Arbeidsmigratie vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 November 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Arbeidsmigratie Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Arbeidsmigratie Vooraf Leerdoelen In deze opdracht vergelijken jullie de arbeidsmigratie na de Tweede Wereldoorlog in Nederland en Duitsland. Je kijkt daarbij naar de diverse begrippen (buitenlander, gastarbeider, allochtoon) die door elkaar worden gebruikt. En hoe zou je in Duitsland de term allochtoon vertalen? Aan het eind van deze opdracht: Kun je uitleggen waarom Nederland en Duitsland in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw gastarbeiders zijn gaan werven. Kun je verklaren waarom de gastarbeiders niet zoals verwacht werd - meer terug naar hun land van herkomst zijn gegaan. Kun je aangeven in welke periode en waarom gastarbeiders hun gezinnen massaal hebben laten overkomen. Kun je de begrippen allochtoon en autochtoon omschrijven en gebruiken. Kun je aangeven dat zowel in Duitsland als in Nederland de niet-autochtone bevolking niet in gelijke mate is verspreid is over het land en dat er met name in de grote steden meer mensen met een migratieachtergrond te vinden zijn. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je een Duitsland-Nederland-Quiz. Beoordeling In het eindproduct laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Werkwijze Groepsgrootte Deze les doe je alleen. Benodigdheden Pagina 2

4 Een atlas Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Stap1 Gastarbeiders in Nederland en Duitsland Na de Tweede Wereldoorlog lag Europa in puin. Veel huizen, fabrieken, bruggen en wegen waren vernield. Al snel werd de wederopbouw volop in gang gezet. Er werd overal gebouwd, er werden nieuwe fabrieken uit de grond gestampt en de infrastructuur werd hersteld. De economie groeide als een tierelier, vooral in Duitsland (waar men sprak over het Wirtschaftswunder, het economisch wonder) maar ook in Nederland. De werkgelegenheid trok sterk aan en vooral het zware en vuile werk bleef liggen. Er ontstond een tekort aan met name laaggeschoolde arbeiders. Eerst voor de kolenmijnen, later ook voor de zware industrie. Elders in Europa, en met name in Zuid-Italië, was er grote werkloosheid. Jonge mannen zagen dan ook meer toekomst in West-Europa, waar de banen voor het oprapen lagen. Ook trok het avontuur. De meeste Italianen trokken naar Zwitserland en Duitsland. Omdat Nederland actief gastarbeiders wierf in Italië, kwamen er ook veel naar Nederland. In de jaren '40 en '50 werkten er al Italianen in de Limburgse mijnen. Na 1955 wilden ook andere Nederlandse bedrijven Italiaanse werknemers aanstellen. Naast veel Italianen kwamen ook veel Oost-Duitsers via Berlijn naar West-Duitsland om er te werken. Elk jaar vluchtten tussen de en Oost-Duitsers naar Berlijn, maar na de bouw van de Muur viel die stroom weg. De behoefte aan gastarbeiders werd wel steeds groter. In 1961 waren er voor het eerst meer vacatures dan werklozen. De Duitse regering sloot op 31 oktober van dat jaar een verdrag met Turkije over de werving van arbeiders. Na een selectieprocedure en een medische keuring werden de Turkse jongemannen (en vrouwen) uitgenodigd om in Duitsland te komen werken. Ze kregen een aanstelling voor een, twee of maximaal drie jaar. Daarna zouden ze weer terug naar huis gaan. De werkgevers vonden het veel te lastig om steeds nieuwe arbeidskrachten te moeten opleiden, dus in 1964 werden tijdelijke aanstelling omgezet in aanstellingen zonder een einddatum. De Turkse arbeiders kregen dezelfde rechten als de Duitse. In 1969 al werd de miljoenste Turkse gastarbeider in München feestelijk binnengehaald. Hij kreeg een televisie cadeau. Duitsland begon eerder met het werven van Turkse gastarbeiders dan Nederland. Nederland moest Pagina 3

5 bij die werving niet alleen met Duitsland concurreren maar ook met andere West-Europese landen. In 1969 vond de Nederlandse regering in Marokko een nieuwe bron met potentiële gastarbeiders. Hoe dat in zijn werk ging, kun je hieronder zien: Vraag Hoe ging de werving van Marokkaanse gastarbeiders in zijn werk? Welke criteria gebruikte de vertegenwoordiger van het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken daarbij? Stap2 Gezinshereniging Over gastarbeiders was men in die beginjaren zeer positief. Nederland en Duitsland hadden immers beide een groot tekort aan laaggeschoolde arbeiders. Maar dat beeld veranderde. Met de economie in West-Europa ging het in de zeventiger jaren minder goed en er ontstond grote werkloosheid. Beide regeringen stopten in dat jaar met het werven van nieuwe gastarbeiders. Met de stop wilden beide landen de toestroom van nieuwe migranten verhinderen, maar de maatregel bleek averechts te werken. Het aantal buitenlandse werknemers nam weliswaar af, maar al snel nam de migrantenbevolking juist toe. De mogelijkheid om naar Turkije (of Marokko) terug te gaan, om later eventueel weer terug te keren naar Nederland of Duitsland om er weer een tijd te werken, viel weg. Veel gastarbeiders waren bang dat er nog strengere maatregelen zouden volgen. Als ze eenmaal weg waren, konden ze niet meer terugkomen. Velen besloten daarom definitief te blijven en hun gezin over te laten komen. De term die men daarvoor gebruikt is gezinshereniging. Zoals de Turkse Mustafa uitlegde: "Omdat we binnen enkele jaren terug wilden gaan, werkten we extra hard en meer dan gewoon. We wilden zoveel mogelijk geld verdienen in een kort tijdsbestek. Maar we konden ons doel niet bereiken. Die enkele jaren werden al snel vijf jaar, tien jaar, dertien jaar. Je vond hier je draai, ging trouwen en kreeg kinderen en dan kijk je even naar achteren en wat blijkt: ben ik al 33 jaar in Nederland. En nog steeds denk ik niet aan teruggaan." Hoeveel mensen omwille van gezinshereniging naar Nederland en Duitsland kwamen is onbekend. De statistieken van buitenlandse migratie maken geen onderscheid naar de reden van migratie (werk, asiel, studie, gezinshereniging of huwelijk). We weten wel hoeveel van de Turkse en Marokkaanse immigranten zijn gebleven. In 2003 woonde nog steeds 15% van alle Turkse gastarbeiders in Nederland die in 1965 en 1966 naar Nederland zijn gekomen. Voor de Marokkaanse gastarbeiders van toen is dat 30%. Pagina 4

6 In 2003 woonde nog steeds 50% van alle Turkse gastarbeiders in Nederland die in 1972 en 1973 naar Nederland zijn gekomen. Voor die Marokkaanse gastarbeiders is dat 55%. De termen waarmee de buitenlandse arbeiders werden aangegeven, veranderden met de jaren mee. Tot 1973 sprak men over gastarbeiders. Met gast werd het tijdelijk verblijf van een buitenlandse arbeider aangeduid. Toen steeds meer buitenlandse arbeiders zich definitief in Nederland en Duitsland vestigden, gingen de regeringen spreken over arbeidsmigranten, waarbij de nadruk op arbeid kwam te leggen. In Nederland kwam een andere term in zwang: allochtoon. Formeel is iedereen allochtoon die in Nederland woont, maar buiten Nederland geboren is (1e generatie) of een ouder heeft die niet in Nederland geboren is (2e generatie). Ook koning Willem-Alexander, koningin Maxima en troonprinses Amalia zijn volgens die definitie allochtoon. In praktijk gebruiken we alleen de term allochtoon voor iemand die oorspronkelijk afkomstig is van een niet-westers land. Formeel is het kleinkind van een voormalige Turkse of Marokkaanse gastarbeider geen allochtoon, maar in het taalgebruik blijven we die term ook voor hen gebruiken. In veel andere talen en andere landen kent men het begrip allochtoon niet. Meestal gebruikt men het begrip immigrant. Vragen 1. Welke twee redenen geeft de geïnterviewde Mustafa om in Nederland te blijven? 2. Allochtonen zijn immigranten van de eerste of tweede generatie. Leg van de volgende personen hieronder uit waarom die persoon allochtoon genoemd kan worden en of die van de eerste of tweede generatie is: Neem hiervoor de onderstaande tabel over en vul deze in. Wie is allochtoon Reden 1e generatie 2e generatie Koning Willem-Alexander Koningin Maxima Troonprinses Amalia 3. Welke twee verschillen zijn er tussen de officiële definitie en het dagelijks taalgebruik als we over allochtonen spreken? Stap3 Pagina 5

7 Duitsland en Nederland vergeleken Het is moeilijk om de cijfers van Nederland en Duitsland te vergelijken. Het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) houdt cijfers bij voor allochtonen en autochtonen (letterlijk: oorspronkelijke bewoner, iemand die in het land geboren is waar hij woont en van wie beide ouders in datzelfde land zijn geboren): Tabel 1 - Nederlandse bevolking: Nederlandse bevolking Autochtonen Allochtonen Westerse allochtonen niet-westerse allochtonen Turken Marokkanen Overig Cijfers van 1/1/2014, het aantal allochtonen ligt op 21,4% van de totale bevolking in Nederland. Duitsland houdt geen cijfers van allochtonen bij (er is zelfs geen Duits woord voor!). De Europese Unie houdt wel cijfers bij van buitenlanders in alle landen die lid zijn van de EU: Tabel 2 - Duitse bevolking: EU 27* Pagina 6 Totaal aantal buitenlanders Buitenlanders in % van de bevolking Buitenlanders in % van de bevolking, afkomstig uit één van de 27 EU-landen Buitenlanders in % van de bevolking, afkomstig uit landen buiten de 27 EUlanden ,6 % 2,5 % 4,1 %

8 Duitsland ,8 % 3,2 % 5,6 % Nederland ,0 % 2,0 % 2,0 % * De cijfers zijn van 2011, er waren toen 27 landen lid van de EU, Kroatië was toen er nog niet bij Een buitenlander is volgens de definitie van de EU iemand met een paspoort van een ander land dan waar hij of zij woont. De EU houdt daarvan gegevens bij. Let op: in de tabel gaat het dus om personen in Duitsland of Nederland, die geen Duits respectievelijk Nederlands paspoort hebben. Tussen nu en 2025 wordt voor Nederland en Duitsland verwacht dat de autochtone bevolking daalt en de allochtone bevolking stijgt. De verschillen zijn niet zo heel groot en misschien wel kleiner dan veel mensen denken: Tabel 3 - Duitse bevolking: Bevolking Totaal Autochtonen Allochtonen* Nederland ,8 miljoen 13,2 miljoen 3,6 miljoen Nederland ,9 miljoen 12,9 miljoen 4,0 miljoen Duitsland ,1 miljoen 65,8 miljoen 15,3 miljoen* Duitsland ,8 miljoen 63,8 miljoen 16,0 miljoen* * Zoals eerder al is gezegd, de term allochtonen kent men in Duitsland niet. Men gebruikt de termen Einwanderer of Immigrant. Om kinderen of kleinkinderen van immigranten aan te duiden, gebruiken onderzoekers en de media soms de Duitse term Migrationshintergrund : mensen met een migratie achtergrond. Omdat het ministerie deze cijfers niet bijhoudt, moeten Duitse onderzoekers het doen met geschatte cijfers, ook voor De Nederlandse cijfers komen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Deze cijfers zijn van Inmiddels lopen de cijfers hoger op dan verwacht. Nu verwacht het CBS dat de bevolking in 2025 stijgt tot ergens boven de 17 miljoen. De Duitse totaalcijfers zijn vrij betrouwbaar, ook voor Maar de cijfers voor de Bevölkerung mit einen Migrationshintergrund zijn voor 2014 niet meer dan een ruwe schatting en die voor 2025 zijn nog onbetrouwbaarder. Vragen: Pagina 7

9 1. Nederland houdt statistieken bij van allochtonen. Gegevens over migranten en migratie worden ook elders bijgehouden. Om welke gegevens gaat het? Wie houdt ze bij en in welke tabel hierboven vind je dat terug? 2. Er zijn Nederlanders die zeggen dat er veel meer buitenlanders in Nederland zijn dan in andere landen. Geef aan waarom dat niet klopt. Stap4 Waar wonen de buitenlanders? CBS heeft enkele jaren geleden het rapport Een gekleurde Beeld van Wonen: de woonsituatie van niet-westerse allochtonen in Nederland uitgebracht. Een soortgelijk rapport is uitgebracht door het Ruimtelijk Planbureau samen met CBS onder de titel Regionale bevolkings- en allochtonenprognose Met beide rapporten in de hand kun je de vraag Waar wonen de buitenlanders? goed beantwoorden. De rapporten zijn al tien jaar oud, maar het beeld is sindsdien niet veel veranderd. Van de oorspronkelijke gastarbeiders ging het merendeel werken in de industriële centra van de Randstad, Brabant, Gelderland en Twente. Zij kwamen overwegend terecht in goedkopere huurwoningen in de oude wijken van de grote steden. Met name de Randstad trok allochtonen. En daar wonen de meeste allochtonen nog steeds. Tabel 1 Verdeling van bevolkingsgroepen over landsdelen % Noord Oost West Zuid Totaal Autochtonen Turken Marokkanen Tabel 2 Verdeling van bevolkingsgroepen over de vier grote steden (G4) % Pagina 8 Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Totaal G4

10 Autochtonen Turken Marokkanen Terwijl minder dan de helft van de autochtonen in het westen van Nederland woont, woont de meerderheid van de allochtonen daar wel. En van alle autochtonen woont maar 1 op de 11 mensen in een van de vier grote steden. Van alle Turkse allochtonen woont een derde en van alle Marokkaanse allochtonen bijna de helft in een van deze vier steden. Dat beeld kun je ook zien in je atlas (Grote Bosatlas, 54e editie, de kaarten 50A en B). Percentage niet -westerse allochtonen per gemeente: Kaart 1: Percentage niet-westerse allochtonen per gemeente in 2005 (links) en 2025 (rechts) Dat de concentratie van allochtonen in het westen alleen maar groter wordt, blijkt uit de twee kaarten in Regionale bevolkings- en allochtonenprognose Niet alleen in Nederland is de buitenlandse bevolking niet gelijkmatig over het land verspreid. Hetzelfde geldt voor Duitsland. We hebben geen kaarten van allochtonen (Bevölkerung mit einen Migrationshintergrund) in Duitsland, maar wel van buitenlanders in Duitsland. Kijk daarvoor naar de kaarten van de Grote Bosatlas, 54e editie, kaarten 100D en 100G. Je ziet duidelijk dat de grootste percentages buitenlanders in het zuiden en westen van Duitsland te vinden zijn, niet toevallig ook de delen van Duitsland met de grootste verstedelijking. Maar er is meer aan de hand. Tot 1990 was Duitsland verdeeld in twee aparte landen: West-Duitsland (ook wel: Bondsrepubliek Duitsland of BRD) en Oost-Duitsland (ook wel: DDR). West-Duitsland had een open economie en gastarbeiders waren er in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw welkom. Oost-Duitsland was veel meer gesloten. Op uitnodiging van bevriende communistische landen werden er wel gastarbeiders naar de DDR gehaald, maar veel minder dan in Pagina 9

11 West-Duitsland. Het totaal aantal gastarbeiders is er onder de honderdduizend gebleven. OostDuitsland had ook een roulatiesysteem, waarbij na enkele jaren de gastarbeiders gedwongen weer naar huis moesten gaan en vervangen werden door nieuwe gastarbeiders. Vraag In 1990 werden beide Duitslanden weer één en vervalt de binnengrens. Het heeft niet tot gevolg dat veel gastarbeiders zich in voormalig Oost-Duitsland vestigen. Waarom zouden ze daar niet naar toe zijn getrokken? Het antwoord vindt je op pagina 100 van de Grote Bosatlas, 54e editie. Welke twee redenen kun je uit de kaarten op die pagina halen? Stap5 Extra opgaven Bevolking en ruimte Voor je aan de afsluiting van deze opdracht begint, maak je eerst de volgende toets. Vergelijk, na het beantwoorden van de vragen, jouw antwoorden met de goede antwoorden. Heb je vragen fout, zorg dan dat je begrijpt waarom je antwoord niet goed is. Arbeidsmigratie kn.nu/nqitl 1 van 10 Na de Tweede Wereldoorlog groeide de economie in Nederland en Duitsland snel. Het gevolg was dat de werkgelegenheid enorm toenam en dat er zelfs een tekort aan laaggeschoolde arbeider ontstond. Om dit tekort op te lossen werd er gezocht naar personeel uit het buitenland. Onder andere uit Italië. Wat waren de redenen voor de Italianen om naar West-Europa te komen om daar te werken? Vink alle juiste antwoorden aan. Pagina 10

12 a. In Italië heerste in deze tijd grote werkeloosheid. b. In West-Europa lagen de banen voor het oprapen. c. In West-Europa ging het om lichtere arbeid dan in Italië. d. Het avontuur trok de jonge Italianen. e. Veel Italianen hadden al familie in West-Europa wonen. 2 van 10 In West-Duitsland was tijdens het Wirtschaftswunder een grote behoefte aan gastarbeiders. In 1961 waren er voor het eerst meer vacatures dan werkzoekenden. De Duitse regering sloot in oktober 1961 een verdrag met Turkije over de werving van arbeiders. Dit was hard nodig omdat in dat jaar door de bouw van de Berlijnse muur de komst van gastarbeiders uit een ander land was verminderd. Uit welk land kwamen er door de bouw van de Berlijnse muur minder gastarbeiders naar WestDuitsland? Uit 3 van 10 Het diagram laat de migratie van Oost-Duitsland naar West-Duitsland zien tussen 1950 en Geef de reden van de piek in van 10 Turkse gastarbeider die in de jaren 60 in West-Duitsland kwamen werken kregen in eerste instantie een aanstelling voor maximaal drie jaar. Later kregen ze vaak een aanstelling zonder einddatum. Pagina 11

13 Wat was de reden dat Turkse gastarbeiders in Duitsland uiteindelijk toch een aanstellingen zonder een einddatum kregen? 5 van 10 De Turkse en Marokkaanse gastarbeiders die in de zestiger jaren naar Nederland en Duitsland kwamen, werden met open armen ontvangen. Er was immers een enorme behoefte aan laaggeschoolde arbeiders. In de jaren 70 veranderde dat. Waardoor veranderde de situatie voor de gastarbeiders? 6 van 10 In de jaren 70 van de vorige eeuw was er minder behoefte aan gastarbeiders. De regeringen van Nederland en Duitsland stopten met het werven van nieuwe gastarbeiders. Toch nam de migrantenbevolking nog toe. Leg uit waarom. 7 van 10 Toen steeds meer buitenlandse arbeiders zich definitief in Nederland en Duitsland vestigden, spraken de regeringen niet meer van gastarbeiders. Dit was omdat met gast het tijdelijk verblijf van een buitenlandse arbeider aangeduid werd, terwijl het tijdelijk verblijf niet meer van toepassing was. Hoe noemden de regeringen de buitenlandse arbeiders toen wel? a. arbeidsmigranten b. arbeidsgasten c. migratie-arbeiders 8 van 10 Bekijk de tabel hieronder. In de tabel hier je bijvoorbeeld van alle autochtonen 3% in Pagina 12

14 Amsterdam woont. Je ziet ook dat van autochtonen 9% in één van vier grote steden woont. % Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Totaal G3 Autochtonen Turken Marokkanen Yorrick kijkt naar de gegevens in de tabel en trekt op basis van deze gegevens de volgende twee conclusies. I Er wonen meer Turken in Rotterdam dan in Amsterdam. II In Amsterdam wonen bijna dubbel zoveel Marokkanen dan Turken. Zijn de conclusies op basis van deze gegevens juist of niet juist? a. I en II zijn beide juist. b. I is juist, II is niet juist. c. I is niet juist, II is juist. d. I en II zijn beide niet juist. 9 van 10 In het diagram zie je het aan migranten in Duitsland in Welk land moet bij het cijfer 1 worden ingevuld. Pagina 13

15 a. Turkije b. Nederland c. Frankrijk d. Marokko 10 van 10 In het diagram zie je het aan migranten in Duitsland in De lijst met belangrijkste herkomstlanden van migranten ziet er voor Nederland anders uit dan die voor Duitsland. Uit welk land is er een grote migrantengroep in Nederland die zich minder in Duitsland hebben gevestigd. a. Turkije b. Nederland c. Frankrijk d. Marokko Stap6 Pagina 14

16 De Grote Nederland-Duitsland Arbeidsmigratie Quiz Duitsland 1 Na de Tweede Wereldoorlog groeide de economie sterk 2 De eerste gastarbeiders kwamen uit Italië 3 Er kwamen ook veel (gast)arbeiders uit OostDuitsland 4 Veel gastarbeiders kwamen uit Turkije 5 Veel gastarbeiders kwamen uit Marokko 6 Meer dan een vijfde van de bevolking is allochtoon 7 Het aantal buitenlanders ligt boven het EUgemiddelde 8 Het aantal inwoners dat in een ander land geboren is ligt boven het EU-gemiddelde 9 Het aantal inwoners in 2025 zal stijgen 10 De meeste inwoners wonen in het zuiden van het land Pagina 15 Nederland

17 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 November 2016 om 11:40 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Migratie; Aardrijkskunde; Bevolking en ruimte; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rerrangeerbare Gebruikte Wikiwijs Arrangementen content, VO. (z.d.). Extra opgaven vmbo-kgt34. Pagina 16