cursus: Ondersteuning ontwikkelingstaken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "cursus: Ondersteuning ontwikkelingstaken"

Transcriptie

1 cursus: Ondersteuning ontwikkelingstaken

2 > Inhoud > Over deze cursus 3 > Van geboorte tot peuter 5 > Van peuter tot kleuter 8 > Van schoolkind tot puber 10 > Van puber tot volwassene 13 > Ondersteuning van ontwikkelingstaken 16 > Reflectie 19 > Theoriebron 1: Ontwikkelingstaken 21 > Theoriebron 2: Verstoorde ontwikkeling 25 > Werkmodel: Activiteitenplan 28 > Werkmodel: Studieplanning 30 > Beoordeling 31 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Daphne de Fockert en ROC Mondriaan Ondersteuning ontwikkelingstaken Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruur de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2012 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 > Over deze cursus Een kind ontwikkelt zich onder andere door te werken aan ontwikkelingstaken. In deze cursus ga je je verdiepen in ontwikkelingstaken. Wat houden ontwikkelingstaken in? Wanneer vinden ze plaats? Wat is de consequentie als kinderen ontwikkelingstaken niet goed (kunnen) volbrengen? Hoe kun jij een kind helpen zodat het rustig verder kan gaan met het ontwikkelingsproces? Doelstellingen Je kunt benoemen wat een ontwikkelingstaak is. Je kunt benoemen welke ontwikkelingstaken bij welke leeftijdsfase horen. Je kunt de taak van de opvoeders benoemen bij ontwikkelingstaken. Je kunt benoemen wat de gevolgen zijn van het niet goed volbrengen van ontwikkelingstaken. Je kunt een kind ondersteunen bij zijn ontwikkelingstaken. Je kunt een activiteitenplan maken voor de ondersteuning van ontwikkelingstaken Beoordeling Je wordt op verschillende punten beoordeeld. Kijk voor deze punten achter in dit boek. Belangrijke punten bij de beoordeling zijn: actieve deelname aan de lessen nette uitwerking van de opdrachten voorlicht voor jongeren van 15 à 16 jaar oud stappenplan voor vier activiteiten. Je toekomstige collega Naam: Esther Lammers Leeftijd 33 Werkzaam als: Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in zijn werk: Uitdaging in zijn werk: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan wil je werken: Begeleider bij woongroep t Stoepje Acht begeleiders en een teamleider Jongeren met een licht verstandelijke beperking begeleiden in hun woonomgeving. Helpen met de verzorging, maar ook jongeren leren hoe ze voor zichzelf kunnen zorgen. Aandacht voor de jongeren hebben en hen begeleiden met hun mogelijkheden. Jongeren met heel verschillende achtergronden en karakters vreedzaam laten samenwonen. Er moeten meer faciliteiten komen waarmee de jongeren echt leren om voor zichzelf te zorgen. Toen ik hier net kwam werken, zat er een meisje op de groep dat verbaal erg sterk was. Ik kreeg daardoor de indruk dat ze een begeleider was en ik besprak bijna met haar dossiers! Gelukkig kwam er op tijd een collega die me ervan weerhield. Ik wil graag een programma opzetten, waarbij de oudere jongeren op de groep meer verantwoordelijkheid krijgen bij de huishoudelijke taken. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Beroepsproduct 1: Voorlichting Dit beroepsproduct inleveren voor: Jullie gaan een voorlichting maken voor jongeren van 15/16 jaar oud. Jullie kunnen kiezen uit seksuele voorlichting of een voorlichting over gebruik van drugs en alcohol. Mochten jullie een goed idee hebben over een ander onderwerp, dan kun je dit met de docent overleggen. Deze voorlichting kun je maken met bijvoorbeeld PowerPoint. Processtappen voorlichting Maak een planning en een taakverdeling. Kies het onderwerp van de voorlichting. Bedenk welke middelen je bij de voorlichting zou gebruiken (zoals condooms en dergelijke) ter ondersteuning van je verhaal. Ontwerp je PowerPoint-presentatie (maak hiervoor ook gebruik van de ontwikkelingstaken. Hoe reageren pubers? Hoe gaan pubers om met deze onderwerpen? Maak je presentatie. Laat elke processtap beoordelen door de docent voordat je begint aan de volgende stap Eisen aan de voorlichting Voorlichting is geschikt voor jongeren van 15 à 16 jaar. De voorlichting gaat over seksuele voorlichting of gebruik van alcohol en drugs. De voorlichting is aantrekkelijk vormgegeven. In de voorlichting is er een duidelijk relatie met de ontwikkelingstaken gemaakt. Beroepsproduct 2: Activiteitenboekje Dit beroepsproduct inleveren voor: Jullie gaan vier activiteiten bedenken voor een kamp voor kinderen of pubers met een gestoorde ontwikkeling (zie theoriebron). De activiteiten die jullie bedenken moeten aansluiten bij de ontwikkelingstaken van schoolkinderen of pubers. Jullie maken van elke activiteit een concept, daarin geef je aan welke ontwikkelingstaken je wilt ondersteunen met de activiteit. Een activiteit werk je in een stappenplan uit tot een uitvoerbare activiteit. Voeg de stappenplannen samen tot een kampboekje. Processtappen kampboekje: Maak een taakverdeling en een planning. Kies een doelgroep. Beschrijf de activiteiten. Maak een stappenplan van een activiteit. Maak een kampboekje van de activiteiten. Laat elke processtap beoordelen door de docent voordat je aan de volgende stap begint Werkmodel: Samenwerkingscontract Maak een planning voor deze cursus. Maak eerste een planning voor de beroepsproducten. Werkmodel: Cursusplanning op Werkmodel: Activiteitenplan Theoriebron 2: Verstoorde ontwikkeling Eisen aan het kampboekje De activiteiten zijn uitgewerkt in een stappenplan. De activiteiten sluiten aan bij de ontwikkelingstaken van schoolkinderen of pubers. Bij elke activiteit staat aangegeven welke ontwikkelingstaken worden ondersteund. 4 Ondersteuning ontwikkelingstaken

5 > Van geboorte tot peuter Doelstellingen Je kunt de definitie van ontwikkelingstaak benoemen. Je kunt de ontwikkelingstaken van de babyperiode benoemen. Je kunt ondersteuningsactiviteiten/handelingen tijdens de babyperiode benoemen en uitvoeren. Je kunt afwijkingen in de ontwikkeling tijdens de babyperiode benoemen en herkennen. Je kunt de taak van de opvoeder bij de ontwikkelingstaken benoemen en uitvoeren. Opdracht 1: Definitie ontwikkelingstaak Beschrijf het begrip ontwikkelingstaak. Theoriebron 1: Ontwikkelingstaken Opdracht 2: Ontwikkelingstaken babyperiode Noem de twee ontwikkelingstaken in de babyperiode. 1 2 Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 Opdracht 3: De taak van de opvoeder Geef bij beide ontwikkelingstaken drie voorbeelden hoe je als opvoeder de baby kunt ondersteunen bij het volbrengen hiervan. Ontwikkelingstaak 1: Ontwikkelingstaak 2: Opdracht 4: Ontwikkelingstheorieën Bij ontwikkelingspsychologie zijn Maslow, Bowlby en Pikler besproken. Geef van vijf voorbeelden per ontwikkelingstaak aan of ze aansluiten bij deze theorieën. Daarnaast geven jullie aan wat er hetzelfde of anders is. Voorbeeld Sluit wel of niet aan? Waarom? 6 Ondersteuning ontwikkelingstaken

7 Opdracht 5: Casus Danny Danny zijn ontwikkeling verloopt niet zo vlot als bij andere kinderen. Hij heeft een gestoorde gehechtheidrelatie met zijn ouders. Schrijf een verslag van maximaal 1 A4tje hoe jij denkt dat die storing is ontstaan en hoe de ouders deze relatie kunnen verbeteren zodat Danny zich verder kan ontwikkelen. Theoriebron 2: Verstoorde ontwikkeling Casus: Danny is een baby van 1 jaar oud, zijn ouders zijn begin 20 en Danny is hun eerste kind. Danny was niet gepland en werd geboren toen zijn ouders nog aan het studeren waren. Zij woonden samen in een studentenflat, waar geen plaats was voor de baby. Vader is meer gaan werken en moeder heeft haar studie tijdelijk stopgezet. Vlak voor de geboorte van Danny trokken ze in een nieuw huis en de babykamer was pas af toen Danny drie maanden oud was. Danny was bij de geboorte een gezonde jongen en alles was in orde, maar de bevalling was zwaar en er moest nog veel aan het huis gebeuren. Vader was veel weg vanwege de studie en zijn werk en moeder kreeg niet de rust om bij te komen van de bevalling. Ze was erg moe en speelde weinig met Danny. Tijdens het eerste half jaar kreeg Danny eigenlijk alleen aandacht op de momenten dat hij moest eten, drinken of een schone luier nodig had. Danny wordt hierdoor een stille baby, die weinig dingetjes doet. Hij gaat pas heel laat kruipen en huilt meteen als zijn moeder uit de kamer gaat. Ook als er een oppas is, blijft hij huilen tot zijn moeder terugkomt. En is zelfs dan nog lang onrustig en gaat moeilijk slapen. De ouders van Danny maken zich zorgen over zijn ontwikkeling. Ze willen hem graag helpen maar weten niet hoe ze dit moeten aanpakken. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 > Theoriebron 1: Ontwikkelingstaken Mensen ontwikkelen zich gedurende hun hele leven. Deze ontwikkeling is onder te verdelen in leeftijdsfasen. Bij elke leeftijdsfase horen ontwikkelingstaken. Een ontwikkelingstaak is iets wat je op een bepaalde leeftijd moet leren. Hierdoor kun je je weer verder ontwikkelen. Ontwikkelingstaken zijn soms op te delen in verschillende vaardigheden. Daarom kan het zijn dat ontwikkelingstaken bij verschillende leeftijdsfasen terugkomen, maar dat je wel andere vaardigheden moet leren. Een ontwikkelingstaak is dus een taak voor het kind zelf, maar de opvoeders en de omgeving spelen wel degelijk een rol. Voor een normale ontwikkeling is het van belang dat een kind zich veilig en geliefd voelt. Als een kind zich onveilig voelt, zal het zich ook minder gauw ontwikkelen. Ontwikkelingstaken 0-2 jaar De babyperiode Een baby heeft twee belangrijke ontwikkelingstaken: Een veilige gehechtheidsrelatie opbouwen Een gehechtheidsrelatie opbouwen doet iedere baby, maar dat wil niet zeggen dat iedere baby een veilige gehechtheidsrelatie opbouwt. Dit is afhankelijk van de opvoeder(s). Hoe veiliger en betrouwbaarder de opvoeder is, hoe blijer het kind is en zal blijven. Hierin is dus een belangrijke rol weggelegd voor de opvoeders. Door het kind te accepteren, er vaak te zijn en het kind positieve aandacht te geven, helpt de opvoeder het kind bij zijn ontwikkelingstaak. Zich vrij en zelfstandig leren bewegen Een kind leert bijna alles door zichzelf te bewegen en te beseffen dat het een eigen lichaam heeft. Naarmate een kind zich lichamelijk ontwikkelt, gaat het zijn omgeving onderzoeken. Hierdoor leert het dat het dingen kan vastpakken en ontwikkelt het zich verder. Hierbij is het van belang dat de omgeving geschikt en veilig is voor een kind. Daarnaast moet een omgeving uitdagend zijn, nieuwe dingen bieden om te ontdekken. Als een omgeving niet uitdagend genoeg is, of als de opvoeders het kind uit angst tegenhouden, zal het kind sneller bang worden en minder gaan bewegen. Uitgeverij Edu Actief b.v. 21

9 Ontwikkelingstaken 2-4 jaar De peuterperiode 1. Rond het tweede jaar leert een kind dat iets wat je niet ziet, wel bestaat. Als de opvoeder weggaat, weet het kind dat deze nog wel bestaat. 2. Door imitatie leert een kind langzaam praten. Een kind gaat woorden nazeggen en dingen noemen. Als ze dingen noemen, kijken ze of ze ook krijgen wat ze noemen. 3. Peuters gaan hun ouders helpen met klusjes, dit vinden ze leuk. In een doen-alsof-spel gaan ze hun ouders nadoen. Ze krijgen door dat dingen soms anders gaan dan normaal en beginnen gewoontes aan te leren. 4. In deze leeftijdsfase begint ook de zindelijkheidstraining. Het begint met het nadoen van op het toilet gaan, maar kinderen gaan ook voelen dat ze moeten plassen en leren zich beheersen. Peuters leren dat ze niet aan sommige dingen mogen zitten of dat ze die niet mogen pakken. Hiermee begint de gewetensontwikkeling. Maar een kind van 3 jaar voelt zich nog niet schuldig. Als niemand weet dat je iets verkeerd gedaan hebt, is dat niet erg. Pas als iemand zegt dat het verkeerd is, is het verkeerd. 5. Rond het 3e jaar begint het autonomiegevoel zich te ontwikkelen. Het kind leert 'ik' zeggen, leert dat het een vrije wil heeft en leert voor zichzelf opkomen. Deze periode noemen we ook wel de peuterpuberteit. Daarnaast leert het echter ook verder te vertrouwen op zijn opvoeders. Ze leren te overleggen, hoe ze hun zin krijgen en wanneer ze niks mogen. 6. Peuters leren ook met andere kinderen om te gaan. Eerst spelen ze naast elkaar, maar langzaamaan gaan ze meer met elkaar praten en spelen. Ze moeten dan ook leren overleggen en samen delen. 7. Een peuter leert het verschil tussen jongens en meisjes en weet wat hij zelf is. Voor de opvoeders is het van belang dat ze met het kind blijven communiceren. Kinderen begrijpen nog niet zo veel en alles moet dus goed en duidelijk uitgelegd worden. Het is belangrijk om te vertellen waarom sommige dingen niet en andere dingen juist wel mogen. De manier waarop je kinderen duidelijk maakt wat wel en niet mag, is belangrijk, want een kind doet alles na. Als je schreeuwt tegen het kind, zal het kind gaan schreeuwen. En als je slaat, zal ook het kind gaan slaan. Ontwikkelingstaken 4-12 jaar De schoolkindperiode Deze periode kan onderverdeeld worden in de kleuterperiode (4-6 jaar) en de basisschoolkindperiode (6-12 jaar). De ontwikkelingstaken in deze periodes zijn hetzelfde, maar het schoolkind zal verder zijn dan de kleuter. 1. Kinderen leren in deze periode rekening houden met anderen. Ze gaan oordelen vormen en handelingen plannen, mede op basis van belangen van anderen. Ze moeten sociale vaardigheden leren, zodat ze steeds zelfstandiger met leeftijdsgenoten kunnen omgaan. 2. Het schoolkind vergroot zijn onafhankelijkheid ten opzichte van zijn opvoeders. Het gaat steeds meer zelfstandiger doen en voor zichzelf zorgen. Daarover gaan ze ook afspraken maken. Dit kan alleen maar als de opvoeders het kind de ruimte geven en niet constant in de buurt zijn. 3. In deze periode gaan de kinderen naar school. Ze leren mee te doen in het basisonderwijs om vaardigheden en kennis op te doen waarmee ze in de maatschappij kunnen functioneren. Ze leren te leren, ze leren een werkhouding te hebben en om te gaan met iemand die leidinggeeft. 4. Het aangaan en onderhouden van (vriendschappelijke) contacten met leeftijdsgenoten begint in deze periode. Eerst zullen ouders speelafspraken maken, maar kinderen worden steeds zelfstandiger en gaan deze zelf maken naarmate ze ouder worden. 5. Een kind leert steeds meer verantwoordelijkheid te nemen in het huishouden, zowel voor klusjes als afwassen en de kamer opruimen als voor het omgaan met broertjes en zusjes. Ze leren hiermee verantwoordelijk te worden voor het huishouden. Door samen te leven met broertjes en zusjes kunnen ze sociale weerbaarheid oefenen. 22 Ondersteuning ontwikkelingstaken

10 6. Op de eerste schooldag zal de opvoeder het kind zelf naar school brengen, maar ook hierin zal het kind steeds zelfstandiger worden. Het leert zelf naar school te gaan door te lopen of te fietsen en het leert gebruik te maken van het openbaar vervoer. Stap voor stap gaat het kind steeds vaker en steeds verder alleen weg. Daarnaast zal het kind steeds meer zelfstandig gebruik gaan maken van andere basale infrastructuren, zoals telefoon en internet. Om in steeds meer vrijheid gebruik te kunnen maken van bijvoorbeeld communicatiemiddelen, is het belangrijk dat de sociale weerbaarheid meegroeit. 7. Kinderen worden steeds meer verantwoordelijk voor hun eigen veiligheid en gezondheid. De sociale weerbaarheid is ook hier weer van belang, maar het is ook belangrijk dat een kind zijn eigen keuzes leert maken. Buiten spelen en sporten zijn hiervoor belangrijk, want daardoor leert een kind zijn eigen lichaam en de grenzen daarvan kennen. Voor de opvoeder is het in deze periode belangrijk om te leren het kind los te laten. Het is belangrijk om te blijven overleggen en dingen uit te leggen, maar de opvoeder zal het kind ook ruimte moeten geven om met leeftijdsgenoten om te gaan. Het is daarnaast belangrijk om steun te bieden en de autonomie van het kind te respecteren. Ontwikkelingstaken jaar De puberperiode 1. De puber wordt steeds minder afhankelijk van de opvoeder en gaat zijn eigen plek bepalen in het gezin en de familie. Hierdoor veranderen relaties met familieleden en de positie tegenover de ouders. 2. In deze periode blijft onderwijs een belangrijke rol spelen. Jongeren doen kennis en vaardigheden op om een opleiding te gaan volgen of aan het werk te gaan. Ze gaan hierin hun eigen keuzes maken. 3. Jongeren spelen niet meer, althans we noemen dat niet meer zo. Maar dat betekent niet dat ze geen leuke dingen doen. Ze gaan activiteiten ondernemen en de vrije tijd zinvol doorbrengen, zonder dat daaraan verplichtingen hangen. 4. De verantwoordelijkheid in het huishouden wordt in deze periode steeds groter. Jongeren gaan zich voorbereiden op een eigen huishouden en gaan zich oriënteren op een eigen woonplek. 5. Hoe ouder de jongere wordt, hoe meer hij te maken zal krijgen met autoriteit en instanties. Hiermee zal hij moeten leren omgaan. Ze zullen moeten accepteren dat er instanties en personen zijn die iets over je te zeggen hebben en dat er regels en Uitgeverij Edu Actief b.v. 23

11 afspraken gelden in de maatschappij. Ze zullen echter ook leren om binnen geldende normen, waarden en regels voor zichzelf op te komen. 6. De puber zal steeds meer zelf zorgen dragen voor zijn eigen gezondheid en uiterlijk. Werd het schoolkind nog naar de kapper gestuurd, een puber gaat zelf. Hij leert zich een uiterlijk aan te meten waarbij hij zich prettig voelt. Daarnaast leert de puber zorg te dragen voor goede voeding en een goede conditie en zal hij overmatige risico s leren vermijden. 7. De sociale contacten en vriendschappen in deze periode worden dieper en beter onderhouden. Ze stellen zich open voor vriendschappen en leren vertrouwen geven en nemen. Ze leren elkaar te accepteren. Daarnaast zullen ze ook meer oog krijgen voor wat contacten met anderen kan opleveren. 8. In de puberteit ontdekken jongeren wat mogelijkheden zijn in intieme en seksuele relaties. Voor de opvoeders geldt dat hun rol verandert. In de voorgaande periodes was de taak om te beschermen het belangrijkst, maar nu zullen de opvoeders meer dan ooit de puber moeten gaan steunen. Ze zullen de puber de ruimte moeten geven om steeds meer eigen keuzes te maken en om werkelijk te leren om voor zijn eigen veiligheid en gezondheid te zorgen. De puber zal hiervoor risicovolle situaties opzoeken en risicovol gedrag gaan vertonen. Het is belangrijk dat ze leren hun eigen oplossing te vinden, hoe moeilijk opvoeders dit ook vinden. Ontwikkelingsfasen onderverdeeld in verschillende gebieden Lichamelijk/ motorisch Cognitief Emotioneel Sociaal Baby (0-18 mnd) beheersen van spieren ooghandcoördinatie ervaringsleren, herhalingsleren en imiterend leren geen ik-besef eigen temperament lichaamstaal om contact te maken Dreumesen (18 mnd-2 jaar) lopen spieren worden sterker verbanden leggen onderscheid maken tussen zaken beweeglijker imiteren zelf onderzoeken naast elkaar spelen hechting aan volwassenen en leeftijdsgenoten Peuters (2-4 jaar) grove en fijne motoriek ontwikkelen zich snel zindelijk worden concreet denken magisch/animistis ch denken ik-besef koppigheid egocentrisme legt contacten nog geen sociaal gedrag Kleuters (4-6 jaar) grove en fijne motoriek lichaam onder controle fantasie jokken wil bij een groep horen imiteren sociaal gedrag in spel Schoolkind (6-12 jaar) lichamelijke groei start sneller bij meisjes dan bij jongens realistisch denken abstract denken logisch denken leergierig inzicht in relaties en gevoelens peergroup Puber (12-16 jaar) sterke groei onhandig en klungelig hormonale veranderingen abstract denken brede interesse goed geheugen ziet gevolgen van daden zoeken naar eigen normen en waarden onzekerheid opstandig vrienden worden steeds belangrijker moeilijk verplaatsen in anderen 24 Ondersteuning ontwikkelingstaken

12 > Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: 3Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname Proces beroepsproduct 1 Eisen Beroepsproduct 1 Proces beroepsproduct 2 De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Voorlichting Er is een taakverdeling en planning gemaakt. Er is een samenwerkingscontract gemaakt. Er is een onderwep gekozen Ontwerp van de presentatie gemaakt. Presentatie/voorlichting gemaakt. Voorlichting Voorlichting geschikt voor jongeren van 15 á 16 jaar. Voorlichting gaat over het afgesproken onderwerp (seksuele voorlichting of drugs en alcohol gebruik) Voorlichting is aantrekkelijk vormgegeven. In de voorlichting wordt er een duidelijke relatie met de ontwikkelingstaken gemaakt. Activiteitenboekje Er is een taakverdeling en planning gemaakt. Er is een samenwerkingscontract gemaakt. Er is een doelgroep gekozen De activiteiten zijn volgens een stappenplan beschreven. De stappenplan zijn samengevoegd Uitgeverij Edu Actief b.v. 31

13 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Eisen Beroepsproduct 1 Actieve deelname in de les Activiteitenboekje Activiteiten uitgewerkt (in duidelijke) stappenplannen. De activiteiten sluiten aan bij de ontwikkelingstaken van schoolkinderen of pubers. Bij elke activiteit staat aangegeven welke ontwikkelingstaken worden ondersteund. De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje De student leverde een actieve deelname in de les. Opdrachten De taalopdracht is ingeleverd en beoordeeld. De opdrachten voor de cursus zijn goed en netjes uitgewerkt. De eigen evaluatie is ingevuld besproken. Mondelinge en schriftelijk taalgebruik Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De teksten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 32 Ondersteuning ontwikkelingstaken

project: Kunst en cultuur

project: Kunst en cultuur project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Marcel Martinus en ROC Mondriaan

Nadere informatie

project: Behoefteonderzoek

project: Behoefteonderzoek project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Lex van der Kruk en ROC Mondriaan

Nadere informatie

project: Religies in de wijk

project: Religies in de wijk project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Inge Stekelenburg-Zwiers en ROC

Nadere informatie

Cursus. Ontwikkelingspsychologie voor SW

Cursus. Ontwikkelingspsychologie voor SW Cursus Ontwikkelingspsychologie voor SW Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ingrid Mulder Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

Lesbrieven voor daltonen jenaplanonderwijs

Lesbrieven voor daltonen jenaplanonderwijs project: Lesbrieven voor daltonen jenaplanonderwijs Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

project: Professionalisering van de dak- en thuislozenzorg

project: Professionalisering van de dak- en thuislozenzorg project: Professionalisering van de dak- en thuislozenzorg Colofon Uitgeverij Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl

Nadere informatie

Activiteitenprogramma werk en zinvolle dagbesteding

Activiteitenprogramma werk en zinvolle dagbesteding project: Activiteitenprogramma werk en zinvolle dagbesteding Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet:

Nadere informatie

Kom op voor het belang van je cliënt

Kom op voor het belang van je cliënt project: Kom op voor het belang van je cliënt Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

project: Organiseren van een multicultureel event

project: Organiseren van een multicultureel event project: Organiseren van een multicultureel event Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

cursus: Interventies in de groep voor SCW en PWJ

cursus: Interventies in de groep voor SCW en PWJ cursus: Interventies in de groep voor SCW en PWJ >Inhoud > Inhoud 2 > Over deze cursus 3 > Wat wordt onder een groep verstaan? 6 > Ontwikkeling van een groep 9 > Basisbehoeften binnen het groepsproces

Nadere informatie

Cursus: Spel en spelontwikkeling

Cursus: Spel en spelontwikkeling Cursus: Spel en spelontwikkeling >Inhoud > Over deze cursus 3 > Het belang van sport, spel en spelen 5 > Spelmateriaal 7 > Spelbegeleiding 14 > Theoriebron 1: Belang van spelen 23 > Theoriebron 2: Spelontwikkeling

Nadere informatie

project: Voorlichting geven

project: Voorlichting geven project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Annyttsje Pruim en ROC Mondriaan

Nadere informatie

Cursus. Ontwikkelingspsychologie

Cursus. Ontwikkelingspsychologie Cursus Ontwikkelingspsychologie Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Martine Brouwer Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf Titel: Ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

cursus: Taalontwikkeling en taalstimulering

cursus: Taalontwikkeling en taalstimulering cursus: Taalontwikkeling en taalstimulering Inhoud > Inhoud 2 > Over deze cursus 3 > Taalontwikkeling 6 > Taalstimulering 13 > Reflectie 21 > Theoriebron 1: Cognitieve ontwikkeling 23 > Theoriebron 2:

Nadere informatie

project: Workshop BSO

project: Workshop BSO project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Tanja Zwiers en ROC Mondriaan Auteurs

Nadere informatie

Cursus: Veiligheid en gezond gedrag

Cursus: Veiligheid en gezond gedrag Cursus: Veiligheid en gezond gedrag > Inhoud > Inhoud 2 > Over deze cursus 3 > Gezond gedrag 6 > Stimuleren van een gezond voedings- en beweegpatroon 14 > Voedselhygiëne en veiligheid 20 > Een veilige

Nadere informatie

cursus: Evaluatiemethodes voor SCW: zijn de doelen bereikt?

cursus: Evaluatiemethodes voor SCW: zijn de doelen bereikt? cursus: Evaluatiemethodes voor SCW: zijn de doelen bereikt? > Inhoud > Inhoud 2 > Over deze cursus 3 > Wat is evalueren? 5 > Methodisch werken 9 > Evaluatieplan 13 > Onderzoeksvormen en methoden 15 > Analyseren

Nadere informatie

project: Activiteit voor een moeilijk bereikbare doelgroep

project: Activiteit voor een moeilijk bereikbare doelgroep project: Activiteit voor een moeilijk bereikbare doelgroep Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet:

Nadere informatie

project: Dag overgewicht!

project: Dag overgewicht! project: Dag overgewicht! Colofon Uitgeverij. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Auteur Maaike Hardenberg Titel

Nadere informatie

project: Problemen in de wijk

project: Problemen in de wijk project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Una van Maarseveen en ROC Mondriaan

Nadere informatie

project: Wat te doen met Oud en Nieuw?

project: Wat te doen met Oud en Nieuw? project: Wat te doen met Oud en Nieuw? Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Geralda

Nadere informatie

project: Sociale kaart voor kindercentra

project: Sociale kaart voor kindercentra project: Sociale kaart voor kindercentra Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

project: Sociale kaart arbeidsparticipatie

project: Sociale kaart arbeidsparticipatie project: Sociale kaart arbeidsparticipatie Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

cursus: Interventies in de groep voor MZ

cursus: Interventies in de groep voor MZ cursus: Interventies in de groep voor MZ >Inhoud > Over deze cursus 3 > Wat wordt onder een groep verstaan? 6 > Ontwikkeling van een groep 10 > Basisbehoeften binnen het groepsproces 13 > Conflicten 15

Nadere informatie

training: Engels in het basisonderwijs

training: Engels in het basisonderwijs training: Engels in het basisonderwijs >Inhoud > Inhoud 2 > Over deze training 3 > Kerndoelen Engels 6 > Taalverwerving 11 > Lesactiviteiten Engels 14 > Theoriebron 1: kerndoelen 25 > Theoriebron 2: taalverwerving

Nadere informatie

cursus: De organisatie en ik

cursus: De organisatie en ik cursus: >Inhoud > Over deze cursus 3 > Wat is een organisatie? 6 > Verschillende culturen, normen en waarden 8 > De verschillende rechtsvormen 10 > Organisatieschema s 11 > Projectorganisaties binnen een

Nadere informatie

cursus: Kwaliteitszorg voor PWJ

cursus: Kwaliteitszorg voor PWJ cursus: Kwaliteitszorg voor PWJ > Inhoud > Over deze cursus 3 > Kwaliteiten van mezelf 7 > Kwaliteitszorg 9 > Certificering 13 > De klanten 17 > De professional 20 > Het kwaliteitsplan 23 > Reflectie 24

Nadere informatie

Ondersteuning bieden bij activiteiten

Ondersteuning bieden bij activiteiten Ondersteuning bieden bij activiteiten > Inhoud > Cursus: Ondersteuning bieden bij activiteiten 5 > Tekstbron: Ondersteunen bij activiteiten 37 > Project: Een activiteitenboekje maken 51 > BPV: Een spelletjesmiddag

Nadere informatie

project: Historie van de kinderopvang

project: Historie van de kinderopvang project: Historie van de kinderopvang Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Geralda

Nadere informatie

Creëren van een sfeervolle groepsruimte

Creëren van een sfeervolle groepsruimte Creëren van een sfeervolle groepsruimte > Inhoud > Cursus: Sfeer creëren in de woonkamer 5 > Tekstbron: Creëren van een sfeervolle groepsruimte 25 > Project: Een ruimte sfeervol inrichten 33 > BPV: Het

Nadere informatie

training: ICT voor OA Uitgeverij Edu'Actief b.v. 1

training: ICT voor OA Uitgeverij Edu'Actief b.v. 1 training: Uitgeverij Edu'Actief b.v. 1 >Inhoud > Over deze training 3 > Bestandsbeheer 5 > Tekstbestanden maken 8 > PowerPoint-presentatie maken 14 > Digitale lessen 16 > E-mail 17 > Gegevens in een spreadsheet

Nadere informatie

cursus: Evaluatiemethodes: zijn de doelen bereikt voor SMD?

cursus: Evaluatiemethodes: zijn de doelen bereikt voor SMD? cursus: Evaluatiemethodes: zijn de doelen bereikt voor SMD? >Inhoud > Over deze cursus 3 > Wat is evalueren? 5 > Methodisch werken 9 > Evaluatieplan 13 > Onderzoeksvormen en methoden 15 > Analyseren en

Nadere informatie

project: Schuldhulpverlening

project: Schuldhulpverlening project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Liesbeth Urbach-Bakker en ROC Mondriaan

Nadere informatie

Cursus. Creëer een veilig seksueel klimaat

Cursus. Creëer een veilig seksueel klimaat Cursus Creëer een veilig seksueel klimaat Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annemieke Loos Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Creëer

Nadere informatie

project: Omgaan met gedragsproblemen en stoornissen in de jeugdzorg

project: Omgaan met gedragsproblemen en stoornissen in de jeugdzorg project: Omgaan met gedragsproblemen en stoornissen in de jeugdzorg Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet:

Nadere informatie

cursus: Van kerndoel naar handelingsplan

cursus: Van kerndoel naar handelingsplan cursus: Van kerndoel naar handelingsplan >Inhoud > Over deze cursus 3 > De kerndoelen 6 > Schoolplan, jaarplan, leerlijnen 10 > Van kerndoel naar leerlijn en handelingsplan 12 > Observeren 17 > Didactische

Nadere informatie

Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast

Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Betty Engelsma en ROC Mondriaan

Nadere informatie

project: Pedagogische stromingen

project: Pedagogische stromingen project: Pedagogische stromingen Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Tanja Zwiers-Veldhuis

Nadere informatie

Cursus. Leerlingen met specifieke begeleidingsvragen

Cursus. Leerlingen met specifieke begeleidingsvragen Cursus Leerlingen met specifieke begeleidingsvragen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Sietske van Es Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel:

Nadere informatie

Cursus: Plan van aanpak volgens het sociaal competentiemodel

Cursus: Plan van aanpak volgens het sociaal competentiemodel Cursus: Plan van aanpak volgens het sociaal competentiemodel >Inhoud > Inhoud 2 > Over deze cursus 3 > Cyclus van methodisch werken 6 > Het sociaal competentiemodel 10 > Beginsituatie 18 > Doelen 22 >

Nadere informatie

training: ICT voor SMD Uitgeverij Edu'Actief b.v. 1

training: ICT voor SMD Uitgeverij Edu'Actief b.v. 1 training: Uitgeverij Edu'Actief b.v. 1 >Inhoud > Over deze training 3 > Bestandsbeheer 5 > Tekstbestanden maken 8 > Gegevens in een spreadsheet 17 > Beoordeling 22 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel

Nadere informatie

project: Peuterplusactiviteiten

project: Peuterplusactiviteiten project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Nienke Reuselaars en ROC Mondriaan

Nadere informatie

cursus: De cyclus van methodisch werken in de jeugdzorg

cursus: De cyclus van methodisch werken in de jeugdzorg cursus: De cyclus van methodisch werken in de jeugdzorg > Inhoud > Over deze cursus 3 > Cyclus van methodisch werken 6 > Beginsituatie 10 > Doelen 16 > Voorbereiden 20 > Uitvoeren 23 > Evalueren 24 > Reflectie

Nadere informatie

Project: Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel

Project: Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel Project: Werken aan taalontwikkeling: Het Vertelspel Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

cursus: Kennis van beleid

cursus: Kennis van beleid cursus: > Inhoud > Over deze cursus 3 > Algemeen bestuur 5 > Burgerzaken 7 >Veiligheid en openbare orde 10 >Sociale zaken en werkgelegenheid 14 >Welzijn 20 >Reflectie 21 >Theoriebron 1: Algemeen bestuur

Nadere informatie

Creëren van een sfeervolle groepsruimte

Creëren van een sfeervolle groepsruimte Creëren van een sfeervolle groepsruimte > Inhoud > Cursus: Sfeer creëren in de woonkamer 5 > Tekstbron: Creëren van een sfeervolle groepsruimte 25 > Project: Kinderdagverblijf inrichten 33 > BPV: Het creëren

Nadere informatie

Cursus. Schrijf een projectplan

Cursus. Schrijf een projectplan Cursus Schrijf een projectplan Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Annyttsje Pruim, Floortje Vissers Titel: Schrijf een projectplan ISBN: 978 90

Nadere informatie

project: Integratie van de doelgroep in een wijk

project: Integratie van de doelgroep in een wijk project: Integratie van de doelgroep in een wijk Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

Cursus. Begeleiden en zorgen in kleinschalig wonen

Cursus. Begeleiden en zorgen in kleinschalig wonen Cursus Begeleiden en zorgen in kleinschalig wonen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Fundamentaal Astrid van Esdonk Inhoudelijke redactie: Jo-anne

Nadere informatie

Cursus. Ontwikkelingspsychologie voor SMD en SCW

Cursus. Ontwikkelingspsychologie voor SMD en SCW Cursus Ontwikkelingspsychologie voor SMD en SCW Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel:

Nadere informatie

cursus: Kwaliteitszorg voor SCW

cursus: Kwaliteitszorg voor SCW cursus: Kwaliteitszorg voor SCW > Inhoud > Over deze cursus 3 > Kwaliteiten van mezelf 6 > Kwaliteitszorg 8 > Certificering 13 > De klanten 17 > De professional 21 > Het kwaliteitsplan 24 > Reflectie 25

Nadere informatie

Seksuele vorming Ik Sova. Ik.indd 1 29/09/14 07:58

Seksuele vorming Ik Sova. Ik.indd 1 29/09/14 07:58 Seksuele vorming Colofon Auteur: Mandy Rooker, werkzaam bij On(der)wijs Goed! Eindredactie: Daphne Ariaens Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Seksuele

Nadere informatie

Lodewijk het lieve beestje

Lodewijk het lieve beestje Lodewijk het lieve beestje Uitgeverij, training en diensten Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Redactie: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Force digitale producties Illustraties:

Nadere informatie

Cursus. Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg

Cursus. Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg Cursus Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Richard Prins Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf

Nadere informatie

> Inhoud. Colofon. ISBN Copyright 2015 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/eerste oplage

> Inhoud. Colofon. ISBN Copyright 2015 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/eerste oplage BPV: Helpende > Inhoud > Inhoud 2 > BPV Helpende 3 > Onderdeel Oriëntatie en Introductie 5 > Onderdeel Huishoudkunde 16 > Onderdeel Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen 31 > Onderdeel Werken aan eigen

Nadere informatie

> Inhoud. > Cursus: De was verzorgen 5 > Tekstbron: De was verzorgen 20 > BPV: De was verzorgen in een instelling 41. Colofon

> Inhoud. > Cursus: De was verzorgen 5 > Tekstbron: De was verzorgen 20 > BPV: De was verzorgen in een instelling 41. Colofon De was verzorgen > Inhoud > Cursus: De was verzorgen 5 > Tekstbron: De was verzorgen 20 > BPV: De was verzorgen in een instelling 41 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel

Nadere informatie

Cursus. Ouders betrekken in begeleiding

Cursus. Ouders betrekken in begeleiding Cursus Ouders betrekken in begeleiding Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Anne Haselberg Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf Titel: Ouders betrekken

Nadere informatie

Cursus. Evalueren begeleiding van activiteiten

Cursus. Evalueren begeleiding van activiteiten Cursus Evalueren begeleiding van activiteiten Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Cursus

Nadere informatie

Het uiterlijk verzorgen

Het uiterlijk verzorgen Het uiterlijk verzorgen > Inhoud > Cursus: Het uiterlijk verzorgen 5 > Tekstbron: Het uiterlijk verzorgen 24 > Training: Het uiterlijk verzorgen 37 > BPV: Een beauty verwendag organiseren 41 > Beoordelingslijsten

Nadere informatie

cursus: Sociale kaart

cursus: Sociale kaart cursus: >Inhoud > Over deze cursus 3 > Sociaal netwerk en sociale kaart 7 > Een sociale kaart gebruiken 10 > Doelgroepen 13 > Mensen in doelgroepen: twee groepen als voorbeeld 17 > Doelgroepen en hun behoeften

Nadere informatie

project: Preventie jeugdcriminaliteit

project: Preventie jeugdcriminaliteit project: Preventie jeugdcriminaliteit Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Hennie

Nadere informatie

project: Armoede in Nederland

project: Armoede in Nederland project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Gitta Montanus en ROC Mondriaan

Nadere informatie

Cursus. Omgaan met lichamelijkheid en intimiteit

Cursus. Omgaan met lichamelijkheid en intimiteit Cursus Omgaan met lichamelijkheid en intimiteit Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Angela van der Haar Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel:

Nadere informatie

Cursus. Onderwijs VVE 2 activerende leeromgeving

Cursus. Onderwijs VVE 2 activerende leeromgeving Cursus Onderwijs VVE 2 activerende leeromgeving Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Geerte Binnema Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Onderwijs/VVE2

Nadere informatie

Cursus. De wijk in beeld

Cursus. De wijk in beeld Cursus De wijk in beeld Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ingrid Mulder Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: De wijk in beeld ISBN:

Nadere informatie

project: Vergaderen met de pedagogische cirkel

project: Vergaderen met de pedagogische cirkel project: Vergaderen met de pedagogische cirkel Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

Cursus. Klassenmanagement

Cursus. Klassenmanagement Cursus Klassenmanagement Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Sietske van Es Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Klassenmanagement ISBN:

Nadere informatie

Cursus. Autistisch spectrum

Cursus. Autistisch spectrum Cursus Autistisch spectrum Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Inge Janssens Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Autistisch Spectrum ISBN:

Nadere informatie

Cursus. Omgaan met pesten en ingrijpende gebeurtenissen

Cursus. Omgaan met pesten en ingrijpende gebeurtenissen Cursus Omgaan met pesten en ingrijpende gebeurtenissen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman en Floortje Vissers Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

project: Vormen van kleinschalig wonen

project: Vormen van kleinschalig wonen project: Vormen van kleinschalig wonen Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Wout

Nadere informatie

Cursus. Chronisch zieken

Cursus. Chronisch zieken Cursus Chronisch zieken Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Mies Blok Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf Titel: Chronisch zieken ISBN: 9789037235951

Nadere informatie

Cursus. Opvoeden en opgroeien in de buurt

Cursus. Opvoeden en opgroeien in de buurt Cursus Opvoeden en opgroeien in de buurt Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Hanneke Jansen Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Opvoeden

Nadere informatie

Cursus. Moeilijk bereikbare doelgroepen

Cursus. Moeilijk bereikbare doelgroepen Cursus Moeilijk bereikbare doelgroepen Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ingrid Mulder Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Moeilijk

Nadere informatie

Cursus. Verdieping kinderen met specifieke begeleidingsvragen Deel 1

Cursus. Verdieping kinderen met specifieke begeleidingsvragen Deel 1 Cursus Verdieping kinderen met specifieke begeleidingsvragen Deel 1 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Meike Bouwer Inhoudelijke redactie: Napona

Nadere informatie

Cursus. Begeleiden en zorgen intramuraal in GHZ

Cursus. Begeleiden en zorgen intramuraal in GHZ Cursus Begeleiden en zorgen intramuraal in GHZ Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Lisette van Engelen Fundamentaal Inhoudelijke redactie: Agnes

Nadere informatie

Project: Activiteitenprogramma ontwikkelen

Project: Activiteitenprogramma ontwikkelen Project: Activiteitenprogramma ontwikkelen Colofon Uitgeverij Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

Training. Interactieve vaardigheden

Training. Interactieve vaardigheden Training Interactieve vaardigheden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Anne Haselberg Eindredactie: Jo-Anne Schaaf Titel: Interactieve vaardigheden

Nadere informatie

Cursus. Begeleiden en zorgen in kleinschalig wonen in GGZ

Cursus. Begeleiden en zorgen in kleinschalig wonen in GGZ Cursus Begeleiden en zorgen in kleinschalig wonen in GGZ Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Fundamentaal / Ank van de Wiel Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

project: Teambuilding

project: Teambuilding project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Wout de Vries en ROC Mondriaan Auteurs

Nadere informatie

Cursus. Schuldhulpverlening (budgetteren)

Cursus. Schuldhulpverlening (budgetteren) Cursus Schuldhulpverlening (budgetteren) Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annyttsje Pruim Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Schuldhulpverlening

Nadere informatie

project: Themadag opzetten

project: Themadag opzetten project: Themadag opzetten Colofon Uitgeverij Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Inge

Nadere informatie

Training. BMC-vaardigheden gericht op dagbesteding deel 2 (sport en spel)

Training. BMC-vaardigheden gericht op dagbesteding deel 2 (sport en spel) Training BMC-vaardigheden gericht op dagbesteding deel 2 (sport en spel) Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Rowan de Jong Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

cursus: Kwaliteitszorg voor MZ

cursus: Kwaliteitszorg voor MZ cursus: >Inhoud > Over deze cursus 3 > Kwaliteiten van mezelf 7 > Kwaliteitszorg 11 > Certificering (niveau 4) 17 > De klanten 22 > De professional 25 > Het kwaliteitsplan (niveau 4) 28 > Reflectie 30

Nadere informatie

Cursus: Ontwikkelingspsychologie. en PWJ

Cursus: Ontwikkelingspsychologie. en PWJ Cursus: Ontwikkelingspsychologie voor SCW en PWJ > Inhoud > Over deze cursus 3 > Behoeften en hechting 6 > Ontwikkelingspsychologie algemeen 9 > Ontwikkelingspsychologie baby tot en met peuter 11 > Ontwikkelingspsychologie

Nadere informatie

project: Een spellenboek samenstellen

project: Een spellenboek samenstellen project: Een spellenboek samenstellen Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Geralda

Nadere informatie

Cursus. Netwerk versterken

Cursus. Netwerk versterken Cursus Netwerk versterken Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Lieke Helmes Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Netwerk versterken ISBN:

Nadere informatie

project: Trends en actualiteit in de Jeugdzorg

project: Trends en actualiteit in de Jeugdzorg project: Trends en actualiteit in de Jeugdzorg Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie

project: We gaan op kamp

project: We gaan op kamp project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Hans van de Glind en ROC Mondriaan

Nadere informatie

Project: Het Grote Opzoomerproject

Project: Het Grote Opzoomerproject Project: Het Grote Opzoomerproject Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Sandra

Nadere informatie

Cursus. Diversiteit in sociaal werk

Cursus. Diversiteit in sociaal werk Cursus Diversiteit in sociaal werk Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Paulien Klap Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Factor-E Welzijn

Nadere informatie

cursus: De veilige groep, sociaal vaardig voor midden- en bovenbouw

cursus: De veilige groep, sociaal vaardig voor midden- en bovenbouw cursus: De veilige groep, sociaal vaardig voor midden- en bovenbouw >Inhoud > Over deze cursus 3 > Ik en de ander 6 > Hadden we er maar wat van gezegd 10 > Groepen 16 > Pubers 19 > Reflectie 23 > Theoriebron

Nadere informatie

Cursus. Bijhouden van ontwikkeling van de leerling en differentiatie

Cursus. Bijhouden van ontwikkeling van de leerling en differentiatie Cursus Bijhouden van ontwikkeling van de leerling en differentiatie Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annemieke Loos Inhoudelijke redactie: Floortje

Nadere informatie

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Regels en wetten

PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Regels en wetten PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Regels en wetten Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Caroline van den Kommer, Mary Korten, Ruud

Nadere informatie

Cursus. Begeleiden en zorgen in de thuiszorg en ambulant in GHZ

Cursus. Begeleiden en zorgen in de thuiszorg en ambulant in GHZ Cursus Begeleiden en zorgen in de thuiszorg en ambulant in GHZ Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Lisette van Engelen Inhoudelijke redactie: Agnes

Nadere informatie

Cursus. Dubbele diagnose

Cursus. Dubbele diagnose Cursus Dubbele diagnose Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Inge Janssens Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Dubbele diagnose ISBN: 9789037233285

Nadere informatie

Training. Enquêteren

Training. Enquêteren Training Enquêteren Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Floortje Vissers Titel: Enquêteren ISBN: 978 90 3724 129 7 Edu Actief b.v. 2016 Behoudens

Nadere informatie

Het uiterlijk verzorgen

Het uiterlijk verzorgen Het uiterlijk verzorgen > Inhoud > Cursus: Het uiterlijk verzorgen 5 > Tekstbron: Het uiterlijk verzorgen 34 > Project: Het uiterlijk verzorgen Hoofdluis bestrijden 47 > Training: Het uiterlijk verzorgen

Nadere informatie

Cursus. Taalverwerving en meertaligheid, herkennen laaggeletterdheid ouders

Cursus. Taalverwerving en meertaligheid, herkennen laaggeletterdheid ouders Cursus Taalverwerving en meertaligheid, herkennen laaggeletterdheid ouders Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annemieke Loos Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

project: Pleegzorg binnen de jeugdhulpverlening

project: Pleegzorg binnen de jeugdhulpverlening project: Pleegzorg binnen de jeugdhulpverlening Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl

Nadere informatie