Groei orderboeken leidt niet tot toename bouwproductie
|
|
- Raphaël Jonker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Kwartaalbericht Bouw NG Economisch Bureau Groei orderboeken leidt niet tot toename bouwproductie Faillissementen en slecht weer laten orderportefeuilles groeien Voor 2011 verwacht NG Economisch Bureau nog een lichte krimp van 1% voor de bouwproductie. De orderboeken stijgen al wel weer enkele maanden. Door het slechte weer deze winter zijn werkzaamheden doorgeschoven. Daarnaast resulteert het hoge aantal faillissementen in een herverdeling van werkzaamheden van de bankroete bedrijven. Orderportefeuilles van de overblijvende bouwbedrijven zien er daardoor weer beter uit. Goed weer geeft bouwsector wind in de rug in januari 2011 De bouwsector begon 2011 met een op het eerste gezicht zeer goede start. n januari van dit jaar groeide de bouwsector met een ontstellende 10,6% ten opzichte van de dezelfde maand vorig jaar (figuur 1). Het cijfer is echter vertekenend omdat de bouw in januari 2010 flink getroffen werd door het slechte weer. Toen kampten 51% van de bouwbedrijven met stagnatie van werkzaamheden door voornamelijk vorst. Sinds 1996 is dit niet meer zo hoog geweest. n januari 2011 goldt dit voor slechts 9% van de bedrijven. Hierdoor konden bouwbedrijven flink doorwerken en ging de productie dus omhoog. Figuur 1 Ontwikkeling bouwproductie 2009 t/m januari 2011 (% j.o.j.) 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% Bron: CBS Een schijnbaar voortvarende start van jan Tabel 1 Bouwproductie naar deelsectoren, (%j.o.j.) Woningbouw Nieuwbouw -10,9% 0,0% 3,0% Verbouw -10,5% 1,5% 2,0% Onderhoud -0,0% 1,5% 1,0% Aantal woningen gereed Utiliteitsbouw Nieuwbouw -13,2% -5,0% 2,0% Verbouw -14,0% -4,0% 3,0% Onderhoud -3,0% -1,0% 2,0% nfrasector Nieuwbouw & verbouw -12,0% -1,0% 0,5% Onderhoud -8,0% -2,0% 2,0% Totaal bouw -10,7% -1,0% 2,0% Faillissementen laten orderboeken stijgen Van december 2010 tot en met februari 2011 stegen de order boeken van de bouwbedrijven van 5,9 maanden naar 6,3 maanden. Op het eerste gezicht lijkt dit goed nieuws voor de bouwsector. Er zijn echter verschillende factoren waardoor het optimisme getemperd moet worden. Ten eerste werd de bouwproductie in december 2010 (zoals hierboven al aangegeven) flink gehinderd door het slechte weer. Bouwbedrijven konden werkzaamheden niet uitvoeren en deze bleven hierdoor in portefeuille. De tweede reden is het hoge aantal faillissementen in Aannemers die over de kop gaan, hebben over het algemeen een kleiner orderboek dan bedrijven die voortbestaan. Op het moment dat deze bankroete bedrijven uit de statistieken vallen gaat het gemiddelde van de orderboeken omhoog. Bron: NG Economisch Bureau
2 Figuur 2 Ontwikkeling faillissementen en orderboeken in de bouw per kwartaal, ste kwartaal Hoge piek van het aantal faillissementen wordt gevolgd door stijgende orderboeken 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5, _ Faillisementen Vennootschappen _ Orderboeken in maanden (rechter as) ,0 Bron: EB, Ecowin en CBS. Bewerkt door NG Economisch Bureau Bouw in Nederland: 2011 is een jaar van de waarheid! n dit kwartaalbericht wordt aangegeven dat dit jaar nog een kleine krimp te verwachten is maar dat vanaf volgend jaar weer gerekend kan worden op een (beperkte) groei. Toch zijn 2011 en 2012 nog gevaarlijke jaren voor een deel van de bouwbedrijven. Ten eerste hebben de jaren 2009 en 2010 al een aanslag gepleegd op bestaande reserves. Ten tweede hebben bouwprijzen weer de neiging tot stijgen terwijl de aanneemprijzen dat (nog) niet doen. Vooral in de woning(nieuw)bouw is het verschil, in negatieve zin, tussen deze twee grootheden sterk gestegen. De invloed op het rendement van bouwbedrijven die in deze categorie actief zijn zal merkbaar zijn. Ten derde merk ik vanuit mijn dagelijkse praktijk dat veel (B&U)bouwbedrijven hun focus meer en meer leggen op het terrein van onderhoud en renovatie (O&R). nderdaad een gebied dat de komende jaren steeds belangrijker zal worden. Maar verlegging van focus moet wel gebeuren vanuit kracht en overtuiging en niet vanuit noodzaak. De markt voor O&R heeft behoefte aan vernieuwde concepten. Die ontstaan niet als alleen op prijs wordt geconcurreerd. Dit laatste heeft ook geen positief effect op het rendement. Al met al omstandigheden waardoor, ondanks de verwachte positieve trend, toch waakzaamheid geboden is. Jan van der Doelen NG Sectormanager Bouw en Vastgoed Daarnaast worden de opdrachten van de failliete bedrijven uiteindelijk overgenomen door andere aannemers waardoor zij de orderboeken zien toenemen. Ook inkrimping van het personeel door reorganisaties kan van invloed zijn. Doordat er minder werknemers in dienst zijn, kunnen bouwbedrijven met dezelfde werkvoorraad langer vooruit. De toename van de orderboeken leidt dus niet tot daadwerkelijk meer opdrachten voor de gehele bouwsector maar komt onder andere tot stand door een herverdelings effect. Stijgende orderboeken leiden nog niet tot een toename van de bouwproductie n het tweede kwartaal 2010 bereikte het aantal failliete bouwvennootschappen een recordhoogte van 254 en vanaf december 2010 gingen de orderboeken langzaam oplopen (figuur 2). Een soortgelijke ontwikkeling deed zich ook gedurende de vorige crisisjaren 2003 en 2004 voor. n het tweede kwartaal van 2003 bereikte het aantal faillissementen het toenmalige record van 193. Vanaf eind 2003 begonnen de orderboeken te stijgen van 6,5 maanden tot 6,9 maanden in het tweede kwartaal van Toch daalde de bouwproductie in 2004 nog met -/-1,8% 1. NG Economisch Bureau gaat er van uit dat een dergelijk effect zich nu ook voordoet. Wij handhaven daarom onze eerdere raming van de productieontwikkeling van een krimp van -/-1,0% voor Voor 2012 gaan we wel uit van een groei van 2,0%. 1 n de jaren 2002 en 2003 daalde de productie al met respectievelijk -/-4,3% en -/-4,6%. Kwartaalbericht Bouw April
3 Figuur 3 Ontwikkeling omzet en bouwsom ontvangen opdrachten van nieuwbouw en van renovatie en herstelopdrachten in indexcijfers, Figuur 4 Aantal verkochte nieuwbouwwoningen en gewogen zoekvolume* in Google naar de term nieuwbouw per kwartaal ste kwartaal , , , , , , _ Bouwsom van nieuwe ontvangen opdrachten nieuwbouw _ omzetontwikkeling _ Bouwsom van nieuwe ontvangen opdrachten voor renovatie en herstel Bron: CBS gereedgemelde woningen in 2011 n het 4 de kwartaal van 2010 daalden de investeringen in woningbouw met 5,4%. Hiermee kwam de totale daling voor 2010 uit op 10,9% nadat het volume ook al in 2009 afnam met 13,6%. Voor 2011 verwacht NG Economisch Bureau een nulgroei en pas in 2012 weer een licht herstel van 3%. Wij gaan uit van gereedgemelde woningen in 2011 en woningen in Doordat er circa huishoudens per jaar bijkomen en gemiddeld woningen gesloopt worden wordt de woningmarkt hierdoor krapper. Orderstroom architecten laat nog geen verbetering zien Een eerste teken van een aankomend herstel in de woningbouw is normaliter te zien bij de architecten. Woningbouwprojecten worden getekend, verkocht en in een later stadium leidt dit tot meer nieuwbouw. Als we naar de ontwikkeling van de architectenbranche kijken dan zien we echter nog geen verbetering. n het derde kwartaal van 2010 (laatst beschikbare data) krimpt de ontvangen opdrachtenstroom bij architecten voor het tekenen van nieuwbouwwoningen nog met 3,5% (j.o.j.). De omzet van de architecten neemt in het vierde kwartaal van 2010 wel toe ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Dit is echter een seizoenseffect dat zich ieder jaar voordoet. Ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2009 ligt de omzet ruim 11% lager. Bij een huidig herstel van de woningbouw hoeven echter waarschijnlijk minder Nog geen signalen van herstel orders architecten 0,7 0, ntresse in nieuwbouw blijft laag _ Gewogen zoekvormule naar term Nieuwbouw in google _ Aantal verkochte nieuwbouwwoningen (rechter as) Bron: Google en Monitor Nieuwe Woningen * Het gewogen gemiddelde naar het aantal keren dat naar het woord nieuwbouw is gezocht in de betreffende periode. De waarde 1 is het gemiddelde aantal keren dat gezocht is naar de term Nieuwbouw in 2004 t/m maart nieuwe projecten getekend te worden. Door de grote uitval tijdens de recessie staan er nog veel reeds ontworpen maar nog niet verkochte projecten bij ontwikkelaars in de etalage. Woningbouwprojecten gaan meestal pas van start als circa 70% is voorverkocht. De verkopen zijn dus uiteindelijk nodig om de bouwproductie weer op gang te brengen. Toename verkopen nieuwbouw stokt De verkoop van deze nieuwbouwwoningen hapert echter ook. n heel 2010 lagen de nieuwbouwverkopen wel 50% hoger dan in het recessiejaar De ingezette opwaartse trend van meer verkopen stokt echter eind n de afgelopen 12 jaar werden er in het laatste kwartaal gemiddeld bijna 10% meer nieuwbouwwoningen verkocht dan in de andere kwartalen. Deze einde jaarsrally kwam in 2010 echter niet voor. n het vierde kwartaal van 2010 werden er slechts 1,5% meer nieuwbouwwoningen verkocht dan gemiddeld in de andere drie kwartalen (figuur 4). Minder zoekopdrachten naar nieuwbouw Een verdere opwaartse trend van het aantal verkochte nieuwbouwwoningen verwacht NG Economisch Bureau niet. Een stijging van de rente en aangescherpte regels voor het verkrijgen van een hypotheek maken het potentiële kopers lastiger. De interesse bij consumenten naar nieuwbouw- 0 Kwartaalbericht Bouw April
4 Figuur 5 Waarde in miljoen van verleende bouwvergunningen, in 1 ste drie kwartalen van elk jaar Figuur 6 Omzetontwikkeling infrabedrijven naar aantal werknemers, (% j.o.j.) 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% _ Combinatie bedrijfshallen _ Kantoren _ Scholen _ Hallen en Loodsen % -20% Kleinbedrijf heeft grootste omzetdaling bij gww-sector Bron: CBS, bewerkt door NG Economisch Bureau -25% 1 tot 10 werknemers tot 100 werknemers 100 werknemers of meer woningen is ook laag. Sinds het begin van de meting in 2004 werd er eind 2010 nog nooit zo weinig op het internet gezocht naar de term nieuwbouw (figuur 4). De concurrentie van bestaande woningen is door de haperende woningmarkt momenteel ook zeer groot. Zo staan op Funda momenteel woningen te koop waaruit de potentiële koper kan kiezen. Voordelen voor de consument van een bestaande koopwoning ten opzichte van nieuwbouw zijn dat de woning vaak veel sneller beschikbaar is. Bij nieuwbouw loopt de periode van overhandiging van de sleutel na het moment van aankoop daarentegen op tot ruim boven één jaar. Daarnaast hoeft er bij bestaande bouw niet van een plattegrond gekocht te worden wat voor veel kopers toch vaak lastig is. Utiliteitsbouw blijft ook nog in 2011 krimpen De utiliteitsbouw blijft het slechts presteren van de verschillende deelsectoren. nvesteringen in bedrijfsgebouwen daalden in 2010 met 13,2%. De vergunningverlening in de eerste drie kwartalen van 2010 voor nieuwe utiliteitsbouw voorspelt nog niet veel goeds. n deze periode werd er voor miljoen aan vergunningen voor bedrijfsgebouwen verleend. Dit is een daling van bijna 22% ten opzichte van dezelfde periode in Toen nam de waarde van het aantal vergunningen ook al af met 19%. De krimp is bij alle verschillende gebouwsoorten waar te nemen maar is vooral groot bij de combinatiebedrijfshallen. Door het sterke herstel van de industrie zal deze deelsector waarschijnlijk als een van de eerste categorieën weer aantrekken. Voor heel Bron: CBS 2011 verwacht NG Economisch Bureau een verdere krimp van de nieuwbouwproductie in de utiliteitssector van 5%. Productie infrasector kromp met 12% in 2010 De nieuwbouw in de infrasector liet in 2010 een krimp zien van 12%. Dit staat in schril contrast met Toen werd de infra sector nog flink op de been gehouden door extra overheids opdrachten en steeg de nieuwbouwproductie met 3,5%. Kleine infrabouwers hebben het extra zwaar gekregen De omzetkrimp binnen de infrasector is vooral groot bij bedrijven met minder dan 10 werknemers. Hun omzet kromp in 2010 met gemiddeld 19,9%. De daling van het aantal orders van deze bedrijven is vooral te wijten aan bezuinigingen van de lagere overheden waar zij grotendeels van afhankelijk zijn. Daarnaast hebben ze te lijden onder de recessie in de B&U sector doordat er minder gronden bouwen woonrijp gemaakt hoeven te worden. Kleine bedrijven in de B&U sector noteren juist een veel beperktere omzetkrimp van slechts -/- 6,1%. Kleine bouwers in de B&U sector werken over het algemeen vaker in de door de recessie minder geraakte renovatiemarkt en kunnen hierdoor nog aardig het hoofd boven water houden. NG Economisch Bureau verwacht door de aanhoudende bezuinigingen een verdere productiekrimp van -/-1% in de infranieuwbouw voor Kwartaalbericht Bouw April
5 Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uit oefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens NG Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. NG Bank N.V. is onderdeel van NG Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. NG Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. NG Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. NG Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. n Nederland is NG Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 5 april 2011.
6 Meer weten? Kijk op NG.nl Of bel met Maurice van Sante, Senior econoom (auteur) Jan van der Doelen, Senior sectormanager Bouw en onroerend goed Wilt u nieuwe publicaties per ontvangen? Ga naar NG.nl/kennis
Minder starters in 2016
Vooruitzicht Starters Minder starters in 2016 Aantal starters stabiel in 2015, daling verwacht in 2016 130.000 Meer starters in de bouw, minder starters in de transport percentage, jan t/m sep 2015 t.o.v.
Nadere informatieBijna 30% van de starters stopt na het eerste jaar Met name cafetaria s en restaurants worden na één jaar weer opgeheven
Kwartaalbericht Starters ING Economisch Bureau Bijna 30% van de starters stopt na het eerste jaar Met name cafetaria s en restaurants worden na één jaar weer opgeheven In het eerste kwartaal 2014 waren
Nadere informatieBouwproductie groeit voor derde jaar op rij
Vooruitzicht Bouw Bouwproductie groeit voor derde jaar op rij Bouwproductie groeit met 4% in 216 Einde aan enorme groei afgegeven vergunningen en verkoop nieuwbouw 4% 216 ING Economisch Bureau 1 Bouw Bouwproductie
Nadere informatieMinder faillissementen in 2016
Vooruitzicht faillissementen Minder faillissementen in 2016 Faillissementen nog altijd boven pre-crisis niveau In 2016 voor derde jaar op rij minder faillissementen.maar nog altijd niet terug op pre-crisis
Nadere informatiePas na 2011 herstelt de bouwproductie
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Pas na 211 herstelt de bouwproductie Infrasector valt als laatste steunpilaar weg Ook in 211 krimpt de bouwproductie nog. ING Economisch Bureau verwacht voor
Nadere informatieKraanverhuurders bouwen capaciteit af
Assetvisie kranen ING Economisch Bureau Kraanverhuurders bouwen capaciteit af Het aantal kranen in Nederland neemt af maar er bestaat nog steeds een overcapaciteit. Uurtarieven liggen hierdoor verder onder
Nadere informatieNoord-Holland heeft hoogste startersquote
Vooruitzicht Starters Noord-Holland heeft hoogste startersquote Ontwikkeling aantal starters onzeker door nieuwe wetgeving Fors meer taxichauffeurs door nieuwe taxiwet en Uber Ontwikkeling aantal starters
Nadere informatieBouwproductie pas in 2017 naar nieuwe top
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Bouwproductie pas in 2017 naar nieuwe top In de bouw is de recessie nog verre van over. In 2010 krimpt de bouwproductie naar verwachting met 6,7%. In 2011 herstelt
Nadere informatieKrimp slaat weer toe in bouw
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Krimp slaat weer toe in bouw Voor 2012 verwacht ING Economisch Bureau een lichte krimp van de bouwproductie van 2%. Door de vastgelopen woningmarkt worden er
Nadere informatieMinder startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Minder startende ondernemers in 2012 Aantal starters loopt in alle provincies terug Dit jaar zijn er tot en met september circa 95.000 mensen een onderneming gestart, ruim
Nadere informatieBouwproductie stabiliseert op licht hoger niveau
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Bouwproductie stabiliseert op licht hoger niveau Voor 2011 verhoogt ING Economisch Bureau de groeiverwachting van de bouwproductie naar 2,8%. De vooruitzichten
Nadere informatieBouwsector bereikt de bodem in 2013
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Bouwsector bereikt de bodem in 213 Ook in 213 zal de bouwproductie nog dalen. De krimp zal naar verwachting echter kleiner zijn dan in. De woningbouw blijft gebukt
Nadere informatieVooruitzichten blijven somber voor bouw
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Vooruitzichten blijven somber voor bouw Voor 212 voorziet ING Economisch Bureau een krimp van de bouwproductie van bijna 6%. De blijvend verlaagde overdrachtsbelasting
Nadere informatieOok in 2011 daalt de vraag naar verticaal transport
Kranen NG Economisch Bureau Ook in 2011 daalt de vraag naar verticaal transport Door de krimpende bouwproductie liggen de omzetten bij kraanverhuurders in 2010 circa 40% lager dan in de hoogtijdagen van
Nadere informatieKraanverhuur in de lift maar tarieven blijven nog achter
Kraanverhuur in de lift maar tarieven blijven nog achter Verhuurders willen kranenpark uitbreiden Bouwproductie groeit met 4% in 216 Prefab: meer draaiuren en grotere kranen + 4% 216 Prefab Meer draaiuren
Nadere informatieStagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers In het eerste kwartaal van 2012 zijn er circa 39.000 mensen een onderneming gestart, ruim 4%
Nadere informatieLange termijn vooruitzichten
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Lange termijn vooruitzichten nieuwbouwwoningen matig Na 2020 daling uitbreidingsvraag Zowel in 2013 als in 2014 blijft de bouwproductie krimpen. Door de recessie
Nadere informatieOvercapaciteit verdwijnt langzaam uit de markt
Assetvisie kranen ING Economisch Bureau Overcapaciteit verdwijnt langzaam uit de markt Het aantal kranen in Nederland neemt verder af. In 2013 is het kranenpark met bijna 30% gekrompen ten opzichte van
Nadere informatieZzp er: werknemer nieuwe stijl
Vooruitzicht Starters Zzp er: werknemer nieuwe stijl Aantal starters blijft ook de komende jaren op hoog niveau 140.000 130.000 120.000 110.000 100.000 Stabilisatie aantal starters in 2016 Meer starters
Nadere informatieKraanverhuurders op zoek naar nieuwe afzetmarkten
Kranen ING Economisch Bureau Kraanverhuurders op zoek naar nieuwe afzetmarkten Er bestaat nog steeds een overcapaciteit aan kranen. De bouwproductie krimpt weliswaar niet meer in 2011 maar de afname van
Nadere informatieHoreca herstelt laat
Kwartaalbericht Horeca NG Economisch Bureau Horeca herstelt laat Omzetgroei in 2010 dankzij prijsstijgingen De verwachte omzetontwikkeling voor de horeca zal in 2010 achterblijven bij die van de Nederlandse
Nadere informatieVisie op Architecten- en Ingenieursbureaus Update 2014
Visie op Architecten- en Ingenieursbureaus Update 2014 Daling bouwproductie raakt architecten harder dan ingenieurs, eerste herstel zichtbaar In 2013 krimpt omzet van architectenbureaus met 12,2% en van
Nadere informatieOndanks hapering verder herstel in bouw
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Ondanks hapering verder herstel in bouw ING Economisch Bureau verwacht dat de bouwproductie dit jaar en volgend jaar met 2,5% groeit. Ondanks een terugval van
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Voorjaar 2015. Marien Vrolijk
Monitor Bouwketen Voorjaar 2015 Marien Vrolijk 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 6 1.1 Recente ontwikkelingen 6 1.2 Conjunctuur bouwketen 8 2 Architectenbureaus 10 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieBouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar
Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar Het CPB heeft haar vooruitzichten voor de Nederlandse economie sterk neerwaarts aangepast. Het bbp daalt volgens het CPB dit jaar met 3,5 procent en
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Najaar Marien Vrolijk
Monitor Bouwketen Najaar 2014 Marien Vrolijk 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 6 1.1 Recente ontwikkelingen 6 1.2 Conjunctuur bouwketen 8 2 Architectenbureaus 10 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieZorgen om arbeidsmarktkrapte
Regiovisie Noord-Brabant Zorgen om arbeidsmarktkrapte Arbeidspotentieel niet uitgeput, wel lastiger om te benutten De sterke groei van de Brabantse economie voedt de vraag naar personeel. De groei van
Nadere informatieVerschuiving van grootschalige nieuwbouw in buitengebied naar kleinschalige (her-) bouw in bestaande situatie;
Bouw De sector bouwnijverheid bestaat uit een diversiteit aan bedrijven. Belangrijke bedrijfsgroepen zijn: Aannemersbedrijven Burgerlijke en Utiliteitsbouw (algemeen en gespecialiseerd)* Aannemersbedrijven
Nadere informatieWeinig beweging in commerciële vastgoedmarkten
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Weinig beweging in commerciële vastgoedmarkten Vastgoedbeleggers zoeken hun toevlucht in de topsegmenten van onroerend goed en verliezen steeds meer hun interesse
Nadere informatieBouwproductie & prognoses. BouwKennis BusinessClub Jacco Ridderhof - 4 maart 2015
Jacco Ridderhof Bouwproductie & prognoses BouwKennis BusinessClub Jacco Ridderhof - 4 maart 2015 2 3 Opbouw presentatie Nederland: economische context en de impact op: Woningnieuwbouwproductie tot en met
Nadere informatieAantal starters stabiliseert
Kwartaalbericht Starters ING Economisch Bureau Aantal starters stabiliseert in 2013 Starters zorgen voor dynamiek in de sectoren Het aantal starters lag vorig jaar rond de 121.000, en was daarmee vergelijkbaar
Nadere informatieHoreca in zwaar weer Afzet ligt 20% lager dan in 2000
Horeca ING Economisch Bureau Horeca in zwaar weer Afzet ligt 2 lager dan in 2000 In tegenstelling tot de afgelopen jaren heeft de horeca zich in 2011 goed ontwikkeld, de afzet nam met ruim 2% toe. Vrijwel
Nadere informatieJOOr op rij (~( Bouwproductie groeit voor derde. 4 /o. INGJ\aJ. Vooruitzicht Bouw. Einde aan enorme groei afgegeven vergunningen en verkoop nieuwbouw
Vooruitzicht Bouw Bouwproductie groeit voor derde JOOr op rij Bouwproductie groeit met 4% in 216 Einde aan enorme groei afgegeven vergunningen en verkoop nieuwbouw 4 /o 71 216 (~( INGJ\aJ Bouw Bouwproductie
Nadere informatieOrderboekje historisch gezien op vrij hoog niveau
jun-11 sep-11 dec-11 mrt-12 jun-12 sep-12 dec-12 mrt-13 jun-13 sep-13 dec-13 mrt-14 jun-14 sep-14 dec-14 mrt-15 jun-15 sep-15 dec-15 mrt-16 jun-16 sep-16 dec-16 mrt-17 jun-17 Perscontact Frederik Bronckaerts
Nadere informatieProductiegroei industrie versnelt
Industrie Kwartaalbericht Productiegroei industrie versnelt De groei van de industriële productie trekt naar verwachting aan 3% 2016 Export blijft steunpilaar, binnenland trekt bij Exportorders Hoogste
Nadere informatieOudere bouwvakkers weer aan het werk
Vooruitzicht Bouw Oudere bouwvakkers weer aan het werk Bouwproductie groeit door woningbouw Oudere bouwvakkers via uitzendbureaus aan het werk Aantal jonge bouwvakkers blijft afnemen 50.000 +5% Uitzendbureau
Nadere informatieZakelijke dienstverlener profiteert van meer vraag naar advies
Vooruitzicht Zakelijke dienstverlening Zakelijke dienstverlener profiteert van meer vraag naar advies Volumegroei zakelijke diensten blijft hoog... +,5% 216..mede door sterke vraag naar advies.? ING Economisch
Nadere informatieZet herstel bankensector door?
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 mei 2015 Sectorcommentaar financiële waarden Zet herstel bankensector door? Door Jan Kleipool, analist van het ING Investment Office De vooruitzichten voor de
Nadere informatieVerdere groei in het verschiet
Vooruitzicht Horeca Verdere groei in het verschiet De horeca kan in 2016 rekenen op verdere groei van de omzet... ondernemers zijn steeds positiever... en vooral in Amsterdam stijgen de hotelkamerprijzen
Nadere informatieDaling faillissementen vlakt af
Vooruitzicht faillissementen Daling faillissementen vlakt af Nieuwe faillissementswet moet doorstart makkelijker maken Opnieuw minder faillissementen, daling vlakt wel af Ontwikkeling aantal faillissementen
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Daan Holtackers Ad Grootenboer
Monitor Bouwketen Daan Holtackers Ad Grootenboer V01 Rapport in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, FOSAG, NLingenieurs en UNETO-VNI Juni 2011 Inhoudsopgave Inleiding 3 1 Algemeen 5 1.1 De conjunctuurontwikkeling
Nadere informatieEconomie en financiële markten
Economie en financiële markten Bob Homan ING Investment Office Den Haag, 11 oktober 2013 Vraag 1: Begraafplaats Margraten gesloten vanwege. 1. Bezuinigen bij de Nederlandse overheid 2. Op last van Europese
Nadere informatieigg bouweconomie marktanalyse
igg bouweconomie marktanalyse indices en prognoses kwartaalbericht, - Het herstel van de bouwmarkt krijgt steeds duidelijker vormen. Na een periode van circa zeven jaar waarin de prijzen eigenlijk continu
Nadere informatieEconomie Utrecht komt verder op stoom
Economie Utrecht komt verder op stoom De Utrechtse economie heeft de opgaande lijn duidelijk te pakken. Onder impuls van sectoren als de zakelijke dienstverlening en de ICT groeit de economie naar verwachting
Nadere informatieKwartaalbericht Vastgoed
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoedrendementen lopen verder uiteen In 212 daalde het beleggingsvolume in onroerend goed met 11%. De investeringen in winkels en bedrijfsruimten namen
Nadere informatiebouw sectormonitor november 2011
sectormonitor bouw november 211 > ABN AMRO verwacht na klein herstel in 211 een terugval in 212 > Daling verkoop nieuwbouwwoningen leidt tot krimp woningbouw > Ondernemers focussen in krimpende markt meer
Nadere informatieCrisis en herstel in de bouwsector
Crisis en herstel in de bouwsector De bouwsector verkeert in zwaar weer. Voorlopende ontwikkelingen, zoals woningverkopen en de omvang van de orderportefeuilles, kondigden anderhalf jaar geleden al de
Nadere informatieBalanceren tussen regulering en klantwensen
Vooruitzicht Accountantskantoren Balanceren tussen regulering en klantwensen Technologie geeft de doorslag in de controlepraktijk Omzet wettelijke controles 9% van totale omzet Omzet accountancybranche
Nadere informatieKennissessie Marktkansen 2011 en verder start om uur
Kennissessie Marktkansen 2011 en verder start om 10.00 uur 1 Marktkansen 2011 en verder Bouwproductie & -prognoses Jacco Ridderhof & Richard Lamb 2 Wat ga ik vertellen Economische ontwikkelingen Situatie
Nadere informatieBouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw
Februari 2015 Bouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw Woningbouw: Koopsector groeit hard Utiliteitsbouw: Beleggingsrecord leidt niet tot nieuwbouw Actualiteit: Griekenland, verkiezingen
Nadere informatieVastgoed wankelt. Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau. _ Bedrijfsruimten _ Kantoren _ Winkels. Winkels
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoed wankelt De ingezette trend van dalende beleggingsvolumes zet zich in 2009 voort. Gebruikersmarkten krijgen door de recessie te maken met een afnemende
Nadere informatieCommercieel vastgoed op een lager niveau verder
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Commercieel vastgoed op een lager niveau verder Recordwaarde vergunningen voor overheidskantoren ondanks hoge leegstand Naar verwachting zullen in 2011 de
Nadere informatieMonitor kredietcrisis begin 2010 Gemeente Purmerend
Monitor kredietcrisis begin 2010 Gemeente Purmerend Colofon In opdracht van: De directeur Beleid Coördinatie en samenstellen rapportage: Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Inhoud rapportage:
Nadere informatieVisie ING Investment Office Oktober 2017
Visie ING Investment Office Oktober 2017 Bob Homan 21 september 2017 Kernfactoren die financiële markten bepalen 3 pijlers + sentiment Economie Sentiment Waardering Liquiditeit Hoe staat de economie ervoor?
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 8 Overall conclusie De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen.
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Najaar 2015. Jerzy Straatmeijer
Monitor Bouwketen Najaar 2015 Jerzy Straatmeijer 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 7 1.1 Recente ontwikkelingen 7 1.2 Conjunctuur bouwketen 10 2 Architectenbureaus 12 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieAfnemende vastgoedbeleggingen door onzekerheid
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Afnemende vastgoedbeleggingen door onzekerheid Naar verwachting zullen de beleggingsvolumes in vastgoed in 2011 dalen. Door de onzekerheid van de afloop van
Nadere informatieNFI-update 2 e kwartaal 2016
ING Investment Office Publicatiedatum: 30 juni 2016 NFI-update 2 e kwartaal 2016 Voor strategie Duurzaam In deze kwartaalupdate vindt u een beschrijving van de wijzigingen in duurzaamheid van bedrijven
Nadere informatieWoningmarkt landelijk 2018 (KW3)
In het derde kwartaal van 218 werden volgens het CBS/Kadaster 56.921 woningen verkocht. Dat is 7,3% minder dan in het derde kwartaal van 217 en 7,5% meer dan in het tweede kwartaal van 218. De verkoop
Nadere informatieTNO Bouwprognoses SAMENVATTING op basis van de CPB decemberraming 2011
TNO Bouwprognoses 2011-2016 SAMENVATTING op basis van de CPB decemberraming 2011 In opdracht van: Ministerie van BZK 15 december 2011 Delft, TNO 1 Miljoen Euro 1 Samenvatting De TNO Bouwprognoses zijn
Nadere informatieKwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Voorzichtig herstel in de horeca
Kwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Voorzichtig herstel in de horeca Omslagpunt voor de horeca: volumeherstel van 0,5% verwacht in 2014. Opleving van consumentenvertrouwen en groei in aantal buitenlandse
Nadere informatieProductiegroei bouw neemt af
Vooruitzicht Bouw Productiegroei bouw neemt af Bouwproductie groeit in lager tempo door Goed gevulde orderboeken door afname bedrijven en toename vraag Brexit en tekort aan bouwvergunningen zijn risico
Nadere informatieOnline Seminar Beleggen Ook een beetje beleggen kan lonen
Online Seminar Beleggen Ook een beetje beleggen kan lonen Annemarie van Gaal Ondernemer & financieel deskundige Bob Homan Manager ING Investment Office Amsterdam, 8 oktober 2013 Agenda 1. Wat is beleggen
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Najaar 2017
Monitor Bouwketen Najaar 2017 Monitor Bouwketen Het auteursrecht voor de inhoud berust geheel bij de Stichting Economisch Instituut voor de Bouw. Overnemen van de inhoud (of delen daarvan) is uitsluitend
Nadere informatieProvinciale economie in het nauw
Regio ING Economisch Bureau Provinciale economie in het nauw In 2009 wordt Nederland hard getroffen door de wereldwijde economische crisis. Vanzelfsprekend blijven de Nederlandse regio s niet onbetuigd.
Nadere informatieHypotheek Index Q2 2017
Hypotheek Index Q2 2017 De Hypotheker vergeleek de cijfers in 2017 met die van 2016. Sterke groei jonge huizenkopers Het aandeel jonge starters op de woningmarkt is in het tweede kwartaal van 2017 sterk
Nadere informatieVertrouwen vastgoedbeleggers verder toegenomen
Vooruitzicht Commercieel Vastgoed Vertrouwen vastgoedbeleggers verder toegenomen Beleggingssvolume vastgoed naar nieuw record Lichte groei van opname kantoren record 27 3. 2. 1. 214 215 213 214 215 ING
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Daan Holtackers
Monitor Bouwketen Daan Holtackers Rapport in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, NLingenieurs en UNETO-VNI Juli 2014 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 3 1 Bouwkolom 5 1.1 Recente ontwikkelingen
Nadere informatieWelkom. Datum: 25 april 2014
Welkom Datum: 25 april 2014 Even voorstellen Ronald Stoel Directeur Personal Banking Ingrid van Doremalen Financial Planner ING Private Banking 2 Uw geldzaken op orde voor nu en later, dát is Financieel
Nadere informatieFactsheet economische crisis. 4 e kwartaal 2009
Factsheet economische crisis 4 e kwartaal 29 O&S Februari 21 2 Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet Vanwege de economische recessie in Nederland is er behoefte aan inzicht in de gevolgen hiervan voor
Nadere informatieBodem bereikt in Nederlandse Economie
Bodem bereikt in Nederlandse Economie 8 november 213 Every picture tells a story Keijser Capital Research Nico van Geest RBA Nico.vangeest@keijsercapital.nl (1) Het consumenten vertrouwen, zoals door het
Nadere informatieBas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 7 oktober Technische Analyse Het stappenplan
Bas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 7 oktober 2016 Technische Analyse Het stappenplan Agenda Geschiedenis technische analyse Wat is technische analyse? Het stappenplan Visie
Nadere informatieSECTORRAPPORT WONINGMARKT
SECTORRAPPORT WONINGMARKT UPDATE NOVEMBER 2017 www.colliers.nl 28 VRAAG Het aantal woningtransacties is in het derde kwartaal nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. Dit komt vooral doordat
Nadere informatieVoorlopig hard dalende omzetten in non-food en foodspeciaalzaken
Detailhandel ING Economisch Bureau Voorlopig hard dalende omzetten in non-food en foodspeciaalzaken De Nederlandse detailhandel gaat door een moeilijke tijd. In het eerste kwartaal werd 3,8% minder omgezet.
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Daan Holtackers
Monitor Bouwketen Daan Holtackers Rapport in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, NLingenieurs en UNETO-VNI December 2013 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 3 1 Bouwkolom 5 1.1 Recente ontwikkelingen
Nadere informatieHypotheek Index Q1 2017
Hypotheek Index Q1 2017 De Hypotheker vergeleek de cijfers in 2017 met die van 2016. Ontwikkeling rentevaste periode Ten opzichte van een jaar geleden wint een hypotheek met een rentevaste periode van
Nadere informatieHerstel in de industrie zet door. Samenvatting. Totale industrie. Omzet stijgt. Eerste kwartaal 2014
Eerste kwartaal 214 Herstel in de industrie zet door Samenvatting Totale industrie Voedings- en genotmiddelenindustrie Aardolie-, chemische, rubber- en kunststofproductenindustrie Basismetaal- en metaalproductenindustrie
Nadere informatieHerstel zakelijke diensten op handen
Kwartaalbericht zakelijke dienstverlening ING Economisch Bureau Herstel zakelijke diensten op handen Het ING Economisch Bureau verwacht dat de omzet in de zakelijke dienstverlening in 211 met ruim 3% toeneemt.
Nadere informatie10 dingen over rente die beleggers moeten weten
Online Seminar Beleggen 10 dingen over rente die beleggers moeten weten Simon Wiersma Investment Manager ING Investment Office Bart-Jan Blom van Assendelft Manager ING Beleggen Amsterdam, 13 augustus 2013
Nadere informatiePersbericht. Economie verder gekrompen. Centraal Bureau voor de Statistiek. Uitvoer blijft groeien. Minder investeringen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB13-011 14 februari 2013 9.30 uur Economie verder gekrompen Economie krimpt in vierde kwartaal 0,2 procent t.o.v. kwartaal eerder Ten opzichte van een jaar
Nadere informatieFactsheet economische crisis. 4 e kwartaal 2011
Factsheet economische crisis 4 e kwartaal 211 O&S Maart 212 2 Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet economische crisis Vanwege de voortdurende economische crisis is er behoefte aan inzicht in de gevolgen
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Voorjaar Nylas Visser Jerzy Straatmeijer
Monitor Bouwketen Voorjaar 2016 Nylas Visser Jerzy Straatmeijer 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 7 1.1 Recente ontwikkelingen 7 1.2 Conjunctuur bouwketen 11 2 Architectenbureaus
Nadere informatieSteeds groter wordende groep debiteuren betaalt te laat
Trends in werkkapitaal Steeds groter wordende groep debiteuren betaalt te laat Nederlandse trend steekt ongunstig af tegen die in de ons omringende landen In de tweede helft van 2011 is het aandeel debiteuren
Nadere informatieFactsheet economische crisis. 3 e kwartaal 2009
Factsheet economische crisis 3 e kwartaal 29 O&S November 29 2 Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet Al enige tijd is er sprake van een economische recessie in Nederland. Met het oog daarop is er behoefte
Nadere informatieUITSLAGEN WONEN ENQUÊTE
UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...
Nadere informatieHYPOTHEEK INDEX 4E KWARTAAL 2016
HYPOTHEEK INDEX 4E KWARTAAL 2016 De Hypotheek Index geeft ieder kwartaal inzicht in het consumentengedrag op het gebied van hypotheken. De kerncijfers zijn afkomstig van De Hypotheker, de grootste onafhankelijke
Nadere informatieWoningmarktrapport 4e kwartaal 2015. Gemeente Amsterdam
Woningmarktrapport 4e kwartaal 215 Gemeente Amsterdam Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 3 Aantal verkocht 25 2 15 1 5 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 1e kwartaal
Nadere informatieBas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 9 oktober 2015. Technische Analyse Het stappenplan
Bas Heijink Senior technisch analist ING Investment Office Vrijdag 9 oktober 2015 Technische Analyse Het stappenplan Agenda Geschiedenis technische analyse Wat is technische analyse? Het stappenplan Gemiddelden
Nadere informatieWie kopen er hypotheekloos?
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wie kopen er hypotheekloos? Auteurs: Frank van der Harst, Paul de Vries Datum: 28 juni 2017
Nadere informatieJ A N U A R i 2 0 1 1
MONITOR KREDIETCRISIS J A N U A R i 2 0 1 1 Colofon In opdracht van: De directie Coördinatie en samenstellen rapportage: Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Bert Mentink Inhoud rapportage: Diverse
Nadere informatieMonitor Kredietcrisis Zoetermeer
Monitor Kredietcrisis Zoetermeer Economische gevolgen van de kredietcrisis 28-21 Monitor Kredietcrisis Zoetermeer ECONOMISCHE GEVOLGEN KREDIETCRISIS ZOETERMEER Samenstelling: Bestuur, afdeling FB, team
Nadere informatieOntdek beleggingskansen met technische analyse
Online Seminar Beleggen Ontdek beleggingskansen met technische analyse Bas Heijink Technisch Analist ING Investment Office Bart-Jan Blom van Assendelft Manager ING Beleggen Amsterdam, 10 september 2013
Nadere informatieCrisismonitor Drechtsteden
Crisismonitor juni 211 (cijfers t/m maart 211) Inhoud: 1. Werkloosheid 2. Werkloosheid naar leeftijd 3. Vacatures, bedrijven, leegstand 4. Woningmarkt Hoe staan de er voor op de arbeidsmarkt en de woningmarkt?
Nadere informatieStartersmarkt stagneert Gebrek aan vertrouwen remt startersmarkt
Starters ING Economisch Bureau Startersmarkt stagneert Gebrek aan vertrouwen remt startersmarkt In 2011 is het aantal startende ondernemers licht toegenomen tot totaal 123.500. Dit aantal ligt nog altijd
Nadere informatie4.1 Ontwikkeling van de bouwmarkt
4.1 Ontwikkeling van de bouwmarkt 4.1.1 Conjunctuur Voor de bouwwereld relevante vakbladen/media zorgen voor een continue stroom aan informatie over de marktontwikkeling in de woning- en utiliteitsbouw.
Nadere informatieZeepbel of duurzaam herstel?
Zeepbel of duurzaam herstel? plus antwoorden op andere huizenmarktvragen, die u aan een econoom wilt stellen Marten van Garderen ING NL Economisch Bureau Hypothekencongres, 21 september 2017 De woningmarkt
Nadere informatieARTIKELEN FORS MEER VERHUUR DAN VERKOOP
ARTIKELEN FORS MEER VERHUUR DAN VERKOOP ARTIKEL 1 Een op vijf woningverkopers wil huren Een op de vijf Nederlanders die hun huis te koop hebben staan, wil na de verkoop een huurwoning betrekken. Bron:
Nadere informatieWoningmarktrapport 3e kwartaal Gemeente Alphen aan den Rijn
Woningmarktrapport 3e kwartaal 217 Gemeente Alphen aan den Rijn Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 12 Aantal verkocht 1 8 6 4 2 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement
Nadere informatieBeleggingen institutionele beleggers 1,5 biljoen euro in 2010
11 Beleggingen institutionele beleggers 1,5 biljoen euro in John Gebraad Publicatiedatum CBS-website: 3-11-211 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader
Nadere informatie