Voorstel aan college van Burgemeester en Wethouders

Transcriptie

1 Openbaar Registratienummer: Datum voorstel: 19 september 2016 Niet openbaar Portefeuillehouder: De heer P. Lucassen Afdeling: LO Samenleving Agendapunt 2 Onderwerp/Titel: Aanbesteding budgetbeheer Samenvatting: Gemeenten krijgen steeds vaker het verzoek bijzondere bijstand te betalen voor Beschermingsbewind in verband met schulden. Een dergelijk beschermingsbewind is ondoelmatig en duur. Wij stellen voor om een doelmatiger en betaalbaarder alternatief te creëren in de vorm van budgetbeheer. De specifiek vereiste expertise moet ingekocht worden. (ADVIES) Het college besluit: 1. Budgetbeheer te gaan aanbieden als een voorliggende voorziening voor bijzondere bijstand in Beschermingsbewind in verband met schulden; 2. Het Verkort Programma van Eisen Budgetbeheer gemeente Gennep vast te stellen en aan de hand hiervan de betreffende dienst meervoudig onderhands aan te besteden; 3. Mandaat te verlenen aan het Afdelingshoofd Leefomgeving om op basis van het Verkort Programma van Eisen het definitief Programma van Eisen vast te stellen; 4. Geen nieuwe bijzondere bijstand meer te verlenen in de kosten van Beschermingsbewind in verband met schulden vanaf het moment dat deze nieuwe vorm van budgetbeheer in Gennep wordt aangeboden en reeds toegekende bijzondere bijstand af te bouwen, een en ander behoudens bijzondere individuele omstandigheden. Datum: 27 september 2016 Het college besluit: 1. Budgetbeheer te gaan aanbieden als een voorliggende voorziening voor bijzondere bijstand in Beschermingsbewind in verband met schulden; 2. Het Verkort Programma van Eisen Budgetbeheer gemeente Gennep vast te stellen en aan de hand hiervan de betreffende dienst meervoudig onderhands aan te besteden; 3. Mandaat te verlenen aan het Afdelingshoofd Leefomgeving om op basis van het Verkort Programma van Eisen het definitief Programma van Eisen vast te stellen; 4. Geen nieuwe bijzondere bijstand meer te verlenen in de kosten van Beschermingsbewind in verband met schulden vanaf het moment dat deze nieuwe vorm van budgetbeheer in Gennep wordt aangeboden en reeds toegekende bijzondere bijstand af te bouwen, een en ander behoudens bijzondere individuele omstandigheden. 5. Het budgetbeheer wordt jaarlijks geëvalueerd en voorgelegd aan het college. Pagina 1 van 7

2 AANLEIDING In 2013 zijn de wettelijke mogelijkheden voor kantonrechters om beschermingsbewind uit te spreken, verruimd. Het is toen namelijk mogelijk geworden om ook bij verkwisting en schulden een beschermingsbewind uit te spreken. Als een beschermingsbewind is uitgesproken, kan de onder bewind gestelde alleen nog met medewerking van de bewindvoerder beschikken over zijn geld en bezittingen, zodat de bewindvoerder dan paal en perk kan stellen aan de verkwisting. Deze vorm van beschermingsbewind die door de markt wordt aangeboden, is echter duur en ondoelmatig. Gemeenten moeten er in de meeste gevallen voor betalen, maar kunnen er geen inhoudelijke regie op voeren. We signaleren dat er bij bewindvoerders gemiddeld genomen minder aandacht is voor preventie en voor het bevorderen van de zelfredzaamheid van de betreffende inwoner dan wij wenselijk vinden. Omdat de gemeente in de meeste gevallen via bijzondere bijstand de kosten draagt is er ook in financiële zin een noodzaak tot ingrijpen. De kosten zijn in enkele jaren met 60% gestegen tot circa euro op jaarbasis ten laste van het budget voor minimabeleid en dus de algemene middelen van de gemeente en op afzienbare tijd zien we geen einde aan deze stijging komen. Wij stellen u daarom voor om een voorliggende voorziening te creëren die bewindvoering kan voorkómen, beter inspeelt op de behoefte van de inwoner en financieel minder bezwarend is voor de gemeente. BESTUURLIJKE KADERS Dit is onderdeel van het Sociaal Domein, te weten minimabeleid. Het beleidsprogramma Ontmoeten Meedoen Ondersteunen (OMO), vastgesteld in januari 2013, is van toepassing. Het beleidsplan Ondersteund in de Basis (onderdeel van Gezond en Wel in 3D), vastgesteld in december 2014, is van toepassing. Het voorstel past binnen de genoemde beleidskaders omdat het de zelfredzaamheid van inwoners bevordert. Het beschermingsbewind is geregeld in artikel 1:431 e.v. van het Burgerlijk Wetboek. In artikel 432 lid 2 en artikel 448 lid 2 geeft het kader voor de (eventuele) rol van de gemeente bij beschermingsbewind dat is vastgesteld wegens verkwisting of schulden. De gemeente kan in het belang van haar inwoner bij de rechter verzoeken tot zowel het instellen als het opheffen van beschermingsbewind. ADVIES 1. Budgetbeheer te gaan aanbieden als een voorliggende voorziening voor bijzondere bijstand in Beschermingsbewind in verband met schulden; 2. Het Verkort Programma van Eisen Budgetbeheer gemeente Gennep vast te stellen en aan de hand hiervan de betreffende dienst meervoudig onderhands aan te besteden; 3. Mandaat te verlenen aan het Afdelingshoofd Leefomgeving om op basis van het Verkort Programma van Eisen het definitief Programma van Eisen vast te stellen; 4. Geen nieuwe bijzondere bijstand meer te verlenen in de kosten van Beschermingsbewind in verband met schulden vanaf het moment dat deze nieuwe vorm van budgetbeheer in Gennep wordt aangeboden en reeds toegekende bijzondere Pagina 2 van 7

3 bijstand af te bouwen, een en ander behoudens bijzondere individuele omstandigheden. ARGUMENTEN 1.1 Het beschermingsbewind was oorspronkelijk bedoeld voor oudere en vaak wat vermogende mensen, die door hun leeftijd niet meer in staat waren hun belangen goed waar te nemen. Deze vorm van beschermingsbewind is levenslang en vooral financieel-technisch van aard. De personen die er gebruik van maken, kunnen dat vaak zelf betalen en er zijn weinig problemen / conflicten over het beschikbaar stellen van geld voor bijvoorbeeld huishoudelijke of incidentele uitgaven. 1.2 Het beschermingsbewind bij verkwisting of schulden (schuldenbewind) betreft echter een geheel andere doelgroep. Men is over het algemeen een stuk jonger. De bedoeling is dat men weer op de rit komt en op termijn zelfstandig zijn zaken weer gaat beheren. Er is echter ook een gedragsaanpassing nodig om verkwisting en (nieuwe) schulden te voorkomen. Er is geen geld om het bewind zelf te betalen, zodat er bij de gemeente bijzondere bijstand voor wordt aangevraagd. Er zijn regelmatig conflicten over het beschikbaar krijgen van (extra) contanten voor huishoudelijke of incidentele uitgaven. 1.3 Voor alle betrokkenen is het schuldenbewind onaantrekkelijk en contraproductief. Bewindvoerders die vooral verstand hebben van financiële vraagstukken, moeten op gedrag gaan sturen, waarop ze traditioneel minder zijn toegerust. Door het snel toenemende volume is het lastig om voldoende gekwalificeerd personeel te vinden én treden er ook minder goed toegeruste aanbieders tot de markt toe die de branche kunnen schaden. Gemeenten betalen veel en hoge kosten. De onder bewind gestelde wordt onvoldoende geholpen, want hoewel zijn geld wel wordt beheerd, leert hij niet om er in de toekomst zelfstandig mee om te kunnen gaan en weer zelfredzaam te worden en op eigen benen te staan. 1.4 Dit voorstel is in lijn met de landelijke ontwikkeling waarbij ook andere gemeenten en de VNG naarstig op zoek zijn naar betere alternatieven voor de huidige inrichting van het schuldenbewind. Zie bijvoorbeeld ook - Tweede kamer motie Heerma/Schouten, december 2015; - Het artikel Beschermingsbewind maakt van schuldenaren kasplantjes van C. Akkermans, in Sociale Vraagstukken, 5 april 2016); - Het rapport van de brancheorganisaties van bewindvoerders Samen verder van Branchevereniging BPBI, juni 2016), toegevoegd als bijlage; - Diverse bijdragen op de site van de VNG, dossier werk-en-inkomen, armoedebeleid-en-schuldhulpverlening. 1.5 Een inventarisatie door de VNG levert vier routes op die gemeenten bewandelen: 1. Maak het onderdeel van schulddienstverlening, bijvoorbeeld door samenwerking met eigen bewindvoerders; 2. Of bied adequate voorliggende voorzieningen aan zoals budgetbeheer; 3. Of intensiveer het overleg en de samenwerking met andere gemeenten, met kantonrechters, met bewindvoerders en ketenpartners; 4. Of tref juridische maatregelen. 1.6 Wij stellen in hoofdzaak de 2 e route voor (budgetbeheer), maar wel in combinatie met maatregelen uit de 1 e en de 4 e route. We stellen namelijk een vorm van budgetbeheer Pagina 3 van 7

4 voor die in afstemming met de schulddienstverlening wordt georganiseerd en die (voor zover het nodig zou blijken) via juridische weg kan worden afgedwongen. 2.1 We gaan ervan uit dat de dienst, gemeten over een looptijd van 3 jaar, een contractwaarde heeft van circa euro ( euro per jaar). Conform het gemeentelijk inkoop en aanbestedingsbeleid is een meervoudig onderhandse aanbesteding mogelijk. Het betreft een sociale dienst, waarvoor de Europese aanbestedingsgrens op 750 duizend euro ligt. Deze meervoudige onderhandse variant heeft onze voorkeur omdat deze sneller en efficiënter kan worden uitgevoerd en naar verwachting inhoudelijk en financieel goede uitkomsten oplevert. Ook levert het aan de kant van de aanbieders een zo gering mogelijke administratieve last op; 2.2 Er zijn potentieel acht gegadigden. Conform gemeentelijk beleid laten we in principe niet meer dan vijf gegadigden toe tot een meervoudig onderhandse aanbesteding. Om tot een beperking van het aantal inschrijvers te komen, wordt in overleg met de inkoopadviseur gekozen voor een vóórronde, waarbij gegadigden zich op basis van een Verkort Programma van Eisen kunnen aanmelden. 2.3 In het Verkort Programma van Eisen zijn de volgende uitgangspunten opgenomen: - Werken binnen de gemeentelijke beleidskaders OMO; - De dienstverlening nauw laten aansluiten op de gemeentelijke schulddienstverlening; - Aantoonbare kennis en kunde op het gebied van financieel beheer én van gedragssturing; - Bekendheid met de lokale situatie; - Solide organisatie; - Samenwerking met ketenpartners; - Social Return door het bieden van stageplekken. De kwalitatieve aspecten tellen voor 60% mee bij de gunning van de opdracht, de financiële aanbieding voor 40%. We gaan ervan uit dat dit alleen te realiseren is door een samenwerking en nodigen partijen uit om in te schrijven als samenwerkingsverband. 2.4 In het programma van eisen komt een incentive om de zelfredzaamheid van de betreffende inwoners te herstellen. 3.1 Voorgesteld wordt om de verdere technische uitwerking van het Programma van Eisen in mandaat op te dragen aan het afdelingshoofd Leefomgeving, omdat daar geen bestuurlijk relevante vraagstukken aan verbonden zijn. Gelet op onderdeel II.9 van het mandaatregister is daar een incidenteel mandaat voor nodig. 4.1 Als het budgetbeheer is ingevoerd, kan dit in nieuwe situaties als voorliggende voorziening gelden. Voor bestaande situaties is omzetting nodig en daarvoor is per geval een machtiging nodig van de rechtbank. In principe zal de belanghebbende dat verzoek in overleg met de gemeente doen, maar Indien nodig kan de gemeente de betreffende zaken zelfstandig bij de rechter aanhangig maken (artikel 448 lid 2 Boek 1 BW). Pagina 4 van 7

5 KANTTEKENINGEN EN RISICO S 1. Bij het opstellen van het Programma van Eisen wordt gebruik gemaakt van kennis en ervaring die door andere gemeenten is opgedaan, te weten: Venray, Venlo, Arnhem, Apeldoorn en van het landelijke verbeterprogramma Samen Verder van de Branchevereniging BPBI en heeft daardoor toegang tot actuele en diepgaande kennis. Ook wordt er via de VNG gekeken naar de ervaringen bij andere gemeenten. Elders gevonden oplossingen zijn meegenomen in de voorstellen. Echter, de voorgestelde oplossing is in deze vorm nog nergens beproefd en het is niet 100% zeker of deze juridisch houdbaar zal blijken. 2. In het aanbestedingsdocument wordt daarom een ontbindingsmogelijkheid of aanpassingsmogelijkheid opgenomen voor het geval dat de oplossing niet juridisch houdbaar blijkt. Door dit voorbehoud zal door de gemeente geen financieel risico worden gelopen. 3. De juridische houdbaarheid is onzeker omdat er nog geen jurisprudentie is over de vraag of kantonrechters het budgetbeheer daadwerkelijk als adequate voorliggende voorziening willen aanmerken. Ook is het gelet op de discussie in de Tweede Kamer niet denkbeeldig dat de wetgever tot bijstelling van de wetgeving zal komen, die gevolgen heeft voor de in te kopen dienst. WAT BETEKENT DIT VOORSTEL VOOR DE INWONERS? Met het voorstel beogen we om onder bewind gestelde inwoners een betere dienstverlening te kunnen bieden en beter te helpen om weer op eigen benen te gaan staan. Ook beogen we om de kosten te verlagen en beter beheersbaar te maken, zodat er financiële ruimte blijft om minima ook op andere gebieden te blijven ondersteunen. EXTERN ADVIES, INSPRAAK EN DRAAGVLAK Wij hebben ons voornemen om deze nieuwe weg in te slaan op het gebied van budgetbeheer tweemaal besproken met bewindvoerders (december 2015 en juni 2016) en hen in de gelegenheid gesteld oplossingsrichtingen voor te stellen (augustus 2016). Van deze gelegenheid is door slechts één bewindvoerder gebruik gemaakt. Deze heeft aangegeven de voorgestelde oplossingsrichting te steunen. Dit voorstel is toegezonden aan de Adviesraad Sociaal Domein (ASD) en zal daar d.d. 11 oktober 2016 worden besproken. Bij de bespreking zal aan de ASD advies worden gevraagd over het verstrekken van een opdracht tot budgetbeheer. Bij het besluit om de opdracht al dan niet te gunnen, zal het advies van de ASD worden toegevoegd. De gemeenten in Noord-Limburg hebben in regionaal verband een gesprek gezocht met de kantonrechters. Van de kant van de rechters is echter aangegeven dat de rechter alleen op concrete ter beslissing dienende zaken een uitspraak doet en geen a priori afspraken maakt over het eigen beleid. Pagina 5 van 7

6 COMMUNICATIEPARAGRAAF Dit thema is slechts voor een beperkte groep van inwoners rechtstreeks van belang. Zij worden veelal bijgestaan door intermediairs en/of hulpverleners. De communicatie zal zich daarom richten op die (semi-) professionele partners. De concrete vorm van de communicatie zal na gunning met de gegunde partij worden afgestemd. JURIDISCHE PARAGRAAF De aanbesteding is in overeenstemming met het gemeentelijke inkoop- en aanbestedingsbeleid. Dit is getoetst door het consultancy team en op 5 september 2016 akkoord bevonden. FINANCIELE PARAGRAAF Niet van toepassing Financiële consequenties, namelijk: Alleen lopende begrotingsjaar (incidenteel) Ook komende begrotingsjaren (structureel) Lopend Begrotingsjaar Komende begrotingsjaren De kosten op basis van dit voorstel zijn: n.v.t Beschikbaar budget dat hiervoor ingezet wordt: n.v.t Grootboeknummer (FCL en ECL) van dat budget: FCL: ECL: Toelichting opbouw kosten en dekking: De dienstverlening Budgetbeheer zal moeten worden gedekt door besparing op de kosten van Bewindvoering. De kosten voor bewindvoering lopen uit de hand en moesten in 2016 bij de 2 e trimesterrapportage al incidenteel met euro worden bijgeraamd. Zonder de ombuiging die we nu inzetten, zou een structurele bijraming aan de orde zijn. In het eerste jaar (2017) lopen we nog wel het risico van frictiekosten (nieuwe dienstverlening starten terwijl de oude nog niet is afgebouwd). We hebben onderzocht of we hiervoor subsidie zouden kunnen krijgen in het kader van het door VWS gesubsidieerde brancheproject Samen Verder. De middelen in dat project zijn echter al geheel belegd in onderzoeken. Ook rechtstreeks bij het Ministerie van VWS subsidie aanvragen is niet aan de orde. De aanvraagdrempel van euro is voor Gennep onhaalbaar hoog. We vangen daarom de risico s op door versobering in het minimabeleid door te voeren: inrichtingskosten voor woningen, vervanging van de geldelijke tegemoetkomingen voor maatschappelijke activiteiten (SMA) door deelname in Jeugdcultuurfonds en Jeugdsportfonds. Alle genoemde regelingen zijn evenals bewindvoering en budgetbeheer echter open-einde regelingen, waardoor een risico op overschrijdingen blijft bestaan. PERSONELE PARAGRAAF De dienstverlening wordt geheel extern ingekocht, zodat er geen personele kosten te verwachten zijn. Pagina 6 van 7

7 UITVOERING De beoogde dienstverlening zal vanuit het gemeentehuis worden uitgevoerd. Hiervoor wordt een werkplek beschikbaar gesteld. Er is voldoende (fysieke) ruimte om dit te regelen. Door de uitvoering binnen het gemeentehuis te positioneren, wordt de ketensamenwerking met het team toegang van de gemeente vergemakkelijkt. De relevante uitvoeringsaspecten worden samen met de afdeling Publiekszaken nader uitgewerkt in het Programma van Eisen. BIJLAGEN 1. Verkort Programma van Eisen budgetbeheer Gennep ; 2. Aanbiedingsbrief Verkort Programma van Eisen; 3. Intakeformulier aanbesteding met akkoord consultancyteam van 5 september 2016; 4. Tussenrapportage project Samen Verder van Branchevereniging BPBI d.d. juni Pagina 7 van 7