Dag 3: Veelzijdige woorden

Transcriptie

1 Dag 3: Veelzijdige woorden 1 Voorbereiding - Voorzie per 2 leerlingen een kopie van de gedichten op kopieerblad 1. - Voorzie enkele kladbladen of een kladschrift per leerling. - Gebruik je differentiatietip 2, voorzie dan een tekenblad per leerling. - Gebruik je differentiatietip 3, voorzie dan kopieerblad 2 (1 kopie per 2 leerlingen). - Gebruik je differentiatietip 4, voorzie dan kopieerbladen 3 en 4 (1 kopie per 2 leerlingen, enkelzijdig). 2 Lesgang Instap Laat je leerlingen per twee werken. Bezorg elk duo kopieerblad 1 met daarop de gedichten. Lees ze voor, laat ze door een leerling voorlezen of laat de (oudere) leerlingen ze aan elkaar voorlezen in kleine groepjes. Vraag hen goed te letten op de vetgedrukte woorden. Met welke eigenschap van onze taal speelt de dichter hier? Hoe zorgt hij dat de woorden poëzie worden? Varkens Jantje moet de varkens hoeden. Wat zeg je? Hebben varkens hoeden? Nee, Jantje moet ze hoeden, de varkens hoeden. Bolle hoeden? Nee! Hoge hoeden? Nee!! Feesthoeden? Nee, varkens hoeden!!! O, feestvarkens, met een hoed! Als Jantje maar geen domme dingen doet. uit Een reus met lange armen ISBN

2 Een appel valt precies op tijd. En weet je ook waarom? Hij heeft een klokhuis! Ja, daarom. Welk pad? Zwijg, je hoort het wel. In het bos? Of met een wrat? Stil nu, ik zegt het wel! Of is het puit? Dat lijkt op pad. Ja toch? Ik word gek, hou je bek! Ach, pad of puit, wat maakt het uit? Muil of bek, snoet of snuit, zoen of kus, zot of gek, pluim of veer, poot of been Stop! Zoek het zelf maar uit! Ik ben weg, foetsie, riebedebie! Klokken tikken, dag in, dag uit, soms stil, soms luid, en altijd een tikkeltje vooruit. En af en toe wordt er eentje van al dat tikken harts-tikke moe. uit Samen over een muurtje ISBN

3 Laat de leerlingen verklaren welk taalspel de dichter hanteert: hij gebruikt woorden die meerdere betekenissen hebben: homoniemen. Laat de leerlingen in duo of per drie op zoek gaan naar dergelijke woorden. Maak duidelijk dat de schrijfwijze niet van tel is (bijvoorbeeld hard/hart). Ze noteren de woorden op een kladblad. Zet na een vijftal minuten twee duo s of trio s samen. Ze stellen elkaar hun homoniemen voor. De gelijke homoniemen worden afgevinkt, de homoniemen die ze niet hadden worden aangevuld. Differentiatietips Heb je een taalzwakke klas, zet dan je leerlingen op weg. TIP 1: Som zelf een aantal homoniemen op en laat de leerlingen de betekenissen geven: - bril (om door te zien/van het toilet) - muis (het dier/van de computer) - tafel (om van te eten/de tafel van 2, 4, 5 ) - noot (om op te eten/om muziek mee te maken) - arm (niet rijk/lichaamsdeel) - knoop (aan je jas/in een touw), in de knoop (vernesteld/in de problemen) - kant (zijkant/stof/ze kan t) - TIP 2: Laat je leerlingen individueel werken. Geef telkens een woord dat zij vervolgens tekenen, bijvoorbeeld bank. Vergelijk vervolgens de tekeningen: heeft iedereen een zitbank getekend, of zijn er ook andere oplossingen? Andere mogelijke homoniemen die makkelijk te tekenen zijn: veer, muis, been, pad, oor TIP 3: Gebruik kopieerblad 2: de woordzoeker. Daarin zitten heel wat woorden verstopt. De woorden staan niet diagonaal, maar wel van boven naar onder, van onder naar boven, van links naar rechts en van rechts naar links. Dertien ervan zijn homoniem: licht arm sla blik hoop toets spoor school val das bal oor trap knop Verder zitten deze niet-homoniemen in het rooster: machine fles potlood oom lijm Je kunt hier verschillende werkwijzen hanteren, afhankelijk van de sterkte van je klas. Laat de leerlingen volledig vrij zoeken, vertel hen hoeveel woorden ze moeten vinden, laat hen de gevonden woorden onmiddellijk categoriseren (homoniem of niet) Laat de leerlingen na het zoeken verklaren welke homoniemen ze gevonden hebben en wat de verschillende betekenissen van het woord zijn. Let op: in potlood zitten zowel pot als lood. Ook dat kunnen juiste antwoorden zijn. Je vindt de correctiesleutel op pagina 10. 3

4 TIP 4: Maak gebruik van kopieerblad 3 en 4: de afbeeldingenzoeker. De leerlingen werken in groepen van 2 of 3. Elke leerling knipt de prenten van één kopieerblad uit. Ze leggen de afbeelding van de 2 betekenissen van elk homoniem naast elkaar. De eerste betekenis staat op kopieerblad 3, de tweede op kopieerblad 4. Let op: Niet alle afbeeldingen geven homoniemen weer! Er zijn ook twee afbeeldingen van woorden die wel homoniemen zijn, maar waarvan de 2de betekenis niet in het kopieerblad is opgenomen. afbeeldingen van homoniemen afbeeldingen die geen homoniem zijn afbeeldingen van een homoniem met slechts één betekenis afgebeeld kussen juf veer ezel hond bank bloem muis bril beker bord tablet been ballon auto Bespreek de homoniemen en de woorden die geen homoniem zijn. Vinden de leerlingen ook de tweede betekenis van de woorden veer en bank? Hadden ze ingezien dat dat ook homoniemen waren? Uitleg opdracht Kondig de opdracht aan. De leerlingen kunnen met de homoniemen poëtisch aan de slag: - Werk in hetzelfde groepje als toen je de woorden verzamelde. - Lees de gedichten van opnieuw. - Kies één of meerdere woorden van je kladblad waar jullie een gedicht of meerdere gedichten mee gaan maken. - Hoe die gedichten eruitzien mag je zelf kiezen (kort of lang, rijm of niet ). Werktijd In deze fase is jouw rol cruciaal. Leerlingen vinden het vaak moeilijk om in meerdere woordbetekenissen te denken. Beloon daarom elke poging daartoe rijkelijk. Bij deze werkvorm zal het noodzakelijk zijn om zelf veel suggesties te doen en je leerlingen te helpen. Snelle werkers kun je aansporen om het gedicht wat langer te maken door er nog een tweede homoniem aan toe te voegen. Ze kunnen ook meerdere kleine gedichtjes maken. 4

5 Afronding Leerlingen die dat willen kunnen hun tekening aan de klasgenoten tonen of hun gedicht(en) voordragen. Je kunt ook voor een poëziewand (of poëzieboom, -draad, -blok, -doos ) kiezen waar de jonge dichters hun werk kunnen tentoonstellen. Bespreek zeker welk(e) homoniem(en) de dichters gebruikten. 3 Voorbeeld van een creatie van leerlingen Emma, Renée, Remi en Siem 5

6 Kopieerblad 1 Een appel valt precies op tijd. En weet je ook waarom? Hij heeft een klokhuis! Ja, daarom. Welk pad? Zwijg, je hoort het wel. In het bos? Of met een wrat? Stil nu, ik zegt het wel! Of is het puit? Dat lijkt op pad. Ja toch? Ik word gek, hou je bek! Ach, pad of puit, wat maakt het uit? Muil of bek, snoet of snuit, zoen of kus, zot of gek, pluim of veer, poot of been Stop! Zoek het zelf maar uit! Ik ben weg, foetsie, riebedebie! Varkens Jantje moet de varkens hoeden. Wat zeg je? Hebben varkens hoeden? Nee, Jantje moet ze hoeden, de varkens hoeden. Bolle hoeden? Nee! Hoge hoeden? Nee!! Feesthoeden? Nee, varkens hoeden!!! O, feestvarkens, met een hoed! Als Jantje maar geen domme dingen doet. Klokken tikken, dag in, dag uit, soms stil, soms luid, en altijd een tikkeltje vooruit. En af en toe wordt er eentje van al dat tikken harts-tikke moe. 6

7 Kopieerblad 2 7

8 Kopieerblad 3 8

9 Kopieerblad 4 9

10 Kopieerblad 2 correctiesleutel 10