke visie. De visie maakt duidelijk waar kansen elkaar versterken en waar zich knelpunten voordoen die om een oplossing vragen. De visie vormt een samenhangend kader voor de deelprojecten die de realisatie van de visie mogelijk maken. Uitvoering Aan de hand van een afwegingskader is een prioritering aangebracht in de ontwikkelgebieden en zijn ambities en randvoorwaarden per deelproject benoemd. Daarnaast is voor elk van de deelprojecten een kostenopzet en kostentoedeling opgesteld. Het daadwerkelijk uitvoeren van elk van de beschreven en berekende deelprojecten zal het eindbeeld van de visie realiteit laten worden. Samenwerking Het wijkontwikkelingsplan en daarbinnen de gebiedsvisie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de beoogde investerende partijen, gemeente Landgraaf en HEEMwonen, met bewoners van de wijk en maatschappelijke organisaties die in de wijk actief zijn. Het interne proces is verlopen via een projectorganisatie van stuurgroep, regiegroep, werksessies en overige bijeenkomsten met specialisten. In de analysefase is de participatie van bewoners en andere belanghebbenden in Schaesberg vormgegeven rondom een wenskaartenactie, een wijkbijeenkomst en een workshop met jongeren op het Charlemagnecollege. De wijkvisie is vervolgens als concept, dus voor de bestuurlijke besluitvorming aan de bewoners voorgelegd tijdens een tweede wijkbijeenkomst, klankbordgroep en ook aan de jongeren van Schaesberg via het Charlemagnecollege. 1.4 PLANGEBIED In Schaesberg wonen momenteel +/ mensen verdeeld over huishoudens (peildatum 1 januari 2012), waarvan inwoners verdeeld over 800 huishoudens in Lichtenberg). Schaesberg heeft 13 buurten waarvan Lichtenberg in dit Wijkontwikkelingsplan buiten beschouwing blijft omdat die buurt al is meegenomen bij het Wijkontwikkelingsplan Nieuwenhagen- Lichtenberg. Zie voor een kaart van het plangebied op bladzijde 10. Pagina 13 van 90

18 Pagina 14 van 90

19 HOOFDSTUK 2: DE BOUWSTENEN VOOR DE WIJKVISIE De bouwstenen geven een verdere invulling aan de opgaven die vanuit de analyse zijn geformuleerd. Zij geven vanuit het desbetreffende thema de gewenste ingrepen aan. Door deze bouwstenen met elkaar te matchen ontstaat een beeld van kansen of knelpunten. Dit wordt vervolgens vertaald in een sociale en ruimtelijke visie. Drie bouwstenen zijn van belang bij het opstellen van deze gebiedsvisie: - Bouwsteen 1: De doelstellingen; - Bouwsteen 2: De wensen uit de wijken; - Bouwsteen 3: De aandachtplekken in de woningvoorraad. In dit hoofdstuk worden de verschillende bouwstenen nader toegelicht. 2.1 BOUWSTEEN 1: DE DOELSTELLINGEN In het Analysedocument zijn op basis van de SWOT analyse en de gedefinieerde opgaven per thema doelstellingen geformuleerd voor de wijkvisie. In deze paragraaf worden de doelstellingen even kort herhaald. 1. Verbeteren gebruik aanbod bestaande voorzieningen. - voornamelijk sociale voorzieningen 2. Verbinden 2a. Sociaal - doelgroep oud / jong - sociaal sterkeren / sociaal zwakkeren 2b. Fysiek - verkeersknelpunten met name voor fietsers en voetgangers - groengebied met bebouwde ruimte 3. Herstructureren van de lokale economie focus op: - toerisme en recreatie - retail Kader: aangrijpen op cultuurhistorie in Schaesberg Doelstelling I. Verbeteren gebruik bestaand aanbod voorzieningen Schaesberg is als stadsdeel goed bedeeld met voorzieningen. Dat is een sterke kwaliteit die ook door veel van de inwoners van de wijk als zodanig wordt herkend. Het sterkste punt op het gebied van de voorzieningen in de wijk is het nieuwe winkelcentrum van Schaesberg. Ook de ruim beschikbare onderwijsvoorzieningen op alle niveaus in de wijk is een sterk punt net als het complete sportaanbod op het Sportpark Strijthagen. De meeste van de voorzieningen worden goed gebruikt. Toch zijn niet alle voorzieningen bij alle inwoners bekend waardoor er toch een gemis wordt ervaren, dit betreft met name de meest sociale voorzieningen zoals bijvoorbeeld een bibliotheek, of een gemeenschapshuis. Een kans is dus de bekendheid van de aanwezige voorzieningen en de samenhang ertussen beter onder de aandacht te brengen en de mogelijke belemmeringen voor het gebruik ervan weg te nemen. Pagina 15 van 90

20 Ondanks dat er veel is aan voorzieningen in de wijk Schaesberg is in de meer aan de rand gelegen buurten het voorzieningenniveau beperkt. Met name in de buurten waar veel gehechte gezinnen en gehechte ouderen wonen, De Kakert en t Eikske, wordt dit door de inwoners als een zwak punt ervaren. Doelstelling II: verbinden. Verbinden is de kern van doelstellingen in Schaesberg. Verbinden van sociaal zwakkeren en sterkeren, verbinden van de buurten aan de rand van de wijk met de bestaande voorzieningen, verbinden van de infrastructuur in de wijk met de omgeving, verbinden van de wijk met het omliggende groengebied, verbinden van oud en jong. Binden deze overkoepelende doelstelling is een onderscheid te maken tussen sociaal en fysiek. Doelstelling IIa. Verbinden Sociaal - doelgroep oud / jong - sociaal sterkeren / sociaal zwakkeren De grote diversiteit en vermenging van bevolkingsgroepen in Schaesberg is een sterk punt en daarmee een kans om de wens voor ontmoetingsmogelijkheden te faciliteren. Een ander sterk punt is dat er in absolute aantallen gemeten veel kinderen in Schaesberg zijn. Toch is het aandeel van babyboomers in Schaesberg bovengemiddeld waardoor de kans bestaan op veel gehechte ouderen met een beperkt inkomen en een meer beperkte sociaal-economische positie. Met de term gehecht wordt bedoeld dat zij vaak al lang in Schaesberg wonen, dat een groot deel van hun vrienden en familie ook in Schaesberg woont en dat zij hun vrije tijd ook doorbrengen in de wijk. Kortom de wijk neemt een belangrijke plaats in hun leven in. Voor alle inwoners dient de wijk aantrekkelijk te blijven. Er is een gemiddeld maar groot aantal inwoners met een laag inkomen in Schaesberg tegenover een beperkt aandeel van inwoners met fors hogere inkomens. De onmiddellijke nabijheid van de verschillende bevolkingsgroepen in Schaesberg biedt kansen om zwakkeren en sterkeren aan elkaar te verbinden. Doelstelling IIb. Verbinden Fysiek - verkeersknelpunten met name voor fietsers en voetgangers - het groene buitengebied met bebouwde ruimte Ondanks dat er al veel verkeersknelpunten zijn verbeterd zorgt de verkeershoeveelheid op de radialen door Schaesberg nog steeds voor knelpunten. Met name de situatie voor fietsers is op veel punten nog een knelpunt. Een bedreiging is het smalle wegprofiel van de oude linten die als doorgaande weg worden gebruikt. Deze wegen zijn niet toegerust voor de verkeersintensiteit van tegenwoordig. Moeilijke plaatsen zijn de plekken waar de radialen elkaar kruisen maar geen ruimte is voor een meer veilige wegkruising. Een kans is het (versneld) doorgaan op de al ingeslagen weg en de verkeersknelpunten in de wijk stuk voor stuk weg te nemen. Schaesberg is een gewaardeerde woonomgeving met een divers woningaanbod in maatvoering en prijs. De enorme transformatieopgave geeft aanleiding tot creëren van nieuwe ruimte in de wijk (wens voor een centraal park en meer speelgelegenheid voor kinderen). Het in de wijk aanwezige groen draagt bij aan de hoge waardering voor de woonomgeving. Het beschikbaar houden van voldoende betaalbare (huur) woningen is een belangrijk aandachtspunt. Pagina 16 van 90

21 Doelstelling III. Herstructureren van de lokale economie - toerisme en recreatie - retail Toerisme en recreatie is absoluut een sterk punt van Schaesberg. Verbeteren van de toegankelijkheid en verbinden van de verschillende functies biedt kansen denk aan (nieuwe) fietsroutes icm. horeca, oplaadpunten voor e-bikes. Ook verbinden van de bestaande voorzieningen met de wijk. Een kans is de verdere toeristische ontwikkeling van de Wilhelminaberg en de restauratie van kasteel Schaesberg. De situatie in en rond het Schaesbergse centrum draagt de effecten van een forse versterking van het detailhandelsaanbod in Schaesberg. De aanloopstraten met minder courante locaties dragen daarvan de gevolgen. Het wegnemen / anders invullen van commercieel vastgoed in de aanloopstraten en randen van het centrum (o.a. De Streep) is een doelstelling. Kader: Aangrijpen cultuurhistorie Bij al deze doelstellingen is de rijke cultuurhistorie van Schaesberg het kader. De cultuurhistorie is van grote waarde en wordt zo ook door de inwoners van de wijk herkend. Nieuwe ontwikkelingen moeten aangrijpen op de cultuurhistorische basis en als zodanig dit sterke punt benutten als basis voor de kwaliteit van de ontwikkeling. De transformatie van het mijnterrein naar een aantrekkelijk groen gebied, grote en bekende toeristisch-recreatieve voorzieningen en een industrieterrein heeft veel meerwaarde voor Schaesberg gegeven. De aanwezigheid van de Wilhelminaberg als oude mijnsteenberg zet Schaesberg al van verre op de kaart. Een kans is de verdere toeristische ontwikkeling van de Wilhelminaberg en de ontwikkeling van de openbare ruimte in de historische Mijnkolonie Leenhof die het historische karakter van de buurt onderstreept. Pagina 17 van 90

22 Figuur 2.1: Kaart Wensen uit de wijk Pagina 18 van 90

23 2.2 BOUWSTEEN 2: DE INBRENG UIT DE WIJK Met de wenskaartenactie, tijdens de wijkbijeenkomst in juni 2014 en de gesprekken met de jongeren van het Charlemagnecollege in oktober 2014 hebben bewoners, verenigingen en andere betrokkenen kunnen aangeven wat zij van belang vinden voor de toekomst van het gebied. In hoofdstuk 4 van het analysedocument, het eerste deel van dit Wijkontwikkelingsplan zijn de uitkomsten van deze sessies uitgebreid beschreven. In deze paragraaf worden in het kort de conclusies vermeld. Met de wenskaartenactie en tijdens beide bijeenkomsten zijn de sterke punten, zwakke punten, kansen en bedreigingen Schaesberg geïnventariseerd. Sterke punten de voorzieningen in de wijk, met name het nieuwe winkelcentrum; de groene omgeving van de wijk en de groenvoorzieningen in de wijk; de toeristische voorzieningen en de diversiteit aan woonmilieus. Zwakke punten met name de sociale voorzieningen als een gemeenschapshuis en voorzieningen voor de jeugd en handhaving tegen asociaal gedrag; het gevoelde gebrek aan orde en handhaving in de openbare ruimte en in het verkeer en de verkeersdruk in de wijk. Kansen waardevolle cultuurhistorie, het groen rond de wijk en het grote aantal voorzieningen; de wens voor meer saamhorigheid tussen de bewoners in combinatie met de wens voor nieuwe openbare ruimte na sloop, een park voor ontmoeting. Bedreigingen de leegstand van commerciële gebouwen in de aanloopstraten en rond het nieuwe centrum en de daarmee gepaard gaande verpaupering; de leegstand van koopwoningen. De wensen uit de wijk zijn in de wijkvisie vertaald naar de volgende opgaven: wegnemen verkeersknooppunten en verbeteren van de verkeersveiligheid voor langzaam verkeer; wegnemen leegstand in de aanloopstraten en rond het Centrum door herinvulling commerciële panden of sloop; verdere ontwikkeling Wilhelminaberg; aansluiten op cultuurhistorie; realiseren van de sloopopgave met aandacht voor het behoud van voldoende betaalbare huisvesting; vergroenen van de buurten door meer groen in de wijk, verbeteren langzaam verkeersroutes naar buitengebied en nieuwe groene openbare ruimte op plaatsen waar gesloopt wordt; meer ontmoetingsfaciliteiten voor jongeren van verschillende leeftijden.. Pagina 19 van 90

24 Pagina 20 van 90

25 2.3 BOUWSTEEN 3: AANDACHTSPLEKKEN WONINGVOORRAAD In het analysedocument van dit Wijkontwikkelingsplan staat dat een aantal woningtypen in de toekomst kwetsbaar zullen zijn. Dat ligt aan het type, de bouwwijze, de kwaliteit, de ligging, of het om koop- of huurwoningen gaat of een combinatie van deze factoren. Het gaat dan kort gezegd om de veranderende samenstelling van de bevolking en de veranderende eisen en wensen op het gebied van wooncomfort. Daarnaast zijn er ook woningtypen waarvan, met dezelfde redenen, een tekort zal ontstaan. Hieronder een overzicht van de woningtypen die, generaliserend gesproken, als kwetsbaar kunnen worden getypeerd: - meest kwetsbaar: meergezinswoningen zonder lift. Dit is wel afhankelijk van de locatie en de woonoppervlakte. Daarbij neemt de kwetsbaarheid af hoe dichter de woning bij de voorzieningen is gelegen en hoe groter de woonoppervlakte; - kwetsbaar: eengezinswoningen regulier. Met name de kleine, goedkope eengezinswoningen met een oppervlakte tussen de 70 en 100 m2 uit de jaren 50 en 60 zijn het meest kwetsbaar. Hier spelen ook factoren als eigendomssituatie, bouwkundige staat en locatie mee. De kwetsbaarheid neemt af voor woningen in goede tot redelijke bouwkundige staat, gelegen in de nabijheid van voorzieningen en in een aantrekkelijke omgeving. Huurwoningen van dit type zijn minder kwetsbaar dan koopwoningen; - kwetsbaar: Locaties met een sterk gemengd bezit (huur en koop door elkaar) worden, ook afhankelijk van bouwkundige staat en in mindere mate van locatie, als het meest kwetsbaar gezien. Als meer kansrijk moeten de volgende woningtypen worden gezien: - kansrijk: eengezinswoningen geschikt voor meerdere doelgroepen. Omgevingskwaliteit, bouwkundige staat en nabijheid van voorzieningen zijn factoren die van invloed zijn; - kansrijk: Leefstijlvriendelijke woningen, liefst grondgebonden in de nabijheid van voorzieningen (winkels en zorg); - kansrijk: Leefstijlvriendelijke appartementen met lift in kleinschalige gebouwen in de nabijheid van de voorzieningen. Aan het overzicht van meer en minder kansrijke woningtypen in deze paragraaf zijn geen één op één conclusies te verbinden voor concrete locaties. Voor elk van de locaties waar de genoemde woningtypen te vinden zijn spelen ook locatiefactoren mee als nabijheid van voorzieningen en omgevingskwaliteit, de eigendomssituatie en de bouwkundige staat. De kaart Aandachtsplekken Woningvoorraad geeft globaal de gebieden met de kwetsbare woningtypen weer. Het gaat dan om de meergezinswoningen zonder lift, de grondgebonden woningen met een geringe woonoppervlakte en (vaak) ook een lagere WOZ waarde. Om de huidige woningvoorraad in Schaesberg klaar te maken voor de toekomst, zijn dus ingrepen in zowel kwalitatieve als kwantitatieve zin noodzakelijk. Dat wil zeggen, er zijn in totaal minder woningen nodig en er zijn andere aantallen van de verschillende woningtypen in Schaesberg nodig. Pagina 21 van 90

26 Pagina 22 van 90

27 HOOFDSTUK 3: DE SOCIALE VISIE De sociale staat van Schaesberg In de analysefase is het beeld van Schaesberg naar voren gekomen als een op alle vlakken zeer gevarieerde wijk waar het over het algemeen goed wonen is. Desondanks zijn er een aantal punten die aandacht behoeven. Het gaat dan om: zorg en gezondheid, waarbij de eerste terechte impuls is om te denken aan de groeiende groep ouderen maar ook de jeugd niet vergeten moet worden; het effect van het rijksbeleid tot scheiden van Wonen en Zorg; de ontwikkelingen in het verenigingsleven; enkele punten op het gebied van concrete accommodaties als voor jeugd en een wijkpunt; de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de concretisering van het gemeentebrede beleid naar de wijk. Naast het bovenstaande zijn er specifieke vraagstukken m.b.t. Werk en Inkomen, waarbij geldt dat dit geen specifiek onderwerp is voor een wijkontwikkelingsplan, maar gemeentebreed of regionaal opgepakt moet worden. De vertreksituatie De analyse van het Wijkontwikkelingsplan toont aan dat er een aantal voor Schaesberg specifieke omstandigheden zijn die van belang zijn voor het bepalen van de richting van de visie. Van de bestaande voorzieningen kan worden geconcludeerd dat deze over het algemeen voldoende tot goed worden gebruikt maar niet altijd even goed bekend zijn bij de doelgroep. Ook de toegankelijkheid (in termen van openstelling, tarieven en bereikbaarheid per OV) voor de groeiende groep ouderen, chronisch zieken en gehandicapten zou verbeterd kunnen worden. Hoewel binnen de buurten wel onderscheid te zien is, wonen de sociaal sterken en de sociaal zwakkeren in Schaesberg vaak in elkaars onmiddellijke nabijheid. Dit biedt een unieke voedingsbodem om zwak en sterk aan elkaar te verbinden. De uitgangssituatie in Schaesberg is beslist niet slecht te noemen en bij de inwoners de wens bestaat maar ook veel wil om zich in te zetten voor het behoud van de prettige woonomgeving. In absolute aantallen wonen de meeste kinderen van de drie Landgraafse stadsdelen in Schaesberg. Relatief gezien is de wijk niet die met de meeste jeugd maar er zijn dus wel veel kinderen. Een reden te meer aan om de jeugd specifieke aandacht te geven in het visiedocument van dit Wijkontwikkelingsplan. In Schaesberg wordt een gebrek gevoeld aan een wijkcentrum. In de afgelopen jaren zijn er verschillende versoberingen doorgevoerd in de accommodaties in Schaesberg op dit vlak. Daarnaast zijn er enkele buurten die erg ver van de bestaande voorzieningen zijn afgelegen. Het centrale thema Een van de belangrijkste doelstellingen vanuit de analyse is verbinden en daarnaast het verbeteren van het gebruik van de bestaande voorzieningen (zie ook 2.1 van dit visiedocument). Het gaat er in Schaesberg dus om dat het bestaande beter wordt georganiseerd en bij elkaar wordt gebracht. Aanvullend daarop is te noemen dat onder de inwoners van Schaesberg een sterke wens bestaat voor een wijkcentrum. In de eerste plaats door samenhang en samenwerking en in tweede plaats door het versterken van het bestaande aanbod kan het gewenste voorzieningenniveau door de bewoners als zodanig worden ervaren. Het centrale thema voor de sociale visie voor Schaesberg dat daaruit voortvloeit, is dan ook versterken en benutten. Pagina 23 van 90

28 Figuur 3.1: de benodigde transitie in de organisatievorm Pagina 24 van 90

29 Versterken en Benutten kan worden bereikt door: 1. Te komen tot een nieuwe organisatievorm in het sociale domein die de samenwerking stimuleert en integraliteit en samenhang in plannen en projecten waarborgt. Voorgesteld wordt te komen tot het platform samen voor elkaar in de buurt. Dit platform wordt de aanjager om de grote transities (van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving) binnen Landgraaf en dus ook binnen Schaesberg vorm te geven. Het platform geeft leiding/sturing aan alle sociale projecten. Het Platform is niet een vast gegeven maar kan naar aanleiding van toekomstige wensen en behoeften of veranderende regelgeving worden aangepast. 2. Alle bestaande en zich ontwikkelende projecten te clusteren naar onderling samenhangende programma s. In aansluiting bij de benadering als geadviseerd in het Wijkontwikkelingsplan Ubach over Worms wordt voorgesteld om ook in Schaesberg de volgende programma s aan te houden: De sociale structuur: Binnen deze programmalijn worden de projecten gebundeld die tot doel hebben om de transities binnen de wijk vorm te geven door de ontwikkeling van collectieve arrangementen op het gebied van ontmoeting, informatie, sport en zorg, door buurtbewoners te activeren en door het benutten van de mix van sociaal sterkeren en zwakkeren. De sociale infrastructuur: Deze programmalijn concentreert zich op het toekomstbestendig maken van het bestaande accommodatie- en voorzieningenaanbod voor cultuur, onderwijs, sport, welzijn en zorg aangevuld met het beter ontsluiten en bekend maken van dit aanbod. De professionele structuur: Het incorporeren van de bestaande professionele samenwerkingsverbanden in de nieuwe platform-gedachte. In de hiernavolgende paragrafen worden achtereenvolgens het platform en de projecten binnen de programmalijnen nader toegelicht. In paragraaf 3.1 staat het platform Samen met elkaar voor de buurt beschreven en in paragraaf 3.2 worden de voorgestelde projecten binnen de drie genoemde programma s kort beschreven. 3.1 PLATFORM SAMEN VOOR ELKAAR IN DE BUURT De aanleiding De wijze waarop het sociale domein in Nederland, ook in Landgraaf, op hoofdlijnen is georganiseerd laat zich kenmerken door: Gericht op het eigen vakgebied / beleidsterrein, waarbij professionele zorg wordt aangeboden voor elk domein afzonderlijk (welzijn, zorg, werk en wonen); Institutionalisering, waarbij in de huidige cultuur de omslag heeft plaatsgevonden dat de zorg door mensen onderling is geprofessionaliseerd en het sociale netwerk uit deze functie niet meer heeft. De zorg voor elkaar moet opnieuw in de omgangsvormen worden ingebed. Naast het sociale aspect is een aanvullende reden dat de behoefte waarin op professionele / geïnstitutionaliseerde wijze wordt voorzien inmiddels groter dan de bestaande budgetten kunnen dragen; Verkokerde indicatieloketten die als doel hebben vragen en claims af te remmen, maar in praktijk leiden tot een toenemende bureaucratie en een gevoel van een behoefte waarin niet of onvoldoende is voorzien bij de zorg vragende inwoner. De veranderingen, inclusief de onder druk staande budgetten, waar alle gemeenten in Nederland voor staan vragen om een rigoureuze aanpassing van organisatie van het sociale domein. Deze aanpassing behelst: Uitgaan van de eigen kracht van inwoners en streven naar activering; Sociale netwerken weer in beeld brengen bij zorg en ondersteuning en effectief benutten; De rol van de professionals veranderen van primair uitvoerend naar coachend en collectief ondersteuning biedend aan de burger bij het voorzien in de zorgbehoefte; Integraal (dwz. vanuit meerdere vakgebieden) met de mensen werken in de wijken; Niet meer alleen indiceren, maar integraal arrangeren in samenspraak met diegene met een zorgbehoefte en diegene die in de behoefte kan voorzien; Kostbare individuele ondersteuning alleen als eigen kracht/network/vrijwilligersinzet/algemene voorzieningen niet toereikend zijn. In het schema hiernaast staan de huidige en de benodigde / voorgestelde transitie in organisatievorm weergegeven. Pagina 25 van 90

30 De basis Dit nieuwe platform is de uitbouw van het al bestaande samenwerking in Landgraaf: Samen voor elkaar in de buurt. Dit sluit aan op de sterke sociale structuur in Schaesberg Samen voor elkaar in de buurt Schaesberg kenmerkt zich door het in elkaars nabijheid wonen van de sociaal sterkeren en de sociaal zwakkeren. Dit biedt een unieke kans om vanuit deze verscheidenheid elkaars kwaliteiten aan te vullen en te versterken. Door inwoners met elkaar in contact te brengen en weet te hebben van de aanwezige kwaliteiten en ondersteuningsvragen kan het woongenot in Schaesberg een impuls krijgen. Het is daarbij van belang om klein te beginnen door op buurtniveau de contacten te leggen. Samen voor elkaar in de buurt, aangejaagd door Welsun en ondersteund vanuit een aantal maatschappelijke organisaties en de gemeente, kan daarbij laagdrempelig ondersteunen middels het faciliteren van contactmomenten en het daadwerkelijk matchen van vraag en aanbod. Samen voor elkaar in de buurt is een instrument met als doel; op buurtniveau bevorderen van burgerkracht. De Wmo gaat uit van eigen verantwoordelijkheid van de burger. Wil je nieuwe vrijwilligers bereiken, dan is tijdelijke ondersteuning en stimulering op zijn plaats. De doelstelling Het platform heeft tot doel om de nieuwe manier van werken binnen het sociale domein die binnen Landgraaf al in enkele buurten wordt toegepast verder te brengen. Kenmerken van de werkwijze van het platform zijn de integraliteit, het wijkgericht zijn, het uitgaan van het individu en zijn behoefte, de zelfredzaamheid van het individu en diens sociale netwerk. Het platform heeft als rol de basis te vormen voor vernieuwingen in de werkwijze binnen het sociale domein met als doel: De inwoners meer aanspreken op hun eigen inbreng (participatie); De grote opgave volgend uit AWBZ/WMO/JZ/WWNV te vertalen in de wijk; Het bewaken van de samenhang van alle initiatieven in Schaesberg op het sociale vlak en het behouden van het overzicht. De vorm van samenwerking De nagestreefde vorm van de samenwerking is die van een platform, verankerd door middel van een samenwerkingsovereenkomst. Momenteel wordt op deze manier gewerkt in een tweetal buurten in Landgraaf maar idealiter zou op deze manier in heel Landgraaf gewerkt moeten worden. Alle betrokken partners sluiten voor deze werkwijze per buurt of per wijk een overeenkomst af voor een vooraf vastgelegde tijdsduur. In zo n samenwerkingsovereenkomst worden afspraken vastgelegd over de doelstelling en praktische zaken als taken en verantwoordelijkheden, organisatie, het bestuur van het platform en de financiering. Het platform vraagt geen extra mensen en middelen, maar een verschuiving en andere inzet van de reeds bestaande mensen en middelen. De samenwerkende partners zetten de reeds beschikbare capaciteit (mensen en middelen) in ten behoeve van de nieuwe wijze van werken. Het Platform en de sociale projecten die er uit voortkomen hebben pas echt kans van slagen indien deze wordt ondersteund door een capabele projectorganisatie die ook van enige continuïteit kan uitgaan. Het uitvoerende deel van de projectorganisatie bestaat uit een coördinator en projectondersteuning. De coördinatie en ondersteuning kan extern worden ingevuld maar ook door als taak voor één van de partners worden overeengekomen waaronder natuurlijk de gemeente Landgraaf. In tabel waarin een indicatie van de kosten staat weergegeven zijn de (meer)kosten voor het programmacoördinatie dan ook als optioneel opgenomen. Voor deze werkwijze kan worden aangesloten bij organisatievorm in de twee buurten in Landgraaf waar deze al wordt toegepast. Het al werken in deze twee buurten op de hier voorgestelde manier geeft ook een kans lessen te trekken voor de organisatievorm in de overige Landgraafse buurten. Volgens de gangbare projectmanagement methodieken wordt het platform geleid door een Stuurgroep, waarin alle partners op gelijkwaardige wijze deelnemen. Deze Stuurgroep geeft de opdrachten aan het uitvoerende deel van de projectorganisatie. Pagina 26 van 90

31 Het uitgangspunt Centraal binnen alle projecten die het platform ter handen neemt is het uitgangspunt wat kunnen mensen zelf. Wat de inwoners (nog wel) zelf kunnen staat centraal. De professional verandert van oplosser naar ondersteuner en biedt dus geen panklare oplossingen maar wijst mensen hoe ze tot een oplossing kunnen komen. De maatschappelijke instellingen kunnen ondersteunen daar waar nodig, maar nemen het probleem niet uit handen. Vrijwilligersinitiatieven worden gestimuleerd. Voor vrijwilligersinitiatieven geldt dat alleen die projecten waar voldoende initiatiefnemers voor zijn worden daadwerkelijk gestart. Succesvolle projecten van het platform kunnen na verloop van tijd worden ingebed in de organisatie van één van de partners. De voordelen voor de partners in het platform De ketenpartners die deel uitmaken van het Platform hebben elk te maken met de financiële gevolgen van het geactualiseerde (rijks)beleid. Het ontbreekt alle partners aan voldoende financiële om de tot nu toe gevoerde werkwijze onverantwoord voort te zetten. Het is noodzakelijk dat het de ketenpartners lukt om in samenwerking via het platform algemene voorzieningen aan te bieden en niet langer vast te houden aan eigen werkzijne en voorzieningen. Voor de meeste partners moet de samenwerking worden gezien als noodzakelijke voorwaarde voor lijfsbehoud. De deelnemers Deelnemers van het platform zijn; woningcorporatie, welzijnsorganisatie, thuiszorgorganisatie, seniorenraad, platform vrijwilligerswerk Landgraaf, Wmo-adviesraad en gemeente. Maar het belangrijkst zijn de inwoners zelf. Initiatiefnemer is de seniorenraad. Het platform zou nog uitgebouwd kunnen worden met de thuiszorg, de welzijnsinstelling, de ouderenzorg, de instelling voor mensen met een beperking, ISDBOL en het georganiseerde bedrijfsleven. De welzijnsorganisatie voert de regie op het gebied van de aanpak op buurtniveau. Deze regie verschuift volgens het principe "voordoen, samen doen, zelf doen" steeds verder naar de buurtbewoners. Door de ver doorgevoerde gekantelde werkwijze van de deelnemende organisaties is het mogelijk dat zij zich steeds verder terug kunnen trekken. De nieuwe vrijwilligers leren steeds beter op eigen benen te staan. Het is dan ook van belang om deze vorm van ondersteuning op buurtniveau te laten uitgroeien tot een gemeente-dekkend instrument ter bevordering van het actief burgerschap en zelfredzaamheid. Samen voor elkaar in de buurt is een arbeidsintensief instrument dat veel vraagt van de aangesloten organisaties. De haalbaarheid hiervan is afhankelijk van het commitment van de partners en de beschikbare financiële middelen. Teneinde het instrument te kunnen laten groeien zijn meer handjes nodig die gevonden kunnen worden bij de inwoners. Teneinde de inwoners te bereiken en bereid te vinden om iets voor de eigen buurt of de buurtbewoners te doen heeft Samen voor elkaar in de buurt een financiële impuls nodig zodat de verbonden professionals ruimte krijgen om het vliegwieleffect op gang te brengen door steeds meer inwoners te bereiken en te ondersteunen bij de vrijwillige inzet voor elkaar en de buurt. Momenteel wordt Samen voor elkaar in de buurt gefinancierd door de betrokken organisaties, ter hoogte van 5000 euro op jaarbasis en wordt ingezet in twee buurten. Pagina 27 van 90

32 Pagina 28 van 90

33 3.2 DE PROGRAMMA S Zoals in de inleiding reeds kort weergegeven wordt voorgesteld om in Schaesberg net als in Ubach over Worms de volgende programma s aan te houden. De sociale structuur: Binnen deze programmalijn worden de projecten gebundeld die tot doel hebben om de transities binnen de wijk vorm te geven door de ontwikkeling van collectieve arrangementen op het gebied van ontmoeting, informatie, sport en zorg, door buurtbewoners te activeren en door het benutten van de mix van sociaal sterkeren en zwakkeren. De sociale infrastructuur: Deze programmalijn concentreert zich op het toekomstbestendig maken van het bestaande accommodatie- en voorzieningenaanbod voor cultuur, onderwijs, sport, welzijn en zorg aangevuld met het beter ontsluiten en bekend maken van dit aanbod. De professionele structuur: Het incorporeren van de bestaande professionele samenwerkingsverbanden in de nieuwe platformgedachte. De importantie van veel van de voorgestelde projecten en de situatie waar die op in spelen wordt versterkt door de effecten van het scheiden van wonen en zorg. Met name ouderenvoorzieningen die tot nu toe intramuraal werden aangeboden moeten in de toekomst extramuraal, in de nabijheid van de woning van de zorgbehoevende, worden aangeboden. Ontmoeting is hierbij ook van belang. Binnen de programma s worden verschillende projecten voorgesteld. Deze staan hieronder per programma beschreven. In de meeste gevallen is het zo dat projecten een bijdrage geven aan meerdere doelstellingen. De (geraamde) kosten van de projecten zijn te vinden in tabel 3.1 aan het einde van deze paragraaf. In sommige gevallen zijn de genoemde budgetten al geraamd in de lopende begroting van de Gemeente Landgraaf. De sociale structuur De uitgangssituatie De sociale structuur in Schaesberg is zeer divers door de buurten heen en als gemiddeld zeker niet zonder meer slecht te noemen. Toch zijn er op sommige vlakken verbeteringen mogelijk en wenselijk. De urgentie wordt in sommige buurten meer gevoeld dan in andere. Uit de sociaal-maatschappelijke analyse (zie het analysedocument van het Wijkontwikkelingsplan) is een beeld gekomen van een wijk, waarin het relatief goed wonen is, maar waar een aantal thema s aandacht behoeven. - Zorg en gezondheid, waarbij de aandacht uit moet gaan naar jeugd, sociaal zwakkeren maar ook zeker de groeiende groep ouderen. - De gezondheidssituatie van een grote groep ouderen is erg laag. Vele inwoners blijken er op grote schaal ongezonde leefgewoontes op na te houden. De GGD typeert 40% van de 55-plussers als kansarm en niet-vitaal: In Schaesberg betreft dit circa inwoners. Dat is een relatief grote groep. - De Wet maatschappelijke ondersteuning en de concretisering van het gemeentebrede beleid naar de wijk. - De toenemende vergrijzing in combinatie met het nieuwe (rijks)beleid vragen om arrangementen en diensten om ouderen langer (zo lang mogelijk) thuis te kunnen laten wonen. - Wat betreft de accommodaties wordt er een groot gebrek gevoeld aan een gemeenschapshuis en een of meerdere voorzieningen voor jongeren in de wijk. De projecten 1. Breng samenhang tussen de aanwezige voorzieningen en vergroot de bekendheid hiervan. Sociale kaart Schaesberg kenmerkt zich door de aanwezigheid van een groot aantal voorzieningen. Het gebruik van deze voorzieningen kan echter worden vergroot. Van belang hierbij is dat er meer bekendheid wordt gegeven aan de voorzieningen en dat de bestaande voorzieningen met elkaar worden verbonden met dien verstande dat ze aanvullend aan elkaar zijn. De sociale kaart van Landgraaf is een instrument met als doel het in kaart brengen van wat er aan voorzieningen voorhanden is in Landgraaf en is in dit kader van groot belang. De sociale kaart zal worden uitgebouwd tot een bruikbaar instrument voor zowel burgers als professionals van de gemeente Landgraaf om een overzicht te krijgen van de voorzieningen in Landgraaf, de wijken en de buurten. Het hierna onder 3 genoemde wijkpunt zal hier voor Schaesberg een centrale rol gaan vervullen. Het project heeft als doel door het beter bekend maken van de voorzieningen bij de inwoners het gebruik er van te stimuleren. Pagina 29 van 90

34 Figuur 3.2: een door de Landgraafse jeugd gemaakt ontwerp voor een JOP Pagina 30 van 90

35 2. Sport-/zorgarrangementen: Doel is om de ongezonde leefgewoonten van een groeiende groep ouderen te doorbreken, mogelijkheden voor ontmoeting te bieden en ook een sportaanbod voor chronisch zieken en gehandicapten aan te bieden. De gedachte is om zoveel als mogelijk in samenwerking met verenigingen binnen 3 clusters sport-/zorgarrangementen aan te bieden. Deze arrangementen zijn gemeentebreed toepasbaar. De clusters zijn: Samen sporten: sporten / bewegen voor ouderen die kunnen gaan deelnemen aan sporten in groepsverband, maar een zetje nodig hebben. Gezond sporten: mensen met of zonder een gezondheidsprobleem die (opnieuw) willen gaan sporten. Sporten zonder beperking: beweeg- en sportprogramma s voor mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking (regiofunctie). Daarnaast is het de bedoeling om in samenwerking met de provincie en het Huis voor de Sport om de veilige wieleromgeving in Landgraaf op te zetten. Dit betreft een groot aantal activiteiten rondom het stimuleren en bevorderen van de veiligheid voor fietsers, waaronder e-bikers (m.n. ouderen) en het verkeersbewustzijn van schoolgaande kinderen. De activiteiten worden verbonden aan Sport&Leisure park in Schaesberg. Om dit project binnen het programma sociale structuur mogelijk te maken zijn ook een aantal investeringen in de fysieke omgeving noodzakelijk. Zo zijn er al bestaande plannen om: De geasfalteerde baan op Megaland te renoveren en uit te breiden. Het BMX-parcours te upgraden, het Cyclo-parcours te voorzien van verlichting. De kosten van deze plannen staan in tabel 3.1 opgenomen in het programma sociale infrastructuur. het fietsgebruik en de veiligheid te bevorderen middels clinics en voorlichting (coördinatie vanuit combinatiefunctionarissen van de gemeente) en het stimuleren van het verkeersbewustzijn bij kinderen van basisscholen groep 7 en Ontmoetingsarrangementen: Met als doel het tegengaan van sociaal isolement. Het project behelst het initiëren of versterken van ontmoetingsactiviteiten in bestaande sociaal-culturele accommodaties. De verschillende projecten uit het programma Sociale Infrastructuur als het Wijkpunt, het digitale wijkplatform en de wijkbelbus zijn de fysieke dragers voorde ontmoetingsarrangementen. 4. Financiële middelen voor faciliteren initiatieven vanuit de bewoners. Juist omdat het beleid meer en meer uitgaat van de eigeninitiatieven van bewoners is het wel nodig dat wanneer er initiatieven zijn dat er vanuit de gemeente wel een budget beschikbaar is om deze initiatieven te (helpen) faciliteren. Juist om burgers in deze rol te krijgen is het noodzakelijk dat burgers hierbij worden geholpen en ondersteund. Dit kan aan de procedurele kant maar ook via zogenaamde aanjaaggelden. Door als gemeente financieel te ondersteunen krijgen de bewoners de gelegenheid om een door de buurt gewenste verandering, project o.i.d. op te pakken en uit te voeren. Deze gelden dienen er dan vooral voor om, bij beoogde veranderingen die door de buurt worden gewenst en ook wenselijk zijn, het laatste duwtje in de rug te geven zodat de buurt zelf deze verandering (uiteraard passen binnen de wettelijke kaders) zal/kan uitvoeren. Hierdoor wordt de burger/buurt (deels) zelf verantwoordelijk voor de directe woon- en leefomgeving. Zonder enig budget is dit dan ook niet mogelijk. De middelen die hiervoor zijn geraamd hebben betrekking op heel Landgraaf. 5. Telefooncirkels. Telefooncirkels zijn een heel laag laagdrempelige manier met zeer geringe kosten om zelfstandig wonende ouderen contact te laten houden. Een telefooncirkel bestaat uit 10 personen die elkaar elke dag bellen. Het wekt als volgt. Dagelijks belt een verzorgende dezelfde persoon die weer de volgende in de cirkel belt en zo verder tot de laatste van de cirkel de verzorgende belt die zo weet dat alles met iedereen uit de cirkel in orde is. Indien iemand de telefoon niet oppakt zonder te zijn afgemeld ivm. vakantie o.i.d. belt degene die met deze persoon contact zou moeten opnemen naar de verzorgende en kan er gecheckt worden of er iets mis zou zijn. Een gunstig bijkomend effecten is dat de eenzaamheid wordt tegengegaan en mensen nieuwe contacten opdoen. De ervaring is dat de mensen uit een telefooncirkel elkaar ook gaan opzoeken voor bezoekjes of gezamenlijke activiteiten. Pagina 31 van 90

36 Programma jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 totaal programmacoördinatie ondersteuning reguliere middelen deelnemers platform - marketing en promotie totaal programma sociale structuur sociale kaart 2 reguliere middelen gemeente aanjaaggelden sport-/zorgarrangementen 3 - gezond sporten samen sporten sporten zonder beperking P.M. P.M. P.M. P.M. P.M. P.M. - bevordering fietsen en veiligheid fietsers telefooncirkels totaal sociale structuur sociale infrastructuur wijkpunt digitaal wijkplatform wijkbelbus sport-/zorgarrangementen renovatie baan megaland uitbreiding baan megaland 6 P.M. P.M. P.M. P.M. P.M. P.M. upgrading BMX parcour 6 P.M. P.M. P.M. P.M. P.M. P.M. JOP totaal sociale infrastructuur totaal sociale visie professionele structuur 8 budgetvraag (deel van totaal sociale visie) deel budget reeds beschikbaar Voor de bedragen in zwart is budget beschikbaar, voor de bedragen in rood is er nog een budgetvraag 1 indien de programmacoördinatie bij één van de partners in het platform komt te liggen vervalt deze kostenpost 2 uitbreiding van de functies in de sociale kaart leidt tot mogelijke extra kosten P.M. 3 De genoemde bedragen per jaar betreffen een derde deel van het totale budget voor heel Landgraaf. 4 Het jaar waarin de budgetvraag valt hangt af van de uitkomsten van de plaatsingsprocedures / jaar begeleiding vrijwilligers, autokosten / jaar 6 de locatie waar wordt geïnvesteerd ligt weliswaar in Schaesberg maar heeft een stadsdeel overstijgende functie 7 bedrag inclusief de kosten van de bestemmingsplanprocedure voor plaatsing 8 de professionele structuur staat beschreven in paragraaf en de kosten bij de categorie "Programmacoördinatie" bovenaan in deze tabel 9 bedragen zijn optelsom van genoemde bedragen per project per jaar in rood 10 bedragen zijn optelsom van de genoemde bedragen per project per jaar in zwart Tabel 3.1: kosten projecten sociale visie Pagina 32 van 90

37 De sociale Infrastructuur De uitgangssituatie In het aanbod aan accommodaties voor cultuur, onderwijs, sport, welzijn en zorg in Schaesberg worden een beperkt aantal hiaten gevoeld. Probleem daarbij is dat de wijk Schaesberg erg uitgestrekt is waardoor één bepaalde voorziening voor de hele wijk voor de inwoners van sommige buurten toch niet in de behoefte voorziet. Ondanks dat de hoeveelheid accommodaties aan de maat is, ook qua functionaliteit neemt dit niet weg dat er op dit vlak een aantal problemen is, te weten: Er wordt in de buurten gelegen meer aan de rand van Schaesberg een gebrek gevoeld aan een gemeenschapshuis. Er is aanleiding voor een koppeling tussen het aanbod op Sportpark Strijthagen en het bieden van meer voorzieningen en een programma voor jongeren. Voor de groeiende groep ouderen is het wenselijk dat voorzieningen in de directe woonomgeving aanwezig zijn en dat deze voorzieningen fysiek goed toegankelijk zijn (barrièrevrij) dan wel vervoersmogelijkheden aanwezig zijn. De projecten Ter versterking van de sociale infrastructuur in Schaesberg is het voorstel om onder regie van het Platform Samen met elkaar voor de buurt de volgende projecten te starten of verder te ontwikkelen: 1. Een wijkpunt als spin in het web Wijkpunt In het kader van de nieuwe taken op het gebied van jeugdhulp, Wmo en participatie die vanaf 1 januari 2015 aan de gemeenten worden overgedragen is het van belang dat zowel inwoners met een ondersteuningsvraag als inwoners die graag iets willen betekenen voor de samenleving weten waar ze met hun vraag naartoe kunnen. Naast een centraal telefoonnummer bij de gemeente worden er ook in iedere wijk wijkpunten ingericht. Voor Schaesberg is dit de Dr. Calshof. Het wijkpunt vormt daarbij niet alleen een fysieke voorziening, maar staat ook voor een organisatorisch geheel van voorzieningen in de wijk/buurt, waar mensen activiteiten uitvoeren, gebruik maken van voorzieningen, elkaar ontmoeten en informatie verkrijgen. Met de realisatie van wijkpunten wordt vorm gegeven aan het streven om zorg en welzijn meer in de buurt en dicht bij mensen zelf te organiseren. Het wijkpunt vormt een platform van meerdere partijen (welzijn- en zorgaanbieders) en richt zich op meer samenhang en afstemming tussen het aanbod van zorg en welzijn. Het betreft een algemene voorziening met als doel om burgerparticipatie en zelfredzaamheid te bevorderen. Van belang is dat deze diversiteit aan voorzieningen complementair is, dat men van elkaar weet en onderling afstemt waar nodig. Het betreft een open voorziening voor zowel kwetsbare als niet kwetsbare burgers. Aandachtspunt hierbij is wel dat het nieuwe wijkpunt wel zonder barrières toegankelijk moet zijn voor iedereen. Daarmee worden niet alleen fysieke barrières bedoeld maar eigenlijk voornamelijk mentale belemmeringen. Voorkomen moet worden dat de voorziening door de inwoners van Schaesberg wordt gezien als gericht op een speciale doelgroep (bijvoorbeeld alleen voor ouderen) terwijl deze voor alle doelgroepen bedoeld is. 2. Digitaal wijkplatform Aanvullend en ondersteunend aan Samen voor elkaar in de buurt is het wenselijk om individuele matching van hulpvragen en het aanbod van vrijwilligerswerk inzichtelijk te maken en waar mogelijk te koppelen. Het ligt voor de hand om in deze context ook de digitale mogelijkheden te benutten om de cohesie en leefbaarheid in buurt en wijk te ondersteunen middels een digitaal wijkplatform, dat kan dienen als een digitale ontmoetingsplaats voor bewoners, zorgverleners, gemeente en bedrijven, waarop men diensten kan aanbieden of vinden. Tegen betaling of op vrijwillige basis. 3. Wijkbelbus Een wijkbelbus kenmerkt zich door kleinschaligheid en wordt geheel door vrijwilligers verzorgd. Gezien vanuit de omvang van het doelgroepenvervoer en de specifieke eisen, kan het vrijwilligers-vervoer geen alternatief zijn voor het OV of het doelgroepenvervoer, maar wel een prima aanvulling voor de lokale verplaatsingen. De wijkbelbus kan deels als een voorliggende voorziening beschouwd worden. Deels, omdat de wijkbelbus slechts het vervoer binnen de gemeentegrenzen verzorgt en in de tijd beperkt beschikbaar is. Mede omdat de wijkbelbus gestoeld is op de inzet van vrijwilligers, zijn er grenzen aan het reizigersvolume dat van de wijkbelbus gebruik kan maken. Het moet immers leuk blijven om als vrijwilliger mee te draaien in het project. Overmatige druk op het systeem kan het plezier in het vrijwilligerswerk Pagina 33 van 90

38 Figuur 3.3: prioritering projecten sociale visie Pagina 34 van 90

39 wegnemen, waardoor mensen afhaken en de continuïteit in het geding komt. Waar de grenzen liggen, is niet aan te geven. De ontwikkeling van het reizigersvolume en de effecten daarvan op het vervoerssysteem zullen daarom voortdurend gemonitord moeten worden. Voor het kostenaspect geldt dat de financiële ondersteuning van de wijkbelbus gerelateerd moet worden aan de hoeveelheid vervoer op enig moment. Afhankelijk van de groei zullen dus één of meerdere busjes aangeschaft moeten worden. Omdat het vrijwilligersvervoer geen winstoogmerk mag hebben, zal extra financiële ondersteuning door de gemeente naar rato van het aantal in te zetten voertuigen, noodzakelijk zijn. Daar staat tegenover dat de wijkbelbus als voorliggende voorziening tot besparingen zal leiden. Mede vanuit het werkbedrijf zullen de mogelijkheden van diverse vormen van vervoer worden onderzocht. 4. JOP (Jongeren Ontmoetings Plek) Jongeren in Schaesberg geven aan behoefte te hebben aan meerdere hangplekken in de wijk. Dit komt niet alleen naar voren uit de analyse in het kader van dit WOP Schaesberg maar ook al uit eerdere ervaringen van uit de gemeentelijke Wijkconsulenten. De meest voor de hand liggende plaats voor een nieuwe JOP zou de Hofstraat of bij sportpark Strijthagen zijn zodat er ook aanhaking kan worden gezocht met een van de bestaande activiteitenprogramma s bij het sportpark. Het streven is echter om op nog 2 à 3 andere locaties in Schaesberg een JOP te realiseren. Momenteel worden de locaties geïnventariseerd. Zie ook de verbeelding in figuur 3.2 op blz. 30. De professionele structuur De structuur van de organisatie van het wijkplatform staat beschreven in paragraaf DE INVESTERINGEN Voor elk van de in 3.2 genoemde projecten is een berekening gemaakt van de kosten die met het project gemoeid zijn. In tabel 3.1 op bladzijde 32 staan de kosten per voorgesteld project genoemd. 3.4 DE PRIORITERING Alle in paragraaf 3.2 genoemde projecten zijn gescoord op wenselijkheid en haalbaarheid. Bij de dimensie wenselijkheid is gekeken naar: de omvang en gevoelde urgentie van het probleem waar het project een oplossing voor wil bieden; de mate waarin het project direct of indirect bijdraagt aan een oplossing. Bij haalbaarheid is gekeken naar de mate van afhankelijkheid van derden en de snelheid waarmee het project kan worden uitgevoerd. De scores zijn vervolgens uitgezet in het onderstaande kwadrantenmodel, waarbij geldt dat: de omvang van de bollen en het getal binnen de bollen staan voor de omvang van de investeringen (x 1.000); alle projecten schuin boven de groene lijn zeker uitgevoerd moeten/kunnen worden; alle projecten tussen de groene en oranje lijn zijn meer dan uitvoeringswaardig, maar brengen doorgaans een behoorlijke mate van complexiteit met zich mee; de projecten links onder de oranje lijn hebben een relatief lage prioriteit. De prioritering van de projecten uit de sociale visie staat in figuur 3.3 op de pagina hiernaast. Pagina 35 van 90

40 Pagina 36 van 90

41 HOOFDSTUK 4: DE RUIMTELIJKE VISIE Na de sociale visie voor Schaesberg waar alle projecten voor de korte of hoogstens de middellange termijn zijn is de ruimtelijke visie voor Schaesberg een perspectief voor de middellange en lange termijn. Dat is alleen al omdat de effecten waar het uitvoeringsprogramma behorend bij de visie antwoord op geeft niet van de ene dag op de andere optreden en ook omdat de doorlooptijd van de projecten op ruimtelijk vlak nu eenmaal een lange doorlooptijd hebben. De ruimtelijke visie geeft, op basis van de uitkomsten en bevindingen verwoord in het analysedocument, de vastgestelde doelstellingen en de wensen uit de wijk weer op welke wijze ingespeeld kan worden op de actuele en toekomstige ontwikkelingen in Schaesberg. De werkelijkheid verandert met de tijd. De visie moet enige mate van flexibiliteit hebben om in te kunnen spelen op veranderende omstandigheden. Echter, de visie zoals die in dit visiedocument verwoordt staat kan werkelijkheid worden door uitvoering van een aantal beschreven projecten. In de projecten is een prioritering aangebracht op basis van hun bijdrage aan de doelstellingen. De projecten door middel van welke het in de visie weergegeven beeld werkelijkheid kan worden staan beschreven in hoofdstuk 5, het uitvoeringsprogramma. Het uitvoeringsprogramma is gekoppeld aan een gebiedsexploitatie. De visie laat de ruimtelijke structuur zien zoals die voor de toekomst wenselijk wordt geacht om de structuur te versterken en de doelstellingen te helpen realiseren. De ruimtelijke visie is opgebouwd uit een drietal thema s met bijbehorende kaartbeelden: - thema 1: transformatie van de woningvoorraad - thema 2: versterken van de economische structuur - thema 3: verkeer en routes Op de achtergrond deze drie thema s speelt het aspect cultuurhistorie. Dit sub-thema wordt als laatste in dit hoofdstuk behandeld. De ruimtelijke visiekaart komt voort uit de drie themakaarten. De visiekaart is het resultaat van de uitkomsten uit de analysefase, de doelstellingen die op basis van de analyse voor Schaesberg zijn geformuleerd en de bouwstenen die in hoofdstuk 2 van dit visiedocument worden behandeld. Door de combinatie van analyse, doelstellingen en bouwstenen wordt inzicht verkregen waar de transformatieopgave het beste kan worden gerealiseerd, waar nieuwe groenstructuren het beste ruimtelijk ingepast kunnen worden, welke kansen verdunningslocaties bieden voor de nieuwe woningen die bijdragen aan het voorzien in een veranderende woningbehoefte. In dit hoofdstuk wordt de ruimtelijke visie uiteengezet door het behandelen van de hierboven genoemde thema s. Daarna eindigt dit hoofdstuk met de integrale visiekaart. Pagina 37 van 90

42 Pagina 38 van 90

43 4.1 THEMA TRANSFORMATIE VAN DE WONINGVOORRAAD De transformatieopgave gaat over de sloopopgave voor de periode 2012 tot en met 2020, gebaseerd op de bevolkingsdaling en het terugbrengen van de leegstand tot 2%. De uitkomsten hiervan worden per stadsdeel gecorrigeerd voor de woningbouwplannen waarvan nu bekend is dat die in die periode gerealiseerd zullen worden. In paragraaf 3.3 van het analysedocument is inzichtelijk gemaakt dat de transformatieopgave voor Schaesberg meer dan aanzienlijk is. Dat komt hoofdzakelijk doordat de kwantitatieve transformatieopgave niet alleen beïnvloed wordt door demografische ontwikkelingen, maar ook door het aantal woningen dat met de actuele plannen wordt gerealiseerd en dat zijn er in Schaesberg in de afgelopen drie jaar heel wat geweest. In de periode tussen 1 januari 2014 en 1 juli 2014 zijn 85 woningen onttrokken en 340 bijgebouwd in Schaesberg. Mede door het forse aantal nieuwbouwwoningen in Schaesberg komt de netto onttrekkingsopgave in deze wijk tot 2020 op 453 woningen. 2 Een niet te realiseren aantal waarbij eveneens de vraag moet worden gesteld of een dergelijke onttrekking in Schaesberg voor 2020 wel echt noodzakelijk is. Wel is het zo dat op korte termijn een actualisatie van de transformatieopgave voor Landgraaf en daarmee ook voor Schaesberg verwacht wordt. De verwachting is dat de basis van de transformatieopgave in de actualisatie iets lager zal uitvallen dan gesteld in de opgave uit Echter, de forse toevoeging aan woningen in de afgelopen drie jaar maakt dat de geactualiseerde transformatieopgave hoe dan ook niet heel veel lager kan uitvallen. Een tweede kanttekening is dat een van de effecten van het scheiden van wonen en zorg waarschijnlijk zijn dat ouderen langer zelfstandig blijven wonen waardoor de transformatieopgave waarschijnlijk vooruit geschoven wordt in de tijd en in de periode tot 2020 lager zal uitvallen. De effecten van het scheiden van wonen en zorg op de visie zijn verderop in deze paragraaf terug te vinden. Scheiden wonen en zorg Het scheiden van wonen en zorg (de extramuralisatie) is een recente ontwikkeling waarvan de gevolgen niet nu al helemaal zijn uitgekristalliseerd, noch in kaart zijn gebracht. Duidelijk is wel dat de gevolgen voor inwoners, zorginstellingen, gemeenten, corporaties en andere betrokken partijen groot zijn. Voor het thema transformatie van de woningvoorraad is het scheiden van wonen en zorg van grote invloed, zowel op de kwantitatieve als op de kwalitatieve transformatieopgave. Echter voor veel bindende uitspraken of duidelijke conclusies is het nog te vroeg. Het scheiden van wonen en zorg wordt ook wel extramuralisatie genoemd. Extramuralisatie, het scheiden van wonen en zorg dus, houdt in dat de betreffende doelgroepen niet meer doorstromen naar een intramurale setting (verzorgingstehuis), maar zorg aan huis ontvangen. Met andere woorden; mensen moeten zelf zorg dragen voor de huisvesting en het regelen van de zorg die zij willen ontvangen. Dit worden de 'hoteldiensten' genoemd (o.a. maaltijden, bewassing, schoonmaak). Daarnaast krijgen mensen geen verblijfsindicatie meer voor intramurale zorg en kan alleen aanspraak gemaakt worden op extramurale zorgfuncties conform de AWBZ en de toekomstige varianten hierop. Deze scheiding vloeit voort uit de grootste stelselwijziging in ons land ooit. Het stelsel wijzigt op de volgende punten: 1. De AWBZ verdwijnt en wordt vervangen door de Wet langdurige zorg (Wzl), die is bedoeld voor de zwaardere zorgvragers in de ouderenzorg (V&V), en de gehandicaptenzorg (GHZ). Op termijn wordt de Wzl overgeheveld naar de Zorgverzekeringswet; 2. De lichtere zorgzwaartepakketten (ZZP's) worden systematisch afgebouwd en geëxtramuraliseerd door Langer Thuis Wonen; 3. Aan de WMO worden een aantal nieuwe verantwoordelijkheden toegevoegd, zoals de overheveling van beschermd wonen GGZ en de functie begeleiding uit de AWBZ; 4. De Zorgverzekeringswet wordt uitgebreid met extramurale verpleging en persoonlijke verzorging uit de AWBZ. Aan deze transitie van het zorgstelsel is een forse bezuinigingsopgave gekoppeld. Een aanpak vanuit alleen de zorg of vanuit alleen het vastgoed is ontoereikend. Zorg en vastgoed blijven nauw samenhangen en moeten daarom in gezamenlijkheid worden bezien. Ook is er een duidelijke samenhang tussen de verschillende decentralisaties 2 Als gesteld in de Regionale Woningmarktprogrammering Parkstad , peildatum 1 januari Zie voor de exacte opbouw van de transformatieopgave tabel op blz. 63 van het Analysedocument of bijlage 2 bij dit visiedocument. Pagina 39 van 90

44 van de gemeenten, te weten de WMO, de participatiewet en de jeugdzorg. Deze decentralisaties hebben ook gevolgen voor de transformatieopgave van de woningvoorraad. Al is nog niet geheel duidelijk welke. Een integrale aanpak en samenwerking is dan ook een vereiste. De Stadsregio Parkstad Limburg heeft in samenwerking met gemeenten, zorgaanbieders, corporaties en de provincie een onderzoek laten uitvoeren door PC-Kwadraat. De opdracht is als volgt geformuleerd: 'Wat zijn de effecten van de vergrijzing en de wijze van zorgverlening (extramuralisering) op de transformatieopgave van het woningaanbod (gedifferentieerd naar doelgroepen) en welke maatregelen moeten genomen worden om vraag en aanbod naar zorggeschikte woningen op elkaar te laten aansluiten'. Het rapport is in maart 2014 opgeleverd. Op grond van de opgestelde rapportage bestaat de opgave voor de regio uit een drietal uitdagingen, te weten: 1. de realisatie van voldoende geschikte woningen voor mensen met lichte zorgvragen, door middel van het opplussen van de bestaande voorraad; 2. mensen effectief langer thuis laten wonen, in de eigen woning en verspreid in de wijk, waarbij sprake is van 24 uurs zorgarrangementen in zogenaamde '15 minutenwoningen'; 3. voorzien in een aanbod geclusterd verzorgd wonen voor de zwaarste extramurale zorgvragers. Het betreft geclusterde rolstoelgeschikte '5 minutenwoningen' met algemene voorzieningen in de directe nabijheid. Lokaal wordt de aandacht daarnaast tevens gevestigd op een vierde punt, namelijk: 4. Informatievoorziening aan burgers inzake de mogelijkheden om huizen levensloopbestendig te maken. Daarnaast bestaat er nog een vervangingsopgave als gevolg van de extramuralisatie van in totaal 350 plaatsen (Parkstadbreed). Dit betekent dat 350 bestaande woningen zorggeschikt gemaakt moeten worden. Aangenomen wordt dat deze opgave volledig kan worden gerealiseerd binnen de bestaande woningvoorraad. De gemeenten hebben kennis genomen van deze regionale rapportage. Op basis van de rapportage worden enkele conclusies getrokken, te weten: - de scheiding van wonen en zorg is een complexe integrale opgave; - samenwerking tussen de partijen (zorgaanbieders, welzijnsinstellingen, gemeenten, corporaties, zorgkantoor, cliënten/huurders/burgers) is noodzaak; - er is sprake van een organisatievraagstuk; wat is de gezamenlijke ambitie? Wie staat waarvoor aan de lat? Hoe organiseren we dit? Tevens vermeldt de rapportage enkele kansen en bedreigingen. Kansen zijn een betere benutting van de woningvoorraad, de extramuralisatie sluit beter aan bij de behoeften van toekomstige zorgvragers en door samen te werken kan kapitaalvernietiging worden voorkomen. Als bedreigingen kunnen worden gezien dat de invoering van de extramuralisatie te snel gaat, er nog veel onduidelijk is en ook de betaalbaarheid voor huishoudens. Het risico is dat kwetsbare burgers vast komen te zitten in hun eigen woning. Op basis van dit rapport is afgesproken in november 2014 een bestuursconferentie te beleggen, de opgave regionaal door te vertalen en afspraken te maken over de ambities, de opstelling van een concreet uitvoeringsprogramma, over rollen en verantwoordelijkheden en over de sturing op het proces. Als voorbereiding op deze nieuwe taken en de te verwachten omvang van deze opgave heeft de gemeente een integrale werkgroep ingesteld. Naast medewerkers van de gemeente (met vertegenwoordigers van de afdelingen MO, WMO en ROG) Pagina 40 van 90

45 bestaat deze werkgroep uit een medewerker van Meander (grootste zorgpartij binnen de gemeente) en van HEEMwonen (grootste corporatie). Daarnaast vindt er tussen partijen ook op bestuurlijk niveau periodieke afstemming plaats. In aanvulling op het eerdere rapport van Pc Kwadraat gaan partijen in 2015 onderzoeken wat de omvang van de verschillende doelgroepen van beleid is op wijk- en buurtniveau en hoe deze zich de komende jaren ontwikkelen (de vraagkant). Daarnaast wordt ook de aanbodkant onderzocht. Voor de volgende vragen over de aanbodzijde moet een antwoord worden gevonden: - Zijn er nu en in de toekomst voldoende (zorg)geschikte woningen? - Welke woningen zijn geschikt c.q. zijn geschikt te maken voor de doelgroep van ouderen die langer thuis (moeten) wonen? - Is er behoefte aan nieuwbouw en zo ja welke woningen moeten er dan gebouwd worden? - In hoeverre kan het bestaande zorgvastgoed hier een rol in spelen? Belangrijk bij deze inventarisatie is niet alleen of woningen (bouwkundig) geschikt zijn dan wel geschikt te maken zijn, maar vooral ook of de noodzakelijke zorg ook daadwerkelijk in de betreffende woning geleverd kan worden. Hulpverleners moeten voldoende ruimte hebben om hun zorgfunctie in de woning te kunnen uitoefenen. Een ander belangrijk aspect dat uit het regionale onderzoek naar voren is gekomen en dat in het lokale onderzoek wordt meegewogen is de betaalbaarheid. Naast de betaalbaarheid van de woning (huur) moet rekening worden gehouden met de door de huurder te betalen vergoedingen voor de te leveren zorg. Afgezet tegen het inkomen leidt dit in sommige situaties tot betaalbaarheidsproblemen, omdat de kosten voor wonen en zorg hoger zijn dan het inkomen. Dit geldt ook voor particuliere woningeigenaren. Zij zijn vaak rijk aan stenen, maar arm aan geld. Dit heeft alles te maken met een laag inkomen en een incourante woning. Ook voor deze groepen moeten straks oplossingen voorhanden zijn. De komende tijd zal eerst duidelijkheid moeten ontstaan over de omvang van de doelgroep als ook of het woningaanbod hierbij aansluit. Indien dit niet het geval is zal uitsluitsel moeten worden verkregen hoe het tekort aan zorggeschikte woningen kan worden weggewerkt. Is het mogelijk bestaande woningen op te plussen, of dient er voor een deel nieuw gebouwd te worden of kan er gebruik worden gemaakt van de vrijkomende capaciteit van de voormalige zorgcentra? Door middel van communicatie in de richting van de bewoners moet informatie worden verstrekt over de gewijzigde regelgeving en de consequenties hiervan net als over de wijze waarop burgers hun woning reeds op voorhand kunnen aanpassen aan de toekomstige zorgbehoefte. Vaak kan met kleine ingrepen de woning zodanig worden aangepast dat de bewoner hier langer zelfstandig kan blijven wonen. Soms zijn ingrijpendere aanpassingen vereist (bijv. alle voorzieningen gelijkvloers). Op basis van het onderzoek van Pc Kwadraat wordt de onttrekkingsopgave voor de Stadsregio Parkstad Limburg geraamd op minder zorgplaatsen GGZ, VV en GHZ. Indien de regionale opgave kwantitatief wordt vertaald naar de Landgraafse situatie dan betekent dit het volgende (zie ook paragraaf 3.8 op blz. 77 van het analysedocument): Pagina 41 van 90

46 eindresultaat verpleging en verzorging (VV) Parkstad Limburg gemeente Landgraaf gehandicaptenzorg (GHZ) Parkstad Limburg gemeente Landgraaf geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Parkstad Limburg gemeente Landgraaf Totaal Parkstad Limburg gemeente Landgraaf bron: rapport Transformatieopgave Extramuralisatie Parkstad Limburg bewerkt door gemeente Landgraaf Afbouw GGZ exclusief de afspraken conform Bestuurlijk Akkoord GGZ waarin is afgesproken dat voor 2020 de intramurale capaciteit van de langdurige GGZ met eenderde wordt afgebouwd. Daartoe vindt actieve extramuralisatie plaats waarbij de bestaande intramurale populatie wordt uitgeplaatst en zelf verantwoordelijk wordt voor de eigen huisvesting. Tabel 4.1: indicatie effecten van beleid scheiden van wonen en zorg De Landgraafse taakstelling is tot stand gekomen op basis van een cijfermatige doorrekening van de regionale cijfers. Nader onderzoek moet leiden tot een meer uitgesplitste opgave per wijk of buurt. Hiervoor zal de stadsregio een nadere opdracht formuleren. Nader onderzoek dat rekening houdt met de gemeentespecifieke omstandigheden moet uitwijzen wat de omvang van de gemeentelijke transformatieopgave aan het onttrekken van zorgplaatsen is. Instellen integrale sociale wijkteams. De gemeente Landgraaf werkt aan een integraal sociaal beleid waarin de decentralisaties op het sociale domein samenkomen (zie de opsomming onder het kopje 1 scheiden wonen en zorg op blz. 40 van deze paragraaf). De gemeente wil de toegang tot hulp-, zorg en ondersteuning op wijkniveau organiseren. In dit kader werkt de gemeente samen met professionals aan de instelling van integrale sociale wijkteams. Beoogd wordt om van een centraal WMO-loket toe te werken naar een decentraal multidisciplinair wijkteam in de kern. In de nieuwe constellatie wordt beoogd de huidige werk- en denkwijze om te buigen van zorgen voor naar zorgen dat, waarbij het wijkteam uitgaat van de eigen kracht, de sociale en maatschappelijke kracht ofwel de maatschappelijke participatie. Met andere woorden wat kan iemand zelf, wat kan zijn omgeving en wat is nodig aan professionele hulp. Deze nieuwe werkwijze staat meer uitgebreid omschreven in paragraaf 3.1, de Sociale Visie. Verduurzaming van de woningvoorraad. Energietransitie in Parkstad Limburg Het moment dat de conventionele, fossiele energiebronnen uitgeput raken komt steeds dichterbij. Het gebruik van deze energiebronnen legt bovendien een hoge druk op milieu en omgeving en, ook niet onbelangrijk, de kosten voor dergelijke vormen van energie zullen naar verwachting stijgen, zeker over de lange termijn. Het is tijd voor energietransitie, ook in Nederland en in de Stadsregio Parkstad Limburg en dus ook in Landgraaf en Schaesberg. Als eerste en zeer belangrijke stap heeft de Stadsregio Parkstad Limburg daarom een heldere, onderbouwde en ruimtelijk-realistische ambitie uitgesproken om een transitie door te maken van een nog voornamelijk op fossiele energiebronnen functionerend energiesysteem naar een hernieuwbaar energieneutraal Pagina 42 van 90

47 systeem. Deze ambitie houdt in dat Parkstad Limburg zich tot 2040 ontwikkelt in de richting van een hernieuwbaar energie-neutrale regio. Dat is de stip op de horizon, om daarmee voor onze inwoners te borgen dat zij kunnen beschikken over schone, betrouwbare en bovenal betaalbare energie. Op 13 september 2013 is in Parkstad Limburg een bestuursconferentie over het thema energietransitie georganiseerd, waarbij is ingegaan op de urgentie van energietransitie, de relatie tussen het thema energie en ruimtelijke ordening en de vele kansen die energietransitie biedt. Tussen partijen, zijnde de gemeenten, provincie, rijk, corporaties en kennisinstellingen bestaat commitment om te komen tot een ambitiedocument Parkstad Limburg Energietransitie (Palet) 3, waarin heldere en (ruimtelijk) onderbouwde uitspraken worden gedaan over de potenties voor energiebesparing en hernieuwbare energieopwekking in de regio. Na voornoemde bestuursconferentie heeft het Parkstadbestuur opdracht verleend aan een consortium van drie partijen om te komen tot een ambitiedocument, namelijk de universiteit van Wageningen, Hogeschool Zuyd / Centre of Expertise Neber en H+N+S Landschapsarchitecten. Onder regie van Parkstad is gezamenlijk gewerkt aan het ambitiedocument, waarbij bestuurders en ambtenaren van de acht Parkstadgemeenten tussentijds zijn betrokken. In het ambitiedocument is een wetenschappelijke onderbouwing opgenomen waaruit blijkt dat het technisch mogelijk en ruimtelijk realistisch is in 2040 een hernieuwbaar energie neutrale regio te zijn. Inmiddels maakt het beleidsdocument van PALET (Parkstad Limburg Energietransitie) als ook het Uitvoeringsprogramma PALET, onderdeel uit van de Kernagenda van de Stadsregio. Energietransitie is niet alleen een ruimtelijk vraagstuk. Het biedt met name kansen voor het regionale bedrijfsleven en het besteedbaar inkomen van onze inwoners. De verduurzaming van het vastgoed en de opwekking van hernieuwbare energie vragen grote investeringen waarvan naar verwachting het MKB zeer kan profiteren. Daarnaast verdwijnt jaarlijks circa miljoen euro uit onze regio aan energiekosten, terwijl het mogelijk is (een deel van) dit geld voor de regio te behouden. Aangezien in de komende jaren de opwekking, levering en distributie van energie fundamenteel (van centraal naar decentraal) zal veranderen, wordt ook de eenmalige gelegenheid geboden geldstromen ten behoeve van het welzijn van de regio anders te laten lopen dan vandaag de dag het geval is. Vooral in de aanloopfase (take-off) van de energietransitie kunnen de Internationale Bau Ausstellung (IBA) en Building Integrated High Tech Systems (BIHTS) bij uitstek worden gezien als instrumenten om de beweging aan te jagen via innovatie en richtinggevende, voorbeeld stellende projecten op het gebied van energie en duurzaamheid. De gezamenlijke ambitie kan alleen maar worden bereikt door bewustwording bij, en samenwerking tussen alle betrokken partijen, door het stimuleren van allianties tussen stakeholders, gestructureerde monitoring en waar noodzakelijk kordate bijsturing om daarmee de energietransitie van Parkstad Limburg op gang te brengen en te versnellen. De energieopgave van de regio is nu helder onderbouwd, en in de komende fase zal in samenspraak met de acht Parkstadgemeenten en onze maatschappelijke partners zoals bedrijven, burgers en woningcorporaties, een programmatische aanpak geformuleerd worden. Op de korte termijn zou het zeer wenselijk zijn als het onderhavige ambitiedocument wordt ingebed in de nieuwe gemeentelijke coalitieakkoorden. Om concrete doelstellingen te formuleren op het gebied van energie is het cruciaal om een juist beeld te hebben van het huidige energiegebruik in de regio, verdeeld over de verschillende sectoren. De nulmeting, gebaseerd op gegevens uit 2011, maakt inzichtelijk welke sectoren en sub-sectoren het grootste energiegebruik hebben. De gebouwen in Parkstad Limburg zorgen voor 66% van het energiegebruik van de regio. Dit is voor 37% door de woningen, en 29% door de publieke en commerciële dienstverlening (zoals kantoren, winkels, sporthallen, ziekenhuizen). Daarnaast wordt 16% van het energiegebruik veroorzaakt door verkeer en vervoer, en nog eens 16% door de industrie. Overige sectoren, waaronder de landbouw, veroorzaken in totaal slechts 2% van het energiegebruik. In totaal wordt er jaarlijks 369 miljoen m³ aardgas, miljoen kwh elektriciteit, 53 miljoen liter benzine, 55 miljoen liter diesel en 3,6 miljoen liter lpg gebruikt in al deze sectoren samen. 3 PArkstad Limburg Energie Transitie (PALET) Ambitiedocument opgesteld in opdracht van Stadsregio Parkstad Limburg waarin wordt beschreven hoe de regio Parkstad Limburg tussen 2011 en 2040 volledig energie neutraal kan worden. Pagina 43 van 90

48 Pagina 44 van 90

49 Bouwperiodes woningvoorraad als indicatie van de energieprestatie. De wijk Schaesberg kent met de oude linten en enkele clusters mijnwerkerswoningen bezit dat dateert uit de periode 1920 en eerder. Vervolgens kent de wijk een groot aantal naoorlogse buurten. De laatste nieuwbouwwijk betreft het plan Heistraat. In dit plan is al een eerste aanvang gemaakt met het terugdringen van energiekosten in de woningen. Ook bij de herstructurering van Achter den Winkel is bij de vervangende nieuwbouw veel aandacht besteed aan het terugbouwen van energiezuinige woningen. Verder is de buurt Achter de Haesen onlangs geheel gerenoveerd en de bestaande 115 woningen zijn energetisch verbeterd (B-label). In Achter de Haesen is ook een achttal nieuwbouwwoningen aan de Prinssenstraat gerealiseerd en staan er nog acht aan de Haesenstraat in de planning. Daarnaast combineert HEEMwonen, als grootste corporatie in Schaesberg, onderhoudswerkzaamheden met het aanbrengen van energetische aanpassingen in en aan de woning. Bijkomend voordeel is dat de woonlasten (huur + energiekosten)voor de huurders lager worden. Ook in de komende jaren zal de corporatie bij alle renovatieen groot onderhoudsprojecten het verduurzamen van de voorraad voor HEEMwonen centraal stellen. Woningtypes In de wijk Schaesberg staan bijna woningen. Hiervan is 68% een koopwoning en 32 % een huurwoning. Van de huurwoningen is 70% in bezit bij HEEMwonen. (Zie voor meer informatie paragraaf 3.1 en 3.2 van het analysedocument.) Schaesberg kent over het algemeen veel grondgebonden woningen. De appartementencomplexen bevinden zich vooral langs de Ruggengraat (Hoofdstraat, Streeperstraat). In Leenhof, de Mijn Carlstraat en in de Heistraat/Parallelstraat is een aantal monumentale mijnwerkerswoningen aanwezig. Het overige bezit dateert uit de naoorlogse periode. De corporatie heeft zich als doel gesteld om de gemiddelde energie-index van haar woningbezit eind 2020 maximaal op 1,25 te stellen, wat overeenkomt met energielabel B. Vervolgens resteert een opgave in de particuliere voorraad. Aan de hand van bewustwording van de te behalen milieuwinst en financiële winst en het verstrekken van subsidies moeten huiseigenaren getriggerd worden om hun woning te verduurzamen. Wat betekent dit voor Schaesberg? Voor Schaesberg betekent dit dat de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad moet worden doorgezet. Dat kan op twee manieren. Of door sloop van de panden met de laagste energieprestatie, of door het treffen van energiebesparende maatregelen in het bestaand vastgoed. De nadruk bij het verduurzamen van het bestaand vastgoed licht bij de particuliere woningen, de koopwoningen omdat de woningcorporatie hiervoor al een duidelijk beleidsdoel heeft vastgelegd. De verduurzaming van het vastgoed is een opgave die het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg te boven gaat. De periode van uitvoering van het programma van PALET loopt bovendien tot 2040, langer dan de looptijd van het uitvoeringsprogramma van dit Wijkontwikkelingsplan. Wat van belang is, is dat duurzaamheid en meer concreet de energieprestatie van het bestaande vastgoed, één van de criteria is waar rekening mee wordt gehouden bij het formuleren van de deelprojecten door middel van welke de transformatieopgave in Schaesberg gerealiseerd kan worden. Daarnaast moet haast vanzelfsprekend bij de (vervangende) nieuwbouw de hoogst mogelijke energieprestatie nagestreefd worden, waar mogelijk zelfs energieneutraliteit van de woning. Het nastreven van de hoogst mogelijke energieprestatie bij nieuwbouw geldt natuurlijk voor heel Landgraaf. De gemeente Landgraaf heeft het project zonnepanelen ontwikkeld. Het project houdt in dat In de gemeente Landgraaf het equivalent van het energieverbruik van de meer dan lichtmasten (lantaarnpalen) in de gemeente duurzaam opgewekt wil hebben voor De lichtmasten verbruiken jaarlijks 1,5 miljoen kwh wat gelijk staat met een CO2-uitstoot van 600 ton. Het streven is dus om 1,5 miljoen kwh aan energieverbruik in Landgraaf duurzaam opgewekt te krijgen. De reductie in conventioneel energieverbruik wordt gerealiseerd door het duurzaam opwekken van 1,5 miljoen kwh aan energie verbruikt door huishoudens in Landgraaf. Pagina 45 van 90

50 Figuur: 4.1: Aandachtsgebieden transformatie woningvoorraad Pagina 46 van 90

51 Verder had de gemeente in het verleden plannen om op/nabij de oude stort in Abdissenbosch enkele windmolens te plaatsen. Maar gelet op de ligging in een Natura 2000 gebied en de nabijheid van het militair vliegveld in Geilenkirchen blijkt dit initiatief niet uitvoerbaar. Ter vervanging van deze windmolens onderzoekt de gemeente de mogelijkheden om ter plekke van de oude stort een zonnepanelenveld aan te leggen, waarmee in de stroomvoorziening van een deel van de Landgraafse huishoudens kan worden voorzien. Dit is echter buiten Schaesberg. Het project Doorontwikkeling Wilhelminaberg wordt momenteel op haalbaarheid onderzocht. Onderdeel van het project is om het meest gunstig gelegen deel van het dak van de skihallen van Snowworld te bedekken met zonnepanelen. Het gaat dan om zo n m² dakoppervlak. De opgewekte energie kan gebruikt worden voor de energievoorziening van huishoudens in de omgeving volgens de postcoderoosregeling. De afronding van het haalbaarheidsonderzoek van het project Doorontwikkeling Wilhelminaberg wordt verwacht in de loop van Pagina 47 van 90

52 Pagina 48 van 90

53 4.2 VERSTERKEN ECOMONIE Voor het versterken van de economie is de focus gelegd op die aspecten binnen het thema die het meest sterk met de leefomgeving samenhangen; detailhandel en toerisme en recreatie. Met die reden en omdat een meer specifiek beleid passend zou zijn, is er voor gekozen om het aspect Industrie dat zeker deel uitmaakt van het thema Economie in dit wijkontwikkelingsplan buiten beschouwing te laten. Een vitaal winkelcentrum Schaesberg. Het beleid voor de Retailstructuur binnen Parkstad staat verwoord in de Retailstructuurvisie Parkstad Limburg In deze visie zijn in grote lijnen de contouren voor het regionale en het Landgraafse detailhandelsbeleid vastgelegd. Daaraan verbonden zijn de conclusies en worden aanbevelingen gedaan en is de herstructureringsopgave inzichtelijk gemaakt. Het motto voor de Retailstructuurvisie is: ruimte voor dynamiek met minder meters." Het stimuleren van het onderscheidende vermogen tussen de winkelcentra in de regio en de afstemming van het winkeloppervlak in relatie tot de bevolkingsdaling zijn speerpunten van beleid. Het koopmotief van de consument moet hierbij meer dan voorheen als leidraad dienen; het aanbod in de centra met verschillende schaalgrootten moet hierop dan ook nog meer worden afgestemd. Door een passend voorzieningenaanbod wordt de leefbaarheid in elk van de verzorgingsgebieden van de diverse centra in Parkstad gewaarborgd, dus ook in Schaesberg. Niet alleen de leefbaarheid van de verzorgingsgebieden van de diverse centra is van belang, ook de leefbaarheid in de centra zelf speelt een belangrijke rol. Bij vitale steden of stadsdelen zijn de componenten winkelen, wonen en recreëren als het ware op een natuurlijke wijze met elkaar verbonden. Het toekomstbestendig houden van de drie winkelcentra in Landgraaf is een opgave waaraan voortdurend moet worden gewerkt willen de gemeente Landgraaf en drie wijken op termijn aantrekkelijk en toekomstbestendig blijven. Om dit te realiseren is nauwe samenwerking tussen publieke en private partners een noodzaak. Landgraaf kent een driekernenbeleid met afgebakende winkelgebieden waarbij winkelcentrum Op de Kamp in Nieuwenhagen een regionaal verzorgend winkelcentrum is en de hoofdfunctie inneemt van de drie winkelcentra. Het winkelcentrum Schaesberg is onlangs vernieuwd; deze nieuwbouw is in 2013 afgerond. Het winkelcentrum Schaesberg heeft een verzorgende functie voor heel Schaesberg, al is voor verschillende buurten ten noorden van het spoor de nabijheid van winkelcentrum Op Den Kamp groter dan de nabijheid van Schaesberg-centrum. Tot voor korte tijd was er nagenoeg geen leegstand in het Schaesbergse centrumgebied, met uitzondering van enkele aanloopstraten. De laatste tijd is er echter leegstand ontstaan in het kernwinkelgebied en ook meer in de aanloopgebieden. Voor Schaesberg zijn de aanloopgebieden de Ruitersstraat, Streeperstraat en Heerlenseweg, maar ook zijn ten tijde van het opstellen van dit visiedocument nog panden te huur in het onlangs gebouwde winkelcentrum. De leegstand in de aanloopgebieden is een logisch gevolg van de eerdere keuze om winkels te concentreren in de centra en winkels langs de oude dorpslinten niet meer te stimuleren. Daarnaast zijn leegstaande panden vaak verouderd en beschikken ze niet over een courante maatvoering en indeling. Ook is er bij dergelijke panden meestal weinig parkeergelegenheid en zijn de panden decentraal gelegen ten opzichte van het kernwinkelgebied. Schaalvergroting van de winkelvloeroppervlakte, de economische situatie in de afgelopen jaren, het veranderd koopgedrag (o.a. internetverkoop) en de opmars van winkels op perifere locaties hebben een zware wissel getrokken op de invulling van winkelruimte in Landgraaf en Schaesberg. De positie van Schaesberg of Landgraaf wat dit betreft wijkt overigens niet af van de positie van de overige winkelcentra in Parkstad Limburg, of de provincie Limburg. Het betreft een trend die overal in Nederland zichtbaar is. Doelstellingen van de Parkstad Retailstructuurvisie zijn o.a. te trachten om het aantal vierkante meters winkelvloeroppervlakte terug te dringen, het bewerkstelligen van een upgrading cq. revitalisering van bestaande winkelcentra en het prudent omgaan met perifere detailhandelslocaties. Pagina 49 van 90

54 Figuur 4.2: Artist impression ontwikkeling Domeijn Wilhelminaberg Pagina 50 van 90

55 Om de doelstellingen Concentreren Centrum en Herstructureren Locale Economie te verwezenlijken zijn de volgende maatregelen ten behoeve van het stimuleren van een vitaal en toekomstbestendig winkelcentrum Schaesberg noodzakelijk: bij verspreid gesitueerde winkels buiten centra en aanloopgebieden de detailhandelsfunctie beëindigen door een wijziging van het bestemmingsplan en bijvoorbeeld een beheersverordening; de levensvatbare winkels in aanloopgebieden te verplaatsen naar het kernwinkelgebied; de MKB bedrijven met andere functies, zoals bijvoorbeeld ambachten, horeca etc. vanuit solitaire locaties naar de aanloopstraten verplaatsen; wonen in combinatie met zorg, kantoren, ateliers, stadslandbouw als functie van de vrijkomende panden in de aanloopstraten mogelijk te maken; het slopen van winkels buiten winkelcentra eventueel in combinatie met te veranderen wegstructuren of openbare ruimte; de tijdelijke invulling van leegstaande winkelpanden als expositieruimte, buurthuis, multifunctioneel centrum zowel in de aanloopgebieden als in het kernwinkelgebied; de tijdelijke invulling winkelpanden in de aanloopstraten als ruimte voor startende ondernemers anders dan detailhandel; organiseren van structureel overleg en het ontwikkelen van een instrumentarium tussen eigenaren van bedrijfspanden in de aanloopstraten maar ook het kernwinkelgebied en makelaars. Wil het winkelcentrum Schaesberg ook op termijn vitaal en aantrekkelijk kunnen blijven, dan moet het kernwinkelgebied compacter en moet aan winkelpanden buiten het afgebakende kernwinkelgebied de detailhandelsbestemming worden onttrokken. Gebieden als de Streeperstraat / Ruitersstraat en omgeving zouden op termijn geen detailhandelsbestemming meer moeten kennen. In een gezamenlijke aanpak tussen de gemeente Landgraaf, pandeigenaren en makelaars moet bekeken worden op welke wijze en met welke soort functie de nu nog te huur zijnde winkelpanden of panden die nog vrij gaan komen tot die tijd (al dan niet tijdelijk) kunnen worden ingevuld. Ook moet de leefbaarheid en de verblijfskwaliteit van het kernwinkelgebied worden versterkt en de verblijfsduur worden verlengd. Het concentreren van het winkelaanbod in het kernwinkelgebied draagt hieraan in belangrijke mate bij. Een andere versterkende maatregel met een groot verwacht effect is het aantrekkelijker maken van de openbare ruimte. Daardoor wordt het aantrekkelijker te verblijven in het kernwinkelgebied en de verblijfsduur in het winkelcentrum verlengd. De markt en het gebied ten zuiden van de Petrus en Pauluskerk wint aan kwaliteit door het versterken van de verblijfsfunctie met groene ruimte, banken en terrassen. De directe nabijheid van Park Gravenrode, met attracties als Mondo Verde, Snowworld, maar ook de aanwezigheid van Megaland, biedt kansen voor Schaesberg centrum. De vele bezoekers vanuit Park Gravenrode vormen een potentieel voor Schaesberg centrum dat nu nog nauwelijks wordt benut. Hiervoor moet vanzelfsprekend de promotie van Schaesberg-centrum wel worden versterkt zodat de bezoekers van Park Gravenrode worden geënthousiasmeerd om Schaesberg-centrum te bezoeken voor restaurantbezoek of om inkopen te doen. City marketing voor Landgraaf speelt op dit vlak een nog te weinig benutte rol. Om dit alles mogelijk te maken moet het reeds bestaande overleg met de ondernemers worden versterkt zodat een gezamenlijke aanpak als hierboven beschreven tot stand komt en resultaten oplevert. Toerisme en recreatie Ook al is de Landgraafse vrijetijdseconomie succesvol toch zijn er ook knelpunten. Er is veel potentieel voor ontwikkeling maar ook wat betreft profilering, zichtbaarheid en samenhang. Het is komende jaren van belang dat Landgraaf oog heeft voor de eigen gemeente en kansen en mogelijkheden, maar tevens profiteert van en bijdraagt aan het succes van Parkstad. Op het moment van tot stand komen van dit visiedocument van het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg wordt door de gemeente gewerkt aan een beleidsnota vrijetijdseconomie. Gebaseerd op dat beleidskader, de analyse van de toeristische positie van Landgraaf en de conclusies van het kwantitatieve en kwalitatieve publieksonderzoek door het bureau Dynamic Concepts Consultancy in de zomer van 2012 is het volgende wensbeeld voor de Landgraafse vrijetijdseconomie opgesteld: Pagina 51 van 90

56 Over vier jaar heeft Landgraaf een bruisende en diverse vrijetijdseconomie binnen de toeristische Parkstad regio waar regionale, euregionale en landelijke bezoekers graag komen voor een dag, weekend of week van het diverse aanbod te genieten in een prachtige natuurlijke omgeving. Landgraaf staat bekend als gemeente met spectaculaire en verrassende attracties en bruisende evenementen die met elkaar verbonden zijn door een gezellig centrum met goede horeca en grenzeloze fiets-, wandel en ruiterpaden in een prachtige natuurlijke groene omgeving. Met dit wensbeeld in gedachten wordt de toeristische positie van Landgraaf de komende vier jaar verder uitgebouwd om bezoekers aan te trekken en te behouden. In Landgraaf zijn al een aantal sterke toeristische attracties en evenementen die ook buiten Landgraaf en zelf boven regionaal een grote aantrekkingskracht uitoefenen. Vanzelfsprekend gaat het hier vooral om Snowworld en Mondo Verde en het evenement Pinkpop. Ambities verwerken in nieuw beleid In de nieuwe Landgraafse beleidsnota vrijetijdseconomie waaraan eind 2014 wordt gewerkt, wordt het onderscheid gemaakt tussen lokale vrijetijdseconomie en (boven)regionale vrijetijdseconomie en worden een aantal doelgroepen voor de toeristisch recreatieve Pagina 52 van 90

57 ontwikkeling onderscheiden die passen bij de sterke kanten van Landgraaf en in lijn met maatschappelijke ontwikkelingen zijn. Hieruit volgend worden drie toeristische doelgroepen geïdentificeerd: jonge gezinnen met kinderen sporters / recreanten actieve 55-plussers De Provincie Limburg werkt aan een vernieuwde versie van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg, het POL. Daarin staan de ontwikkelingen die Landgraaf nastreeft op toeristisch-recreatief gebied in het ontwikkelingskader opgenomen. Tevens wordt door de gemeente Landgraaf samen met een aantal externe partners gewerkt aan het project Doorontwikkeling Wilhelminaberg om het potentieel van de berg waar Snowworld op gevestigd is verder te benutten. Dit is een ontwikkeling passend binnen de nieuwe beleidsnota s op provinciaal en lokaal niveau. Hieronder worden kort de hoofdlijnen van de Landgraafse nota vrijetijdseconomie beschreven, de kansen die er zijn en de acties die moeten worden uitgevoerd om het beleid gerealiseerd te krijgen. De kernambities daarbij zijn: Diversiteit, samenhang en toeristische marketing. Attracties Landgraaf beschikt met Snowworld over een topattractie op internationaal niveau die inmiddels is uitgegroeid tot het grootste overdekte wintersport dorp van Europa met uitbreidingsplannen in Parijs en Barcelona. Samen met Europa s grootste outdoor-park staat Snowworld garant voor sportief en plezier en spektakel. Daarnaast is Mondo Verde een familiepark voor recreatie en vermaak dat bovenregionale bezoekers trekt. In het gebied Rouenhof is nog ruimte beschikbaar voor een attractie of bezienswaardigheid. De gemeente Landgraaf is zich bewust van de kostbaarheid van de deze ruimte en zoekt een toeristische ondernemer die van grote toegevoegde waarde is ( een echt grote speler ). Op basis van gesprekken met toeristische ondernemers in het verleden en het rapport van Dynamic Concepts Consultancy is waterrecreatie een mogelijkheid die aansluit bij wensen van bezoekers en complementair is aan andere attracties in het gebied. Doorontwikkeling van het park Gravenrode met het gebied Rouenhof en de doorontwikkeling van de Wilhelminaberg biedt volop kansen om het toeristisch profiel van de gemeente Landgraaf te versterken. De herbouw van Slot Schaesberg is een ambitieus plan met als primaire doelstelling het kasteel en de bijbehorende hoeve op ambachtelijk en wetenschappelijk verantwoorde wijze te herbouwen. Ook het landschap en de ontwikkeling van de infrastructuur rondom het kasteel worden in de planvorming meegenomen. Naast deze doelstellingen vormen het aanbieden van ambachtelijke scholing en educatie eveneens een belangrijk aspect. De locatie van Slot Schaesberg en Park Gravenrode met daarin de Wilhelminaberg en de Rouenhof maken deel uit van het plangebied van het Wijkontwikkelingsplan Schaesberg. Evenementen Evenemententerrein Megaland en in het bijzonder Pinkpop hebben Landgraaf op de kaart gezet als festival gemeente. De bekendheid van Landgraaf is zeer nauw verweven met Pinkpop en dit festival is van grote waarde voor Landgraaf vanuit economisch en toeristisch oogpunt. Landgraaf is echter ook bij uitstek een gemeente waar kleine evenementen bloeien en de gemeente streeft ernaar dit klimaat te bevorderen en te stimuleren. Deze kleinere evenementen zijn niet direct toeristentrekkers, maar zij dragen in zeer grote mate bij aan de positieve en levendige sfeer in Landgraaf. Horeca en detailhandel De vier dorpskernen in Landgraaf (Ubach over Worms, Rimburg, Nieuwenhagen en Schaesberg) zijn momenteel geen plaatsen waar toeristen naar toe komen als doel op zich. Het is echter wel belangrijk dat de dorpskernen de bezienswaardigheden, attracties en activiteiten ondersteunen, zeker Schaesberg. De dorpskernen, en Schaesberg in het bijzonder, moeten het toeristisch karakter van Landgraaf als gemeente uit te dragen wat betreft aantrekkelijke horeca, uitstraling en verzorgdheid. Met de nieuwe centrumplannen waarbij de drie dorpskernen gerenoveerd zijn/worden is op dit gebied een grote stap voorwaarts gezet. Schaesberg-centrum heeft zeker aanknopingspunten en potentie om hun aantrekkelijkheid voor toeristen te verhogen. Pagina 53 van 90

58 Figuur 4.3: Kaart versterken economie Pagina 54 van 90

59 Wat betreft restaurants beschikt Schaesberg met onder andere Winselerhof en Overste Hof over kwalitatief sterke restaurants. Sport en beweging Met het Sport & Leisure Park beschikt Schaesberg over een multifunctionele sportaccommodatie die ook vanuit toeristisch oogpunt interessant zijn voor het organiseren van (sport)evenementen. Dit geld overigens ook voor Sportpark Ter Waerden in Ubach over Worms). Daarnaast is de bosrijke en heuvelachtige omgeving zeer geschikt voor buitensport activiteiten. Met het regionale netwerk van fiets- en wandelpaden bezoeken veel recreatieve fietsers en wandelaars onze gemeente. De regionale ruiterroute zal ook doorgetrokken worden door Landgraaf naar Brunssum en Kerkrade. Het aanhaken van Schaesberg-centrum, kasteel Schaesberg en de Wilhelminaberg op het bestaande fietsroutenetwerk en het toevoegen van oplaadpunten voor e-bikes zijn punten die verbetering brengen. City Marketing Citymarketing is een meer-jarenproces dat een lange adem vereist. Omdat resultaten niet direct zichtbaar zijn maar activiteiten wel geld kosten is het belangrijk om draagvlak voor het proces en de gerelateerde projecten te hebben. Het is van belang dat het een proces wordt van alle inwoners, (toeristische) ondernemers, verenigingen en organisaties, zodat het verhaal van Landgraaf door iedereen op een eenduidige manier wordt verteld. Het effect is veel te beperkt als citymarketing slechts een intern project van de gemeente blijft. Activiteiten om een gemeente te promoten zijn bovendien niet per definitie succesvol. Citymarketing betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden op welke manier Landgraaf bij bezoekers onder de aandacht wordt gebracht. Deze keuzes moeten worden gebaseerd op de sterke kanten van Landgraaf (het al bestaande aanbod), de wensen van bezoekers (vraag) en het aanbod in de regio (complementariteit). Door te kiezen voor bepaalde doelgroepen kan gerichte communicatie worden ingezet, toegespitst op de betreffende doelgroep en activiteit. Hierdoor ontstaat een rode draad in de externe communicatie naar bezoekers wat het effect van de profilering versterkt. In de nieuwe Landgraafse beleidsnota Verblijfseconomie wordt aan het onderwerp City Marketing meer verdiept. Verbeterpunten Om van het huidige beeld dat toeristen hebben van Landgraaf toe te werken naar het ideaalbeeld is door het bureau Dynamic Concepts Consultancy in de zomer van 2012 aan bezoekers gevraagd naar mogelijke verbeteringen die het verblijf in Landgraaf aantrekkelijker, of leuker kunnen maken. Hierbij komt naar voren dat een recreatieve zwemaccommodatie in de regio blijkt te missen. Ook meer doe-activiteiten, natuur en een attractiepark worden genoemd. Het Project Domeijn Wilhelminaberg sluit hier naadloos op aan. Verblijfsrecreatie zorgt ook voor meer bestedingen in Landgraaf. Met Winselerhof, Overste Hof, Snowworld, Camping de Watertoren en verschillende Bed & Breakfasts heeft Landgraaf verblijfaccommodaties, maar er liggen ook mogelijkheden op het gebied van bijvoorbeeld bungalows of groepsaccommodatie. De ontwikkeling van de camperplaats naast de Wilhelminaberg betekent ook meer variatie in het aanbod. Factoren van toegevoegde waarde Ook is onderzocht welke factoren Landgraaf (Schaesberg) en Parkstad voor bezoekers aantrekkelijker zouden maken en hoe belangrijk zij bepaalde factoren vinden. Het onderzoek laat zien dat cultuur, rust en vermaak het meest aansluiten bij de wensen van bezoekers. Op basis van al het bovenstaande zijn voor Schaesberg de volgende punten te benoemen die de vrije tijdseconomie versterken: - doorontwikkeling Wilhelminaberg; - herbouw Slot Schaesberg; - ontwikkeling Rouenhof; - versterken van bestaande recreatieve routes door aanhaken op Schaesberg-centrum en bestaande en nieuwe toeristische attracties; - toevoegen van oplaadpunten voor e-bikes; - versterken aanbod en functionaliteit Sportpark Strijthagen; - vernieuwen fietspaden buitengebied; - ontwikkeling van de camperplaats naast de Wilhelminaberg; - inzet op City Marketing voor Landgraaf. Pagina 55 van 90

60 Pagina 56 van 90

61 4.3 VERKEER EN ROUTES Verbeterde bereikbaarheid door de Ringwegen Voor Schaesberg geldt dat, net als voor heel Landgraaf en de regio Parkstad, ten aanzien van de infrastructuur sprake is van een relatief slechte bereikbaarheid en onduidelijk ontsluitingspatroon. Dit komt door het ontbreken van een volledige (regionale) hoofdverkeersstructuur. Dit leidt tot een zware belasting van het (oude) wegenpatroon en dat heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van de verkeersafwikkeling, de leefbaarheid en de verkeersveiligheid. De al gerealiseerde Binnenring aan de westzijde van Schaesberg heeft al voor een grote verbetering van deze drie aspecten gezorgd. Met de realisatie van de Buitenring wordt een verdere belangrijke optimalisatieslag gemaakt. De Mensheggerweg en de Einsteinstraat (en deels ook de Hofstraat) vormen een belangrijke verbinding tussen deze beide ringwegen. Voor Schaesberg en met name ook voor Park Gravenrode is de aansluiting van de Mensheggerweg op de Buitenring van groot belang. De huidige aansluiting van de Mensheggerweg op de N299 is erg slecht, met name vanwege de slechte verkeersafwikkeling op het kruispunt Mensheggerweg-Dentgenbachweg. Beleid Het verkeersveiligheidsbeleid van de gemeente Landgraaf is vastgelegd in het Mobiliteitsplan (2009). Belangrijk uitgangspunt hierin is het streven naar een herkenbaar wegennet op basis van het landelijk toegepaste beleid Duurzaam Veilig Verkeer. Om die herkenbaarheid te kunnen bereiken, is de volledige weginfrastructuur ingedeeld in 3 wegcategorieën: stroomwegen (autowegen), gebiedsontsluitingswegen (doorgaande wegen) en erftoegangswegen (woonstraten / 30km-zones). Voor iedere wegcategorie gelden specifieke kenmerken voor de inrichting van de weg. Door consequente toepassing van deze kenmerken worden de drie wegcategorieën voor de weggebruikers herkenbaar. Dit leidt tot een uniform, voorspelbaar weggedrag wat ten goede komt aan de verkeersveiligheid. Vele wegen in Schaesberg zijn conform deze kenmerken ingericht en op die wegen doen zich weinig problemen voor. Maar op diverse wegen is dat nog niet het geval waardoor de verkeersveiligheid daar in het gedrang komt. Het Mobiliteitsplan wordt in 2015 geactualiseerd. De punten die in deze paragraaf over verkeer en Routes worden genoemd komen naar alle waarschijnlijkheid ook naar voren in het nieuwe Mobiliteitsplan Woonstraten (erftoegangswegen, 30km-zones) Twee belangrijke kenmerken van een woonstraat zijn een smal wegprofiel en gelijkwaardige kruispunten. Diverse wegen in Schaesberg zijn hier nog onvoldoende op aangepast waardoor op deze wegen vaak te hard wordt gereden. Dit is vooral het geval op de Wendelstraat en de Hoofdstraat ten zuiden van de Einsteinstraat. Gedeelten van de Brandhofstraat, Kakertsweg en Heistraat/Kerkraderweg zijn momenteel nog aangeduid en ingericht als ontsluitingsweg maar maken in feite geen deel uit van het hoofdwegennet. Deze drie wegen moeten heringericht worden naar het inrichtingsniveau van een erftoegangsweg. Daarbij gaat het met name om het versmallen van het wegprofiel, het gelijkwaardig maken van kruispunten en eventueel het treffen van extra snelheid remmende maatregelen. De Melchersstraat kan op basis van zijn beperkte verkeersintensiteit ook aangeduid worden als erftoegangsweg. Een snelheidslimiet van 30km/uur met bijbehorende weginrichting zal hier echter ongeloofwaardig overkomen omdat de omgeving niet aansluit op het karakter van een woonstraat. Langs deze straat is geen enkele bebouwing aanwezig. Aanduiding en inrichting als woonstraat kan alleen als de omgeving van de weg ook wordt aangepast. De wegen op het industrieterrein Strijthagen zijn in principe veel te breed voor een erftoegangsweg waardoor de maximum toegestane rijsnelheid van 30km/uur veel wordt overschreden. Hier zijn bredere wegen echter noodzakelijk vanwege de grotere hoeveelheid aan vrachtverkeer. Gebiedsonsluitingswegen Het netwerk van gebiedsontsluitingswegen vormt samen het hoofdwegennet van Landgraaf. In Schaesberg betreft dit de Euregioweg (Binnenring), Hofstraat, Einsteinstraat, Mensheggerweg, Hoofdstraat, Stationsstraat, Dr. Calsstraat, Streeperstraat, Ruitersstraat, Moltweg en Hompertsweg. Zie figuur op bladzijde 68 van het analysedocument. Pagina 57 van 90

62 Pagina 58 van 90

63 In Schaesberg voldoen alle gebiedsontsluitingswegen aan de belangrijkste inrichtingskenmerken waardoor ze voor de weggebruiker voldoende herkenbaar zijn. Maar diverse wegen zijn op een uiterst sobere manier vormgegeven waardoor de verkeersveiligheid hier te wensen over laat. Belangrijkste knelpunten zijn te smalle wegen en het ontbreken van vrij liggende fietspaden. De beperkte fysieke ruimte is hier meestal de oorzaak van. Ook is vaak de voorkeur gegeven aan het realiseren van langsparkeerstroken ten behoeve van de bereikbaarheid van aangrenzende woningen of winkels. Dit is ten koste gegaan van de ruimte voor de fietsers. Gebiedsontsluitingswegen zijn wegen met hoge verkeersintensiteiten. Dit gecombineerd met een smalle rijbaan en slechts fiets(suggestie)stroken leidt tot veel verkeersonveiligheid met name voor de fietsers. Dit heeft ook een minder fietsgebruik tot gevolg. Wegen die te smal zijn en verbreed zouden moeten worden en voorzien van vrij liggende fietspaden zijn gedeelten van de Hoofdstraat, Streeperstraat, Ruitersstraat, Heerlenseweg (met in verlengde Op de Heugden en de Hereweg), Stationsstraat en Dr. Calsstraat. De Dr. Calsstraat behoeft hierbij extra aandacht omdat deze onderdeel uitmaakt van een school-thuis-route van scholieren van het Eijkhagencollege. Sinds 2014 is het aantal leerlingen uit Kerkrade dat via deze route fietst fors toegenomen. Op de Streeperstraat zijn tussen de Frans Erenslaan en de Stationsstraat als enige van alle gebiedsontsluitingswegen nog helemaal geen fietsvoorzieningen aanwezig. De beschikbare ruimte wordt hier vooral bepaald door de ruimte op het spoorviaduct. Gevaarlijke kruispunten De gevaarlijkste kruispunten zijn in het algemeen de kruispunten tussen twee gebiedsontsluitingswegen. Deze worden bij voorkeur vormgegeven als rotonde omdat deze het meest verkeersveilig zijn. Is een rotonde niet mogelijk, dan moeten verkeerslichten geplaatst worden. Verkeerslichten behouden echter altijd een mate van verkeersonveiligheid omdat weggebruikers het rood licht wel eens negeren. De rijsnelheden zijn dan meestal hoog en daarmee ook de ernst van een eventueel ongeval. In Schaesberg zijn drie kruispunten voorzien van verkeerslichten: Heerlenseweg-Ruitersstraat-Streperplein Heerlenseweg-Pasweg-Streeperstraat Streeperstraat-Stationsstraat-Spoorstraat Op al deze drie kruispunten vinden regelmatig ongevallen plaats (4 tot 5 ongevallen in de periode ). Hierin is alleen een verbetering mogelijk als er meer ruimte verkregen kan worden voor herinrichting van de kruisingen. Er is één kruispunt in Schaesberg dat niet is vormgegeven als rotonde en ook niet is voorzien van verkeerslichten. Het betreft het kruispunt Streeperstraat-Ruitersstraat. Oorzaak hiervan is ook de beperkte ruimte. Op alle andere kruispunten in Schaesberg zijn rotondes aanwezig. In Schaesberg zijn twee kruispunten die extra aandacht behoeven. Het zijn de kruispunten Einsteinstraat - Minckelersstraat en Hofstraat - Honigmanstraat. De Minckelersstraat is weliswaar een erftoegangsweg waardoor een rotonde of verkeerslichten niet nodig zouden hoeven zijn. De aan de Minckelersstraat gelegen Van Cranenbroeck trekt echter zoveel bezoekers dat de hoeveelheid verkeer vooral op piekmomenten te groot is voor het huidige voorrangskruispunt. Een rotonde zou hier de beste oplossing zijn. Ook het kruispunt Hofstraat Honigmanstraat is door het brede wegprofiel van de Hofstraat dat uitnodigt tot (te) hard rijden een gevaarlijk punt voor overstekend langzaam verkeer. 4 Bron: Viastat Signaal ongevallenregistratie Pagina 59 van 90

64 Pagina 60 van 90

65 Schoolomgeving In de directe omgeving van een school is tijdens de schoolspits een grote drukte van voetgangers, fietsers en auto s. Niet alleen de rijdende auto s maar ook de geparkeerde auto s zorgen voor veel overlast en onveiligheid. Een goede weginrichting is bij een schoolomgeving uiterst belangrijk. Het zoveel mogelijk voorkomen van foutief verkeersgedrag is het uitgangspunt. Dit is echter niet overal mogelijk vanwege de beperkte fysieke ruimte en de structuur van het bestaande wegennet. In Schaesberg zijn momenteel (nog) 4 basisscholen aanwezig: Schaesberg, Gravenrode, Willem-Alexander en Harlekijn. De eerste twee gaan fuseren tot 1 nieuwe school die gevestigd gaat worden in de Pastoor Schattenstraat. De overige twee scholen en de nieuwe school aan de Schattenstraat liggen allemaal midden in een woonwijk langs een woonstraat. Vanwege de lage verkeersintensiteit in woonstraten is dat een juiste keuze. Er is echter geen ruimte voor een apart parkeerterrein waarmee tijdens de schoolspits de behoefte aan parkeerplaatsen van de ouders kan worden opgevangen. De parkeermogelijkheden in de omliggende woonstraten worden daarvoor dan gebruikt. Bij alle drie de scholen is het wenselijk dat er ruimte wordt gecreëerd voor een dergelijk parkeerterrein. School-thuis-route Niet alleen in de directe omgeving van een school kunnen zich verkeersveiligheidsproblemen voordoen, ook op de route naar de school toe. In de wijk Dormigveld aan de Eijkhagenlaan ligt het Eijkhagencollege waar ook veel kinderen vanuit Kerkrade naar school toe gaan. Hun school-thuis-route gaat onder andere over de Dr. Calsstraat en de Schwartzemiggerweg (spoorwegovergang). Op de Dr. Calsstraat tussen de Schwartzemiggerweg en de Einsteinstraat is een vrij liggend fietspad noodzakelijk om de veiligheid van de kinderen te kunnen verbeteren. De Schwartzemiggerweg is weliswaar een erftoegangsweg, maar heeft voor een erftoegangsweg een hoge verkeersintensiteit en ook nog eens twee spoorovergangen. In combinatie met het zeer smalle en bochtige wegprofiel is een vrij liggend fietspad ook hier noodzakelijk. Parkeren Parkeren wil de automobilist het liefst zo dicht mogelijk bij de bestemming. Alleen is dat niet overal mogelijk. Daar waar de parkeerbehoefte groter is dan de parkeercapaciteit, moet de auto verder van de bestemming af worden geparkeerd. Of dit als probleem wordt ervaren is afhankelijk van de bestemming. Voor ondernemers is het belangrijk dat hun klanten vlakbij hun winkels kunnen parkeren. Voor winkels die aan een gebiedsontsluitingsweg zijn gelegen, is reeds aangegeven dat in hun belang soms langsparkeerplaatsen zijn gemaakt terwijl dat ten koste is gegaan voor de ruimte en veiligheid van de fietser. Ondernemers die in woonstraten zijn gevestigd, ondervinden in Schaesberg in het algemeen weinig problemen. Maar in gewone woonstraten ondervinden de bewoners zelf wel regelmatig parkeerproblemen. Het aantal parkeerplaatsen in een bepaald straat of gebied is soms te klein om de gehele parkeervraag van bewoners op te vangen. Vooral in straten met veel aaneengesloten woningen zonder eigen oprit komt dit probleem veel voor. Hier zou het wenselijk zijn extra parkeerruimte te creëren. Pagina 61 van 90

66 Figuur 4.4: kaart verkeer en Routes Pagina 62 van 90

67 Op basis van al het bovenstaande zijn voor Schaesberg de volgende punten te benoemen binnen het thema verkeer en routes: - aansluiting van de Mensheggerweg op de Buitenring; - herinrichting als woonstraat van Wendelstraat en Hoofdstraat ten zuiden van de Einsteinstraat; - herinrichting als erftoegangsweg van Brandhofstraat, Kakertsweg en Heistraat/Kerkradeweg (versmallen van het wegprofiel, het gelijkwaardig maken van kruispunten en eventueel het treffen van extra snelheid remmende maatregelen); - verbreding en voorzien van vrij liggende fietspaden van (gedeelten van) de Hoofdstraat, Streeperstraat, Ruitersstraat, Heerlenseweg (met in verlengde Op de Heugden en de Hereweg), Stationsstraat en Dr. Calsstraat; - aanleg rotondes: o kruispunt Heerlenseweg Ruitersstraat - Streperplein o kruispunt Heerlenseweg Pasweg - Streeperstraat o Kruispunt Ruitersstraat - Streeperstraat o kruispunt Streeperstraat Stationsstraat - Spoorstraat o kruispunt Einsteinstraat - Minckelersstraat - verbeteren parkeermogelijkheden bij basisscholen o Willem-Alexander, Graaf Johan Frederikstraat o Harlekijn, Strijthagerweg Landgraaf o Nieuwbouw school Pastoor Schattenstraat - School-thuis-route o Dr. Calsstraat (tussen de Schwartzemiggerweg en de Einsteinstraat) o Schwartzemiggerweg - Creëren parkeerruimte in woonwijken met woningen zonder oprit o Delen van de Mijnbuurt o Delen van Klinkerkwartier o Delen van De Kakert o Delen van t Eikske Pagina 63 van 90

68 Figuur 4.5: Scheijdt en Lichtenberg uit een uitsnede van de Ferrariskaart uit Links is nog Kasteel Schaesberg te zien. Schaesberg hoorde toen bij Oostenrijkse deel van het Land van Valkenburg. Pagina 64 van 90

69 4.4 CULTUURHISTORIE EN HISTORISCH LINT In de middeleeuwen ontstond op de heuvelrug tussen het beekdal bij Kasteel Schaesberg en het Strijthagerbeekdal een lint van bebouwing dat later de kern van de gemeente Schaesberg zal vormen. Het draagt de naam Scheijdt of een variatie daarop. Op het hoogste punt ontstond daarnaast de huizengroep Lichtenberg, een naam die volgens de overlevering terug te voeren is op een lichtbaken van de Romeinen dat daar ooit gestaan zou hebben. Over de kam van de heuvelrug loopt een belangrijke noord-zuidverbinding die min of meer begint in Spekholzerheide in Kerkrade en over het grondgebied van Schaesberg noordwaarts richting Nieuwenhagen loopt. Daar buigt de weg zich vervolgens in noordoostelijke richting naar Waubach. Tussen Nieuwenhagen en Waubach splitst de weg zich. Eén tak loopt over Waubach richting Scherpenseel, de andere via de Groenstraat naar Rimburg. De weg speelt in de loop der tijd een steeds belangrijkere rol in het handelsverkeer. Tegenwoordig is de oude verkeersader nog steeds herkenbaar. In Landgraaf wordt hij ook wel aangeduid als de Ruggengraat. De Ruggengraat vormt de cultuurhistorische as van Landgraaf. In Schaesberg is deze as nog in hoge mate herkenbaar. In de jaren 60 van de twintigste eeuw worden de boerenhoeven van weleer stuk voor stuk afgebroken omdat ze als gedateerd en bouwvallig ervaren worden en de positie van hun gevels de steeds drukker wordende verkeersader te smal maakt. De enige historische bebouwing die zich tegenwoordig nog aan het lint bevindt dateert uit de gloriedagen van de Mijntijd. Om die reden is het zorgvuldig omgaan met het cultuurhistorisch erfgoed in deze visie een rode draad bij de verschillende thema s heen loopt en in de ruimtelijke visie duidelijk naar voren komt. Met de komst van de O.N. II mijn in 1904 was Schaesberg een van de vroegste mijngemeenten. Aan het oude lint, de Hoofdstraat, verschijnen cafés en bloeit de detailhandel door de welvaart en bevolkingsgroei die de mijnen naar de regio brengen. In de Streeperstraat verrijzen nabij de spoorbrug de St. Jozefschool, een gemeentehuis, een politiebureau en een burgemeesterswoning. Met uitzondering van de burgemeesterswoning zijn deze statige panden vanwege mijnschade gesloopt. Iets verderop ligt nog de statige villa die Leonard Deby in 1906 laat bouwen, maar al in 1914 een verbouwing tot post- en telegraafkantoor ondergaat. Naast dit bouwkundig erfgoed concentreren zich aan en nabij de linten de nodige winkelpanden uit de begindagen van de mijnindustrie en de vooroorlogse jaren. Ook na de oorlog wordt druk gebouwd aan het lint. Architectonisch hoogtepunt uit deze jaren van wederopbouw is het nieuwe gemeentehuis van Schaesberg, ontworpen door architect G.J.W. Snelder en gebouwd in Het oude lint van Schaesberg heeft veel van zijn historische bebouwing verloren maar is als verkeersroute nog steeds in gebruik. De oorsprong voor de verschillende verkeersproblemen die zich langs deze route voordoen ligt er in dat de route in wezen nog het oude lint is met het bijbehorende smalle wegprofiel tussen de gevels van de panden die er aan grenzen (zie ook paragraaf 4.3 Verkeer en routes van dit visiedocument). Ondanks de vele sloop over de jaren springt het bouwkundig erfgoed dat aan de sloophamer is ontkomen eruit en ontstaat er een verrassende combinatie tussen oud en nieuw. Het lint heeft zeker ten noorden van de markt van Schaesberg nog steeds een belangrijke centrumfunctie. Verder richting het noorden, op het gedeelte tussen de spoorbrug en het Streeperkruis, zwakt deze centrumfunctie af (zie ook verderop in paragraaf 4.2 Versterken Economie ). De oude doorgangsweg is als structuur nog geheel herkenbaar en als belangrijkste doorgangsroute door Schaesberg nog steeds van groot belang. Hoewel de benaming Scheijdt sinds de vernederlandisering van de Mijnstreek in onbruik is geraakt, is de benaming d r Sjeet nog steeds niet helemaal uit de volksmond verdwenen. In de visie die voor u ligt wordt de waarde van de eeuwenoude lintstructuur van Schaesberg onderkend. Bij het formuleren van de projecten die voortkomen uit de doelstellingen Transformatie van de woningvoorraad, Versterken Economie en Verkeer en routes die in paragraaf 4.1 t/m 4.3 beschreven staan wordt het behoud en waar mogelijk het versterken van de cultuurhistorische context steeds als basis aangehouden. Pagina 65 van 90

70 Figuur 4.6: De visiekaart. Pagina 66 van 90

71 HOOFDSTUK 5: UITVOERINGSPROGRAMMA De ruimtelijke visie die in hoofdstuk 4 staat verwoord ziet knelpunten in Schaesberg maar ook kansen. Om de kansen te kunnen benutten en de knelpunten aan te pakken zijn verschillende ontwikkelgebieden gedefinieerd. Door middel van de realisatie van deze ontwikkelgebieden wordt de ruimtelijke visie realiteit. Er zijn ook sociale projecten. Deze kunnen niet op een kaartbeeld worden weergegeven maar staan wel in de opsomming van sociale projecten opgenomen in tabel 3.1. De projecten in het sociale deel van de visie hebben allen de eerste prioriteit. Zouden de ontwikkelgebieden en de sociale projecten allemaal opgepakt worden en tot uitvoering komen dan is daarmee het beeld uit de visie binnen het plangebied realiteit geworden. De visie is zo omvangrijk, het aantal ontwikkelgebieden zo groot en de kosten zo hoog dat niet alles tegelijk tot uitvoering kan komen. De visie behelst de periode tot 2025 met een doorkijk naar 2040 dus ook niet alle ontwikkelgebieden hoeven onmiddellijk te worden opgepakt. Om te kunnen bepalen waar het best mee gestart kan worden, met andere woorden welk ontwikkelgebied de hoogste prioriteit heeft, is een afwegingskader opgesteld. 5.1 AFWEGINGSKADER EN PRIORITEIT Het afwegingskader komt overeen met het afwegingskader dat voor de ontwikkelgebieden in het wijkontwikkelingsplan Ubach over Worms is toegepast en bestaat uit een tweetal zeven. De eerste zeef filtert op basis van inhoudelijke, kwalitatieve en stedenbouwkundige criteria. Aan de hand van toetsingsvragen is een beschrijving gemaakt van het effect van het ontwikkelgebied op het betreffende criterium. Elk ontwikkelgebied is na uitgebreid overleg een score gegeven op elk van de criteria. Het afwegingskader is gemaakt voor het prioriteren van ruimtelijke ontwikkelgebieden. De sociale projecten als opgenomen in paragraaf 3.1 hebben de hoogste prioriteit. De sociale projecten staan dan ook niet in het afwegingskader opgenomen. Het afwegingskader in deze eerste zeef bestaat uit de volgende toetsingsvragen: - betreft het reeds lopende projecten? (is het al in aanleg, in voorbereiding of uitvoering) - is er urgentie om het project uit te voeren? - draagt het project bij aan het opvangen van de gevolgen van demografische krimp en / of vergrijzing (krimp gerelateerd)? - wat is het verwachte effect van het project op de volgende onderdelen? - effect ten aanzien van de versterking van de identiteit in de wijk; - effect ten aanzien van behoud / creatie van waarde van vastgoed in het ontwikkelgebied zelf maar vooral het omliggende vastgoed in de wijk; - effect ten aanzien van de versterking van de leefbaarheid in de wijk; - wat is het maatschappelijk draagvlak voor de beoogde ingreep? - effect van de investering in relatie tot het behaalde effect? - werkt het project versterkend naar andere programmaonderdelen / doelstellingen uit de visie? De tweede zeef bestaat uit organisatorische, planmatige en financiële afwegingen. Deze zijn samengevoegd onder de noemer risicoprofiel. Op basis van voorgaande beschrijving van de twee zeefmethoden is een prioritering van de verschillende ontwikkelgebieden tot stand gekomen. Deze staat hieronder weergegeven. De score van elk van de ontwikkelgebieden op elk van de toetsingsvragen staat weergegeven in bijlage 1 van dit visiedocument. Kijk voor de volledige inhoudelijke afweging in de prioriteringsmatrix in bijlage 1 van deze visie. Pagina 67 van 90

72 Pagina 68 van 90

73 Ontwikkelgebieden 1 e prioriteit ( ) - Bousberg, ontwikkelgebied 1 - Streeperkruis, ontwikkelgebied 3 - Centrum Schaesberg, ontwikkelgebied 4 - Achter den Winkel, ontwikkelgebied 8 - Wilhelminaberg, ontwikkelgebied 12 - Langzaam verkeersroutes, ontwikkelgebied 14 - De Kakert, ontwikkelgebieden 2 - Omgeving Hoofdstraat, ontwikkelgebied 7 Ontwikkelgebieden 2e prioriteit - Omgeving Romeinenplein, ontwikkelgebied 5 - Zoekgebieden creëren parkeerruimte - Stationsomgeving, ontwikkelgebied 6 - Omgeving Kochstraat, ontwikkelgebied 9 - t Eikske, ontwikkelgebied 10 - Mijnbuurt, ontwikkelgebied 11 De hier weergegeven prioritering is echter niet in beton gegoten, zeker niet wat betreft de ontwikkelgebieden van de tweede prioriteit. Mocht er zich een wijziging in omstandigheden voordoen en in de toekomst de kans bestaan om een ontwikkelgebied met de tweede prioriteit relatief makkelijk tot uitvoering te krijgen of de urgentie van een ontwikkelgebied met de tweede prioriteit ingrijpend toenemen dan is er altijd de mogelijkheid om het betreffende ontwikkelgebied met voorrang tot uitvoering te brengen. Duidelijk is wel dat de ontwikkelgebieden die de eerste prioriteit hebben de meeste urgentie hebben om tot uitvoering te komen. Bovenstaande locaties betreffen onderzoeksgebieden. Als deze locaties tot uitvoering komen wordt daarover een samenwerkingsovereenkomst opgesteld tussen partijen. Van een samenwerkingsovereenkomst maakt een financiële paragraaf en exploitatieopzet onderdeel uit. De ontwikkelgebieden zijn bepaald als locaties waar door middel van de voorgenomen ontwikkelingen als beschreven in paragraaf 5.1 en 5.2 de transformatieopgave gerealiseerd zou kunnen worden. De transformatieopgave is hier niet alleen in kwantitatieve zin van belang (minder woningen) maar ook in kwalitatieve zin (andere typen woningen zoals zorggeschikte woningen). Welke vorm van transformatie voor een ontwikkellocatie aan de orde is, staat genoemd in de beschrijving van elke ontwikkellocatie in paragraaf 5.1 en 5.2 en in de prioriteringsmatrix in bijlage 1 op blz. 86. Pagina 69 van 90

74 Pagina 70 van 90

75 5.2 ONTWIKKELGEBIEDEN 1 E PRIORITEIT ( ) Op basis van het afwegingskader weergegeven in de prioriteringsmatrix hebben een aantal ontwikkelgebieden de eerste prioriteit gekregen. Dat betekent dat met deze ontwikkelgebieden de grootste bijdrage aan de diverse doelstellingen wordt gerealiseerd. Van deze ontwikkelgebieden met de eerste prioriteit staat hieronder kort beschreven aan welk doel of welke doelen het ontwikkelgebied bijdraagt, wat ze inhouden en welke randvoorwaarden voor de uitvoering zijn te benoemen. Bousberg Doel: reduceren bouwcapaciteit herinrichten landschap Voorgestelde maatregelen: aanpassing plan zodat netto toevoeging aantal woningen vermindert ten opzichte van de oorspronkelijke plannen. herinrichting plangebied waardoor reeds gerealiseerde en eventueel nog te realiseren woningen in omgeving worden ingepast en het gebied aangehaakt wordt bij de naastgelegen Brunssummerheide. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden: Zorgdragen voor goede aansluiting van de reeds gerealiseerde (en eventueel nog te realiseren) woningen op de nieuwe groenstructuur en op het reeds bebouwde gebied. Pagina 71 van 90

76 Streeperkruis Doel Verdunning en kwalitatieve aanpassing van de woningvoorraad. Creëren ruimte voor kruising drukke verkeersassen. Verbeteren oversteekbaarheid langzaam verkeer. Wegnemen verkeersknelpunten. Concentreren centrumgebied. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen en beperkte nieuwbouw. Onttrekken van commerciële ruimten in aanloopgebied. De kruising niet alleen verkeerskundig maar ook begeleidt met bebouwing vormgeven. Verbreden wegprofiel Heerlenseweg en Streeperstraat en bredere fietspaden op school / thuisroute. Aanleg parkeerruimte. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Zorgdragen voor voldoende ruimte voor autoverkeer en langzaam verkeer. Indien er nieuw gebouwd wordt, zoeken naar een markering van de kruising van verkeersassen. Nieuwbouw is beperkt mogelijk alleen daar waar het na sloop gewenst is om stedenbouwkundige redenen en om in de veranderende woningbehoefte te voorzien. Pagina 72 van 90

77 Centrum Schaesberg Doel Verbeteren verblijfskwaliteit kernwinkelgebied door toevoegen hoogwaardig verblijfsgebied. Verdunning van de woningvoorraad. Creëren ruimte voor langzaam verkeer langs bestaande wegprofielen. Verbeteren oversteekbaarheid langzaam verkeer. Concentreren en versterken kernwinkelgebied. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen. Onttrekken van commerciële ruimten in aanloopgebied. Inrichting nieuwe kwalitatief hoogwaardige centrale openbare ruimte direct grenzend aan het Kernwinkelgebied van Schaesberg. Bredere fietspaden langs de Hoofdstraat (school / thuisroute). Aanhaken bestaand fietsrouteknooppuntennetwerk op kernwinkelgebied. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Zorgvuldig afstemmen van de inrichting van de straten en plein (bestrating, profiel, straatmeubilair, groen). Zorg dragen voor afgestemde ruimte voor autoverkeer en langzaam verkeer op verkeersas door kernwinkelgebied. Mogelijk dat door de herinrichting er en spin-off ontstaat en dat winkeliers zelf het initiatief nemen de gevels van de bestaande panden te verbeteren. Pagina 73 van 90

78 Achter den Winkel Doel Reduceren bouwcapaciteit. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken aanpassing plan zodat netto toevoeging aantal woningen vermindert ten opzichte van de oorspronkelijke plannen. Herinrichting plangebied waardoor reeds gerealiseerde woningen in omgeving worden ingepast. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Zorg dragen voor goede aansluiting van de reeds gerealiseerde (en eventueel nog te realiseren) woningen op de nieuwe groenstructuur. Pagina 74 van 90

79 Wilhelminaberg Doel Versterken economie. Versterken toeristisch-recreatief profiel van Landgraaf. Voorgestelde maatregelen Doorontwikkeling van de Wilhelminaberg tot een toeristisch-recreatieve voorziening met regio-overstijgende uitstraling. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Uitvoeren conform in gang gezet plan. Zorg dragen voor afstemming voorgestelde ontwikkeling op bestaande functies en overige ontwikkelingen in park Gravenrode. Bijzondere aandacht voor potentieel duurzaam opwekken van energie. Pagina 75 van 90

80 De Kakert Doel Bijdrage aan de transformatieopgave. Vergroenen stedelijk gebied. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen. Eventueel gefaseerde uitvoering. Groene herinvulling vrijkomend terrein. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Buurt betrekken bij de invulling en herinrichting van het vrijkomend terrein met sober te beheren groen met functie voor de buurt (verblijf, spelen, anders ). Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Bij een eventuele gefaseerde uitvoering bij het ontwerp van de herinrichting rekening houden met eventuele vervolgfasen. Pagina 76 van 90

81 Omgeving Hoofdstraat Doel Zorgen voor voldoende aanbod zorggeschikte woningen irt. rijksbeleid van scheiden van wonen en zorg Aanpassen van de bestaande woningen aan de actuele en toekomstige vraag naar zorggeschikte woningen. Verbetering duurzaam woongenot voor senioren en zorgbehoevenden. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verbouwen van de woningen naar zorggeschikte woningen. Eventueel gefaseerde uitvoering van de verbouwwerkzaamheden. Na eventuele onttrekking van bestaande woningen mogelijkheid voor beperkte nieuwbouw met woningtypen waar tegen de tijd van de uitvoering behoefte aan is. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Bij realisatie van het project rekening houden met de omgeving van de gebouwen en de veranderde doelgroep (parkeren, groen). Bij een eventuele gefaseerde uitvoering bij ontwerp van de herinrichting van elke fase rekening houden met de eerste fase(n) en eventuele vervolgfase(n). Pagina 77 van 90

82 Langzaamverkeersroutes Zie voor het complete overzicht aan ontwikkellocaties voor de langzaamverkeersroutes de visiekaart op bladzijde 66. Doel Verbeteren verkeersveiligheid langzaam verkeer. Wegnemen verkeersknelpunten. Versterken toeristisch-recreatief profiel van Landgraaf. Voorgestelde maatregelen Aanpassen wegprofiel brug treinspoorkruising. Aanpassen wegprofiel en voorzien van vrij liggende fietspaden van (gedeelten van) de Hoofdstraat, Streeperstraat, Ruitersstraat, Heerlenseweg (met in verlengde Op de Heugden en de Hereweg), Stationsstraat en Dr. Calsstraat. Herinrichting als woonstraat van Wendelstraat en Hoofdstraat ten zuiden van de Einsteinstraat. School-thuis-route Schwartzemiggerweg (gelijkvloerse spoorkruisingen) en Dr. Calsstraat (tussen de Schwartzemiggerweg en de Einsteinstraat) Aanleg rotondes: o kruispunt Heerlenseweg Ruitersstraat - Streperplein o kruispunt Heerlenseweg Pasweg - Streeperstraat o Kruispunt Ruitersstraat - Streeperstraat o kruispunt Streeperstraat Stationsstraat - Spoorstraat o kruispunt Einsteinstraat - Minckelersstraat Vernieuwen fietspaden buitengebied m.n. Kaalweg, Delleweg en tussen Heerlenseweg en Palenbergerkerkpad. Herinrichting als woonstraat van Wendelstraat en Hoofdstraat ten zuiden van de Einsteinstraat Herinrichting als erftoegangsweg van Brandhofstraat, Kakertsweg en Heistraat/Kerkraderweg Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden Aanpassingen wegprofiel zoveel mogelijk meenemen bij andere projecten en ontwikkelingen als Streeperkruis (ontwikkelgebied 3) en Centrum Schaesberg (ontwikkelgebied 4) of verplaatsen / vergroten van Van Cranenbroek. Waar geen combinatie mogelijk is met een andere ontwikkeling of project oppakken als zelfstandige projectlocatie. Bij locaties op het tracé van de Ruggengraat de inrichtingsprincipes voor de Ruggengraat hanteren. Pagina 78 van 90

83 5.3 ONTWIKKELGEBIEDEN 2 E PRIORITEIT (NA 2020) Op basis van het afwegingskader weergegeven in de prioriteringsmatrix hebben een aantal ontwikkelgebieden de tweede prioriteit gekregen. Dat betekent dat deze ontwikkelgebieden weliswaar een bijdrage leveren aan één of meerdere doelstellingen maar dat er momenteel andere ontwikkelgebieden zijn waarvan de bijdrage groter is of tegen lagere kosten is te realiseren. Dit betekent dat er voor de ontwikkelgebieden van de tweede prioriteit in de periode voor 2020 vooralsnog geen inzet gaat plaatsvinden gericht op de uitvoering. De prioritering is echter niet in beton gegoten. Mocht er zich een wijziging in omstandigheden voordoen en in de toekomst de kans bestaan om een ontwikkelgebied met de tweede prioriteit relatief makkelijk tot uitvoering te krijgen of de urgentie van een ontwikkelgebied met de tweede prioriteit ingrijpend toenemen dan is er altijd de mogelijkheid om het betreffende ontwikkelgebied met voorrang tot uitvoering te brengen. Van deze ontwikkelgebieden met de tweede prioriteit volgt hieronder een korte beschrijving van doel of doelen waaraan het ontwikkelgebied bijdraagt, wat het ontwikkelgebied inhoudt en welke randvoorwaarden bij de uitvoering in acht zijn te nemen. Omgeving Romeinenplein, Doel Bijdrage aan de transformatieopgave. Vergroenen stedelijk gebied Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning in de woningvoorraad door het onttrekken van woningen. Mogelijkheid voor beperkte nieuwbouw langs de randen van de nieuwe openbare ruimte met woningtypen waar tegen de tijd van de uitvoering behoefte aan is. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden De buurt betrekken bij de invulling en herinrichting van het vrijkomend terrein met sober te beheren groen met functie voor de buurt (verblijf, spelen, parkeren, anders ). Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Mogelijkheid beperkte nieuwbouw inpassen in de nieuwe omgeving. Pagina 79 van 90

84 Zoekgebied creëren parkeerruimte Zie voor het complete overzicht aan zoekgebieden voor het creëren aan parkeerruimte in de woonwijken de visiekaart op bladzijde 66. Doel Verminderen parkeerdruk in dichtbebouwde buurten. Bijdrage aan verdunning van de woningvoorraad. Creëren van open ruimten in stedelijk gebied. Voorgestelde maatregelen Kleinschalige verdunning door het gericht onttrekken van woningen. Herinvulling vrijkomend terrein met groen aangeklede parkeerruimte voor omwonenden. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden De buurt betrekken bij de invulling en herinrichting van het vrijkomend terrein. Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Pagina 80 van 90

85 Stationsomgeving Doel Verbeteren gebruiksmogelijkheid treinstation door vergroten parkeerterrein. Bijdrage aan de transformatieopgave. Voorgestelde maatregelen: Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen. Vergroten bestaande parkeerruimte tbv. treinreizigers Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden: Aandacht voor groen aangeklede inrichting van het nieuwe parkeerterrein. Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Pagina 81 van 90

86 Omgeving Kochstraat Doel Bijdrage aan de transformatieopgave. Vergroenen stedelijk gebied Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen. Eventueel gefaseerde uitvoering. Groene herinvulling vrijkomend terrein. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden De buurt betrekken bij de invulling en herinrichting van het vrijkomend terrein met sober te beheren groen met functie voor de buurt (verblijf, spelen, anders ). Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Bij een eventuele gefaseerde uitvoering bij ontwerp van de herinrichting van elke fase rekening houden met de eerste fase(n) en eventuele vervolgfase(n). Pagina 82 van 90

87 t Eikske Doel Bijdrage aan de transformatieopgave. Vergroenen stedelijk gebied. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen. Groene herinvulling vrijkomend terrein. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden: De buurt betrekken bij de invulling en herinrichting van het vrijkomend terrein met sober te beheren groen met functie voor de buurt (verblijf, spelen, anders ). Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Bij een eventuele gefaseerde uitvoering bij ontwerp van de herinrichting van elke fase rekening houden met de eerste fase(n) en eventuele vervolgfase(n). Pagina 83 van 90

88 Mijnbuurt Doel Bijdrage aan de transformatieopgave. Vergroenen stedelijk gebied. Voorgestelde maatregelen Onderzoeken van de mogelijkheden tot verdunning van het gebied door het onttrekken van woningen. Herinvulling vrijkomend terrein met groen en parkeergelegenheid. Voorgestelde ruimtelijke randvoorwaarden De buurt betrekken bij de invulling en herinrichting van het vrijkomend terrein met sober te beheren groen met functie voor de buurt (verblijf, spelen, parkeren, anders ). Zorg dragen voor aanhaken resterende woningen op de nieuwe openbare ruimte. Bij een eventuele gefaseerde uitvoering bij ontwerp van de herinrichting van elke fase rekening houden met de eerste fase(n) en eventuele vervolgfase(n). Pagina 84 van 90

89 Pagina 85 van 90

90 BIJLAGE 1: MATRIX PRIORITERING ONTWIKKELINGSGEBIEDEN project korte beschrijving bijdrage aan doelstellingen langzaamverkeersroutes verbeteren langzaamverkeersroutes binnen de bebouwde kom, fiets en wandelroutes in het buitengebied en aanhaken fietsknooppunten netwerk aan het kernwinkelgebied lopend project lopend project score verbeteren verkeersveiligheid, versterken kernwinkelgebied en toeristisch recreatief profiel deels 1 urgentie urgentie score binnen de bebouwde kom hoge urgentie, ivm. doelstelling verkeersveiligheid 2 Bousberg verminderen bouwcapaciteit, herinrichting landschap bijdrage aan de transformatieopgave ja ivm. lopende woningvoorraad ja 2 planontwikkeling 2 Centrum Schaesberg verbetering verblijfsklimaat kernwinkelgebied door sloop woningen en commerciële ruimte en inrichting met kwalitatief groen versterken economie door verbeteren verblijfskwaliteit kernwinkelgebied, verbeteren gebruik bestaande voorzieningen + verbeteren verkeersveiligheid nee ja, ivm. bijdrage aan verschillende doelstellingen versterken kernwinkelgebied, verkeersveiligheid en 0 transformatie woningvoorraad 2 Achter den Winkel reduceren bouwcapaciteit, herinrichting terrein bijdrage aan de transformatieopgave ja, ivm. lopende woningvoorraad ja 2 planontwikkeling 2 Wilhelminaberg Streeperkruis De Kakert Omgeving Hoofdstraat Omgeving Kochstraat Stationsomgeving Omgeving Romeinenplein toeristisch recreatieve doorontwikkeling Wilhelminaberg wegnemen commerciële panden in aanloopgebied en woningen tbv. verbetering druk verkeersknelpunt, verbreden wegprofiel en beperkte nieuwbouw aandachtsgebied transformatieopgave versterken economie door verdere ontwikkeling Wilhelminaberg met aantrekkende werking voor bezoekers ja 2 beperken aanloopgebied Centrum, verbeteren verkeersveiligheid rond een van Landgraafs grootste verkeersknelpunten, verbreden smalle wegprofielen hoofdaders nee 0 ja, ivm. lopende planontwikkeling 2 ja, ivm bijdrage aan verschillende doelstellingen verkeersveiligheid, versterken economie kernwinkelgebied en transformatie medium ivm. doelstelling woningvoorraad 2 transformatie woningvoorraad, bijdrage aan de transformatieopgave leefbaarheidsissues en woningvoorraad nee 0 gemengd bezit huur / koop 1 Zorgen voor voldoende zorggeschikt aanbod irt. beleid scheiden wonen en zorg voldoende passend woningaanbod voor senioren en zorgbehoevenden ja urgentie vanwege de ontwikkelingen op het gebied 1 van scheiden van wonen en zorg 1 medium ivm. doelstelling bijdrage aan de transformatieopgave transformatie woningvoorraad, aandachtsgebied transformatieopgave woningvoorraad, vergroening van de buurt nee 0 leefbaarheidsissues 1 aandachtsgebied transformatieopgave, vergroten parkeercapaciteit tbv. treinstation aandachtsgebied transformatieopgave bijdrage aan de transformatieopgave woningvoorraad, vergroening van de buurt, versterken aantrekkelijkheid Landgraaf voor werkenden door verbeteren parkeervoorzieningen nee 0 medium, ivm bijdrage aan verschillende doelstellingen versterken economie en transformatie woningvoorraad 1 medium ivm. doelstelling transformatiewoningvoorraad, bijdrage aan de transformatieopgave + leefbaarheidsissues en nieuwbouwmogelijkheid nee 0 gemengd bezit huur / koop 1 zoekgebieden creëren parkeerruimte creëren van ruimte in dichtbebouwde woonwijken om de hoge parkeerdruk op straat te verlichten medium ivm. de doelstelling verbeteren verkeersveiligheid, versterken leefbaarheid in de buurten nee verbeteren verkeersveiligheid 0 in de buurt 1 t Eikske aandachtsgebied transformatieopgave bijdrage aan de transformatieopgave woningvoorraad, vergroening van de buurt nee 0 laag 0 Mijnbuurt aandachtsgebied transformatieopgave bijdrage aan de transformatieopgave woningvoorraad, vergroening van de buurt nee 0 laag 0 Pagina 86 van 90

91 project krimp gerelateerd krimp gerelateerd score effect op identiteit effect op identiteit score effect op waardecreatie effect op waardecreatie, score effect op leefbaarheid effect op leefbaarheid, score langzaamverkeersroutes gering, wel meer ouderen als deelnemer langzaamverkeer sterke bijdrage aan toeristisch recreatief profiel 1 van de gemeente sterke bijdrage aan toeristisch recreatief profiel van de gemeente, versterking aantrekkelijkheid voor bezoekers en 2 eigen inwoners verkeersveiligheid en betere toegankelijkheid buitengebied vergroot de 2 leefbaarheid 2 Bousberg Centrum Schaesberg ja er worden woningen niet gerealiseerd 2 weinig tot geen effect 0 positief effect op omgeving 1 kanalisering vraag 1 aantrekkelijk en goed functionerend ja er worden beperkt woningen gesloopt kernwinkelgebied van belang voor goed functionerende economie 2 in Schaesberg draagt bij aan een beter kernwinkelgebied, betere bereikbaarheid, waardecreatie 2 vastgoed, winkels en woningen groot, door bijdrage aan 2 meerdere doelstellingen 2 kanalisering vraag en Achter den Winkel ja er worden woningen niet gerealiseerd 2 weinig tot geen effect 0 positief effect op omgeving herinrichting lang 2 braakliggend terrein 1 Wilhelminaberg nee zeer groot effect op de identiteit van Landgraaf en Parkstad, versterking van de 0 economische vitaliteit draagt bij aan een betere voorzieningen, sterkere economie, waardecreatie 2 bestaand vastgoed verbeterd voorzieningenniveau, ontwikkeling is wens van 1 de inwoners 2 Streeperkruis De Kakert ja er worden woningen gesloopt + beperkte nieuwbouwmogelijkheid 2 draagt bij aan een sterker entree van Landgraaf en kruising van belangrijke verkeersassen kernwinkelgebied, betere bereikbaarheid, waardecreatie bestaand 2 vastgoed groot, door bijdrage aan 2 meerdere doelstellingen 2 ja er vindt verdunning plaats 2 opwaardering van de buurt draagt bij aan waardecreatie vastgoed in 1 de omgeving verbeterde woonomgeving, tegengaan verloedering, aanpak 2 sociale issues, groen 2 Omgeving Hoofdstraat deels, ivm. toenemende vergrijzing 1 weinig tot geen effect draagt bij aan waardecreatie van 0 bestaand vastgoed verbetering duurzaam woongenot voor senioren 1 en zorgbehoevenden 1 Omgeving Kochstraat ja 2 weinig tot geen effect geringe bijdrage aan waardecreatie van 0 bestaand vastgoed verbeterde woonomgeving, tegengaan 1 verloedering 2 Stationsomgeving ja enig effect door belang goed benutbaar treinstation voor aantrekkelijkheid van 2 Landgraaf voor werkenden draagt bij aan een betere bereikbaarheid, geringe bijdrage aan 1 waardecreatie van bestaand vastgoed verbeterde woonomgeving, tegengaan verloedering, bijdrage aan 1 meerdere doelstellingen 1 draagt bij aan waardecreatie vastgoed in Omgeving Romeinenplein ja 2 weinig tot geen effect 0 de omgeving 1 zoekgebieden creëren parkeerruimte beperkt effect door kleinschalig wegnemen woningen 1 weinig tot geen effect 0 geringe bijdrage aan waardecreatie van t Eikske ja 2 weinig tot geen effect 0 verbeterde woonomgeving, tegengaan verloedering 1 toenemende verkeersveiligheid en minder auto's in de geringe bijdrage aan waardecreatie van woonstraten vergroot de bestaand vastgoed 1 leefbaarheid 2 verbeterde woonomgeving, tegengaan bestaand vastgoed 1 verloedering 1 verbeterde Mijnbuurt ja 2 weinig tot geen effect geringe bijdrage aan waardecreatie van 0 bestaand vastgoed woonomgeving, tegengaan 1 verloedering 1 Pagina 87 van 90

92 project maatschappelijk draagvlak maatschappel ijk draagvlak, score investering versus effect investering versus effect, score bijkomende effecten bijkomende effecten, score totaal score risico eindscore profiel deelproject relatieve geringe investering, langzaamverkeersroutes wens van de inwoners 2 groot effect 2 gezondheidseffecten door veilige langzaamverkeersroutes Bousberg bijdrage transformatieopgave relatief geringe investering, groot geen nieuwe uitbreidingslocatie, zonder sloop 2 effect 2 behoud groen Centrum Schaesberg meer lucht en openheid in draagt bij aan wens voor aantrekkelijker kernwinkelgebied en verbetering verblijfskwaliteit 2 grote investering, groot effect kernwinkelgebied met doorgaande verkeersroute en versterken zichtbaarheid 2 cultuurhistorie Achter den Winkel Wilhelminaberg bijdrage transformatieopgave zonder sloop relatief geringe investering, groot 2 effect versterken groen in bebouwd 2 stedelijk gebied grote imago effect voor Landgraaf en Parkstad Limburg te ontwikkeling is wens van de relatief geringe investering, groot verwachten van deze inwoners 2 effect 2 ontwikkeling Streeperkruis De Kakert Omgeving Hoofdstraat Omgeving Kochstraat Stationsomgeving draagt bij aan wens voor aantrekkelijker kernwinkelgebied en verbetering verkeersveiligheid 2 grote investering, groot effect 2 versterken uitstraling entree van Landgraaf wegnemen leefbaarheidsissues draagt bij aan versterking terugverdienmogelijkheid en meer ruimte in de buurt, buurt als geheel 2 investering, groot effect 2 versterken groenstructuur urgentie van de huisvestingsvraag vanuit senioren en zorgbehoevenden 2 rendabele investering, groot effect 2 draagt bij aan vergroening van de buurten en verminderen grote investering, voornamelijk leefbaarheidsissues 2 getalsmatig effect 0 bestaansrecht tegenovergelegen Dr. Calshof en overige centrumvoorzieningen versterkt verbetering leefbaarheidsissues in delen van de buurt draagt bij aan een betere bereikbaarheid en gebruik treinstation, wens van de inwoners 1 grote investering, groot effect draagt in enige mate bij aan verbetering woonkwaliteit heel Schaesberg door betere 1 gebruiksmogelijkheid station Omgeving Romeinenplein draagt bij aan vergroening en nieuwbouwmogelijkheid van verdunning in de buurt 2 grote investering, groot effect 1 woningtypen waar vraag naar is zoekgebieden creëren parkeerruimte t Eikske minder auto's in de woonstraten is wens van de bewoners 2 grote investering, relatief gering effect 0 nauwelijks draagt bij aan vergroening van grote investering, voornamelijk verbetering leefbaarheidsissues de buurten 1 getalsmatig effect 0 in delen van de buurt Mijnbuurt draagt bij aan vergroening van grote investering, voornamelijk de buurten 1 getalsmatig effect 0 nauwelijks Pagina 88 van 90

93 Pagina 89 van 90

94 Dit document is mogelijk gemaakt door: Projectleiding: Teksten: Winand van der Kooij Winand van der Kooij Tim Vaessen Wim Neelis Peter Paul Heijnsdijk Gaby Spaan Sven Kockelkorn Ed Claessen Ivo Brabants Ritsert Inia Ruud Roos Bijdragen HEEMwonen: Foto s: Kaartmateriaal: Opmaak en druk: Edward Steendam Mark Lentz Maurice Caris Michiel Wauben fotoclub Light Art en gemeente Landgraaf Inge van der Burgt Bart van der Sterren Marlies Keybeck Peter Zirbi Pagina 90 van 90