cursus: Ondersteuning ontwikkelingstaken

Transcriptie

1 cursus: Ondersteuning ontwikkelingstaken

2 > Inhoud > Over deze cursus 3 > Van geboorte tot peuter 5 > Van peuter tot kleuter 8 > Van schoolkind tot puber 10 > Van puber tot volwassene 13 > Ondersteuning van ontwikkelingstaken 16 > Reflectie 19 > Theoriebron 1: Ontwikkelingstaken 21 > Theoriebron 2: Verstoorde ontwikkeling 25 > Werkmodel: Activiteitenplan 28 > Werkmodel: Studieplanning 30 > Beoordeling 31 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Daphne de Fockert en ROC Mondriaan Ondersteuning ontwikkelingstaken Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruur de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2012 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 > Over deze cursus Een kind ontwikkelt zich onder andere door te werken aan ontwikkelingstaken. In deze cursus ga je je verdiepen in ontwikkelingstaken. Wat houden ontwikkelingstaken in? Wanneer vinden ze plaats? Wat is de consequentie als kinderen ontwikkelingstaken niet goed (kunnen) volbrengen? Hoe kun jij een kind helpen zodat het rustig verder kan gaan met het ontwikkelingsproces? Doelstellingen Je kunt benoemen wat een ontwikkelingstaak is. Je kunt benoemen welke ontwikkelingstaken bij welke leeftijdsfase horen. Je kunt de taak van de opvoeders benoemen bij ontwikkelingstaken. Je kunt benoemen wat de gevolgen zijn van het niet goed volbrengen van ontwikkelingstaken. Je kunt een kind ondersteunen bij zijn ontwikkelingstaken. Je kunt een activiteitenplan maken voor de ondersteuning van ontwikkelingstaken Beoordeling Je wordt op verschillende punten beoordeeld. Kijk voor deze punten achter in dit boek. Belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen nette uitwerking van de opdrachten voorlicht voor jongeren van 15 à 16 jaar oud stappenplan voor vier activiteiten. Je toekomstige collega Naam: Esther Lammers Leeftijd 33 Werkzaam als: Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in zijn werk: Uitdaging in zijn werk: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan wil je werken: Begeleider bij woongroep t Stoepje Acht begeleiders en een teamleider Jongeren met een licht verstandelijke beperking begeleiden in hun woonomgeving. Helpen met de verzorging, maar ook jongeren leren hoe ze voor zichzelf kunnen zorgen. Aandacht voor de jongeren hebben en hen begeleiden met hun mogelijkheden. Jongeren met heel verschillende achtergronden en karakters vreedzaam laten samenwonen. Er moeten meer faciliteiten komen waarmee de jongeren echt leren om voor zichzelf te zorgen. Toen ik hier net kwam werken, zat er een meisje op de groep dat verbaal erg sterk was. Ik kreeg daardoor de indruk dat ze een begeleider was en ik besprak bijna met haar dossiers! Gelukkig kwam er op tijd een collega die me ervan weerhield. Ik wil graag een programma opzetten, waarbij de oudere jongeren op de groep meer verantwoordelijkheid krijgen bij de huishoudelijke taken. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Beroepsproduct 1: Voorlichting Dit beroepsproduct inleveren voor: Jullie gaan een voorlichting maken voor jongeren van 15/16 jaar oud. Jullie kunnen kiezen uit seksuele voorlichting of een voorlichting over gebruik van drugs en alcohol. Mochten jullie een goed idee hebben over een ander onderwerp, dan kun je dit met de docent overleggen. Deze voorlichting kun je maken met bijvoorbeeld PowerPoint. Processtappen voorlichting Maak een planning en een taakverdeling. Kies het onderwerp van de voorlichting. Bedenk welke middelen je bij de voorlichting zou gebruiken (zoals condooms en dergelijke) ter ondersteuning van je verhaal. Ontwerp je PowerPoint-presentatie (maak hiervoor ook gebruik van de ontwikkelingstaken. Hoe reageren pubers? Hoe gaan pubers om met deze onderwerpen? Maak je presentatie. Laat elke processtap beoordelen door de docent voordat je begint aan de volgende stap Eisen aan de voorlichting Voorlichting is geschikt voor jongeren van 15 à 16 jaar. De voorlichting gaat over seksuele voorlichting of gebruik van alcohol en drugs. De voorlichting is aantrekkelijk vormgegeven. In de voorlichting is er een duidelijk relatie met de ontwikkelingstaken gemaakt. Beroepsproduct 2: Activiteitenboekje Dit beroepsproduct inleveren voor: Jullie gaan vier activiteiten bedenken voor een kamp voor kinderen of pubers met een gestoorde ontwikkeling (zie theoriebron). De activiteiten die jullie bedenken moeten aansluiten bij de ontwikkelingstaken van schoolkinderen of pubers. Jullie maken van elke activiteit een concept, daarin geef je aan welke ontwikkelingstaken je wilt ondersteunen met de activiteit. Een activiteit werk je in een stappenplan uit tot een uitvoerbare activiteit. Voeg de stappenplannen samen tot een kampboekje. Processtappen kampboekje: Maak een taakverdeling en een planning. Kies een doelgroep. Beschrijf de activiteiten. Maak een stappenplan van een activiteit. Maak een kampboekje van de activiteiten. Laat elke processtap beoordelen door de docent voordat je aan de volgende stap begint Werkmodel: Samenwerkingscontract Maak een planning voor deze cursus. Maak eerste een planning voor de beroepsproducten. Werkmodel: Cursusplanning op Werkmodel: Activiteitenplan Theoriebron 2: Verstoorde ontwikkeling Eisen aan het kampboekje De activiteiten zijn uitgewerkt in een stappenplan. De activiteiten sluiten aan bij de ontwikkelingstaken van schoolkinderen of pubers. Bij elke activiteit staat aangegeven welke ontwikkelingstaken worden ondersteund. 4 Ondersteuning ontwikkelingstaken

5 > Van geboorte tot peuter Doelstellingen Je kunt de definitie van ontwikkelingstaak benoemen. Je kunt de ontwikkelingstaken van de babyperiode benoemen. Je kunt ondersteuningsactiviteiten/handelingen tijdens de babyperiode benoemen en uitvoeren. Je kunt afwijkingen in de ontwikkeling tijdens de babyperiode benoemen en herkennen. Je kunt de taak van de opvoeder bij de ontwikkelingstaken benoemen en uitvoeren. Opdracht 1: Definitie ontwikkelingstaak Beschrijf het begrip ontwikkelingstaak. Theoriebron 1: Ontwikkelingstaken Opdracht 2: Ontwikkelingstaken babyperiode Noem de twee ontwikkelingstaken in de babyperiode. 1 2 Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 Opdracht 3: De taak van de opvoeder Geef bij beide ontwikkelingstaken drie voorbeelden hoe je als opvoeder de baby kunt ondersteunen bij het volbrengen hiervan. Ontwikkelingstaak 1: Ontwikkelingstaak 2: Opdracht 4: Ontwikkelingstheorieën Bij ontwikkelingspsychologie zijn Maslow, Bowlby en Pikler besproken. Geef van vijf voorbeelden per ontwikkelingstaak aan of ze aansluiten bij deze theorieën. Daarnaast geven jullie aan wat er hetzelfde of anders is. Voorbeeld Sluit wel of niet aan? Waarom? 6 Ondersteuning ontwikkelingstaken

7 Opdracht 5: Casus Danny Danny zijn ontwikkeling verloopt niet zo vlot als bij andere kinderen. Hij heeft een gestoorde gehechtheidrelatie met zijn ouders. Schrijf een verslag van maximaal 1 A4tje hoe jij denkt dat die storing is ontstaan en hoe de ouders deze relatie kunnen verbeteren zodat Danny zich verder kan ontwikkelen. Theoriebron 2: Verstoorde ontwikkeling Casus: Danny is een baby van 1 jaar oud, zijn ouders zijn begin 20 en Danny is hun eerste kind. Danny was niet gepland en werd geboren toen zijn ouders nog aan het studeren waren. Zij woonden samen in een studentenflat, waar geen plaats was voor de baby. Vader is meer gaan werken en moeder heeft haar studie tijdelijk stopgezet. Vlak voor de geboorte van Danny trokken ze in een nieuw huis en de babykamer was pas af toen Danny drie maanden oud was. Danny was bij de geboorte een gezonde jongen en alles was in orde, maar de bevalling was zwaar en er moest nog veel aan het huis gebeuren. Vader was veel weg vanwege de studie en zijn werk en moeder kreeg niet de rust om bij te komen van de bevalling. Ze was erg moe en speelde weinig met Danny. Tijdens het eerste half jaar kreeg Danny eigenlijk alleen aandacht op de momenten dat hij moest eten, drinken of een schone luier nodig had. Danny wordt hierdoor een stille baby, die weinig dingetjes doet. Hij gaat pas heel laat kruipen en huilt meteen als zijn moeder uit de kamer gaat. Ook als er een oppas is, blijft hij huilen tot zijn moeder terugkomt. En is zelfs dan nog lang onrustig en gaat moeilijk slapen. De ouders van Danny maken zich zorgen over zijn ontwikkeling. Ze willen hem graag helpen maar weten niet hoe ze dit moeten aanpakken. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 > Theoriebron 1: Ontwikkelingstaken Mensen ontwikkelen zich gedurende hun hele leven. Deze ontwikkeling is onder te verdelen in leeftijdsfasen. Bij elke leeftijdsfase horen ontwikkelingstaken. Een ontwikkelingstaak is iets wat je op een bepaalde leeftijd moet leren. Hierdoor kun je je weer verder ontwikkelen. Ontwikkelingstaken zijn soms op te delen in verschillende vaardigheden. Daarom kan het zijn dat ontwikkelingstaken bij verschillende leeftijdsfasen terugkomen, maar dat je wel andere vaardigheden moet leren. Een ontwikkelingstaak is dus een taak voor het kind zelf, maar de opvoeders en de omgeving spelen wel degelijk een rol. Voor een normale ontwikkeling is het van belang dat een kind zich veilig en geliefd voelt. Als een kind zich onveilig voelt, zal het zich ook minder gauw ontwikkelen. Ontwikkelingstaken 0-2 jaar De babyperiode Een baby heeft twee belangrijke ontwikkelingstaken: Een veilige gehechtheidsrelatie opbouwen Een gehechtheidsrelatie opbouwen doet iedere baby, maar dat wil niet zeggen dat iedere baby een veilige gehechtheidsrelatie opbouwt. Dit is afhankelijk van de opvoeder(s). Hoe veiliger en betrouwbaarder de opvoeder is, hoe blijer het kind is en zal blijven. Hierin is dus een belangrijke rol weggelegd voor de opvoeders. Door het kind te accepteren, er vaak te zijn en het kind positieve aandacht te geven, helpt de opvoeder het kind bij zijn ontwikkelingstaak. Zich vrij en zelfstandig leren bewegen Een kind leert bijna alles door zichzelf te bewegen en te beseffen dat het een eigen lichaam heeft. Naarmate een kind zich lichamelijk ontwikkelt, gaat het zijn omgeving onderzoeken. Hierdoor leert het dat het dingen kan vastpakken en ontwikkelt het zich verder. Hierbij is het van belang dat de omgeving geschikt en veilig is voor een kind. Daarnaast moet een omgeving uitdagend zijn, nieuwe dingen bieden om te ontdekken. Als een omgeving niet uitdagend genoeg is, of als de opvoeders het kind uit angst tegenhouden, zal het kind sneller bang worden en minder gaan bewegen. Uitgeverij Edu Actief b.v. 21

9 Ontwikkelingstaken 2-4 jaar De peuterperiode 1. Rond het tweede jaar leert een kind dat iets wat je niet ziet, wel bestaat. Als de opvoeder weggaat, weet het kind dat deze nog wel bestaat. 2. Door imitatie leert een kind langzaam praten. Een kind gaat woorden nazeggen en dingen noemen. Als ze dingen noemen, kijken ze of ze ook krijgen wat ze noemen. 3. Peuters gaan hun ouders helpen met klusjes, dit vinden ze leuk. In een doen-alsof-spel gaan ze hun ouders nadoen. Ze krijgen door dat dingen soms anders gaan dan normaal en beginnen gewoontes aan te leren. 4. In deze leeftijdsfase begint ook de zindelijkheidstraining. Het begint met het nadoen van op het toilet gaan, maar kinderen gaan ook voelen dat ze moeten plassen en leren zich beheersen. Peuters leren dat ze niet aan sommige dingen mogen zitten of dat ze die niet mogen pakken. Hiermee begint de gewetensontwikkeling. Maar een kind van 3 jaar voelt zich nog niet schuldig. Als niemand weet dat je iets verkeerd gedaan hebt, is dat niet erg. Pas als iemand zegt dat het verkeerd is, is het verkeerd. 5. Rond het 3e jaar begint het autonomiegevoel zich te ontwikkelen. Het kind leert 'ik' zeggen, leert dat het een vrije wil heeft en leert voor zichzelf opkomen. Deze periode noemen we ook wel de peuterpuberteit. Daarnaast leert het echter ook verder te vertrouwen op zijn opvoeders. Ze leren te overleggen, hoe ze hun zin krijgen en wanneer ze niks mogen. 6. Peuters leren ook met andere kinderen om te gaan. Eerst spelen ze naast elkaar, maar langzaamaan gaan ze meer met elkaar praten en spelen. Ze moeten dan ook leren overleggen en samen delen. 7. Een peuter leert het verschil tussen jongens en meisjes en weet wat hij zelf is. Voor de opvoeders is het van belang dat ze met het kind blijven communiceren. Kinderen begrijpen nog niet zo veel en alles moet dus goed en duidelijk uitgelegd worden. Het is belangrijk om te vertellen waarom sommige dingen niet en andere dingen juist wel mogen. De manier waarop je kinderen duidelijk maakt wat wel en niet mag, is belangrijk, want een kind doet alles na. Als je schreeuwt tegen het kind, zal het kind gaan schreeuwen. En als je slaat, zal ook het kind gaan slaan. Ontwikkelingstaken 4-12 jaar De schoolkindperiode Deze periode kan onderverdeeld worden in de kleuterperiode (4-6 jaar) en de basisschoolkindperiode (6-12 jaar). De ontwikkelingstaken in deze periodes zijn hetzelfde, maar het schoolkind zal verder zijn dan de kleuter. 1. Kinderen leren in deze periode rekening houden met anderen. Ze gaan oordelen vormen en handelingen plannen, mede op basis van belangen van anderen. Ze moeten sociale vaardigheden leren, zodat ze steeds zelfstandiger met leeftijdsgenoten kunnen omgaan. 2. Het schoolkind vergroot zijn onafhankelijkheid ten opzichte van zijn opvoeders. Het gaat steeds meer zelfstandiger doen en voor zichzelf zorgen. Daarover gaan ze ook afspraken maken. Dit kan alleen maar als de opvoeders het kind de ruimte geven en niet constant in de buurt zijn. 3. In deze periode gaan de kinderen naar school. Ze leren mee te doen in het basisonderwijs om vaardigheden en kennis op te doen waarmee ze in de maatschappij kunnen functioneren. Ze leren te leren, ze leren een werkhouding te hebben en om te gaan met iemand die leidinggeeft. 4. Het aangaan en onderhouden van (vriendschappelijke) contacten met leeftijdsgenoten begint in deze periode. Eerst zullen ouders speelafspraken maken, maar kinderen worden steeds zelfstandiger en gaan deze zelf maken naarmate ze ouder worden. 5. Een kind leert steeds meer verantwoordelijkheid te nemen in het huishouden, zowel voor klusjes als afwassen en de kamer opruimen als voor het omgaan met broertjes en zusjes. Ze leren hiermee verantwoordelijk te worden voor het huishouden. Door samen te leven met broertjes en zusjes kunnen ze sociale weerbaarheid oefenen. 22 Ondersteuning ontwikkelingstaken

10 6. Op de eerste schooldag zal de opvoeder het kind zelf naar school brengen, maar ook hierin zal het kind steeds zelfstandiger worden. Het leert zelf naar school te gaan door te lopen of te fietsen en het leert gebruik te maken van het openbaar vervoer. Stap voor stap gaat het kind steeds vaker en steeds verder alleen weg. Daarnaast zal het kind steeds meer zelfstandig gebruik gaan maken van andere basale infrastructuren, zoals telefoon en internet. Om in steeds meer vrijheid gebruik te kunnen maken van bijvoorbeeld communicatiemiddelen, is het belangrijk dat de sociale weerbaarheid meegroeit. 7. Kinderen worden steeds meer verantwoordelijk voor hun eigen veiligheid en gezondheid. De sociale weerbaarheid is ook hier weer van belang, maar het is ook belangrijk dat een kind zijn eigen keuzes leert maken. Buiten spelen en sporten zijn hiervoor belangrijk, want daardoor leert een kind zijn eigen lichaam en de grenzen daarvan kennen. Voor de opvoeder is het in deze periode belangrijk om te leren het kind los te laten. Het is belangrijk om te blijven overleggen en dingen uit te leggen, maar de opvoeder zal het kind ook ruimte moeten geven om met leeftijdsgenoten om te gaan. Het is daarnaast belangrijk om steun te bieden en de autonomie van het kind te respecteren. Ontwikkelingstaken jaar De puberperiode 1. De puber wordt steeds minder afhankelijk van de opvoeder en gaat zijn eigen plek bepalen in het gezin en de familie. Hierdoor veranderen relaties met familieleden en de positie tegenover de ouders. 2. In deze periode blijft onderwijs een belangrijke rol spelen. Jongeren doen kennis en vaardigheden op om een opleiding te gaan volgen of aan het werk te gaan. Ze gaan hierin hun eigen keuzes maken. 3. Jongeren spelen niet meer, althans we noemen dat niet meer zo. Maar dat betekent niet dat ze geen leuke dingen doen. Ze gaan activiteiten ondernemen en de vrije tijd zinvol doorbrengen, zonder dat daaraan verplichtingen hangen. 4. De verantwoordelijkheid in het huishouden wordt in deze periode steeds groter. Jongeren gaan zich voorbereiden op een eigen huishouden en gaan zich oriënteren op een eigen woonplek. 5. Hoe ouder de jongere wordt, hoe meer hij te maken zal krijgen met autoriteit en instanties. Hiermee zal hij moeten leren omgaan. Ze zullen moeten accepteren dat er instanties en personen zijn die iets over je te zeggen hebben en dat er regels en Uitgeverij Edu Actief b.v. 23

11 afspraken gelden in de maatschappij. Ze zullen echter ook leren om binnen geldende normen, waarden en regels voor zichzelf op te komen. 6. De puber zal steeds meer zelf zorgen dragen voor zijn eigen gezondheid en uiterlijk. Werd het schoolkind nog naar de kapper gestuurd, een puber gaat zelf. Hij leert zich een uiterlijk aan te meten waarbij hij zich prettig voelt. Daarnaast leert de puber zorg te dragen voor goede voeding en een goede conditie en zal hij overmatige risico s leren vermijden. 7. De sociale contacten en vriendschappen in deze periode worden dieper en beter onderhouden. Ze stellen zich open voor vriendschappen en leren vertrouwen geven en nemen. Ze leren elkaar te accepteren. Daarnaast zullen ze ook meer oog krijgen voor wat contacten met anderen kan opleveren. 8. In de puberteit ontdekken jongeren wat mogelijkheden zijn in intieme en seksuele relaties. Voor de opvoeders geldt dat hun rol verandert. In de voorgaande periodes was de taak om te beschermen het belangrijkst, maar nu zullen de opvoeders meer dan ooit de puber moeten gaan steunen. Ze zullen de puber de ruimte moeten geven om steeds meer eigen keuzes te maken en om werkelijk te leren om voor zijn eigen veiligheid en gezondheid te zorgen. De puber zal hiervoor risicovolle situaties opzoeken en risicovol gedrag gaan vertonen. Het is belangrijk dat ze leren hun eigen oplossing te vinden, hoe moeilijk opvoeders dit ook vinden. Ontwikkelingsfasen onderverdeeld in verschillende gebieden Lichamelijk/ motorisch Cognitief Emotioneel Sociaal Baby (0-18 mnd) beheersen van spieren ooghandcoördinatie ervaringsleren, herhalingsleren en imiterend leren geen ik-besef eigen temperament lichaamstaal om contact te maken Dreumesen (18 mnd-2 jaar) lopen spieren worden sterker verbanden leggen onderscheid maken tussen zaken beweeglijker imiteren zelf onderzoeken naast elkaar spelen hechting aan volwassenen en leeftijdsgenoten Peuters (2-4 jaar) grove en fijne motoriek ontwikkelen zich snel zindelijk worden concreet denken magisch/animistis ch denken ik-besef koppigheid egocentrisme legt contacten nog geen sociaal gedrag Kleuters (4-6 jaar) grove en fijne motoriek lichaam onder controle fantasie jokken wil bij een groep horen imiteren sociaal gedrag in spel Schoolkind (6-12 jaar) lichamelijke groei start sneller bij meisjes dan bij jongens realistisch denken abstract denken logisch denken leergierig inzicht in relaties en gevoelens peergroup Puber (12-16 jaar) sterke groei onhandig en klungelig hormonale veranderingen abstract denken brede interesse goed geheugen ziet gevolgen van daden zoeken naar eigen normen en waarden onzekerheid opstandig vrienden worden steeds belangrijker moeilijk verplaatsen in anderen 24 Ondersteuning ontwikkelingstaken

12 > Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: 3Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname Proces beroepsproduct 1 Eisen Beroepsproduct 1 Proces beroepsproduct 2 De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Voorlichting Er is een taakverdeling en planning gemaakt. Er is een samenwerkingscontract gemaakt. Er is een onderwep gekozen Ontwerp van de presentatie gemaakt. Presentatie/voorlichting gemaakt. Voorlichting Voorlichting geschikt voor jongeren van 15 á 16 jaar. Voorlichting gaat over het afgesproken onderwerp (seksuele voorlichting of drugs en alcohol gebruik) Voorlichting is aantrekkelijk vormgegeven. In de voorlichting wordt er een duidelijke relatie met de ontwikkelingstaken gemaakt. Activiteitenboekje Er is een taakverdeling en planning gemaakt. Er is een samenwerkingscontract gemaakt. Er is een doelgroep gekozen De activiteiten zijn volgens een stappenplan beschreven. De stappenplan zijn samengevoegd Uitgeverij Edu Actief b.v. 31

13 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Eisen Beroepsproduct 1 Actieve deelname in de les Activiteitenboekje Activiteiten uitgewerkt (in duidelijke) stappenplannen. De activiteiten sluiten aan bij de ontwikkelingstaken van schoolkinderen of pubers. Bij elke activiteit staat aangegeven welke ontwikkelingstaken worden ondersteund. De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje De student leverde een actieve deelname in de les. Opdrachten De taalopdracht is ingeleverd en beoordeeld. De opdrachten voor de cursus zijn goed en netjes uitgewerkt. De eigen evaluatie is ingevuld besproken. Mondelinge en schriftelijk taalgebruik Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De teksten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 32 Ondersteuning ontwikkelingstaken