Inkopen onder de Europese aanbestedingsdrempels

Transcriptie

1 Inkopen onder de Europese aanbestedingsdrempels Inventarisatie van de feitelijke opdrachten onder de Europese drempelwaarden voor aanbestedingen Een opdracht van het Ministerie van Economische Zaken uitgevoerd door PricewaterhouseCoopers in samenwerking met Significant

2 PricewaterhouseCoopers ( verleent sectorspecifieke diensten op drie gebieden: Assurance, Tax en Advisory. Met onze dienstverlening bouwen we aan een goede vertrouwensbasis en waardeoptimalisatie met en voor onze klanten en hun stakeholders. Wereldwijd werken meer dan mensen in 149 landen voor onze organisatie, op basis van ons gedachtegoed Connected Thinking. Samen ontwikkelen wij oplossingen en concepten, vanuit een verrassend perspectief. En natuurlijk geven wij praktisch advies. PricewaterhouseCoopers refereert aan het netwerk van deelnemende bedrijven van PricewaterhouseCoopers International Limited. Ieder bedrijf is een aparte en onafhankelijke juridische eenheid.

3 Inkopen onder de Europese aanbestedingsdrempels Inventarisatie van de feitelijke opdrachten onder de Europese drempelwaarden voor aanbestedingen Een opdracht van het Ministerie van Economische Zaken uitgevoerd door PricewaterhouseCoopers in samenwerking met Significant Den Haag / Barneveld, juni 2007

4

5 Inhoud Voorwoord 5 Managementsamenvatting 7 1 Inleiding 11 Achtergrond en aanleiding 11 Doelstelling en onderzoeksvragen 12 Beknopte beschrijving van de onderzoeksmethodiek 13 Leeswijzer 15 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid 17 Inleiding en leeswijzer 17 Overzicht populatie en steekproef 17 Observaties bij de onderzochte organisaties 18 Aantal aanbestede opdrachten onder de drempel 20 Totaal volume van de aanbestede opdrachten onder de drempel 20 Onderscheid naar type opdracht 21 Onderscheid naar opdrachtgrootte 22 Opdrachtgrootte en type opdracht 23 Onderscheid naar type aanbestedingsprocedure 24 Type opdracht en procedure 25 Opdrachtgrootte en procedure 25 3 Case studies Rijksoverheid 29 Inleiding en leeswijzer 29 De Cases 29 4 Opdrachtverstrekking aan het midden- en kleinbedrijf 35 Inleiding en leeswijzer 35 De Cases 35 5 Conclusies en aanbevelingen 39 Conclusies 39 Aanbevelingen 41 Bijlagen A Achtergronden bij de gehanteerde onderzoeksmethodiek 45 B Uitvoeringsprotocol 51 C Deelnemende organisaties 53 D Opdrachtgever en begeleidingscommissie 55

6

7 Voorwoord Voorwoord De Directie Marktwerking van het Ministerie van Economische Zaken heeft PricewaterhouseCoopers Advisory, in samenwerking met Significant, gevraagd een onderzoek uit te voeren naar het aanbesteden van opdrachten met een individuele waarde lager dan de Europese aanbestedingsdrempels. Dit rapport geeft de resultaten van het onderzoek weer. De resultaten zullen door de Directie Marktwerking gebruikt gaan worden in het uitwerken van de voorgestelde Aanbestedingswet in Algemene maatregelen van bestuur (AMvB s), waarin onder andere nadere regels worden uitgewerkt ter waarborging van een goed verloop en van de uniformiteit van de aanbestedingsprocedures bij het contracteren onder de Europese aanbestedingsdrempels. Op deze plaats willen de onderzoekers graag de respondenten bedanken voor hun medewerking en de geïnvesteerde tijd. De data in dit rapport zijn in nauw overleg met hen tot stand gekomen. Namens het onderzoeksteam: PricewaterhouseCoopers: Significant: Drs. J.H.R.H.M. Schretlen Drs. T.J. Jonker MBA Prof. dr. J. Telgen Ir. J.P. Papenhuijzen MBA PricewaterhouseCoopers 5

8 Voorwoord 6 PricewaterhouseCoopers

9 Managementsamenvatting De Directie Marktwerking van het Ministerie van Economische Zaken heeft PricewaterhouseCoopers Advisory, in samenwerking met Significant, gevraagd een onderzoek uit te voeren naar het aanbesteden van opdrachten met een individuele waarde lager dan de Europese aanbestedingsdrempels. De resultaten zullen door de Directie Marktwerking gebruikt gaan worden in het uitwerken van de voorgestelde Aanbestedingswet in Algemene maatregelen van bestuur (AMvB s), waarin onder andere nadere regels worden uitgewerkt ter waarborging van een goed verloop en van de uniformiteit van de aanbestedingsprocedures bij het contracteren onder de Europese aanbestedingsdrempels. Kenmerken van de aanpak In de aanpak is onderscheid gemaakt naar enerzijds de Rijksoverheid (kerndepartementen en agentschappen) en anderzijds decentrale overheden (gemeenten, provincies, waterschappen, politieregio s, hogescholen, universiteiten en academische ziekenhuizen). Analyses zijn uitgevoerd naar aantallen opdrachten en inkoopvolume in grootteklassen, de gevolgde aanbestedingsprocedures en de mate waarin het MKB opdrachten heeft verkregen. De gegevens van de decentrale overheden zijn geëxtrapoleerd naar de voor hen integrale populatie. Voor het onderzoek is een steekproef getrokken van 24 aanbestedingsplichtige overheidsorganisaties uit de onderzoekspopulatie (zie tabel 2.1). In totaal zijn hiervoor 55 organisaties benaderd. De gegevens van de rijksoverheid zijn vanwege de kleine steekproef in geanonimiseerde case studies verwerkt. Hiervoor hebben wij zes kerndepartementen en agentschappen / baten-lastendiensten benaderd. Vijf daarvan bleken in staat de gevraagde gegevens op te leveren. Dit geldt tevens voor de verkregen inzichten ten aanzien van het MKB-aandeel in de vergeven opdrachten door de onderzochte organisaties. Hiervoor hebben wij (slechts) - afhankelijk van de vraagstelling - drie tot vijf organisaties weten te vinden die over de gevraagde informatie beschikten. Tijdens het inzichtelijk maken van de aanbestede opdrachten is uitgegaan van de gegevens van één boekjaar (2006) en zijn facturen en opdrachten onder de 5000 buiten beschouwing gelaten voor het aantal opdrachten, maar niet voor het inkoopvolume. Opdrachten die onder Europees aanbestede raamovereenkomsten zijn vergeven, zijn eveneens buiten beschouwing gelaten. De vraagstelling vanuit de Directie Marktwerking en de gehanteerde aanpak zijn er niet op gericht een oordeel te geven over de rechtmatigheid of doelmatigheid van de toegepaste procedures. In alle gevallen is in de analyse de door de organisatie gehanteerde procedure als basis gehanteerd. Er worden dan ook geen uitspraken gedaan over bad practices en good practices of over welke procedure wanneer het best kan worden toegepast. PricewaterhouseCoopers 7

10 Managementsamenvatting Conclusies Jaarlijks worden naar schatting door de decentrale overheden circa opdrachten verstrekt onder de Europese drempelwaarden Op basis van de analyse van de zeven sectoren (exclusief de Rijksoverheid) ramen wij het totaal aantal opdrachten onder de drempelwaarden op circa Voor de organisaties binnen de Rijksoverheid was een vergelijkbare schatting van de totale populatie van het aantal opdrachten onder de drempels niet statistisch verantwoord uit te voeren. Totaal inkoopvolume van ruim 8 miljard onder de drempels bij decentrale overheden Op basis van de analyse van de zeven sectoren (exclusief de Rijksoverheid) over 2006 ramen wij het totale inkoopvolume onder de drempelwaarden op ruim 8 miljard. De schatting is gebaseerd op 19 waarnemingen onder de decentrale overheden. Deze organisaties vormen een relatief homogene groep als het gaat om de verhouding tussen hun totale inkoopvolume en het volume dat zij inkopen onder de drempelwaarden. Het bedrag van ruim 8 miljard komt overeen met 34% van het totale inkoopvolume van de zeven sectoren, dat 23,8 miljard bedraagt. Voor de organisaties binnen de Rijksoverheid was een vergelijkbare schatting van het totale inkoopvolume aan opdrachten onder de drempels op statistisch verantwoorde wijze niet uit te voeren. Het inkoopvolume onder de drempels bleek per organisatie sterk te verschillen. Diensten en Werken het best vertegenwoordigd Bij de analyse van het type opdrachten bij de groep decentrale overheden blijkt dat Diensten circa 50% van het aantal opdrachten onder de drempels uitmaken en dat Werken ruim 40% van het inkoopvolume (in euro s) vertegenwoordigen. Bij de organisaties uit de Rijksoverheid in de steekproef bleek dat onder de drempels met name Diensten en (kleinere) Werken worden ingekocht. Onderhandse aanbestedingsprocedure het meest gehanteerd De onderhandse procedures worden bij de groep decentrale overheden het meest gehanteerd, waarbij de onderhands meervoudige procedure 50% van het inkoopvolume onder de drempels vertegenwoordigt. Ook bij de onderzoeksgroep van organisaties uit de Rijksoverheid bleken de onderhandse procedures (en dan ook de onderhands enkelvoudige procedure) het meest populair. Relatief veel kleine opdrachten (circa 70% < ) Bij de groep decentrale overheden is circa 70% van de opdrachten onder de drempels kleiner dan en meer dan tweederde van het inkoopvolume onder de drempels hangt samen met opdrachten onder de (de drempelwaarde voor Leveringen en Werken bij decentrale overheden). Grote(re) opdrachten betreffen vaak Werken Diensten en Leveringen blijken een relatief groot deel uit te maken van de kleine opdrachten, grote opdrachten betreffen vaak Werken bij de groep decentrale overheden. Meer onderhands meervoudige procedures bij toenemende opdrachtomvang Bij de door de decentrale overheden gevoerde procedure in combinatie met de omvang van de opdracht blijkt dat het aandeel van de onderhands enkelvoudige procedure afneemt naarmate de opdrachtomvang stijgt; dit ten gunste van de onderhands meervoudige procedures. Er blijkt daarnaast nauwelijks een verband waarneembaar tussen het type opdrachten (Diensten, Leveringen of Werken) en de gehanteerde procedure. Algemeen geldende conclusies ten aanzien van het MKB zijn moeilijk te trekken Bij slechts een beperkt aantal (5 en voor onderdelen slechts 3) organisaties uit de steekproef waren gegevens beschikbaar inzake opdrachtverlening aan het MKB. De conclusies die, met de nodige terughoudendheid uit deze steekproef te trekken zijn, zijn: Het aandeel van door het MKB uitgevoerde opdrachten onder de drempels varieert sterk per organisatie. Het aandeel van het MKB in het inkoopvolume onder de drempels varieert per organisatie. Het MKB voert relatief veel Werken uit (ten opzichte van niet-mkb) onder de drempelwaarden. 8 PricewaterhouseCoopers

11 Managementsamenvatting De opdrachten onder de drempelwaarde zijn relatief kleiner van omvang in het MKB segment dan in het niet-mkb segment. Bij opdrachten gegund aan het MKB werd nog meer dan bij het niet-mkb segment gebruik gemaakt van de onderhandse procedures. Professionaliteit van de inkoopfunctie is voor verbetering vatbaar bij de meeste organisaties Gebleken is dat aanbestedende diensten beperkt (centraal) inzicht hebben in de verstrekte opdrachten door de eigen organisatie. Dit had niet alleen zijn effect op de uitvoering en doorlooptijd van het onderhavige onderzoek en het aantal respondenten, dat de benodigde gegevens kon opleveren, maar draagt ook niet bij aan de professionalisering van een inkoopfunctie of de invulling van succesvol contract- en leveranciersmanagement. Ook is het daarmee voor een aanbestedende dienst niet mogelijk te bepalen of de eigen afspraken zoals vastgelegd in nota s aanbestedingsbeleid of de Europese aanbestedingrichtlijnen voldoende worden nageleefd. Aanbevelingen Maak effecten op de administratieve lasten inzichtelijk Aanbevolen wordt om de effecten op de administratieve lasten voor inschrijvers en aanbestedende diensten inzichtelijk te maken van de beoogde veranderingen in aanbestedingswetgeving (AMvB s). De resultaten van het onderzoek kunnen als input gebruikt worden voor het bepalen van de effecten van het voorschrijven van aanbestedingsprocedures en hanteren van bagatelgrenzen onder de Europese drempelwaarden. Flankerend beleid is noodzakelijk Flankerend beleid zal noodzakelijk zijn bij veranderingen in aanbestedingswetgeving die extra inspanningen vragen van een inkoopfunctie. De verdere professionalisering van inkoopfuncties zou door Economische Zaken gestimuleerd moeten worden waarbij inkoopinformatie en professioneel ingevuld leveranciers- en contractmanagement hier prioriteit moeten krijgen. Aansluiting zoeken bij bestaande netwerken en organisaties als PIANOo ligt hierbij voor de hand. Onderzoek effecten veranderingen aanbestedingswetgeving voor MKB Maatschappelijk gezien is er veel aandacht voor het stimuleren van de toegankelijkheid voor - en deelname van - MKB-bedrijven in aanbestedingstrajecten. Aanbevolen wordt nader te onderzoeken wat de effecten zullen zijn van de veranderingen in aanbestedingswetgeving op de participatie van MKB in aanbestedingen onder de Europese drempelwaarden. Belangrijkste vraag hierin is of de participatie van het MKB zal vergroten of verkleinen. PricewaterhouseCoopers 9

12 10

13 1 Inleiding Achtergrond en aanleiding In haar eindrapport concludeerde de Parlementaire Enquête Commissie Bouwnijverheid enkele jaren geleden dat sprake is van een lappendeken aan wet- en regelgeving op aanbestedingsgebied. Met de nieuwe Aanbestedingswet wil het kabinet, mede ingegeven door deze conclusie, een modern wettelijk kader voor het aanbesteden maken. De nieuwe wet schept de mogelijkheid om op nationaal niveau nadere regels te stellen ter aanvulling of verduidelijking van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Hiermee wordt een betere uitvoering van de Europese en internationale aanbestedingsverplichtingen beoogd. De nieuwe Aanbestedingswet is op 20 september 2006 door de Tweede Kamer aangenomen. Het wetsvoorstel ligt op het moment van verschijnen van dit rapport voor behandeling bij de Eerste Kamer. De nieuwe Aanbestedingswet bevat grondslagen voor: De verplichte toetsing van de integriteit van ondernemers en uitsluiting van niet-integere ondernemers; Het voorkomen dat opdrachtgevers onredelijk zware eisen aan ondernemers stellen ten aanzien van ervaring en financiële draagkracht, waardoor ondernemers ten onrechte worden uitgesloten; De vermindering van administratieve lasten, onder andere door verplichte aankondiging via een elektronisch aanbestedingsinstrument (TenderNed) en stroomlijning van het aanbestedingsproces, bijvoorbeeld door verplicht gebruik van standaard formulieren; De stroomlijning en uniformiteit van het aanbestedingsproces; Het stellen van nadere regels ter waarborging van een goed verloop en van de uniformiteit van de aanbestedingsprocedures bij de aanbesteding van opdrachten onder de Europese aanbestedingsdrempels. De concrete uitwerking van deze grondslagen zal in twee Algemene maatregelen van bestuur (AMvB s) plaatsvinden. Dit is wenselijk om wijzigingen in de Europese Richtlijnen en ontwikkelingen in de jurisprudentie tijdig te kunnen implementeren en nationale regels te kunnen stellen. In dit kader wordt ook flankerend beleid ontwikkeld en concreet ingevuld, zoals de komst van TenderNed en de daarin opgenomen functionaliteiten. In de Memorie van toelichting op de Aanbestedingswet wordt het flankerende beleid nader uitgewerkt om te garanderen dat de administratieve lasten beperkt blijven. De door het Ministerie van Economische Zaken voorgelegde onderzoeksvragen, die gericht zijn op het in kaart brengen van de huidige praktijk met betrekking tot het aanbesteden en inkopen onder de Europese drempels, zijn door de onderzoekers benaderd met het oog op de ontwikkelingen rond de nadere concretisering van de Aanbestedingswet. Met de resultaten van het onderzoek en de inzichten vanuit Brussel kan de betreffende AMvB dan nader ingevuld worden en kan het benodigde flankerende beleid worden uitgewerkt. Onderhavig onderzoek moet objectieve informatie opleveren op basis waarvan bepaald kan worden wat de effecten zijn denk aan bedrijfseffecten en (administratieve) lasten voor aanbestedende diensten en ondernemingen - van te maken keuzes over drempelwaarden onder de Europese aanbestedingsdrempels. Tevens wordt het aanbestedingsgedrag van aanbestedende diensten in kaart gebracht qua toegepaste aanbestedingsprocedure naar soort en grootte van opdrachten onder de Europese drempelwaarden, om te kunnen overwegen of nadere regelgeving wenselijk is. PricewaterhouseCoopers 11

14 1 Inleiding Doelstelling en onderzoeksvragen De doelstelling van dit onderzoek is om in kaart te brengen wat in het jaar 2006 de omvang is geweest van opdrachten onder de Europese drempelwaarden. Met omvang wordt gedoeld op zowel het aantal opdrachten als de totale waarde in euro s van de opdrachten, uitgesplitst naar een aantal groottecategorieën. Het onderzoek geeft in het licht van de doelstelling antwoord op de volgende onderzoeksvragen: 1. Wat is het aantal aanbestede opdrachten onder de drempel in het onderzochte jaar en de daarbij toegepaste procedure, uitgesplitst naar de volgende groottecategorieën: ; ; ; ; ; ; (hoofdzakelijk Werken); (alleen Werken); euro tot aanbestedingsdrempel voor werken ( ). 2. Wat is het totale volume van de aanbestede opdrachten onder de drempels (in euro)? 3. Hoe is de verdeling hiervan per type opdracht, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen Werken, Leveringen en Diensten, conform de Europese Richtlijnen? 4. Hoe is de verdeling hiervan per type aanbestedingsprocedure: Openbare aanbesteding (niet Europees) 1 ; Meervoudig onderhandse aanbesteding; Enkelvoudig onderhandse aanbesteding? 5. Welk deel hiervan is gegund aan ondernemingen die behoren tot het midden- en kleinbedrijf (MKB) 2? In het onderzoek zijn negen sectoren van aanbestedingspichtige overheidsorganisaties betrokken, te weten 3 : Kerndepartementen; Agentschappen; Gemeenten; Provincies; Waterschappen; Politieregio s; Hogescholen; Universiteiten; Academische ziekenhuizen. Tijdens de uitvoering van het onderzoek is ervoor gekozen de totale onderzoeksgroep op te splitsen in twee subgroepen; de Rijksoverheid en de decentrale overheid. Hierdoor vormen de kerndepartementen en agentschappen één groep en de overige sectoren een tweede groep 4. De reden hiervoor is drieledig. 1. De agentschappen, of baten-lastendiensten zoals ze tegenwoordig genoemd worden, in het onderzoek zijn vanwege de pluriformiteit in deze sector niet als representatief te 1 De onderzoekers maken in het onderzoek geen onderscheid naar openbare procedures met of zonder voorselectie. Uitgangspunt voor de identificatie van de gekozen procedure is de aanbestedingsprocedure die is voorgeschreven in het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de desbetreffende organisatie, tenzij duidelijk blijkt dat in de praktijk vaak wordt afgeweken van dit beleid. 2 In overeenstemming met Europese standaarden is hierbij aangehouden dat alle ondernemingen met minder dan 250 medewerkers tot het MKB behoren. Ondernemingen met eigen rechtspersoonlijkheid worden hierbij als apart bedrijf geteld. 3 Bijlage C geeft een overzicht van de deelnemende organisaties aan het onderzoek. 4 Van de groep die hier wordt aangeduid maken ook publiekrechtelijke instellingen deel uit die formeel geen deel uitmaken van de decentrale overheid. Omwille van de leesbaarheid wordt deze groep in het vervolg van dit rapport aangeduid als de groep decentrale overheid. 12 PricewaterhouseCoopers

15 1 Inleiding beschouwen voor andere agentschappen. Voor agentschappen heeft daarom geen extrapolatie plaatsgevonden naar de agentschappen buiten de steekproef. 2. Voor de in het onderzoek geselecteerde kerndepartementen is het lastig gebleken de beleidsmatige onderdelen te scheiden van de meer uitvoerende onderdelen en het kerndepartement sec te bepalen. Er ontstond hierdoor eveneens een bijzonder pluriforme groep binnen het onderzoek. Dit maakt extrapolatie naar alle kerndepartementen eveneens niet mogelijk. 3. Ten slotte onderscheiden de Rijksoverheidsorganisaties zich van de decentrale overheid doordat zij een andere aanbestedingsdrempel kennen voor Diensten en Leveringen, namelijk in plaats van De overige sectoren in het onderzoek, de eerste groep, zijn onzes inziens beter met elkaar vergelijkbaar dat wil zeggen minder pluriform wat een kwantitatieve extrapolatie van de onderzoeksgegevens naar de integrale populatie mogelijk maakt. Hiervan zal in hoofdstuk 2 verslag worden gedaan. Over de Rijksoverheid, de kerndepartementen en de drie agentschappen, de tweede groep, zal in hoofdstuk 3 worden gerapporteerd in de vorm van zogenaamde case studies. De opdrachtgever voor dit onderzoek is het Ministerie van Economische Zaken. Tijdens het onderzoek zijn verschillende bijeenkomsten geweest met de Begeleidingscommissie. Voor de personele samenstelling van de Begeleidingscommissie zij de lezer verwezen naar bijlage D. Beknopte beschrijving van de onderzoeksmethodiek Deze paragraaf geeft een beknopte beschrijving van de gehanteerde onderzoeksmethodiek. Achtergronden bij de onderzoeksmethodiek staan in bijlage A, waarin onder andere wordt ingegaan op de definities en uitgangspunten voor het onderzoek en op de toegepaste statistische analysemethoden. Steekproef en aanpak Voor het onderzoek is een steekproef getrokken van 24 aanbestedingsplichtige overheidsorganisaties uit de onderzoekspopulatie (zie bijlage C). In totaal zijn hiervoor 55 organisaties benaderd. Alle deelnemende organisaties vaak vertegenwoordigd door de coördinerend directeur inkoop, de inkoopcoördinator, het hoofd inkoop of een vergelijkbare functionaris hebben een brief ontvangen van het Ministerie van Economische Zaken met toelichting op het onderzoek. Daarna is er telefonisch contact geweest met de beoogde respondent en heeft een eerste oplevering van data plaatsgevonden. Op basis van deze data is vervolgens een interview afgenomen waarin de organisaties is gevraagd om informatie over hun inkoopuitgaven verder te verfijnen naar een niveau op basis waarvan bovengenoemde onderzoeksvragen voor hun organisatie beantwoord konden worden. Deze stapsgewijze methode heeft er mede toe geleid dat er gedurende het proces ruim 50% van de benaderde organisaties is afgevallen omdat de onderzoeksvragen niet konden worden beantwoord binnen acceptabele grenzen van tijd en inzet van medewerkers. Pilot Om een gevoel te krijgen voor de beschikbaarheid van de gevraagde gegevens hebben de onderzoekers een pilot uitgevoerd onder vijf organisaties uit verschillende sectoren. Uit interviews bij deze vijf organisaties bleek het volgende 5 : De organisaties vertonen grote verschillen in de mate waarin inkoopinformatie centraal beschikbaar en inzichtelijk is. De meeste organisaties beschikken niet over een centrale verplichtingen- of orderadministratie, een projecten- en/of investeringenadministratie of een contractregister. Hierdoor bestaat er geen centraal inzicht in verstrekte opdrachten. 5 Dit beeld werd overigens bevestigd in de vervolgfase van het onderzoek, bij het benaderen van de organisaties die niet deelnamen aan de pilot. PricewaterhouseCoopers 13

16 1 Inleiding Alle organisaties beschikken over een crediteurenadministratie waarin externe facturen van leveranciers worden geregistreerd. De crediteurenadministratie bevat over het algemeen geen uniek kenmerk waaruit kan worden opgemaakt welke facturen tot dezelfde opdracht behoren. Afhankelijk van de wijze van administreren kunnen er wel alternatieve methoden zijn om in de crediteurenadministratie opdrachten te identificeren. Bij sommige organisaties komen administratieve onzuiverheden voor, zoals het administratief foutief verwerken van facturen. Vrijwel geen enkele organisatie houdt structureel bij of opdrachten worden verstrekt aan het MKB of aan grootbedrijven. Informatieverzameling Op grond van de bevindingen uit de pilot hebben de onderzoekers geconcludeerd dat een stapsgewijze aanpak zoals hiervoor beschreven de beste was. Daarnaast bleek dat de crediteurenadministratie de belangrijkste bron van informatie is voor de meeste organisaties en dat een maatwerkaanpak vereist is per organisatie om de geregistreerde facturen (de broninformatie) te aggregeren naar opdrachten. In veel gevallen bleken facturen te kunnen worden geaggregeerd tot opdrachten op basis van - een combinatie - van: Leveranciersnaam; Kostensoort; Kostenplaats; Factuuromschrijving of -kenmerk. Deze maatwerkaanpak is telkens in overleg met de respondenten tot stand gekomen, zodat optimaal gebruik kon worden gemaakt van hun kennis en inzicht in de inkoopstromen binnen hun organisatie. Dit laat onverlet dat een aantal deelnemers wél beschikt over een centrale opdrachten- of verplichtingenadministratie waaruit de benodigde informatie kon worden betrokken. Voor de interviews is een uitvoeringsprotocol gevolgd, dat is opgenomen in bijlage B. Dit protocol garandeerde een eenvormige benadering van de organisaties uit de steekproef, zodat de onderzoeksresultaten op een uniforme wijze tot stand zijn gekomen. Indien in het interview bleek dat de broninformatie niet zodanig kon worden verrijkt dat de onderzoeksvragen afdoende konden worden beantwoord, dan is een alternatieve organisatie uit dezelfde sector benaderd voor het onderzoek. Extrapolatie In totaal resulteerde deze aanpak in een volledige inventarisatie van de opdrachten onder de Europese drempel voor de eerder genoemde steekproef van 24 organisaties en de daarbij gehanteerde procedures. De bevindingen bij de organisaties die deel uitmaken van de decentrale overheid zijn vervolgens geëxtrapoleerd naar de totale populatie. De onderzoekers hebben hierbij expliciet gekozen voor een extrapolatie op basis van het totale inkoopvolume (in 2006) van organisaties in de populatie in plaats van simpelweg het gemiddelde steekproefresultaat te vermenigvuldigen met het totale aantal organisaties. Dit zou geen goede benadering zijn, aangezien de organisaties zowel binnen als buiten een bepaalde sector enorm kunnen verschillen qua inkoopvolume. De volgende uitgangspunten zijn gehanteerd bij de analyse van de verzamelde gegevens: Facturen en opdrachten onder euro blijven buiten beschouwing. Deze tellen wél mee voor het totale inkoopvolume, maar tellen niet mee in het aantal getelde opdrachten. Opdrachten die binnen een Europees aanbesteed (mantel-)contract met één of meerdere aanbieders zijn vergeven vallen buiten beschouwing. Bij de berekening van de opdrachtwaarde is uitgegaan van de uitgaven in één boekjaar (meestal 2006), tenzij betere informatie beschikbaar was. Opdrachten die de jaargrens of -grenzen passeren kunnen hierdoor ten onrechte - in een kleinere omvangklasse terecht zijn gekomen. Als de omvang van een opdracht evident (dus op jaarbasis, zie hierboven) boven de drempel voor Europese aanbestedingen ligt en deze desondanks niet Europees 14 PricewaterhouseCoopers

17 1 Inleiding aanbesteed is, dan valt deze opdracht buiten de scope van dit onderzoek. Het betreft immers geen opdracht onder de drempel. De onderzoekers hebben echter niet gezocht naar samenhangende inkoopuitgaven die individueel onder de Europese drempel blijven, maar daar gezamenlijk boven uit komen en dus ten onrechte niet Europees zijn aanbesteed. Hierbij is de door de organisatie gehanteerde procedure aangehouden. Opdrachten met een waarde onder de Europese drempel die tóch Europees zijn aanbesteed - bijvoorbeeld door bundeling van volumes in een inkoopsamenwerking met andere overheden - zijn niet meegeteld als opdracht onder de drempel. Hierbij is eveneens de door de organisatie gehanteerde procedure gevolgd. Opdrachten voor Diensten die zijn aanbesteed conform het (soepeler) 2B-regime van de aanbestedingsrichtlijnen, worden beschouwd als Europese aanbestedingen. Alle lopende opdrachten, dat wil zeggen waarvoor op enig moment in het onderzoeksjaar een factuur is ontvangen, worden meegeteld. Dit betekent dat niet uitsluitend naar nieuw vergeven opdrachten is gekeken. Leeswijzer De bovengenoemde aanpak, waarin om onderzoekstechnische redenen is besloten de onderzoekspopulatie te verdelen in twee groepen (Rijksoverheid en decentrale overheden), heeft ertoe geleid dat er ook apart gerapporteerd wordt over de onderzoeksbevindingen. In het volgende hoofdstuk worden de resultaten van het statistisch onderzoek gepresenteerd dat is uitgevoerd op de voor de groep decentrale overheid. In het daarop volgende hoofdstuk 3 worden de case studies gepresenteerd die zijn gemaakt van de groep Rijksoverheid, de kerndepartementen en de baten-lastendiensten. Hier zal vanwege de pluriformiteit van de groep geen statistische extrapolatie plaatsvinden naar de integrale Rijksoverheid. In hoofdstuk 4 wordt de vraag beantwoord in hoeverre aan het Midden en Kleinbedrijf (MKB) structureel opdrachten worden versterkt onder de drempelwaarden. Ook hiervoor zijn bij een dwarsdoorsnede van de integrale onderzoekspopulatie case studies uitgewerkt. Ten slotte zijn de conclusies en aanbevelingen die met betrekking tot dit onderzoek zijn te trekken / op te stellen weergegeven in hoofdstuk 5. In de bijlagen wordt aandacht besteed aan de gehanteerde onderzoeksmethodiek, het uitvoeringsprotocol waarlangs wij het onderzoek hebben uitgevoerd, de deelnemende organisaties in het onderzoek en de opdrachtgever. PricewaterhouseCoopers 15

18

19 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Inleiding en leeswijzer In dit hoofdstuk worden de resultaten van het statistische onderzoek gepresenteerd. Het betreft hier de integrale onderzoekspopulatie exclusief de kerndepartementen en de daarmee verbonden baten-lastendiensten. Overzicht populatie en steekproef In onderstaande tabel staat een overzicht van de aanbestedende diensten die binnen de scope van het onderzoek vallen. De grootte van zowel de populatie en de steekproef staan vermeld. De vijf onderzochte kerndepartementen en agentschappen worden niet representatief voor de andere agentschappen geacht, zodat geen extrapolatie plaats zal vinden, vandaar dat de totale populatie niet staat vermeld. Overheidssector Totale populatie Steekproef Kerndepartementen/agentschappen N.v.t. 5 Grote gemeenten (>100K inwoners) 25 2 Middelgrote gemeenten (50-100K inwoners) 40 1 Kleine gemeenten (< 50K inwoners) Provincies 12 3 Waterschappen 27 2 Politieregio s en KLPD 26 1 Hogescholen 43 2 Universiteiten 14 3 Academische ziekenhuizen 8 2 Totaal Tabel 2.1: Aantal aanbestedende diensten per sector in de steekproef en in de totale populatie De categorie Rijksoverheid wordt in hoofdstuk 3 behandeld. Hiervoor is gekozen omdat de onderlinge vergelijkbaarheid van deze organisaties sterk uiteenloopt. Hierdoor is een puur statistische vergelijking niet zinvol en is gekozen voor beschrijvende case studies. De organisaties binnen de zeven overgebleven sectoren (provincies, gemeenten, waterschappen, academische ziekenhuizen, politieregio s, universiteiten en hogescholen) vormen statistisch gezien een individuele homogene groep. Dit betekent dat de verhouding tussen opdrachten onder en boven de drempel een homogeen beeld laat zien over de groep heen. Bij deze organisaties zijn vanuit het onderzoek voldoende statistische gegevens voorhanden, zij worden in dit hoofdstuk besproken. PricewaterhouseCoopers 17

20 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid De opbouw van dit hoofdstuk is verder als volgt: Allereerst worden enkele algemene kenmerken van de onderzochte organisaties gepresenteerd. Vervolgens worden daarna de onderzoeksvragen behandeld die in het voorgaande hoofdstuk zijn gesteld, namelijk: 1. Wat is het aantal aanbestede opdrachten onder de drempel in het onderzochte jaar, uitgesplitst naar een aantal groottecategorieën? 2. Wat is het totale volume van de aanbestede opdrachten onder de drempel (in euro)? 3. Hoe is de verdeling hiervan per type opdracht, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen Werken, Leveringen en Diensten, conform de Europese Richtlijnen? 4. Hoe is de verdeling hiervan per type aanbestedingsprocedure (openbare aanbesteding, onderhands meervoudig of onderhands enkelvoudig)? De laatste onderzoeksvraag, waarin wordt gekeken in hoeverre het MKB weet te profiteren van opdrachten onder de Europese drempelwaarden, wordt in hoofdstuk 4 van dit rapport separaat behandeld. Observaties bij de onderzochte organisaties De onderzochte overheidsorganisaties vertonen een grote diversiteit, aangezien zij behoren tot zeven verschillende overheidssectoren en uiteenlopen in grootte. Statistisch gezien vormen de zeven sectoren uit de groep decentrale overheid echter een homogene groep, wat een betrouwbare kwantitatieve analyse mogelijk maakt. De grote diversiteit van de verschillende organisaties in de steekproef heeft ertoe geleid dat een maatwerkoplossing moest worden gehanteerd om de benodigde onderzoeksgegevens te verzamelen. Een aantal observaties wordt hieronder beschreven. De onderzochte organisaties vertonen grote verschillen in de organisatie van de inkoopfunctie, de werkwijze bij het uitvoeren van inkoopactiviteiten en de mate waarin over de inkoopactiviteiten informatie wordt geregistreerd. Wel is een algemeen gegeven dat de facturen niet altijd één op één aan opdrachten gekoppeld zijn, wat aggregatie op opdrachtniveau een tijdrovende activiteit maakt. Ook is niet altijd duidelijk of opdrachten worden uitgevoerd door MKB-bedrijven of niet. Daarnaast geven verschillende organisaties aan niet over een eenduidig inkoopbeleid te beschikken of een inkoopbeleid te hebben dat in de praktijk slecht wordt nageleefd. Over het algemeen is het voor de respondenten moeilijk gebleken om de voor het onderzoek relevante gegevens binnen de looptijd van het onderzoek aan te leveren op basis van bestaande administraties. Meer dan 50% van de voor het onderzoek benaderde organisaties bleek niet alle gevraagde gegevens te kunnen leveren. Vooral gemeenten (waarvan 27% de gevraagde gegevens kon aanleveren), politieregio s (25%) en hogescholen (33%) blijken moeilijk te kunnen voldoen aan het informatieverzoek. Daarbij speelde naast administratieve beperkingen tijdsgebrek bij de benaderde organisaties een belangrijke rol. Overheidsorganisaties hebben vaak geen centraal inzicht in door de eigen organisatie verstrekte opdrachten onder de drempel. Door middel van bestel- of inkoopregistratiesystemen wordt er wel steeds meer inzicht in verkregen, maar dat zijn initiatieven die nog startende zijn en ook niet overal gekoppeld zijn aan de financiële administratie. In het algemeen bestaat bij afdelingen waar werken ingekocht worden (afdeling Infrastructuur, Stadsbeheer e.d.) een beter beeld van de opdrachten dan bij andere afdelingen. De oorzaak voor dit gebrek aan inzicht is wellicht het integraal management en het gebrek aan inkoopprofessionaliteit door de hele organisatie. 18 PricewaterhouseCoopers

21 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid De meeste onderzochte organisaties beschikken niet over een centrale verplichtingen- of orderadministratie of een contractregister dat gekoppeld is aan de financiële administratie. In de gevallen waar een dergelijke administratie wel bestaat is deze vaak niet volledig of wordt zij niet consequent door alle afdelingen bijgehouden. De crediteurenadministratie, waarin externe facturen van leveranciers worden geregistreerd, bevat over het algemeen niet over een uniek kenmerk waaruit kan worden opgemaakt welke facturen tot dezelfde opdracht behoren. Meestal kan op basis van gegevens over leveranciers en kostensoorten een beeld gevormd worden van het aantal opdrachten. Geen van de organisaties in de steekproef kan een relatie leggen tussen de verstrekte opdrachten en de afgesloten (Europees aanbestede) raamovereenkomsten. Dit leidt ertoe dat voor inkooporganisaties die veel met raamcontracten werken handmatig is nagegaan wanneer wel en wanneer niet van een specifieke raamovereenkomst gebruik was gemaakt. Het toewijzen van kostensoorten of opdrachten aan Diensten, Leveringen en Werken bleek moeilijk voor de onderzochte organisaties. Het gehanteerde inkoopbeleid verschilde per organisatie. Ondergrenzen voor het aanvragen van meer offertes voor diensten en leveringen variëren van tot Daarnaast wijkt de praktijk nogal eens af van het beleid, zo is de onderzoekers tijdens de data-analyse en interviews gebleken. De door de onderzoekers gehanteerde maatwerkaanpak en het begeleidende onderzoeksprotocol (zie bijlage B), evenals de medewerking van de respondenten hebben ertoe geleid dat aan bovenstaande hindernissen in het onderzoek het hoofd kon worden geboden en dat de benodigde onderzoeksgegevens toch zijn verzameld. Binnen de zeven sectoren zijn 49 organisaties benaderd om inkoopgegevens te verstrekken ten behoeve van de kwantitatieve analyse. Hiervan hebben uiteindelijk 19 organisaties data opgeleverd, waarmee de respons op 39% uitkomt. Als het wel of niet aanleveren van data correleert met de onderzochte inkoopkarakteristieken is er sprake van selectieve non-respons en kan de steekproef als niet representatief voor alle organisaties in de zeven sectoren worden beschouwd. Dit zou bijvoorbeeld het geval zijn als de inkoop van de 30 niet-responderende organisaties relatief vaker onder de drempel valt dan de inkoop van de 19 responderende organisaties. De volgende overwegingen bij het bestaan van selectieve non-respons spelen hier een rol: 1. Sommige van de voor dit onderzoek benaderde organisaties hebben niet gerespondeerd vanwege de grote hoeveelheid werk die het opleveren van de data zou kosten. Dit zou kunnen samenhangen met een weinig geoptimaliseerd inkoopbeleid waarin relatief veel kleine opdrachten zijn verstrekt. In dit geval zouden de hier gerapporteerde schattingen van het aantal opdrachten onder de drempelwaarden en het volume daarvan aan de lage kant kunnen zijn. 2. De niet-representativiteit van de steekproef door over- of ondervertegenwoordiging van één van de zeven sectoren in de steekproef lijkt voor wat betreft het aantal en het volume opdrachten onder de drempelwaarden mee te vallen. Er zijn geen sectoren gevonden waarvan de onderzochte organisaties een wezenlijk ander beeld laten zien ten aanzien van de verhouding tussen de bestedingen boven en onder de drempel. Twee opmerkingen zijn hier van belang. Ten eerste dient opgemerkt te worden dat een steekproefomvang van 19 te klein is om eventuele verschillen tussen sectoren op statistisch verantwoorde wijze te onderzoeken. Ten tweede is de gekozen evaluatiemethode dusdanig dat automatisch gecorrigeerd wordt voor een over- of ondervertegenwoordiging van grote organisaties in de steekproef. PricewaterhouseCoopers 19

22 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Aantal aanbestede opdrachten onder de drempel Op basis van een statistische analyse van de gegevens uit de zeven sectoren gemeenten, provincies, waterschappen, universiteiten, hogescholen, academische ziekenhuizen en politieregio s, is in de onderstaande tabel een schatting gemaakt van het aantal opdrachten dat wordt vergeven onder de Europese drempelwaarden voor aanbesteding. Aantal Opdrachten onder de drempel 95% ondergrens Beste schatting % bovengrens Tabel 2.2: Het aantal opdrachten onder de Europese drempelwaarden voor aanbesteding Op basis van de analyse van de zeven sectoren (exclusief de Rijksoverheid) is de beste schatting van het totaal aantal opdrachten onder de drempelwaarden ruim De onderzoekers benadrukken dat dit aantal betrekking heeft op het aantal opdrachten boven en dat hierbij het feitelijke aantal opdrachten onder de drempelwaarden is geteld. In alle gevallen is de door de organisatie gehanteerde procedure aangehouden, zonder dat is beoordeeld of deze, gelet op de aanbestedingswetgeving, rechtmatig is toegepast. Met 95% betrouwbaarheid ligt het aantal opdrachten onder de drempelwaarden tussen de en Dit betekent dat er maximaal 5% kans is dat het aantal opdrachten onder de drempelwaarden in werkelijkheid buiten dit interval ligt. Bijlage A beschrijft de berekeningswijze van dit betrouwbaarheidsinterval. Totaal volume van de aanbestede opdrachten onder de drempel Inkoopvolume onder de drempel 95% ondergrens % Beste schatting % 95% bovengrens % Tabel 2.3: Het inkoopvolume onder de drempel: schatting en betrouwbaarheidsinterval Op basis van de analyse van de zeven sectoren (exclusief de Rijksoverheid) over 2006 is de beste schatting van het totale inkoopvolume onder de drempelwaarden ruim 8 miljard. Ook dit heeft alleen betrekking op opdrachten boven De schatting is gebaseerd op de 19 waarnemingen onder de decentrale overheden. Deze organisaties vormen een relatief homogene groep als het gaat om de verhouding tussen hun totale inkoopvolume en het volume dat zij inkopen onder de drempelwaarden. Voor meer informatie over het tot stand komen van deze schatting zij verwezen naar bijlage A. Het bedrag van ruim 8 miljard komt overeen met 34% van het totale inkoopvolume van de zeven sectoren, dat 23,8 miljard bedraagt. Met 95% betrouwbaarheid ligt het volume van de opdrachten onder de drempelwaarden tussen de 4,6 miljard en 11,8 miljard. Dit betekent dat er maximaal 5% kans is dat het volume van de opdrachten onder de drempelwaarden in werkelijkheid buiten dit interval ligt. Bijlage A beschrijft de berekeningswijze van dit betrouwbaarheidsinterval. 20 PricewaterhouseCoopers

23 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Onderscheid naar type opdracht In deze paragraaf zullen wij de opdrachten onder de drempelwaarden bespreken op basis van de classificatie naar Diensten, Leveringen en Werken. Wanneer het type opdracht vanwege onvoldoende gegevens niet te achterhalen was, zijn opdrachten geclassificeerd als Onbekend. Voor een nadere toelichting op deze classificatie zij verwezen naar bijlage A Achtergronden bij de gehanteerde onderzoeksmethodiek, paragraaf Definities en uitgangspunten. Diensten maken circa 50% uit van het aantal opdrachten onder de drempelwaarden Aantal opdrachten verdeeld over DLW Totaal aantal: Werken Onbekend % 11% 23% 49% Leveringen Diensten Figuur 2.1: De verdeling in aantallen naar opdrachttypen Bij de verdeling in aantallen naar type opdracht wordt duidelijk dat Diensten het best vertegenwoordigd zijn: met circa maken zij bijna 50% van het totaal uit. Leveringen en Werken zijn goed voor respectievelijk circa en circa opdrachten of 23% en 17% van het totaal aantal opdrachten onder de drempelwaarden. Werken vertegenwoordigen ruim 40% van het inkoopvolume (in euro s) onder de drempelwaarden Inkoopvolume verdeeld over DLW Totaal volume: Werken Onbekend % 42% 29% 17% Diensten Leveringen Figuur 2.2: De verdeling in inkoopvolume naar opdrachttypen Bij de verdeling in euro s blijkt ruim 40% in de categorie Werken te vallen. Dit valt te verklaren uit het feit dat in deze categorie de individuele opdrachtwaarde relatief hoog is doordat een aanzienlijk hogere drempelwaarde voor Europees aanbesteden van toepassing is. Voor Diensten geldt het omgekeerde: in deze categorie vinden we relatief veel opdrachten met een lage opdrachtwaarde. PricewaterhouseCoopers 21

24 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Op basis van de gegevens uit de steekproef komen wij tot de volgende gemiddelde opdrachtwaarde voor elke type opdracht: Diensten: Leveringen: Werken: Onbekend: De categorie Onbekend kent een gemiddelde opdrachtwaarde die nagenoeg gelijk is aan de gemiddelde opdrachtwaarde van Dat zou kunnen betekenen dat het hanteren van deze categorie geen vertekening in de resultaten van de overige categorieën veroorzaakt, omdat deze categorie representatief is voor de integrale steekproef. Onderscheid naar opdrachtgrootte In deze paragraaf zijn de opdrachten onder de drempelwaarden in overleg met de opdrachtgever en de Begeleidingscommissie geclassificeerd naar hun grootte in euro s. Hierbij zijn, rekening houdend met de drempelwaarden binnen de verschillende aanbestedingsregimes, de volgende categorieën gehanteerd 6 : ; ; ; ; ; ; ; ; Circa 70% van de opdrachten onder de drempelwaarden is kleiner dan Aantal opdrachten verdeeld over groottecategorieën Totaal aantal: % 405 0% % % % % % % % Figuur 2.3: De verdeling in aantallen naar groottecategorie Het overgrote deel van de opdrachten (bijna 70%) valt in de categorieën onder de % van de opdrachten heeft een waarde lager dan de Europese aanbestedingsdrempel voor Diensten en Leveringen. Slechts een zeer klein deel valt tussen de drempel voor Diensten en Leveringen en die voor Werken. 6 Hierbij dient te worden opgemerkt dat de categorieën niet gelijk van omvang zijn 22 PricewaterhouseCoopers

25 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Meer dan tweederde van het inkoopvolume onder de drempelwaarden hangt samen met opdrachten onder de Inkoopvolume verdeeld over groottecategorieën Totaal volume: % % % % % % % % % Figuur 2.4: De verdeling in inkoopvolume naar groottecategorie Opdrachtgrootte en type opdracht In deze en de volgende paragrafen worden de verschillende classificaties met elkaar geconfronteerd op basis van aantallen opdrachten. Dit om een beter inzicht te geven in de samenhang tussen de grootte van de opdrachten, de typen en de gehanteerde procedures. Diensten en leveringen maken een relatief groot deel uit van de kleine opdrachten en komen veel minder voor bij grotere opdrachten Aantal opdrachten verdeeld over groottecategorieën en DLW 100% 80% 60% 40% 20% 0% Onbekend Diensten Leveringen Werken Figuur 2.5: De verdeling over het aantal opdrachten in groottecategorieën en DLW in procenten Opvallend aan de bovenstaande figuur is dat de verhouding tussen Diensten en Leveringen relatief constant is over de verschillende groottecategorieën. Alleen in de groottecategorieën boven bevinden zich relatief meer Leveringen dan Diensten, maar beide typen komen duidelijk het meest voor onder de kleinste opdrachten. De wellicht opvallende 22 Leveringen boven de drempelwaarde van zijn een gevolg van de extrapolatie van de steekproefgegevens. In onze steekproef betrof het 2 waarnemingen. PricewaterhouseCoopers 23

26 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Werken zijn relatief sterk vertegenwoordigd in de hoogste groottecategorieën Ook de opdrachten voor Werken zijn voornamelijk klein van omvang. Bij de grotere opdrachten is het aandeel van de Werken volgens verwachting hoger dan dat van Leveringen en Diensten. Dit is een gevolg van het feit dat de aanbestedingsdrempel voor Werken veel hoger ligt dan die voor Diensten en Leveringen. Onderscheid naar type aanbestedingsprocedure Hieronder zijn de opdrachten onder de drempelwaarden geclassificeerd naar procedure. Hierbij is onderscheid gemaakt naar onderhands enkelvoudig, onderhands meervoudig en openbare aanbesteding. Waar de procedure niet geclassificeerd kon worden vanwege onvoldoende gegevens, wordt deze geclassificeerd als onbekend. De onderhandse procedures worden het meest gehanteerd Aantal opdrachten verdeeld over typen procedures Totaal aantal: Openbare aanbesteding Onderhands meervoudig % 3% 14% Onbekend % Onderhands enkelvoudig Figuur 2.6: De verdeling in aantallen naar gehanteerde inkoopprocedure Niet onverwacht maken de onderhandse procedures (enkelvoudig en meervoudig) het merendeel van de gehanteerde procedures uit (bijna 85%). Openbare aanbestedingen vertegenwoordigen een relatief klein aantal. Zoals verwacht vinden we in de openbare aanbestedingen de grootste opdrachten en in de onderhands enkelvoudige procedure de kleinste. De onderhands meervoudige procedure vertegenwoordigt 50% van het volume onder de drempelwaarden Inkoopvolume verdeeld over typen procedures Totaal volume: Onbekend Openbare aanbesteding % 5% 18% Onderhands enkelvoudig Onderhands meervoudig % Figuur 2.7: De verdeling in inkoopvolume naar gehanteerde inkoopprocedure 24 PricewaterhouseCoopers

27 2 Resultaten statistisch onderzoek voor de groep decentrale overheid Indien het inkoopvolume als uitgangspunt wordt genomen, blijkt de onderhands meervoudige procedure het meest populair en wordt een klein deel onderhands enkelvoudig gegund. Voor het grootste deel van het inkoopvolume onder de drempel worden dus meerdere offertes aangevraagd. Type opdracht en procedure Er is nauwelijks een verband tussen type opdracht en gehanteerde procedure onder de drempelwaarden Aantal opdrachten verdeeld over typen procedures en DLW 100% 80% 60% 40% 20% 0% Onbekend Diensten Leveringen Werken Openbare aanbesteding Onderhands meervoudig Onderhands enkelvoudig Onbekend Figuur 2.8: De verdeling van procedure naar type opdracht, in procenten De verhouding tussen de gehanteerde procedures varieert nauwelijks per type opdracht. De onderhands meervoudige procedure wordt voor alle typen opdrachten relatief even vaak gehanteerd, terwijl het aandeel van de onderhands enkelvoudige procedure licht afneemt bij Leveringen en Werken. Opdrachtgrootte en procedure Het aandeel van de onderhands enkelvoudige procedure neemt af naarmate de opdrachtomvang stijgt ten gunste van de onderhands meervoudige procedure Aantal opdrachten verdeeld over typen procedures en groottecategorieën 100% 80% 60% 40% 20% 0% Openbare aanbesteding Onderhands meervoudig Onderhands enkelvoudig Onbekend Figuur 2.9: De verdeling van procedure naar groottecategorie Geheel volgens verwachting laat bovenstaande figuur zien dat de frequentie van toepassing van de onderhands enkelvoudige procedure afneemt naarmate de opdrachtomvang stijgt. Daarentegen wordt de onderhands meervoudige procedure meer gebruikt bij opdrachten tussen en dus vlak onder de aanbestedingsdrempel voor Diensten en PricewaterhouseCoopers 25