Sessie R. De mens als zwakke schakel bij veiligheidsmanagement en in incidenten
|
|
- Andreas van de Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sessie R. De mens als zwakke schakel bij veiligheidsmanagement en in incidenten Lilian Bronneberg MSc, psycholoog en senior adviseur, Human Company en David de Bruijn, psycholoog en senior ergonoom, Intergo / Inleiding op het thema Regelmatig vinden er ondanks maatregelen en veiligheidsbeleid, incidenten en ongevallen plaats in bedrijven. Analyse van incidenten en ongevallen leidt in veel gevallen tot de conclusie dat er sprake is van een menselijke fout. Maar wat is een menselijke fout? Hoe kan die ontstaan? Vanuit onze behoefte alles in controle te willen hebben, productieverlies en menselijk leed te voorkomen, rijst de vraag wat we kunnen doen om menselijke fouten te voorkomen. In deze workshop willen we proberen ingrediënten te vinden voor een nieuwe kijk op het ontstaan van menselijke fouten. Aanpak We laten ons inspireren door inzichten uit theorieën over menselijke fouten en de aannames die ongevalanalysemethodieken doen over menselijke fouten en hun oorzaken. Samen met de deelnemers aan de workshop willen we op basis van de analyse van en reflectie op een concrete casus en theorieën stilstaan antwoorden zoeken op bovenstaande vragen. Resultaten Aan het eind van de workshop hebben de deelnemers hun denken en kennis aangescherpt over het ontstaan van menselijke fouten. De verworven en gedeelde inzichten kunnen zij in de praktijk inzetten bij het nader invullen van het veiligheidsbeleid en veiligheidsmanagement en bij het analyseren van incidenten en ongevallen. Theoretisch intermezzo De ergonomie en de human factors benadering zijn pleitbezorgers voor het centraal stellen van de mens en zijn mogelijkheden en beperkingen bij het ontwerp van taken, technieken en de organisatie. Hun motto is fitting the job to the person. Menselijke fouten ontstaan vanuit deze invalshoek als gevolg van een niet adequate afstemming tussen de vermogens van mensen en de eisen die het systeem of taken stellen. Niet de mens moet aangepast worden aan de taak, maar de taak aan de mens. (Zie bijvoorbeeld [1]). Methoden voor ongevalsanalyses zoals het gatenkaasmodel [3] of de causale ongevalsketen [5] zoeken de oorzaak van menselijke fouten in bijvoorbeeld het ontwerp van een systeem dat slecht is, of condities in de organisatie die ongunstig zijn en die daarmee noodzakelijke voorwaarden scheppen voor het ontstaan van ongevallen. Door barrières op te werpen, wordt geprobeerd ongelukken te voorkomen. Menselijke fouten zijn in die optiek terug te herleiden tot onvoldoende aandacht van de organisatie voor bijvoorbeeld procedures, afspraken over wie waar verantwoordelijk voor is, ontwerp of ongunstige menselijke werkomstandigheden. Soms is het mogelijk een duidelijke oorzaak aan te wijzen, bijvoorbeeld dat afspraken ontbraken of een bepaald systeem defect was. De Tripod methode onderscheidt een 11-tal Basis Risico Factoren die verwijzen naar contextfactoren die als latente oorzaken van ongevallen of niet gewenste gebeurtenissen aanwezig zijn in de organisatie van het werk. Analyse van incidenten met deze onderzoeksmethodiek leidt tot beheersmaatregelen en beschermingsmaatregelen. Zijn deze oplossingsrichtingen echter effectief? Voorkomen ze menselijke fouten? Immers de praktijk is weerbarstig: soms liggen zaken niet zo eenduidig en is het lastig een analyse te maken en adequate oplossingen te bedenken. Voorbeelden waarin dit kan spelen zijn: - Een procesoperator loopt naar een vat en verwijdert een beveiliging. Hij negeert de niet-kloppende identificatie die erop staat in de veronderstelling dat hij naar het juiste vat is gelopen. - Een machinist leest het verkeerde sein af op een voor hem bekende route - Een medewerker wijkt van de procedure af in de veronderstelling dat deze nu niet van toepassing is. Deze voorbeelden laten zien dat beter inzicht in en controle over wat er in het hoofd van de (individuele) mens speelt, gewenst is. Hoe is de waarneming van informatie verlopen en tot welke interpretatie en gedrag heeft dit geleid? Rasmussen [3] heeft geprobeerd aanknopingspunten te vinden in de informatieverwerkingsprocessen die een rol spelen bij de uiteindelijke beslissing die mensen nemen. Zijn model staat bekend als het SRK-model van informatieverwerking.
2 Dit model gaat er vanuit dat mensen bij het oplossen van problemen moeten schakelen tussen drie verschillende informatieverwerkingsniveaus. Skill-based verwijst naar het vaardighedenniveau waarin een taak automatisch en haast reflexmatig wordt uitgevoerd omdat iemand op basis van training, weet wat hij / zij moet doen. Wanneer de taakuitvoerder een afwijking of probleem ontdekt en herkent, en beschikt over oplossingen, kan hij / zij meteen actie ondernemen. Wanneer de taakuitvoerder merkt dat het probleem niet direct op te lossen is, schakelt hij naar het rule-based (regelgebaseerd) niveau. De oplossing van het probleem wordt dan gezocht aan de hand van een als dan regel. Deze regels zijn gebaseerd op ervaringen en niet op een goed doorschouwen van de aard van het probleem. Wanneer met de als dan methodiek het probleem niet opgelost kan worden, is het belangrijk kennis in te zetten. Dit niveau noemt Rasmussen knowledge based niveau. Op dit niveau wordt inzicht en kennis aangesproken om tot een diagnose van het probleem te komen en de oorzaken te ontdekken om vervolgens te bedenken hoe deze oorzaken te elimineren. Op elk niveau kunnen specifieke fouten gemaakt worden. Reason [3] heeft op basis hiervan een classificatie van menselijke fouten gemaakt. Voorbeelden van een fout op elk niveau van verwerking zijn: - Skill-based ( slips en lapses ): iets vergeten te doen of onbedoeld twee keer doen - Rule-based (- mistakes ): niet opmerken dat bij een standaardalarm dit keer een ander alarm tegelijk ook afgaat en dat dit dus een andere, bijzondere, situatie is - Knowledge-based (- mistakes ): bij een complex probleem besluiten een hoeveelheid gegevens onterechtmaar even buiten beschouwing te laten. Hoe verhouden deze denkfouten zich tot de causale ongevalsketen zoals Tripod? Deze onderscheiden in de aanloop naar een incident de volgende stappen (zie figuur 1). Latente fouten Precondities Actieve Verdediging Figuur 1. De causale ongevalsketen zoals in Tripod De latente fouten worden gekarakteriseerd door een aantal basiscondities of Basis Risico Factoren (BRF) in de organisatie. Voor wat betreft menselijke fouten is er een aantal oorzaken te noemen bijvoorbeeld externe condities (BRF Error enforcing Conditions in Tripod): - sociale omstandigheden zoals verveling of een thuissituatie - ongunstige werktijden. Daarnaast het ontwerp van middelen en systemen (BRF Design in Tripod): - menselijke beperkingen in bijvoorbeeld geheugen - onvoldoende inbreng van de gebruiker. Uit een aantal analyses van spoorongevallen blijkt dat er enkele veelvoorkomende menselijke oorzaken een rol spelen: afleiding, verwachting, alertheid en opvallendheid. Het gaat bij deze oorzaken veelal niet om oorzaken waar de organisatie tevoren mee rekening had kunnen houden. (We gaan ervan uit dat de huidige beveiligingssystemen op het spoor een gegeven zijn.) Deze oorzaken lijken niet-observeerbare en individueel bepaalde kenmerken. De vraag is nu hoe een organisatie rekening kan houden met wat er in het hoofd van een mens speelt. Het blijkt in het geval van de spoorongevallen dat seinen vaak volgens de regels geplaatst zijn, dat de machinist ervaren is, en dat het materieel geen grote tekortkomingen kent. Sterker nog, in vrijwel alle gevallen treden er geen problemen of verwarringen op. Op basis van bovenstaande bevindingen stellen wij voor een aantal Mens Basis Risico Factoren te onderscheiden in ongevalsanalyses. Om de mens-brf te kunnen aanpakken is het nodig onderscheid te maken in de actieve fouten (die verklaarbaar zijn) en latente fouten. Voorbeelden van verklaarbare menselijke fouten zijn: - Twee medewerkers hebben een misverstand doordat zij vanuit de organisatie niet geleerd hebben terug te melden wat ze verstaan hebben. Een dergelijke gespreksdiscipline is goed verklaarbaar terug te voeren op een gewone BRF.
3 - Iemand voert een riskante klimpartij op een bouwplaats uit omdat de planningsafdeling er niet op let of de inspectie wel of niet vanaf de begane grond kan worden uitgevoerd. Dergelijke fouten komen met een goede ongevalsanalyse aan het licht en zijn vervolgens te ondervangen. Het gaat bij Mens-BRF om: - onvoorspelbaarheden, zoals de uit literatuur beschreven slips en mistakes waar mensen om onverklaarbare reden het verkeerde doen of denken - menselijke hebbelijkheden zoals een beperkt voorstellingsvermogen of neiging tot zich laten afleiden. Het gaat om zaken waaraan moeilijk maat en getal aan te koppelen is, zoals dat bijvoorbeeld wel kan met de capaciteit van het menselijk korte termijn geheugen - individuele variaties; deze vallen buiten het profiel van de doelgroep waarmee een ontwerper of organisatie rekening houdt. Deze Mens-BRF zijn op twee manieren van invloed (zie figuur 2): 1. Ze spelen een rol in de actieve fouten. 2. Ze zijn bepalend voor de mate waarin de organisatie in staat is zich een goede voorstelling van risico s te maken. Een organisatie is immers geen abstract iets maar bestaat in de kern uit mensen die werk verrichten. In de keten van Wagenaar [5] zijn deze te plaatsen in een stap die voorafgaat aan Latente fouten, namelijk Beslissingen. Mens Latente fouten Precondities Actieve Mens Verdediging Figuur 2. De plaats van mens-brf in de causale ongevalsketen Deze mens-brf worden niet voorgesteld omdat ze zouden ontbreken in methoden zoals Tripod. Ze zijn daarin op zich onder te brengen mits er voldoende kennis over bestaat. Ze zijn op zich bekend als invloedsfactor. Maar juist de ontbrekende kennis maakt dat ze niet zijn te expliciteren en daarmee aan te pakken via onderbouwing maar eerder via de onderbuik. Hiermee sluiten we aan op het thema van dit congres. De mens-brf leiden tot bedoelde en onbedoelde fouten of onveilige handelingen. Wagenaar [5] maakt dit onderscheid ook. Onbedoelde fouten zijn zogenaamde slips en lapses, bedoelde fouten zijn enerzijds zogenaamde mistakes (denkfouten) en anderzijds overtredingen. Hoe zou je rekening kunnen houden met Mens-BRF? Het is nodig meer rekening te houden met individuele en situationele variaties. Drie mogelijke manieren dat te doen zijn: 1. Vanuit het ontwerp van systemen en taken 2. Inrichten op individuele verschillen 3. Resilience engineering. Vanuit het ontwerp van systemen en taken Mogelijkheden zijn: - De ergonomie kent Fitt s list [4], een opsomming van sterke en zwakke punten van de mens en opzichte van machines. Vermijd ongunstige taken voor mensen en leg die bij een systeem. - Reason [3] onderscheidt een aantal dimensies waarop mensen fouten maken: het kiezen van het verkeerde informatieverwerkingsniveau, de beperking van aandacht, de invloed van de situatie. Een dergelijke classificatie van fouten kan helpen de diepere oorzaak van een ongeval te achterhalen en maatregelen te nemen. - Het aanbrengen van specifieke beveiligingen of voorzieningen. Een voorbeeld (hoe discutabel ook) is een apparaatje achter het oor om in slaap vallen in de auto te detecteren. De analyse van STS in de spoorwereld leert dat hier een viertal BRF speelt, waaronder verwachting. Zie boven. Het systeem
4 Routelint dat nu in ontwikkeling is in de Nederlandse railsector kan gezien worden als een manier om onterechte verwachtingen te corrigeren. Inrichten op individuele verschillen De mens speelt een rol bij het ontstaan van incidenten en ongevallen. Bedrijven hebben er dan ook belang bij het gedrag van mensen te reguleren door inwerkprogramma s, trainen van taakuitvoering, regels, kaders en controle. Deze maatregelen zijn noodzakelijk maar in de praktijk niet altijd voldoende omdat mensen van elkaar verschillen in de mate waarin ze gebruik kunnen maken van deze faciliteiten. Het is haast onmogelijk om een organisatie zo in te richten dat rekening gehouden wordt met die individuele verschillen. Een andere voorwaarde om het werk goed te kunnen doen is dat mensen goed en adequaat toegerust zijn met capaciteiten, vaardigheden en kwaliteiten (opvattingen, waarden, normen) om hun takenpakket aan te kunnen. De mismatch tussen de taak vereisten en de bekwaamheden en mogelijkheden van een medewerker, blijkt in de praktijk een oorzaak van onveilig handelen. Bijvoorbeeld een operator is niet in staat om op basis van waarnemingen snel een oordeel te vormen over een situatie of snel genoeg te reageren om bijsturingen te doen. Geringe en niet relevante werkervaring kan ook een preconditie zijn voor onveilig handelen. Kortom mensen moeten beschikken over relevante kennis, kwaliteiten en competenties om succesvol hun takenpakket uit te kunnen voeren. [6,7], Dit betekent dat er bij de entree van mensen in een organisatie gekeken moet worden of er een goede match is tussen de vereisten die de taak stelt en de uitrusting van de sollicitant op kennis, kwaliteiten en competenties. Sollicitatiegesprekken is een middel om tot selectie te komen. Psychologisch onderzoek kan aanvullend ingezet worden om die mensen op het spoor te komen, die het best geëquipeerd zijn om effectief van de technische en organisatorische veiligheidsmaatregelen gebruik te kunnen maken en daarmee minder dan andere mensen, kans lopen fouten te maken. Er wordt door critici van deze benadering als nadeel naar voren gebracht dat er een bias kan ontstaan bij het attribueren van de oorzaken van een ongeval: het individu wordt als enige verantwoordelijk gesteld voor het ontstaan van een ongeval waarbij andere mogelijke oorzaken zoals werkinrichting, werkprocedures, slechte hulpmiddelen, niet meegenomen worden. Dit nadeel was enkele decennia geleden zeer terecht. Inmiddels zijn er nieuwe stromingen ontstaan die meer uitgaan van een interactiemodel waarin de interactie tussen mensen, de organisatie en technische systemen als oorzaak van falen wordt gezien. Wij pleiten voor een integrale benadering van incident en ongevalsanalyse die zowel naar de omgevingscondities (organisatie en technische condities) kijkt als specifiek naar menselijke condities. Resilience engineering: goed gebruik maken van variabiliteit binnen en tussen mensen Een van die benaderingen die goed gebruik maakt van deze interactie is resilience engineering die staat voor het zo ontwerpen van een organisatie dat deze veerkrachtig kan zijn en kan anticiperen op veranderingen in de context. (Zie een voorbeeld in [2]) Dit in tegenstelling tot andere benaderingen die er van uitgaan dat een ontwerp werkt omdat de systemen goed ontworpen zijn, de procedures werkbaar, correct en compleet zijn, de mensen zich gedragen zoals van hen verwacht wordt en omdat ontwerpers risico s voorzien en anticiperen op iedere mogelijke situatie. De resilience benadering gaat ervan uitdat dingen goed gaan omdat mensen geleerd hebben te voorzien wat niet goed gaat met de systemen, procedures kunnen interpreteren en toepassen zodat deze matchen met de condities, hun performance kunnen aanpassen om tegemoet te komen aan de eisen van dat moment, kunnen detecteren en corrigeren wanneer dingen fout gaan. In toenemende mate komen mensen in een functie terecht waar ze processen moeten bewaken en bijsturen. Dit betekent dat het essentieel is te weten of mensen hiervoor toegerust zijn. Psychologisch onderzoek kan hierbij behulpzaam zijn. Immers mensen verschillen van elkaar en niet iedereen bezit die kwaliteiten die nodig zijn om snel op basis van waarnemingen goede conclusies te kunnen trekken en adequaat te handelen. De invalshoek van de individuele verschillen is niet bedoeld als een nieuwe methode maar als een aanvulling door de ergonoom en psycholoog op bestaande analyses. Met de combinatie van werkervaringen van Intergo en Human Company willen we de blik van de deelnemers aan het NVVK congres verbreden. Aanpak van de workshop In de workshop willen we aan de hand van bovengenoemde theoretische invalshoeken een concrete casus gaan bestuderen om aan handvatten te komen voor oplossingsrichtingen. In 2 of meer subgroepen gaan we in detail kijken naar een waar gebeurd ongeval met een trein en gaan we onderzoeken waar organisatorische, technische en menselijke invloeden een rol spelen. Hierbij is ruimte voor de eigen theoretische onderbouwing van de analyse en ruimte voor onderbuikgevoelens die we vervolgens proberen te expliciteren. Ten behoeve van de analyse en de discussie geven we vooraf kort informatie over beveiligingssystemen die bij de spoorwegen worden toegepast.
5 Zoals hierboven reeds aangegeven blijkt uit een aantal analyses van spoorongevallen dat er enkele veelvoorkomende menselijke oorzaken zijn: afleiding, verwachting, alertheid en opvallendheid. Dit lijken niet-observeerbare en individueel bepaalde kenmerken. We zoeken naar een antwoord op vragen als: - Spelen nog andere menselijke oorzaken dan hierboven genoemd? - Wat weten we van deze oorzaken? Is hun invloed met gezond verstand aan te geven? - Zo niet, hebben wij als ergonomen en veiligheidskundigen voldoende tools of instrumenten om die invloed te bepalen? Welke discipline zou ons ergonomen en veiligheidskundigen kunnen ondersteunen? - Welke beperking heeft de invalshoek van de veiligheidskunde op het aan de weet komen wat er precies gebeurt is? Vragen voor organisaties zijn: - Hoe kunnen we grip krijgen op wat er in het hoofd van mensen plaatsvindt? - Hoe voorkom je dat je in je ontwerpen of plannen rekening moet houden met een zeer uiteenlopende populatie? Of lijken individuele verschillen bepalend en moet je misschien naar selectie en training van de mens zelf? Hoe nieuw is dat inzicht? En hoe kun je dat dan aanpakken? Ons motto: fit the job to the person maar kies tegelijkertijd die personen die het best geëquipeerd zijn om het werk veilig uit te voeren en daarbij het best gebruik kunnen maken van de beschermingsmaatregelen die getroffen zijn en die het best kunnen anticiperen en effectief reageren op onverwachte risico s die zich in processen voordoen. Referenties 1. W.C. Howell, Human Factors and Ergonomics. In: Handbook of Psychology, Vol. 12, Industrial and Organizational psychology, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey, Morel, G., Amalberti, R. en Chauvin, C. (2008). Articulating the differences between safety and resilience: the decision-making process of professional sea-fishing skippers. Human Factors, Vol. 50, No.1, February 2008, pp Reason, J (1990). Human Error. Cambridge University Press, Cambridge, Singleton, W.T. (1974). Man-machine systems. Penguin Books, Ltd, Harmondsworth, Wagenaar, W.A. (1992). Industriële veiligheid. In: P.J.D. Drenth, H. Thierry en Ch.J. de Wolf. Nieuw Handboek A&O-psychologie, Aflevering , Van Loghum Slaterus, Deventer, Meijman T.F. en Mulder, G (1992), Arbeidspsychologische aspecten van werkbelasting. In: P.J.D. Drenth, H. Thierry en Ch.J. de Wolf. Nieuw Handboek A&O-psychologie, Aflevering , Van Loghum Slaterus, Deventer, Yule, S., Flin, R., and Murdy, A., The role of management and safety climate in preventing risk-taking at work. International Journal of Risk Assessment and Management, Vol 7, No.2, 9, pp
proces veiligheidsindicatoren in de wetenschappelijke literatuur relatie tussen indicatoren & veiligheidskundige modellen, theorieën
proces veiligheidsindicatoren in de wetenschappelijke literatuur relatie tussen indicatoren & veiligheidskundige modellen, theorieën Paul Swuste sectie Veiligheidskunde Technische Universiteit Delft de
Nadere informatieHRO Development meeting Procesindustrie 29 mei HRO Academy Nederland
HRO Development meeting Procesindustrie 29 mei 2013 Betrouwbaarheid wordt bepaald door de afwezigheid van ongewenste, onverwachte en onverklaarbare variaties in de performance HRO Development meeting Procesindustrie
Nadere informatieRobert Jespers. 4 e generatie veiligheidsmanagement
Robert Jespers 4 e generatie veiligheidsmanagement Wat maakt jou succesvol Wat staat in de weg Hoe kun je beïnvloeden Oordelen & Interviews Oefening Plan van aanpak Creatief moment Verrassing! En nog veel
Nadere informatieModulaire opleiding risico & incidentonderzoek
Inhoud training Ontwikkel uzelf tot de risico- en incidentenanalist binnen uw organisatie. Leer de kennis en vaardigheden die een professionele onderzoeker nodig heeft om incidenten & risico s te analyseren.
Nadere informatieOnderzoeksraad Veilig en veiligheidsmanagement Onderzoek Kindveiligheid: resultaten en conclusies Afsluiting: vragen en discussiepunten
tekst Saskia Akbar Thérèse van der Velden René van Vianen Congres huiselijk geweld en kindermishandeling, 9/10 mei 2011 Inhoud Onderzoeksraad Veilig en veiligheidsmanagement Onderzoek Kindveiligheid: resultaten
Nadere informatieManagementworkshops. Communicatie: alle gedrag is communicatie. Gespreksvaardigheden: succesvol praten en luisteren
Managementworkshops Door de toenemende dynamiek in de zorg verandert de rol van de leidinggevende. Een leidinggevende krijgt te maken met: Decentralisatie van verantwoordelijkheden Groter wordende span
Nadere informatieManagementworkshops. Communicatie: alle gedrag is communicatie. Gespreksvaardigheden: succesvol praten en luisteren
Managementworkshops Door de toenemende dynamiek in de zorg verandert de rol van de leidinggevende. Een leidinggevende krijgt te maken met: Decentralisatie van verantwoordelijkheden Groter wordende span
Nadere informatieRampen- en Crisisbestrijding: Wat en wie moeten we trainen
Kenmerken van rampen- en crisisbestrijding Crisissen of rampen hebben een aantal gedeelde kenmerken die van grote invloed zijn op de wijze waarop ze bestreden worden en die tevens de voorbereiding erop
Nadere informatieAssessment centers: wanneer wel, wanneer niet? Jo Verbeken
Assessment centers: wanneer wel, wanneer niet? Jo Verbeken Assessment Wanneer wel Wanneer niet? Jo Verbeken 8 december 2011 2 Overzicht De assessment center methode Gedragsgerichte functieclassificatie
Nadere informatieAnalyse van basisoorzaken van gevallen van beroepsgebonden (psychische en niet-psychische) aandoeningen via de Tripod methode
Jan Sije Huismans Occupational health advisor Achmea Vitale gedetacheerd bij AkzoNobel Industrial Chemicals jan-sije.huismans@akzonobel.com Victor Roggeveen Veiligheidskundige en Tripod Facilitator Pelican
Nadere informatieDe menselijke fout; zijn we allemaal gelijk? Bieden verschillen in menselijke fouten mogelijkheden doelgroep-specifieke maatregelen te benoemen?
De menselijke fout; zijn we allemaal gelijk? Bieden verschillen in menselijke fouten mogelijkheden doelgroep-specifieke maatregelen te benoemen? Vanessa van Eijk, M.Sc., RPS advies- en ingenieursbureau,
Nadere informatieDe mens als asset in een systeem - NVVK. Postbus Postbus DE UTRECHT 2130 B HOOFDDORP
De mens als asset in een systeem - NVVK Melcher Zeilstra Herry Klumper Intergo bv ADSE bv Postbus 19218 Postbus 3083 3501 DE UTRECHT 2130 B HOOFDDORP www.intergo.nl www.adse.nl Inhoud Regelgeving Afvoeren
Nadere informatieProactief en voorspellend beheer Beheer kan effi ciënter en met hogere kwaliteit
Proactief en voorspellend beheer Beheer kan effi ciënter en met hogere kwaliteit Beheer kan efficiënter en met hogere kwaliteit Leveranciers van beheertools en organisaties die IT-beheer uitvoeren prijzen
Nadere informatieDe Taxonomie van Bloom Toelichting
De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog
Nadere informatieWerken met veerkracht bij de Rabobank. BA&O, 22 oktober 2015
Werken met veerkracht bij de Rabobank BA&O, 22 oktober 2015 Veerkracht is nodig De Rabobank is in beweging De klantbediening verandert Er is een sterke focus op beheer Een grote krimp van personeel Dit
Nadere informatieHandleiding Veiligheidsrondes
Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad
Nadere informatieCreëren van een veilige meldcultuur
Creëren van een veilige meldcultuur AZN, 28 juni 2012 Marieke de Boer, hoofd Centrum Patiëntveiligheid Isala Juni 2012 1 Maar wat is patiëntveiligheid? Het (nagenoeg) ontbreken van (de kans op) schade
Nadere informatieEveryone has the right to life, liberty and security of person. Lessen uit het verleden, de 88:10:2 regel voor ongevalsoorzaken
Everyone has the right to life, liberty and security of person. (article 3 of the universal declaration of human rights, UN, 1948). Lessen uit het verleden, de 88:10:2 regel voor ongevalsoorzaken C. Van
Nadere informatieLaag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten
Blooms taxonomie Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Evalueren Evalueren = de vaardigheid om de waarde van iets (literatuur, onderzoeksrapport, presentatie etc) te kunnen beoordelen
Nadere informatieAlles wat u moet weten over procesveiligheid maar waar u nooit om hebt gevraagd. NVVK Congres Papendal 16 maart 2011
Alles wat u moet weten over procesveiligheid maar waar u nooit om hebt gevraagd NVVK Congres Papendal 16 maart 2011 pagina 2 Hoe voorkom je dit? Met goeie operators, ingenieurs en managers! Wat is dan
Nadere informatieWorkshop voorbereiden Authentieke instructiemodel
Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieDe samenhang tussen integrale veiligheidskunde en Human Technology
De samenhang tussen integrale veiligheidskunde en Human Technology 1 Inhoudsopgave: Samenvatting 3 De opleidingen 4 Overeenkomsten 5 Technologische ontwikkeling en veiligheid 6 Visie op het gezamenlijke
Nadere informatieCover Page. Author: Beuzekom, Martie van Title: Latent risk factors in operating theatres and intensive care units Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19916 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Beuzekom, Martie van Title: Latent risk factors in operating theatres and intensive
Nadere informatieOPERATIONELE VEERKRACHT VOOR VEILIGHEID (TORC) NVVK Congres 2017 Dolf van der Beek en Johan van der Vorm
OPERATIONELE VEERKRACHT VOOR VEILIGHEID (TORC) NVVK Congres 2017 Dolf van der Beek en Johan van der Vorm INHOUD Operationele veerkracht Betekenis voor flexibele veiligheid Serious gaming voor veerkracht
Nadere informatieSafety Leadership. veiligheid als de meest krachtige impuls voor cultuurverandering. HRO leiderschap conferentie 7 april 2019
Safety Leadership veiligheid als de meest krachtige impuls voor cultuurverandering HRO leiderschap conferentie 7 april 2019 Wat komt aan bod? Voorstellen & vragen / behoeftes Wat doet Alfabeeld veiligheid
Nadere informatieGespreksformulieren LA personeel Dommelgroep
Gespreksformulieren LA personeel Dommelgroep (versie mei 2012) FUNCTIONERINGSGESPREK leraar basisonderwijs (LA) Naam: Geboortedatum: Huidige school: Leidinggevende: Huidige functie: Datum vorig gesprek:
Nadere informatieHandleiding Veiligheidsrondes
Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad
Nadere informatieRisicoanalyse volgens de SAFER methodiek
Parallelsessie: Risicoanalyse volgens de SAFER methodiek Rens Wientjes Klinisch Fysicus i.o. / Medische Technologie en Klinische Fysica Bas de Vries Sr Beleidsmedewerker / Directie Kwaliteit en Patiëntveiligheid
Nadere informatieTaxanomie van Bloom en de kunst van het vragen stellen. Anouk Mulder verschil in talent
Onthouden Kunnen ophalen van specifieke informatie, variërend van feiten tot complete theorieën Opslaan en ophalen van informatie (herkennen) Kennis van data, gebeurtenissen, plaatsen Kennis van belangrijkste
Nadere informatieWillen leiders leren van incidenten?
Willen leiders leren van incidenten? Een voorbeeld uit de praktijk van Schiphol Robert van den Bergh 7 februari 2019 1 Wat wil ik met jullie delen? Schiphol werkt langs meerdere lijnen aan een proactieve
Nadere informatieBeslissen, hoe doet u dat?
Beslissen, hoe doet u dat? Spelenderwijs op weg naar veerkracht Viola van Guldener, VLH m.m.v. RIVM: Henk jan Manuel, Monique Chambon, Rikkert Hansler, Marlies Hilhorst, Vera Sol, Linda Bellamy, Anne van
Nadere informatieModulaire opleiding risico & incidentonderzoek
Inhoud training Ontwikkel uzelf tot de risico- en incidentenanalist binnen uw organisatie. Leer de kennis en vaardigheden die een professionele onderzoeker nodig heeft om incidenten & risico s te analyseren.
Nadere informatieHRO Development meeting Procesindustrie 29 mei HRO Academy Nederland
HRO Academy Nederland Programma 15.30 uur Ontvangst met koffie & thee 16.00 uur Start programma 16.10 uur Kennismaking in tweetallen 16.40 uur Thema: kenmerken en essenties van HRO 18.00 uur Broodjes 18.15
Nadere informatieSSamenvatting. 1. Introductie
S 1. Introductie PowerPoint is niet meer weg te denken bij presentaties. Het programma kende wereldwijd meer dan 200 miljoen gebruikers in 2012. Sommigen wenden het aan voor hun colleges, anderen voor
Nadere informatie10 onmisbare vaardigheden voor. de ambtenaar van de toekomst. 10 vaardigheden. Netwerken. Presenteren. Argumenteren 10. Verbinden.
10 vaardigheden 3 Netwerken 7 Presenteren 1 Argumenteren 10 Verbinden Beïnvloeden 4 Onderhandelen Onderzoeken Oplossingen zoeken voor partijen wil betrekken bij het dat u over de juiste capaciteiten beschikt
Nadere informatieKleine incidenten worden
Kleine incidenten worden groot Een praktijkstudie door Sonja Riemersma (NAM) Peter Berlie (Kritéricon, Advisafe RM ) Met hulp van R. Peeters en D. de Baat Aanleiding Op een constructie-lokatie is een werknemer
Nadere informatieSystems-Centered Training door Lotte Paans
Systems-Centered Training door Lotte Paans De workshop is ervaringsgericht van opzet, opdat je aan den lijve ondervindt wat het effect van de werkwijze is. Een wezenlijk onderdeel van Systems-Centered
Nadere informatieInleiding 2. Wie is Christine? 4. Tip 1: Houd het doel van feedback voor ogen 5. Tip 2: Richt feedback op gedrag, niet op de persoon 6
Inhoudsopgave Inleiding 2 Wie is Christine? 4 Tip 1: Houd het doel van feedback voor ogen 5 Tip 2: Richt feedback op gedrag, niet op de persoon 6 Tip 3: Geef feedback over uw waarneming en vermijd interpretaties
Nadere informatieWij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.
Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat
Nadere informatieLeren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)
Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op
Nadere informatiekennis-kwadranten Known-Unknowns & Unknown-Knowns tussen feilen en fataliteit Rob Schouten Vincent van Vliet
kennis-kwadranten Known-Unknowns & Unknown-Knowns tussen feilen en fataliteit Rob Schouten Vincent van Vliet NVVK CONGRES 30 maart 2017 Kennisonzekerheid Veiligheid Veiligheid : : grip op risico s Grip
Nadere informatieLEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen
LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN VOOR INSTRUCTEURS Deel: MEDISCHE ZAKEN 1. De kandidaat kent de voorwaarden en de beperkingen van zijn medical (de kleine letters)
Nadere informatieVoorwoord 7. 1 De vaardigheden van de jurist Ongeveer zoals een kip een ei legt Instrumenten voor het oplossen van casusposities 10
Inhoudsopgave Voorwoord 7 1 De vaardigheden van de jurist 9 1.1 Ongeveer zoals een kip een ei legt 9 1.2 Instrumenten voor het oplossen van casusposities 10 2 Het vinden van rechtsregels in de wet 13 2.1
Nadere informatieAfdeling Sociale Geneeskunde Patiëntveiligheid en verantwoordelijkheid in de zorg
Patiëntveiligheid en verantwoordelijkheid in de zorg Prof. dr. Cordula Wagner 1 Inhoud Wat weten we van veiligheidsrisico s? Wat zijn ontwikkelingen? Wie is verantwoordelijk? 2 Ziekenhuizen Hoog complex
Nadere informatieDe training is in te zetten voor verschillende doelgroepen.
De training is in te zetten voor verschillende doelgroepen. - Voor buschauffeurs en conducteurs, waar verbale, mentale en fysieke agressie stelselmatig voor komt. - Voor de controleurs in het openbaar
Nadere informatieManager van nu... maar vooral van morgen
Manager van nu... maar vooral van morgen Leidinggeven met inhoud en in verbinding, met inspiratie, energie en plezier, en dat binnen je organisatie mogelijk maken Er kan zoveel meer Uitgaan van klanten,
Nadere informatieMacht der gewoonte. Macht der gewoonte. Het niveau van uitvoeringsvaardigheid. Het niveau van regelgeleid gedrag. Het niveau van symbolisch denken
Macht der gewoonte Onderwerp Een uiteenzetting over het foutief handelen veroorzaakt door macht der gewoonte. Hierbij komen de volgende subonderwerpen aan de orde: Macht der gewoonte Het niveau van uitvoeringsvaardigheid
Nadere informatieDe controller met ICT competenties
De controller met ICT competenties Whitepaper door Rob Berkhof Aangeboden door NIVE Opleidingen De controller met ICT competenties De huidige samenleving is nauwelijks meer voor te stellen zonder informatisering.
Nadere informatiesmartops people analytics
smartops people analytics Introductie De organisatie zoals we die kennen is aan het veranderen. Technologische ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden zorgen dat onze manier van werken verandert. Waar veel
Nadere informatieWorkshop Verzuimmanagement Verzuimverschil in 1 dag
Workshop Verzuimmanagement Verzuimverschil in 1 dag 2014 Verzuimland Vermelde prijzen zijn gebaseerd op het prijsniveau van 2014 Verzuimmanagement De workshop Verzuimmanagement is een ééndaagse workshop
Nadere informatieRondvraag. Persoonlijke rapportage van M. Gulden
Rondvraag Persoonlijke rapportage van M. Gulden Gegevens deelnemer Naam Organisatie Functie B. Smit PiCompany Intern Leraar De Zevensprong Gegevens Rondvraag Datum 31 oktober 2005 Nummer 31721.96907 Profiel
Nadere informatieAuteur: Ir. Marco de Bruin MoSHE (Ferry van der Wal MoSHE)
Het leren van HSE-MS-gebaseerd incidentenonderzoek Voorwaarden voor een succesvolle databasekoppeling Auteur: Ir. Marco de Bruin MoSHE (Ferry van der Wal MoSHE) Het onderhavige artikel onderzoekt of het
Nadere informatieMEEST GEMAAKTE FOUTEN IN HET CV
DE 5: MEEST GEMAAKTE FOUTEN IN HET CV Een handleiding vol met tips over het opstellen van een duidelijk en goed cv. L1NDA 1 Introductie Als je gaat solliciteren is een spetterend CV essentieel. Het is
Nadere informatieAnaloge elementen voor effectieve proces voering
Analoge elementen voor effectieve proces voering 27 oktober 2015 Zonder context geen informatie Ondanks de enorme ontwikkeling in de proces automatisering afgelopen decennia, is weinig veranderd op het
Nadere informatieJOHN Q. PUBLIC. Dit Birkman International Werkboek bevat het/de volgende onderwerp(en): Haar aanpak van een sollicitatiegesprek
JOHN Q. PUBLIC Dit Birkman International Werkboek bevat het/de volgende onderwerp(en): Haar aanpak van een sollicitatiegesprek Copyright Birkman International, Inc. Alle rechten voorbehouden. Wat in dit
Nadere informatieWaardecreatie op scherp
Inleiding Waardecreatie op scherp Focus voor verbetering van professionele dienstverlening Jos van Dam, strategisch adviseur Hoe kan het dat je levert wat is afgesproken en de klant toch niet helemaal
Nadere informatieRijke Lessen. zetten je aan het denken. Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag
Rijke Lessen zetten je aan het denken Minka Dumont 2009 www.lesmateriaalvoorhoogbegaafden.com Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag Onthouden Kunnen ophalen
Nadere informatieMeedoen& Meetellen. Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals
Meedoen& Meetellen Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals Samenstelling trainingsmodule Eline Roelofsen Roel Schulte www.verwondering.nu Illustratie
Nadere informatieVeiligheid & mindset
Veiligheid & mindset Veranderen van gedrag door te werken met dilemma s De NAM werkt al decennia op de Noordzee, om gas te produceren. En al decennia lang is er ontwikkeling; door het niet aflatende streven
Nadere informatieNieuwe serie Workshops! met het Co-Creatie-Wiel. Succesvol innoveren. Drie workshops Najaar 2018
Nieuwe serie Workshops! Succesvol innoveren met het Co-Creatie-Wiel Drie workshops Najaar 2018 Met de ontwerper van het Co-Creatie-Wiel dr. Corry Ehlen 2 Succesvol innoveren! Een hele uitdaging! In de
Nadere informatieEFFECTIEF LEIDINGGEVEN. Een gave of een vak?
EFFECTIEF LEIDINGGEVEN Een gave of een vak? Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij voegen
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieAls alles goed georganiseerd is en het soms toch niet lukt: De invloed van de menselijke factor. Michel Lambers
Als alles goed georganiseerd is en het soms toch niet lukt: De invloed van de menselijke factor Michel Lambers Erasmus Health Care Logistics, Congres 30 september 2010 Stelling: De reden dat er iets niet
Nadere informatieFeeling Good, Working Safe. Nolost Capital 2011
Feeling Good, Working Safe Nolost Capital 2011 WIE IS NOLOST CAPITAL Kennisexpert Organisatiewetenschappen en Organisatiepsychologie Samenwerking Universiteiten Jarenlange internationale onderzoeken in
Nadere informatieFolkert Buiter 2 oktober 2015
1 Nuchter kijken naar feiten en trends van aardbevingen in Groningen. Een versneld stijgende lijn van het aantal en de kracht van aardbevingen in Groningen. Hoe je ook naar de feitelijke metingen van de
Nadere informatieHRO Academy Nederland. HRO voor beginners
HRO voor beginners 1 Uitgangspunten Uitgangspunten De werkelijkheid bestaat niet. Ieder kijkt met zijn/haar eigen filter Ieder mens doet in elke situatie datgene wat hem/haar het beste lijkt. Ik zou zelf
Nadere informatieLEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen
LEERDOELEN HUMAN PERFORMANCE AND LIMITATIONS voor het zweefvliegen LEERDOELEN VOOR INSTRUCTEURS Deel: MEDISCHE ZAKEN 1. De kandidaat kent de voorwaarden en de beperkingen van zijn medical (de kleine letters)
Nadere informatieIedereen sterk. Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers
Iedereen sterk Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers JANUARI 2016 Veranderen moet veranderen Verandering is in veel gevallen een top-down proces. Bestuur en management signaleren
Nadere informatieDi t is mijn missie in mijn advies- en trainingswerk en die van mijn collega s. Ik hoop dat u na afloop van het symposium ook overtuigd bent.
Even voorstellen 1 Di t is mijn missie in mijn advies- en trainingswerk en die van mijn collega s. Ik hoop dat u na afloop van het symposium ook overtuigd bent. 2 Dit zijn de onderwerpen die ik met u wil
Nadere informatieBijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)
Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een
Nadere informatieEen sterk CV en motivatie
Een sterk CV en motivatie Een sollicitatie bestaat meestal uit een sollicitatiebrief en een Curriculum Vitae (CV). Soms vragen organisaties alleen nog naar een motivatie, die je al dan niet in een format
Nadere informatieREGELS ZIJN REGELS. Jeroen Minkema. 19 januari 2017
REGELS ZIJN REGELS Jeroen Minkema 19 januari 2017 2 INTRODUCTIE Jeroen Minkema Veiligheidskundige en stralingsdeskundige Vanaf 1993 werkzaam bij de Nuclear Research and Consultancy Group (NRG) Interesses
Nadere informatieHet beschrijven en analyseren van HR- en morele dilemma s
Het beschrijven en analyseren van HR- en morele dilemma s t.b.v. de Windesheim reader Ethiek voor Major 5 HRM en t.b.v. het schrijven van het HR-dilemma s voor het project door Dr. C. Aarsbergen Inleiding
Nadere informatieIn de volgende paragraven worden de zes fases in de methodiek toegelicht:
Adoptiemethode Om een verandering in werkgedrag op een juiste manier bij mensen te bewerkstelligen kan gebruik gemaakt worden van onderstaande methodiek. De methodiek is opgebouwd uit zes fases met als
Nadere informatieHoe ontwikkel ik een HRO teamcultuur?
Hoe ontwikkel ik een HRO teamcultuur? Xaf Utberg DHV Robert Taen Apollo13 consult De doorbraak van het grote zwijgen HRO conferentie 15 november 2011 Xaf Utberg DHV www.dhv.com APOLLO 13 consult Robert
Nadere informatieTestomgevingen beheer
Testomgevingen beheer Testen brengt het verwachte resultaat en de huidige toestand bij elkaar. Het geeft aanknopingspunten om de planning te maken, het product te verbeteren en om zorgen bij belanghebbenden
Nadere informatieIntegraal coachen. Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer
Integraal coachen Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer DATUM 1 maart 2014 CONTACT Steef de Vries MCC M 06 46 05 55 57 www.copertunity.nl info@copertunity.nl 2 1.
Nadere informatieOver Performance Dialogue
Over Performance Dialogue Wij ondersteunen organisaties bij het versterken van de dialoog tussen de organisatie en haar medewerkers over functioneren en presteren. Dit doen wij door middel van training
Nadere informatieDe waarde van veiligheidsindicatoren. Jakko van Kampen Jop Groeneweg, Dolf van der Beek
atoren Jakko van Kampen Jop Groeneweg, Dolf van der Beek Staan de seinen op groen? Persoon of proces (meer dan één berg) Leading of lagging Welk sein? Wat betekent het sein? Stand van zaken Guidances van:
Nadere informatieMats Werkt! WWW.MATSWERKT.NL DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER.
Mats Werkt! DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER. WWW.MATSWERKT.NL Mats werkt: Dé cursus voor het begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking op de werkvloer.
Nadere informatieZorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl
Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach
Nadere informatie2.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot.
Fase.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot. 1 In fase 1 heb je geoefend met het schrijven van teksten. Je hebt ook geleerd
Nadere informatieModelleren en meten team resilience. Niek Steijger, Dolf van der Beek, Johan van der Vorm, Raphaël Gallis
Modelleren en meten team resilience Niek Steijger, Dolf van der Beek, Johan van der Vorm, Raphaël Gallis 2 Rode draad 1. Wat is resilience? 2. Relevantie in de energiesector 3. Literatuuronderzoek: conceptueel
Nadere informatieWhitepaper. Inzetten op integrale veiligheid
Whitepaper Inzetten op integrale veiligheid Inzetten op integrale veiligheid Verliezen lijden? Door fraude, diefstal of schade? Of letsel? Daar zit u niet op te wachten. Sterker nog, u heeft zich ertegen
Nadere informatieMOBILITEIT MOGELIJK MAKEN
MOBILITEIT MOGELIJK MAKEN ONS DNA Op een plek die duizenden jaar terug werd gedomineerd door een ruige delta van wind, duinen en zee bevindt zich nu ons welvarende Nederland. De ontwikkeling van ons land
Nadere informatieLeerplanschema Minor Psychologie
Minor Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?
Nadere informatie1 Leren op de werkplek
1 Leren op de werkplek Wat is leren op de werkplek? Om dit te verduidelijken onderscheiden we in dit hoofdstuk twee vormen van leren: formeel en informeel leren. Ook laten we zien welke vormen van leren
Nadere informatieCompetentieprofiel voor coaches
Competentieprofiel voor coaches I. Visie op coaching Kwaliteit in coaching wordt in hoge mate bepaald door de bijdrage die de coach biedt aan: 1. Het leerproces van de klant in relatie tot diens werkcontext.
Nadere informatie1. De methodiek Management Drives
1. De methodiek Management Drives Management Drives is een unieke methodiek die u concrete handvatten biedt in het benaderen van de ontwikkeling van individu, team en organisatie. De methodiek kent een
Nadere informatieRoute 1: Thematraining Omgaan met Reorganisaties
SBI/GITP helpt (TR)MC s Defensie bij Reorganisatie en Sourcing MC s hebben de handen de komende tijd vol aan thema s als Reorganisatie en Sourcing. Specialisten van SBI/GITP kunnen de MC s hier doorheen
Nadere informatieVeilig werken Veilig werken is het uitgangspunt van
Veilig werken Veilig werken is het uitgangspunt van werkgever en werknemer. Maar het is nu eenmaal niet mogelijk om alle ongevallen te voorkomen. Soms zijn er zijn situaties waar we niets aan kunnen veranderen.
Nadere informatieAntreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant
RAPPORT PF Van: Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011 Normgroep: Advies de heer Consultant 1. Inleiding Persoonlijke flexibiliteit is uw vermogen om met grote uitdagingen en veranderingen
Nadere informatieDe dimensies van het coachen
A-H04-def 13-05-2003 16:22 Pagina 25 4 De dimensies van het coachen Lilian Soerel 4.1 Inleiding Het is ondertussen heel geaccepteerd dat managers bij een derde advies inwinnen. Maar is dit coachen? Het
Nadere informatieSysteemvisie op Organisatie en Management
Systeemvisie op Organisatie en Management E.J. Mol 16 Mei 2012 1 Inhoudsopgave 1 SYSTEEMVISIE OP ORGANISATIE EN MANAGEMENT 2 1.1 De organisatie als open systeem.................. 2 1.2 De rol van de manager
Nadere informatieCompetentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde
Competentie niveaus HHS TIS opleiding Werktuigbouwkunde 1. BoE domeincompetentie Analyseren (minimaal niveau eind major W: 3) (toelichting: deze omschrijving komt uit de Bachelor of Engineering (BoE))
Nadere informatieProactief Denken en Doen in het Onderhoud
Proactief Denken en Doen in het Onderhoud Hoe bereiken we Betrouwbare en Bewegende Organisaties? De laatste jaren wordt er veel aandacht besteed aan Reliability. De Reliability Engineer is inmiddels in
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieDenk & doe sessie. paradigma nodig?
Denk & doe sessie Heeft de veiligheidskunde een paradigma nodig? Johan Gort, Kirsten van Schaardenburgh-Verhoeve, Paul Swuste Programma Inleiding Veiligheidskunde, een wetenschap? Wetenschap: van metafoor
Nadere informatie