Horeca in zwaar weer Afzet ligt 20% lager dan in 2000

Transcriptie

1 Horeca ING Economisch Bureau Horeca in zwaar weer Afzet ligt 2 lager dan in 2000 In tegenstelling tot de afgelopen jaren heeft de horeca zich in 2011 goed ontwikkeld, de afzet nam met ruim 2% toe. Vrijwel alle branches hebben een forse groei laten zien. Cafés wisten als enige niet te profiteren van het lichte herstel van de Nederlandse economie. Onder invloed van de verslechtering van de economische situatie wordt in 2012 stagnatie verwacht. Alleen de hotellerie kan mogelijk een kleine groei laten zien. Ondanks de positieve ontwikkelingen in 2011 staat de horeca er structureel niet goed voor. De horecaafzet daalde de laatste tien jaar met 2 terwijl het aantal werknemers juist steeg. Hierdoor is het bedrijfsresultaat uitgehold met een toenemend aantal faillissementen als gevolg. Vliegende start afgeremd in tweede helft 2011 Terugblikkend was 2011 een goed jaar voor de horeca. Ondernemers zagen in nagenoeg alle branches de afzet (volume) toenemen. Alleen cafés hebben niet kunnen meeliften op deze positieve ontwikkeling. Doordat caféhouders hun prijzen het afgelopen jaar verhoogden, nam ook in deze branche de omzet toe (tabel 1). Mede onder invloed van het lichte herstel van de economie wist de horeca zich in de eerste helft van 2011 zeer goed te ontwikkelen (gemiddeld +4% volumegroei!). Door de toenemende werkloosheid en de dalende koopkracht (voor drie jaar op rij) werd deze vliegende start in de tweede helft van dit jaar getemperd. en groei maakt plaats voor stagnatie in 2012 De onzekerheid die de huidige economische situatie met zich meebrengt, draagt ertoe bij dat mensen minder besteden. Doordat dit jaar en komend jaar de prijzen naar verwachting sterker stijgen dan de lonen komt daarnaast de koopkracht verder onder druk te staan. Prijsstijgingen liggen doorgaans bovendien hoger in de horeca dan binnen de economie als geheel. Aangezien Nederlandse consumenten komend jaar naar verwachting minder besteden, komt de horeca in het nauw te zitten. Net als in 2011 zullen in 2012 de bestedingen van gasten uit het buitenland waarschijnlijk wellicht toenemen. 1 Vooral bedrijven die zich richten op buitenlandse toeristen kunnen hiervan profiteren. Doordat een groot deel van de hotelovernachtingen door mensen buiten Nederland wordt geboekt, zal de hotellerie naar verwachting bovengemid- deld presteren. Als gevolg van de slechte economische omstandigheden zal het voor de hotellerie echter ook geen vetpot zijn (zie tabel 1). Figuur 1 Volumeontwikkeling horeca en Nederlandse economie, % 6% 4% 2% -2% -4% -6% -8% 2001 Bron: CBS 2002 BBP 2003 Horeca ** 2009* Stamgast krijgt rekening gepresenteerd in cafés De cafésector heeft in 2011 minder consumpties verkocht (-1%). Dit is niet voor het eerst, in 2006 liet de branche voor het laatst een geringe volumegroei zien. Cafés zullen in 2012 ook hinder ondervinden van consumenten die de hand op de knip houden. Evenals in de afgelopen jaren zal de cafésector dit waarschijnlijk met prijsstijgingen proberen te compenseren (tabel 1). Het drukkende effect dat dit heeft op het cafébezoek, maakt enerzijds dat de rekening werd neergelegd bij de trouwe, vaste gasten. Anderzijds heeft het ertoe geleid dat veel caféhouders de afgelopen jaren hun deuren hebben moeten sluiten en meer bedrijven dit lot in de toekomst wacht. Cafetaria s presteren boven gemiddeld Cafetaria s en ijssalons hebben in 2011 een sterke groei laten zien. Over het hele jaar neemt het volume waarschijnlijk met ruim 3,5% toe. Er was in het afgelopen jaar ook nog ruimte voor prijsstijging waardoor de omzet circa 6,5% hoger zal liggen dan in De negatieve effecten van de terugvallende consumentenbestedingen zullen helaas ook niet voorbij gaan aan deze branche waardoor er stagnatie zal optreden in 2012 (tabel 1) Eurozone Economics Update: 4Q11

2 Tabel 1 Omzetontwikkeling horeca Volume Prijs Waarde Volume Prijs Waarde Hotels 3,1% 2,2% 5,3% 0,2% 2,2% 2,3% Restaurants 2,1% 2,5% 4,6% -0,1% 2, 1,9% Cafetaria's, IJssalons 3,4% 3, 6,5% -0,1% 2, 1,9% Cafés -1, 3,4% 2,3% -0,4% 3,2% 2,8% Bron: CBS, ramingen berekend door ING Economisch Bureau In vergelijking met de andere horecasegmenten doen cafetaria s en ijssalons het de afgelopen jaren echter buitengewoon goed. Ook de economische crisis heeft relatief weinig grip gekregen op de branche. Terwijl de horeca als geheel in 2009 en 2010 een gemiddelde jaarlijkse volumekrimp liet zien van meer dan 5%, bleef de volumedaling in deze branche beperkt tot minder dan 1,5%. Het prijsniveau, dat in vergelijking met restaurants laag is, heeft ertoe bijgedragen dat cafetaria s de crisis tot nu toe relatief goed zijn doorgekomen. In deze horecagelegenheden kunnen mensen zich ook in mindere tijden een hapje en een drankje permitteren. Na groei treedt stagnatie op voor restaurants Na jaren van forse krimp in 2008 tot en met 2010 een gemiddelde jaarlijkse volumedaling van 6,2% - kwam de groei in de restaurantsector als een verademing. Over heel 2011 nemen de afzet en de omzet naar verwachting met respectievelijk meer dan 2% en circa 4,5% toe. In tegenstelling tot de cafésector vereffenen restaurants het teruggelopen volume over het algemeen niet door prijsverhogingen. Het voordeel is dat restauranteigenaren de afzet minder sterk zagen teruglopen dan caféhouders. Hier staat wel tegenover dat mede hierdoor de winsten van restaurants fors onder druk zijn komen te staan. Toch is het aantal restaurants niet teruggelopen maar juist toegenomen. Op termijn zal deze ongezonde ontwikkeling er toe leiden dat steeds meer restauranteigenaren hun activiteiten zullen moeten staken. Voor 2012 wordt stagnatie verwacht (tabel 1). De omzetgroei wordt gerealiseerd door een verhoging van de prijzen, die vooral nodig is om de kosten te dekken. Hotellerie door groei uit buitenland ook in 2012 licht positief In tegenstelling tot de andere horecabranches heeft de hotellerie voor het tweede jaar op rij volumegroei laten zien. Hotels wisten in 2011 ongeveer 3% meer hotelovernachtingen, maaltijden en drankjes af te zetten (tabel 1). Een flink deel van deze groei kwam van buitenlandse gasten. Daarbij ligt een zwaartepunt bij de omringende landen als Duitsland en Engeland die meer dan de helft van het totale aantal buitenlandse overnachtingen voor hun rekening nemen. De Nederlandse hotelier kan mogelijk ook in 2012 profiteren van de verwachte lichte stijging van de bestedingen van consumenten uit deze landen. In het beste geval kan een geringe volumegroei gerealiseerd worden. Door de toegenomen vraag kunnen hoteliers hun prijzen, die in 2009 onder grote druk stonden, weer iets verder laten oplopen. Naar verwachting zullen hierdoor de komende tijd de REVPAR (revenues per available room) verbeteren (figuur 2). Figuur 2 Ontwikkeling hotelindicatoren, Bron: Horwath Gemiddelde kamerprijs RevPAR Bezettingsgraad Bedrijfsresultaat in horeca sterk onder druk Ondanks de positieve ontwikkelingen in 2011 staat de horeca er structureel niet goed voor. Het bedrijfsresultaat is de afgelopen jaren fors onder druk komen te staan. Terwijl het bedrijfsresultaat (als % van de omzet) voor het gemiddelde horecabedrijf in het jaar 2000 nog circa 12,5% was, is dit in 2010 gedaald tot ruim 9%. Door het teruglopende cafébezoek te compenseren met hogere prijzen, wisten cafés en bars deze daling te beperken (zie figuur 3). Caféhouders lieten in deze jaren de prijzen met gemiddeld 4% Kwartaalbericht horeca december

3 toenemen. Horecabedrijven die de prijzen niet (voldoende) konden verhogen, zoals hotels en restaurants, zagen het bedrijfsresultaat de afgelopen jaren steeds verder afnemen. In de restaurantsector is hierdoor het gemiddelde bedrijfsresultaat gedaald tot 6,5%. In de hotelsector is dit zelfs teruggelopen tot 3,, een fractie van wat het tien jaar geleden was. Figuur 4 Horeca volumeontwikkeling, (2000 = 100) Figuur 3 Ontwikkeling bedrijfsresultaat en prijs per horecabranche, , 16, 14, 12, 10, 8, 6, 4, 2, 0, Bar/ Cafés Restaurants Hotelsector Bedrijfsresultaat 2000 voor aftrek inkomen (linker-as) Bedrijfsresultaat 2010 voor aftrek inkomen (linker-as) Jaarlijkse gemiddelde prijsontwikkeling tussen (rechter-as) Bron: CBS en ING Economisch Bureau Horecavolumes 2 lager dan in het jaar 2000 De negatieve trend in de bedrijfsresultaten is veroorzaakt door de daling van de afzet. Mensen gingen minder vaak uit eten en bestelden minder consumpties in cafés. Prijsstijgingen hebben deze afzetdaling niet kunnen goed maken. Dit is niet verwonderlijk aangezien het volume voor de horeca als geheel in 2010 ruim 2 lager lag dan het niveau in het jaar 2000 (zie figuur 4). De hotellerie wist de afzetdaling te beperken en zit ruim 1 onder het 2000-peil. De cafésector heeft het - in vergelijking met andere horecasegmenten - veruit het zwaarst. Het aantal drankjes en hapjes dat wordt uitgeserveerd ligt meer dan 3 lager. De afzet van restaurants en cafetaria s ligt respectievelijk ruim 2 en 13% lager dan in In de meeste horecasegmenten is de situatie in 2011 iets verbeterd. Gezien de sombere economische vooruitzichten is het de vraag of en wanneer de horecaafzet een substantieel herstel zal laten zien. 4,5% 4, 3,5% 3, 2,5% 2, 1,5% 1, 0,5% 0, * BBP Horeca Hotels Restaurants Cafetaria's, ijssalons e.d. Bar/ Cafés Bron: CBS en ING Economisch Bureau Volume per restaurant nam af met ruim 35% De volumekrimp van 2 staat in schril contrast met de ontwikkeling van het aantal horecabedrijven. In veel deelsectoren bleef het aantal bedrijven constant of nam het zelfs toe. Alleen het aantal bars en cafés liet, met ruim 13%, een flinke daling zien. Daar stond echter een krimp van 3 van de totale afzet tegenover. De situatie in de restaurantsector is nog alarmerender. Daar steeg het aantal vestigingen met 23%, terwijl het totale volume met 19% terugzakte. Doordat de taart kleiner werd en tegelijkertijd verdeeld moest worden over een groter aantal bedrijven, is de druk op de omzet de laatste jaren fors toegenomen (figuur 5). Tabel 2 Aantal bedrijven per horecasector, Café/Bar Restaurant Hotelsector Cafetaria Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering Kwartaalbericht horeca december

4 Figuur 5 Ontwikkeling volume en aantal horecabedrijven, % 2% -14% -19% 23% -34% -1% -13% -12% -13% Hotels Restaurants Cafetaria's, ijssalons e.d. Totale volume Bedrijven Volume per bedrijf Bron: CBS en Bedrijfschap Horeca en Catering -3 Bar/ Cafés Bezuinig als restauranthouder op loonkosten De loonkosten vormen een belangrijke en groeiende kostencomponent voor horecabedrijven. In 2010 waren deze goed voor circa een kwart van de omzet. In de hotelsector is dit aandeel in 2010 zelfs opgelopen tot een derde. De cijfers wijzen uit dat er binnen de horeca mogelijkheden bestaan om deze kostenpost terug te brengen. Ondanks dat het volume de afgelopen jaren fors is teruggelopen, is het aantal mensen dat werkzaam is in de sector immers met ruim 14% gestegen (tabel 3). Om het hoofd boven water te houden zullen horecabedrijven hun personeel beter en flexibeler in moeten zetten. Wanneer de loonkostenontwikkeling niet in verhouding staat tot de omzetontwikkeling, komt de winst onder druk te staan en zal een horecagelegenheid in het slechtste geval op termijn haar deuren moeten sluiten. Figuur 6 Resultaat en kosten restaurantsector, (als % van de omzet) g ( ) , ,4 8,7 6,5 13,9 13,9 14,3 13,9 13,8 13,6 19,3 19,1 19,1 19,6 19,9 20, ,3 26,3 25,6 25,7 27,8 32,3 31,6 31,3 31,5 31,9 31, inkopen loonkosten overige exploitatiekosten bedrijfsresultaat (vóór aftrek inkomen) huur, afschrijving, interest -2 Vooral in de restaurantsector is het personeelbestand, met ruim 21% fors toegenomen. Daardoor zijn ook de loonkosten gestegen (figuur 6), terwijl in dezelfde periode het volume juist afnam (figuur 4). De gemiddelde afzet per werknemer daalde hierdoor met meer dan 3. Tabel 3 Stand en ontwikkeling aantal werknemers binnen de horeca, Verandering Personeel 12+ uur horeca Personeel <12 uur horeca Totale Personeel horeca % Personeel 12+ uur - restaurantsector % Personeel <12 uur - restaurantsector Totale Personeel restaurantsector % Bron: CBS en Bedrijfschap Horeca en Catering..en breng restaurantconcept terug naar de basis Een verklaring voor de groei van het aantal werknemers wordt deels geboden door het aanbrengen van verschillende personeelslagen en nieuwe functies in restaurantorganisaties. Voorheen werkten in een restaurant een eigenaar met koks en bedienend personeel. Dit personeelsbestand is de afgelopen jaren uitgebreid met onder meer een bedrijfsleider, floor- en eventmanager. Dit type personeel zou door het aantrekken van extra klanten kunnen bijdragen aan een hogere omzet. Het is echter sterk de vraag of dit, bij onderdrukstaande volumes zoals in de afgelopen jaren, een goed concept is. Ook kleinere restaurants worden op deze manier immers geleid als grote bedrijven, met alle gevolgen van dien voor de overheadkosten. Horecabedrijven zouden kritisch moeten kijken naar de toegevoegde waarde van het inzetten van extra personeel. Zeker in een tijd waarin omzetgroei niet eenvoudig wordt gerealiseerd en gasten kiezen voor kwaliteit tegen een realistische prijs. Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering Kwartaalbericht horeca december

5 Meer weten? Kijk op ING.nl/zakelijk Of bel met Sasja van As-Winters, Sectormanager Leisure, Travel en Media Stef Bais, Sectoreconoom Leisure Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 19 december 2011.