Bouwproductie stabiliseert op licht hoger niveau
|
|
- Stefan Moens
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Bouwproductie stabiliseert op licht hoger niveau Voor 2011 verhoogt ING Economisch Bureau de groeiverwachting van de bouwproductie naar 2,8%. De vooruitzichten blijven door de economische groeivertraging echter zeer gematigd. Een afkoelende wereldhandel zet investeringen in nieuwe bedrijfsgebouwen op een lager pitje. De schuldencrisis maakt potentiële kopers van nieuwbouwwoningen onzeker. Daarbij zet de verlaging van de overdrachtsbelasting nieuwbouw op een concurrentieachterstand omdat deze relatief duurder wordt. Voor 2012 gaan wij dan ook uit van een nulgroei van de bouwproductie. Figuur 1 Ontwikkeling ondernemersvertrouwen bouw en industrie, juli Vertrouwen bouwondernemer nog niet beïnvloedt door groeivertraging Sterk 1 ste half jaar bouwsector De bouwsector heeft voor het eerst sinds 2008 weer twee kwartalen van groei achter de rug. In het eerste kwartaal 2011 (10% j.o.j.) groeide de sector voornamelijk door het goede weer waardoor er flink doorgewerkt kon worden. Ook in het 2 de kwartaal zette het herstel met 3,0% door. Ondanks een half jaar van omzetstijging zijn aannemers de (vorige) recessie echter nog lang niet te boven. Er heeft zich door voornamelijk jan-05 Bouw jan-06 jan-07 Industrie jan-08 jan-09 jan-10 jan-11 Tabel 1 Bouwproductie naar deelsectoren, (% j.o.j.) * 2012* Woningbouw Nieuwbouw -14,3% 3,7% -1,5% Verbouw -9,6% 3,0% -0,5% Onderhoud -1,0% 1,5% 1,0% Aantal woningen gereed Utiliteitsbouw Nieuwbouw -16,6% 2,3% 1,0% Verbouw -8,3% 2,0% 1,0% Onderhoud -5,2% 1,0% 0,5% Infrasector Nieuwbouw & verbouw -15,4% 2,6% 0,5% Onderhoud -3,8% 3,0% 1,5% Bron: Ecowin weerseffecten een verschuiving voorgedaan van werkzaamheden uit het laatste maanden van 2010 naar begin Het ondernemersvertrouwen in de bouw is dan ook nog steeds flink negatief en heeft zich sinds het dieptepunt halverwege 2009 slechts beperkt hersteld (figuur 1). Bouwondernemers niet nog pessimistischer De afzwakkende wereldhandel en de onzekerheid over de afloop van de schuldencrisis zetten het sentiment in andere sectoren zoals in de industrie opnieuw onder druk. Het nog lage maar nog niet opnieuw dalende ondernemersvertrouwen in de bouw kan op verschillende manieren verklaard worden. Zo heeft de vertragende groei van de wereldhandel, waar exporterende sectoren door getroffen wor- Totaal bouw -11,6% 2,8% 0,0% Bron: VROM & CBS, * Ramingen ING Economisch Bureau
2 den, nauwelijks invloed op de amper exporterende bouw. Daarnaast is het sentiment in de bouw al op een laag niveau en zijn de laatste enquêteresultaten van de maand juli, dus voordat de schuldencrisis uitbrak maar de groei van de wereldhandel al wel weer af nam. Hogere bouwproductie in 2011 stabiliseert in 2012 Voor de tweede helft van dit jaar verwacht ING Economisch Bureau nog wel een lichte krimp voor de bouwproductie. Het afnemende vertrouwen bij consumenten door de schuldencrisis maakt potentiële huizenkopers onzeker waardoor zij de aankoop van een nieuwbouwwoning uitstellen. Een afzwakkende groei van de economie kan daarbij investeringen in nieuwe bedrijfspanden op een lager pitje zetten en overheidsbezuinigingen geven minder ruimte voor nieuwe investeringen in infrastructuur. Deze factoren zullen een drukkend effect hebben op de bouwproductie. De toename in de eerste helft van dit jaar was echter wel dusdanig dat ING Economisch Bureau de raming voor geheel 2011 flink naar boven heeft bijgesteld naar 2,8% (was -/- 1%). De verhoging 2011: Bouw groeit weer maar van duurzaam herstel is geen sprake. Toch zijn er kansen De bouw(productie) stabiliseert maar de B&U productie bevindt zich nu wel op een niveau dat ruim 17% lager ligt dan 3 jaar geleden. De economische omstandigheid is niet zodanig dat een snel herstel te verwachten is. De vraagzijde in de markt is daarom zeker voorlopig maar waarschijnlijk voor lange periode de dominante partij. De aanbodzijde in de bouw heeft nog niet de omvang die past bij de huidige omvang van de markt. Dat betekent dat er nog wel gesaneerd zal moeten worden maar dat betekent ook dat er kansen zijn voor bedrijven die klantgeoriënteerd opereren. Bedrijven die precies datgene doen wat de markt op dat moment vraagt of nodig heeft. Dit klinkt eenvoudig maar de praktijk is weerbarstig. Veel andere sectoren zijn immers al eens gedwongen zo te opereren en hebben dat met wisselend succes kunnen doorvoeren. Ook voor de bouwsector vergt een dergelijke focus vaak een forse aanpassing van het bestaande business model. Binnen de bouw overheerste langjarig een, begrijpelijke, aanbodgerichte aanpak. De markt, voor bouw nogal gereguleerd, oefende weinig druk uit om dit te moeten wijzigen. Bouwers die een dergelijke omslag nu echter, snel, in de praktijk kunnen brengen, kunnen ook in deze tijd goed renderend ondernemen. Want juist hiermee kan het noodzakelijke onderscheidende vermogen worden gerealiseerd. Dit is nodig om de kansen te benutten! Jan van der Doelen ING Sectormanager Bouw en onroerend goed Figuur 2 Omzetontwikkeling verschillende bouwsectoren seizoensgecorrigeerd (% k.o.k.) 15% 10% 5% 0% -5% -10% B&U sector Stabiele omzetontwikkeling in installatiebranche en bij afwerkingsbedrijven Installatiebranche 2010 III 2010 IV 2011 I 2011 II Bron: CBS, bewerkt door ING Economisch Bureau Afwerkingsbedrijven van de raming komt ook door een nog lager dan verwacht gerapporteerd CBS cijfer voor de bouwproductie van 2010 (-/-11,6%). De daling van de productie heeft zich hierdoor meer in 2010 geconcentreerd. De hogere groei in 2011 en de gematigdere economische vooruitzichten resulteren voor 2012 in een verwachte nulgroei. Flinke terugval B&U sector in 2 de kwartaal 2011 Na een sterk eerste kwartaal 2011 viel de B&U sector in het 2 de kwartaal weer flink terug. Ten opzichte van een kwartaal eerder daalde de omzet met -/-7,2% (figuur 2). De daling is vooral een gevolg van een inhaaleffect in het eerste kwartaal. In de laatste maanden van 2010 werd de sector geteisterd door slecht weer terwijl in de eerste drie maanden de weergoden de sector juist zeer gunstig gestemd waren waardoor er een inhaalslag gemaakt kon worden. De terugval geeft aan dat het herstel broos is. De installatie- en afwerkingsbranche hebben duidelijk minder last van weersinvloeden en ontwikkelden zich daardoor veel gelijkmatiger. Zij profiteren daarnaast ook van de stabielere onderhoudsmarkt waarin beide branches voor een groot deel actief zijn. Renovatiesector profiteert van lager BTW tarief De stabiele renovatiemarkt voor woningen liet in 2010 voor het eerst sinds 2006 een kleine krimp zien van -/-1,0%. De verlaging van het BTW tarief bij verbouw en renovatie heeft wel gezorgd voor een beperking van de daling. Uit zoekgedrag op internet naar de term verbouwen en uit een enquête van het CBS blijkt dat consumenten eerder hun huis wilden gaan verbouwen (figuur 3). Toen de regeling werd aangekondigd, resulteerde het in de CBS enquête tot een positievere houding ten opzichte van woningverbetering. Bij invoering van de regeling in oktober 2010 leidde het daarna tot meer zoekopdrachten naar de term verbouwen. De regeling is verlengd Kwartaalbericht Bouw September
3 Figuur 3 Gewogen zoekvolume in Google naar term verbouwen en % respondenten onderhoud of verbetering woning (3 mnds voorschrijdend) Figuur 4 Aandeel nieuwbouwverkopen als % van de totale woningverkopen en de economische groei per kwartaal 70 Toenemende interesse in verbouwen 30 1,75% 23% ,25% 20% ,75% 17% ,25% 14% II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III Gewogen zoekvolume naar term verbouwen in Google CBS enquête: % onderhoud of verbetering woning met antwoord: Jazeker of misschien (rechter as) ,25% -0,75% -1,25% '98 '99 '00 Percentage nieuwbouw volgt als aandeel totale woningverkopen de economische conjunctuur '01 '02 '03 '04 BBP QoQ 12 mnds voortschrijdend Aandeel nieuwbouw in totale woningverkoop Bron: CBS, MNW en Ecowin, bewerkt door ING Economisch Bureau '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 11% 8% 5% Bron: CBS en Google, bewerkt door ING Economisch Bureau maar dit geldt alleen voor werken die al in uitvoering waren. Doordat de regeling pas eind 2010 is ingevoerd levert het waarschijnlijk vooral meer verbouwopdrachten op in We verwachten voor 2011 dan ook een licht herstel van de renovatiesector van 1,5%. Afzwakkende economie drukt woningbouw Net als de rest van de bouw heeft de woningbouw in de eerste helft 2011 een flink herstel laten zien. In het 1 ste kwartaal groeiden de woninginvesteringen met 9,8% gevolgd door 5,1% in het 2 de kwartaal (beide j.o.j.). Voor geheel 2011 gaan wij nu uit van een groei van 3,7%. De markt voor nieuwbouw blijft echter moeilijk. Huizenkopers zijn afwachtend. De terughoudendheid onder kopers hangt samen met zorgen over het algemeen economisch klimaat en de teleurstellende arbeidsmarkt. In augustus kreeg het consumentenvertrouwen daarbij een nieuwe tik door ongerustheid over het aflopen van de Europese schuldencrisis. Potentiële kopers nieuwbouw haken sneller af Voor de nieuwbouwmarkt is een terugslag van de economische ontwikkeling extra belastend. Zo is in figuur 4 te zien dat het aandeel van de verkopen van nieuwbouw van de totale woningverkopen 1 erg afhankelijk is van de economi- sche groei. Dit aandeel was boven de 15% toen de economie in 2006 en 2007 lekker draaide. Het aandeel halveerde echter bijna tot 8% toen de recessie eind 2008 uitbrak. Nieuwbouw is dus extra conjunctuurgevoelig. Door de lange oplevertijd van gemiddeld 1,5 jaar tussen koop en overdracht van de sleutel brengt het meer risico s met zich mee dan de koop van een bestaande woning waardoor potentiële kopers bij slechtere economische omstandigheden eerder afhaken dan bij bestaande bouw. Verlaging overdrachtsbelasting ook nadelig voor nieuwbouw Naast de economische groeivertraging wordt nieuwbouw ook benadeeld door de verlaging van de overdrachtsbelasting. Hierdoor worden nieuwbouwwoningen minder aantrekkelijk doordat de korting niet geldt omdat er immers omzetbelasting berekend wordt op nieuwbouw en geen overdrachtsbelasting 2. De concurrentiepositie verslechtert hierdoor dus. ING verwacht daarom dat na de flinke stijging in 2010 (van in 2009 naar in 2010) de verkopen van nieuwbouw in 2011 weer zullen dalen tot circa transacties. Door een vertraging van meer dan een jaar tussen koop en levering zal het totaal aantal gereedmeldingen in 2011 stijgen tot circa en daarna in 2012 weer dalen tot Verkoop van bestaande woningen plus de verkoop van nieuwbouwwoningen. 2 Zie ook ING Bouw en Vastgoed Alert: Nieuwbouw onder druk door verlaging overdrachtsbelasting Kwartaalbericht Bouw September
4 Figuur 5 Waarde in miljoen van verleende bouwvergunningen, ste kwartaal 2011, voortschrijdend gemiddelde Hallen en loodsen Kantoren Combinatie bedrijfshallen Winkels Scholen Bron: CBS, bewerkt door ING Economisch Bureau Vergunningverlening winkels daalt '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 Meer vergunningen voor nieuwe kantoren afgegeven De utiliteitsbouw heeft in de 1 ste helft van 2011 een sterk herstel laten zien. In het 1 ste en 2 de kwartaal groeiden de investeringen in bedrijfsgebouwen met respectievelijk 7,5% en 1,7%. De vrije val de vergunningverlening voor nieuwe bedrijfsgebouwen is beëindigd. In het 1 ste kwartaal 2011 werd er voor 964 miljoen aan vergunningen verleend ten opzichte van 938 miljoen aan vergunningen in hetzelfde kwartaal vorig jaar. De groei is na enkele jaren van flinke krimp vooral te vinden in de kantorensector waar de waarde van de verleende vergunningen in het 1 ste kwartaal 2011 bijna een kwart hoger lag dan in dezelfde periode vorig jaar. De toename was vooral te vinden in de marktsector. Een verder herstel is vanwege de al hoge leegstand niet te verwachten. Daarnaast zorgen structurele ontwikkelingen ervoor dat de vraag naar werkplekken de komende jaren afneemt. De beroepsbevolking daalt de komende 20 jaar met bijna 5% en de trend van het Nieuwe Werken zal ook de komende jaren doorzetten waardoor er minder kantoorwerkplekken benodigd zijn. Nieuwbouw winkels onder druk In het eerste kwartaal 2011 daalde de vergunningverlening voor winkels tot een dieptepunt van slechts 3 miljoen. De daling is al in 2010 ingezet toen er van nog maar voor 28 miljoen toestemming werd gegeven voor nieuwe vierkante meters detailhandel. Cijfers van de eerste twee maanden van het 2 de kwartaal geven wel een herstel te zien. Verhuurders van winkels hebben echter steeds vaker te maken met leegstand en de aanhoudende groei van internetshoppen drukt Figuur 6 Omzetontwikkeling deelsectoren infrasector, H1 (% j.o.j.) 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% -20% Bouw van wegen, spoorwegen, tunnels Buizen- en kabelleggers H1 Bron: CBS, bewerkt door ING Economisch Bureau Natte waterbouw en overige civieltechnische werken de vraag naar meer winkeloppervlakte waardoor de bouw van winkels de komende jaren op een laag niveau zal blijven. Infrasector: Sterkste groei bij wegenbouwers Net als in de B&U sector profiteerde de infrasector in het 1ste kwartaal 2011 van het goede weer waardoor de omzet flink toenam. In het 2 de kwartaal daalde de groei waardoor het 1ste half jaar een omzetgroei liet zien van 6,4% (figuur 6). De omzetgroei was in de 1 ste helft van 2011 met 13,2% het sterkst bij de bouwers van (spoor)wegen en tunnels. Investeringen van de rijksoverheid stimuleren de wegenbouw maar lagere overheden moeten wel bezuinigen omdat zij hun inkomsten uit grondexploitatie uit het gemeentefonds hebben zien teruglopen. Beperkt herstel bij buizen- en kabelleggers Het herstel bij buizen- en kabelleggers was in het 1 ste half jaar 2011 met 1,0% beperkt. In 2010 kregen zij een flinke krimp te verwerken. Deze was het gevolg van de dalende activiteiten in de B&U sector en het wegvallen van stimuleringsprojecten van vooral lagere overheden. Hierdoor noteerde deze deelsector in 2009 nog een flinke omzetgroei. Na de grote daling van de productie in de infrasector van -/-15,4% in 2010 en het sterke eerste half jaar 2011 verwacht ING Economisch Bureau voor de infrasector voor 2011 een groei van 2,6% voor de nieuwbouw en 3,0% voor de onderhoudssector. Kwartaalbericht Bouw September
5 Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uit oefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 8 september 2011.
6 Meer weten? Kijk op ING.nl Of bel met Maurice van Sante, Senior econoom (auteur) Jan van der Doelen, Senior sectormanager Bouw en onroerend goed Wilt u nieuwe publicaties per ontvangen? Ga naar ING.nl/kennis
Vooruitzichten blijven somber voor bouw
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Vooruitzichten blijven somber voor bouw Voor 212 voorziet ING Economisch Bureau een krimp van de bouwproductie van bijna 6%. De blijvend verlaagde overdrachtsbelasting
Nadere informatieKraanverhuurders op zoek naar nieuwe afzetmarkten
Kranen ING Economisch Bureau Kraanverhuurders op zoek naar nieuwe afzetmarkten Er bestaat nog steeds een overcapaciteit aan kranen. De bouwproductie krimpt weliswaar niet meer in 2011 maar de afname van
Nadere informatieMinder starters in 2016
Vooruitzicht Starters Minder starters in 2016 Aantal starters stabiel in 2015, daling verwacht in 2016 130.000 Meer starters in de bouw, minder starters in de transport percentage, jan t/m sep 2015 t.o.v.
Nadere informatieBouwproductie groeit voor derde jaar op rij
Vooruitzicht Bouw Bouwproductie groeit voor derde jaar op rij Bouwproductie groeit met 4% in 216 Einde aan enorme groei afgegeven vergunningen en verkoop nieuwbouw 4% 216 ING Economisch Bureau 1 Bouw Bouwproductie
Nadere informatieBijna 30% van de starters stopt na het eerste jaar Met name cafetaria s en restaurants worden na één jaar weer opgeheven
Kwartaalbericht Starters ING Economisch Bureau Bijna 30% van de starters stopt na het eerste jaar Met name cafetaria s en restaurants worden na één jaar weer opgeheven In het eerste kwartaal 2014 waren
Nadere informatieMinder faillissementen in 2016
Vooruitzicht faillissementen Minder faillissementen in 2016 Faillissementen nog altijd boven pre-crisis niveau In 2016 voor derde jaar op rij minder faillissementen.maar nog altijd niet terug op pre-crisis
Nadere informatieGroei orderboeken leidt niet tot toename bouwproductie
Kwartaalbericht Bouw NG Economisch Bureau Groei orderboeken leidt niet tot toename bouwproductie Faillissementen en slecht weer laten orderportefeuilles groeien Voor 2011 verwacht NG Economisch Bureau
Nadere informatieKrimp slaat weer toe in bouw
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Krimp slaat weer toe in bouw Voor 2012 verwacht ING Economisch Bureau een lichte krimp van de bouwproductie van 2%. Door de vastgelopen woningmarkt worden er
Nadere informatieNoord-Holland heeft hoogste startersquote
Vooruitzicht Starters Noord-Holland heeft hoogste startersquote Ontwikkeling aantal starters onzeker door nieuwe wetgeving Fors meer taxichauffeurs door nieuwe taxiwet en Uber Ontwikkeling aantal starters
Nadere informatieMinder startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Minder startende ondernemers in 2012 Aantal starters loopt in alle provincies terug Dit jaar zijn er tot en met september circa 95.000 mensen een onderneming gestart, ruim
Nadere informatiePas na 2011 herstelt de bouwproductie
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Pas na 211 herstelt de bouwproductie Infrasector valt als laatste steunpilaar weg Ook in 211 krimpt de bouwproductie nog. ING Economisch Bureau verwacht voor
Nadere informatieKraanverhuurders bouwen capaciteit af
Assetvisie kranen ING Economisch Bureau Kraanverhuurders bouwen capaciteit af Het aantal kranen in Nederland neemt af maar er bestaat nog steeds een overcapaciteit. Uurtarieven liggen hierdoor verder onder
Nadere informatieBouwsector bereikt de bodem in 2013
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Bouwsector bereikt de bodem in 213 Ook in 213 zal de bouwproductie nog dalen. De krimp zal naar verwachting echter kleiner zijn dan in. De woningbouw blijft gebukt
Nadere informatieZzp er: werknemer nieuwe stijl
Vooruitzicht Starters Zzp er: werknemer nieuwe stijl Aantal starters blijft ook de komende jaren op hoog niveau 140.000 130.000 120.000 110.000 100.000 Stabilisatie aantal starters in 2016 Meer starters
Nadere informatieLange termijn vooruitzichten
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Lange termijn vooruitzichten nieuwbouwwoningen matig Na 2020 daling uitbreidingsvraag Zowel in 2013 als in 2014 blijft de bouwproductie krimpen. Door de recessie
Nadere informatieStagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers In het eerste kwartaal van 2012 zijn er circa 39.000 mensen een onderneming gestart, ruim 4%
Nadere informatieBouwproductie pas in 2017 naar nieuwe top
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Bouwproductie pas in 2017 naar nieuwe top In de bouw is de recessie nog verre van over. In 2010 krimpt de bouwproductie naar verwachting met 6,7%. In 2011 herstelt
Nadere informatieKraanverhuur in de lift maar tarieven blijven nog achter
Kraanverhuur in de lift maar tarieven blijven nog achter Verhuurders willen kranenpark uitbreiden Bouwproductie groeit met 4% in 216 Prefab: meer draaiuren en grotere kranen + 4% 216 Prefab Meer draaiuren
Nadere informatieOvercapaciteit verdwijnt langzaam uit de markt
Assetvisie kranen ING Economisch Bureau Overcapaciteit verdwijnt langzaam uit de markt Het aantal kranen in Nederland neemt verder af. In 2013 is het kranenpark met bijna 30% gekrompen ten opzichte van
Nadere informatieOok in 2011 daalt de vraag naar verticaal transport
Kranen NG Economisch Bureau Ook in 2011 daalt de vraag naar verticaal transport Door de krimpende bouwproductie liggen de omzetten bij kraanverhuurders in 2010 circa 40% lager dan in de hoogtijdagen van
Nadere informatiebouw sectormonitor november 2011
sectormonitor bouw november 211 > ABN AMRO verwacht na klein herstel in 211 een terugval in 212 > Daling verkoop nieuwbouwwoningen leidt tot krimp woningbouw > Ondernemers focussen in krimpende markt meer
Nadere informatieOndanks hapering verder herstel in bouw
Kwartaalbericht Bouw ING Economisch Bureau Ondanks hapering verder herstel in bouw ING Economisch Bureau verwacht dat de bouwproductie dit jaar en volgend jaar met 2,5% groeit. Ondanks een terugval van
Nadere informatieZet herstel bankensector door?
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 mei 2015 Sectorcommentaar financiële waarden Zet herstel bankensector door? Door Jan Kleipool, analist van het ING Investment Office De vooruitzichten voor de
Nadere informatieZakelijke dienstverlening
Zakelijke dienstverlening Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses Juni 16 Economisch Bureau Nederland Kasper Buiting Senior sector econoom 3376 kasper.buiting@nl.abnamro.com Inhoud Onderwerp Pag Kernpunten
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 1 Bijlage II Overall conclusie De Nederlandse economie groeit naar verwachting met 1¾% in 1 en met 1½% in 11. De toename van het bbp komt bijna volledig voor
Nadere informatieOudere bouwvakkers weer aan het werk
Vooruitzicht Bouw Oudere bouwvakkers weer aan het werk Bouwproductie groeit door woningbouw Oudere bouwvakkers via uitzendbureaus aan het werk Aantal jonge bouwvakkers blijft afnemen 50.000 +5% Uitzendbureau
Nadere informatieAfnemende vastgoedbeleggingen door onzekerheid
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Afnemende vastgoedbeleggingen door onzekerheid Naar verwachting zullen de beleggingsvolumes in vastgoed in 2011 dalen. Door de onzekerheid van de afloop van
Nadere informatieVerdere groei in het verschiet
Vooruitzicht Horeca Verdere groei in het verschiet De horeca kan in 2016 rekenen op verdere groei van de omzet... ondernemers zijn steeds positiever... en vooral in Amsterdam stijgen de hotelkamerprijzen
Nadere informatieDienstensector houdt vertrouwen
Stand van de Zakelijke Dienstverlening Dienstensector houdt vertrouwen Kasper Buiting Senior Sectoreconoom December 18 Inhoudsopgave pagina 1 Macro-economie: Eurozone en NL Voorlopende economische indicatoren
Nadere informatieBouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar
Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar Het CPB heeft haar vooruitzichten voor de Nederlandse economie sterk neerwaarts aangepast. Het bbp daalt volgens het CPB dit jaar met 3,5 procent en
Nadere informatieKwartaalbericht Vastgoed
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoedrendementen lopen verder uiteen In 212 daalde het beleggingsvolume in onroerend goed met 11%. De investeringen in winkels en bedrijfsruimten namen
Nadere informatieVastgoed wankelt. Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau. _ Bedrijfsruimten _ Kantoren _ Winkels. Winkels
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoed wankelt De ingezette trend van dalende beleggingsvolumes zet zich in 2009 voort. Gebruikersmarkten krijgen door de recessie te maken met een afnemende
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 1 BIJLAGE II Overall conclusie De Nederlandse economie groeit in 1 naar verwachting met 1¼%. Voor komend jaar wordt een groei van 1¾% voorzien. De toename van
Nadere informatieAantal starters stabiliseert
Kwartaalbericht Starters ING Economisch Bureau Aantal starters stabiliseert in 2013 Starters zorgen voor dynamiek in de sectoren Het aantal starters lag vorig jaar rond de 121.000, en was daarmee vergelijkbaar
Nadere informatieEconomie Utrecht komt verder op stoom
Economie Utrecht komt verder op stoom De Utrechtse economie heeft de opgaande lijn duidelijk te pakken. Onder impuls van sectoren als de zakelijke dienstverlening en de ICT groeit de economie naar verwachting
Nadere informatieVisie ING Investment Office Oktober 2017
Visie ING Investment Office Oktober 2017 Bob Homan 21 september 2017 Kernfactoren die financiële markten bepalen 3 pijlers + sentiment Economie Sentiment Waardering Liquiditeit Hoe staat de economie ervoor?
Nadere informatieHoreca herstelt laat
Kwartaalbericht Horeca NG Economisch Bureau Horeca herstelt laat Omzetgroei in 2010 dankzij prijsstijgingen De verwachte omzetontwikkeling voor de horeca zal in 2010 achterblijven bij die van de Nederlandse
Nadere informatieZorgen om arbeidsmarktkrapte
Regiovisie Noord-Brabant Zorgen om arbeidsmarktkrapte Arbeidspotentieel niet uitgeput, wel lastiger om te benutten De sterke groei van de Brabantse economie voedt de vraag naar personeel. De groei van
Nadere informatieTNO Bouwprognoses SAMENVATTING op basis van de CPB decemberraming 2011
TNO Bouwprognoses 2011-2016 SAMENVATTING op basis van de CPB decemberraming 2011 In opdracht van: Ministerie van BZK 15 december 2011 Delft, TNO 1 Miljoen Euro 1 Samenvatting De TNO Bouwprognoses zijn
Nadere informatieVastgoed verder in dal
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoed verder in dal De vooruitzichten voor 212 zijn allerminst positief voor commercieel vastgoed. De verwachte economische krimp zorgt op de gebruikersmarkten
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 1 Bijlage II Onderdeel Economische groei Inflatie Producentenvertrouwen Consumptie Omzet detailhandel Consumentenvertrouwen Hypotheken Hypotheek- en kapitaalmarktrente
Nadere informatieZakelijke dienstverlener profiteert van meer vraag naar advies
Vooruitzicht Zakelijke dienstverlening Zakelijke dienstverlener profiteert van meer vraag naar advies Volumegroei zakelijke diensten blijft hoog... +,5% 216..mede door sterke vraag naar advies.? ING Economisch
Nadere informatieProvinciale economie in het nauw
Regio ING Economisch Bureau Provinciale economie in het nauw In 2009 wordt Nederland hard getroffen door de wereldwijde economische crisis. Vanzelfsprekend blijven de Nederlandse regio s niet onbetuigd.
Nadere informatieCommercieel vastgoed op een lager niveau verder
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Commercieel vastgoed op een lager niveau verder Recordwaarde vergunningen voor overheidskantoren ondanks hoge leegstand Naar verwachting zullen in 2011 de
Nadere informatieKennissessie Marktkansen 2011 en verder start om uur
Kennissessie Marktkansen 2011 en verder start om 10.00 uur 1 Marktkansen 2011 en verder Bouwproductie & -prognoses Jacco Ridderhof & Richard Lamb 2 Wat ga ik vertellen Economische ontwikkelingen Situatie
Nadere informatieBouwproductie & prognoses. BouwKennis BusinessClub Jacco Ridderhof - 4 maart 2015
Jacco Ridderhof Bouwproductie & prognoses BouwKennis BusinessClub Jacco Ridderhof - 4 maart 2015 2 3 Opbouw presentatie Nederland: economische context en de impact op: Woningnieuwbouwproductie tot en met
Nadere informatieConjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland
Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog
Nadere informatieStartersmarkt stagneert Gebrek aan vertrouwen remt startersmarkt
Starters ING Economisch Bureau Startersmarkt stagneert Gebrek aan vertrouwen remt startersmarkt In 2011 is het aantal startende ondernemers licht toegenomen tot totaal 123.500. Dit aantal ligt nog altijd
Nadere informatieVertrouwen vastgoedbeleggers verder toegenomen
Vooruitzicht Commercieel Vastgoed Vertrouwen vastgoedbeleggers verder toegenomen Beleggingssvolume vastgoed naar nieuw record Lichte groei van opname kantoren record 27 3. 2. 1. 214 215 213 214 215 ING
Nadere informatieJOOr op rij (~( Bouwproductie groeit voor derde. 4 /o. INGJ\aJ. Vooruitzicht Bouw. Einde aan enorme groei afgegeven vergunningen en verkoop nieuwbouw
Vooruitzicht Bouw Bouwproductie groeit voor derde JOOr op rij Bouwproductie groeit met 4% in 216 Einde aan enorme groei afgegeven vergunningen en verkoop nieuwbouw 4 /o 71 216 (~( INGJ\aJ Bouw Bouwproductie
Nadere informatieWeinig beweging in commerciële vastgoedmarkten
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Weinig beweging in commerciële vastgoedmarkten Vastgoedbeleggers zoeken hun toevlucht in de topsegmenten van onroerend goed en verliezen steeds meer hun interesse
Nadere informatieKwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Voorzichtig herstel in de horeca
Kwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Voorzichtig herstel in de horeca Omslagpunt voor de horeca: volumeherstel van 0,5% verwacht in 2014. Opleving van consumentenvertrouwen en groei in aantal buitenlandse
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 8 Overall conclusie De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen.
Nadere informatieBodem bereikt in Nederlandse Economie
Bodem bereikt in Nederlandse Economie 8 november 213 Every picture tells a story Keijser Capital Research Nico van Geest RBA Nico.vangeest@keijsercapital.nl (1) Het consumenten vertrouwen, zoals door het
Nadere informatieBalanceren tussen regulering en klantwensen
Vooruitzicht Accountantskantoren Balanceren tussen regulering en klantwensen Technologie geeft de doorslag in de controlepraktijk Omzet wettelijke controles 9% van totale omzet Omzet accountancybranche
Nadere informatieProductiegroei industrie versnelt
Industrie Kwartaalbericht Productiegroei industrie versnelt De groei van de industriële productie trekt naar verwachting aan 3% 2016 Export blijft steunpilaar, binnenland trekt bij Exportorders Hoogste
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen 1e kwartaal 9 Overall conclusie In de tweede helft van 8 sloeg de kredietcrisis ook in Nederland over naar de rest van de economie. De vooruitzichten voor 9 en 1 zijn in
Nadere informatieigg bouweconomie marktanalyse
igg bouweconomie marktanalyse indices en prognoses kwartaalbericht, - Het herstel van de bouwmarkt krijgt steeds duidelijker vormen. Na een periode van circa zeven jaar waarin de prijzen eigenlijk continu
Nadere informatieBeleggingsvolumes commercieel vastgoed nemen toe Opname gebruikersmarkten blijft nog achter
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Beleggingsvolumes commercieel vastgoed nemen toe Opname gebruikersmarkten blijft nog achter In de eerste drie kwartalen van 2013 steeg het beleggingsvolume
Nadere informatieSteeds groter wordende groep debiteuren betaalt te laat
Trends in werkkapitaal Steeds groter wordende groep debiteuren betaalt te laat Nederlandse trend steekt ongunstig af tegen die in de ons omringende landen In de tweede helft van 2011 is het aandeel debiteuren
Nadere informatieZeepbel of duurzaam herstel?
Zeepbel of duurzaam herstel? plus antwoorden op andere huizenmarktvragen, die u aan een econoom wilt stellen Marten van Garderen ING NL Economisch Bureau Hypothekencongres, 21 september 2017 De woningmarkt
Nadere informatieHoreca in zwaar weer Afzet ligt 20% lager dan in 2000
Horeca ING Economisch Bureau Horeca in zwaar weer Afzet ligt 2 lager dan in 2000 In tegenstelling tot de afgelopen jaren heeft de horeca zich in 2011 goed ontwikkeld, de afzet nam met ruim 2% toe. Vrijwel
Nadere informatieKwartaalmonitor VHG 01
Kwartaalmonitor VHG 01 4 e kwartaal 2018 Aanvullend statistisch onderzoek voor VHG - Branchevereniging voor ondernemers in de groene sector VHG-leden boekten 7,8 procent meer omzet in het vierde kwartaal
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Voorjaar 2015. Marien Vrolijk
Monitor Bouwketen Voorjaar 2015 Marien Vrolijk 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 6 1.1 Recente ontwikkelingen 6 1.2 Conjunctuur bouwketen 8 2 Architectenbureaus 10 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieVerschuiving van grootschalige nieuwbouw in buitengebied naar kleinschalige (her-) bouw in bestaande situatie;
Bouw De sector bouwnijverheid bestaat uit een diversiteit aan bedrijven. Belangrijke bedrijfsgroepen zijn: Aannemersbedrijven Burgerlijke en Utiliteitsbouw (algemeen en gespecialiseerd)* Aannemersbedrijven
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 12 november 2015 Sectorcommentaar Metaal en mijnbouw Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office In dit rapport vindt u onze vooruitzichten
Nadere informatieVisie op Architecten- en Ingenieursbureaus Update 2014
Visie op Architecten- en Ingenieursbureaus Update 2014 Daling bouwproductie raakt architecten harder dan ingenieurs, eerste herstel zichtbaar In 2013 krimpt omzet van architectenbureaus met 12,2% en van
Nadere informatieHerstel horeca in 2011
Kwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Herstel horeca in 2011 De verwachte omzetontwikkeling voor de horeca is in 2010 nog negatief. Hiermee blijft de sector achter bij de Nederlandse economie als
Nadere informatieGroeimotor logistiek koelt af
Vooruitzicht Transport en Logistiek Groeimotor logistiek koelt af De volumegroei in transport en logistiek houdt in 2016 en 2017 aan... Gemiddelde groei transport en logistiek totaal maar in de voorheen
Nadere informatieVoorlopig hard dalende omzetten in non-food en foodspeciaalzaken
Detailhandel ING Economisch Bureau Voorlopig hard dalende omzetten in non-food en foodspeciaalzaken De Nederlandse detailhandel gaat door een moeilijke tijd. In het eerste kwartaal werd 3,8% minder omgezet.
Nadere informatie1 Economie in Nederland: omslag of afkoeling? Intelligence Group, 7 november 2018 Auteur: Arjan Ruis
Intelligence Group, 7 november 8 Auteur: Arjan Ruis Economie in Nederland: omslag of afkoeling? Het gaat economisch gezien erg goed in Nederland. Sinds halverwege 3 is er onafgebroken sprake van economische
Nadere informatieDerde kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Nederland totaal
Derde kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Daan Holtackers Ad Grootenboer
Monitor Bouwketen Daan Holtackers Ad Grootenboer V01 Rapport in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, FOSAG, NLingenieurs en UNETO-VNI Juni 2011 Inhoudsopgave Inleiding 3 1 Algemeen 5 1.1 De conjunctuurontwikkeling
Nadere informatieOmzetgroei zet door in 2016
Vooruitzicht Horeca Omzetgroei zet door in 216 De omzet* in de horeca stijgt in 215 en 216... want Nederlandse consumenten besteden meer buiten de deur... en de toestroom van toeristen groeit. +4% 215
Nadere informatieInteresse in vastgoed vertaalt zich in transacties
Vooruitzicht Commercieel Vastgoed Interesse in vastgoed vertaalt zich in transacties Opname kantorenmarkt stabiel 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 Logistiek vastgoed in trek Activiteit winkelmarkt
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Tweede kwartaal Coenrapportomslag eerstekwartaal.indd 1
Conjunctuurenquête Nederland Tweede kwartaal 11 Coenrapportomslag eerstekwartaal.indd 1 3-5-11 :36 Economisch herstel zet door Horeca en detailhandel haken aan Na een lichte afzwakking in het eerste kwartaal
Nadere informatieStatistisch Bulletin. Jaargang 71 2015 13
Statistisch Bulletin Jaargang 71 2015 13 26 maart 2015 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 CBS: Werkloosheid gedaald door afname beroepsbevolking 3 Werkloze beroepsbevolking 1) 5 2. Inkomen en bestedingen
Nadere informatieGEEN AARDSCHOK IN DE BOUW, MAAR HERSTEL IS NIET VOOR MORGEN!
GEEN AARDSCHOK IN DE BOUW, MAAR HERSTEL IS NIET VOOR MORGEN! De balans 2008 ziet er nog goed uit De productie heeft stand gehouden... Volgens de ramingen van het Instituut voor de Nationale Rekeningen
Nadere informatieVierde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Zeeland
Vierde kwartaal 2012 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieVerkoop nieuwbouwwoningen opnieuw lager Monitor Nieuwe Woningen Q2 2011 Cijfers en analyses
Verkoop nieuwbouwwoningen opnieuw lager Monitor Nieuwe Woningen Q2 2011 Cijfers en analyses In het tweede kwartaal van 2011 is het aantal verkochte nieuwbouwwoningen gezakt naar circa 4.900 (zie figuur
Nadere informatieEconomie en financiële markten
Economie en financiële markten Bob Homan ING Investment Office Den Haag, 11 oktober 2013 Vraag 1: Begraafplaats Margraten gesloten vanwege. 1. Bezuinigen bij de Nederlandse overheid 2. Op last van Europese
Nadere informatieUITSLAGEN WONEN ENQUÊTE
UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...
Nadere informatieOrderboekje historisch gezien op vrij hoog niveau
jun-11 sep-11 dec-11 mrt-12 jun-12 sep-12 dec-12 mrt-13 jun-13 sep-13 dec-13 mrt-14 jun-14 sep-14 dec-14 mrt-15 jun-15 sep-15 dec-15 mrt-16 jun-16 sep-16 dec-16 mrt-17 jun-17 Perscontact Frederik Bronckaerts
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Daan Holtackers
Monitor Bouwketen Daan Holtackers Rapport in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, NLingenieurs en UNETO-VNI December 2013 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 3 1 Bouwkolom 5 1.1 Recente ontwikkelingen
Nadere informatieBouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw
Februari 2015 Bouwconjunctuur: Stevig herstel bouwproductie dankzij woningbouw Woningbouw: Koopsector groeit hard Utiliteitsbouw: Beleggingsrecord leidt niet tot nieuwbouw Actualiteit: Griekenland, verkiezingen
Nadere informatieDerde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Gelderland
Derde kwartaal 212 Conjunctuurenquête Nederland Conjunctuurenquête Nederland I rapport derde kwartaal 212 Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Najaar 2015. Jerzy Straatmeijer
Monitor Bouwketen Najaar 2015 Jerzy Straatmeijer 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 7 1.1 Recente ontwikkelingen 7 1.2 Conjunctuur bouwketen 10 2 Architectenbureaus 12 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieProductiegroei bouw neemt af
Vooruitzicht Bouw Productiegroei bouw neemt af Bouwproductie groeit in lager tempo door Goed gevulde orderboeken door afname bedrijven en toename vraag Brexit en tekort aan bouwvergunningen zijn risico
Nadere informatieDaling faillissementen vlakt af
Vooruitzicht faillissementen Daling faillissementen vlakt af Nieuwe faillissementswet moet doorstart makkelijker maken Opnieuw minder faillissementen, daling vlakt wel af Ontwikkeling aantal faillissementen
Nadere informatieTweede kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Zeeland
Tweede kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieCrisis en herstel in de bouwsector
Crisis en herstel in de bouwsector De bouwsector verkeert in zwaar weer. Voorlopende ontwikkelingen, zoals woningverkopen en de omvang van de orderportefeuilles, kondigden anderhalf jaar geleden al de
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Licht herstel economie in derde kwartaal 2009
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-071 13 november 2009 9.30 uur Licht herstel economie in derde kwartaal 2009 Kwartaal op kwartaal 0,4 procent groei economie Krimp 3,7 procent in vergelijking
Nadere informatieHerstel zakelijke diensten op handen
Kwartaalbericht zakelijke dienstverlening ING Economisch Bureau Herstel zakelijke diensten op handen Het ING Economisch Bureau verwacht dat de omzet in de zakelijke dienstverlening in 211 met ruim 3% toeneemt.
Nadere informatieNieuwsbrief Drenthe, oktober 2012
Nieuwsbrief, oktober 2012 In opdracht van de Provincie heeft Etil in de tweede helft van 2010 het onderzoek Ontwikkelingen en prognoses op de Drentse Arbeidsmarkt 2011 2014 uitgevoerd. In dit onderzoek
Nadere informatieStijging woningoverdrachten
Stijging woningoverdrachten Positieve noot: meer transacties In het tweede kwartaal wisselden 34.628 woningen van eigenaar, een stijging van 17,3% ten opzichte van een jaar geleden. Op jaarbasis gaat het
Nadere informatieSamenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018
Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op
Nadere informatieKwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Stabilisatie in de horeca in 2015
Kwartaalbericht Horeca ING Economisch Bureau Stabilisatie in de horeca in 215 Stabilisatie van de horecaomzet in 215 na sterke groei in 214. De verbetering van het vertrouwen van de Nederlandse consument
Nadere informatieStemming onder ondernemers in het MKB
Stemming onder ondernemers in het MKB Vertrouwen van ondernemers in de economie weer toegenomen In het voorjaar van 2010 is het vertrouwen in de Nederlandse economie onder MKB-ondernemers flink toegenomen.
Nadere informatieOverall conclusie. Vacatures. beeld opleveren. van de economie van 3,5%, voor ,25%. De consumptie blijft naar verwachting stabiel, maar de
he Ontwikkelingen taal 29 Overall conclusie In de tweede helft van 28 sloeg de kredietcrisis ook in Nederland over naar de rest van de economie. De vooruitzichten voor 29 en 21 zijn in recordtempo verslechterd.
Nadere informatieGroei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2
Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,
Nadere informatie