Les 11. Meetkundige begrippen. Lijnen. een gebogen lijn een gebroken lijn een rechte. Een rechte benoemen we met een kleine letter.

Transcriptie

1 WERKBOEK 3

2

3 Meetkundige begrippen Les 11 Dit kan ik al! Ik ken verschillende soorten lijnen. Ik weet wat een punt en een lijn is en kan die tekenen en noteren. Ik kan van een figuur zeggen of het een driehoek, vierhoek, vijfhoek is. Ik ken al enkele vlakke figuren en kan hen benoemen dankzij het aantal hoeken. Lijnen een gebogen lijn een gebroken lijn een rechte a Een rechte benoemen we met een kleine letter. Een lijnstuk is een stuk van een rechte, gelegen tussen twee punten. A Elk punt benoem je met een hoofdletter A B. Je schrijft: lijnstuk [AB] B 1 Overtrek de zijden van de driehoek blauw de vierhoek geel de vijfhoek groen 2 Kleur de vlakke figuren groen. de ruimtefiguren geel. 45

4 3 Kleur het woord dat past bij de figuur. Vul aan indien nodig. Deze figuur bestaat uit een rechte / gebogen lijn. Dit noem ik een rechte / gebogen / gebroken lijn. a Deze rechte / Dit lijnstuk heet. C Deze rechte / Dit lijnstuk heet. D 4 Teken: de lijnstukken [VW] en [KL] de rechte a de rechte b rechte m met een punt F

5 5 Verbind de punten. Vul de tabel in. het beginpunt is het eindpunt is het lijnstuk is L en M L M [LM] N en O [ ] N O O en P [ ] P en R [ ] L en N [ ] R P O en M [ ] N en R [ ] L M 6 Teken op de rechte x het lijnstuk [VW] dat 3 cm lang is. Teken op de rechte y het lijnstuk [XY] dat 5 cm lang is. Verbind punt V en punt X met een gebogen lijn. Verbind punt W en punt Y met een gebroken lijn. x y Dit heb ik vandaag geleerd! Er bestaan vlakke figuren en ruimtefiguren. Vlakke figuren zijn vlak of plat. Ruimtefiguren nemen plaats in de ruimte in. Ik kan de verschillende soorten lijnen herkennen en benoemen. Ik kan de begrippen lijnstuk en punt correct gebruiken. 47

6

7 Les Teken een rechte g, een gebogen lijn, een gebroken lijn. Teken een rechte g van 6 cm, een lijnstuk [IJ] van 3 cm, punt F op rechte g, punt S op het lijnstuk [IJ]. 58

8 Les Teken voorwerpen in het klaslokaal. Gebruik vlakke figuren. Teken zeker een rechthoek, een vierkant en een driehoek; een rechte, een gebroken lijn en een gebogen lijn. 62

9 Meetkundige begrippen Les DOELEN Op het einde van deze les kunnen de leerlingen: vlakke figuren en ruimtefiguren onderscheiden en benoemen; de begrippen recht, gebroken, gebogen, vorm, oppervlak, lijn, lijnstuk, rechte en punt correct gebruiken; een punt, een rechte en een lijnstuk tekenen en benoemen. LESVERLOOP Aanzet 5 1 Vlakke figuren en ruimtefiguren Kern 35 2 Classificeren van vlakke figuren en ruimtefiguren 3 Lijnen en lijnstukken 4 Tekenen 5 Oefenen 6 Verlengde instructie Reflectie 10 7 Dit heb ik vandaag geleerd! LEERLIJNEN Dit kwam vorig jaar aan bod. Soorten lijnen herkennen en benoemen. De termen punten, lijnen, oppervlak en lijnstuk correct gebruiken. Een punt, lijnstuk en rechte tekenen en noteren. Dit kwam eerder aan bod. Vlakke figuren benoemen op basis van het aantal zijden en hoeken en termen gebruiken als: driehoek, vierhoek, vijfhoek, zeshoek (blok 1, les 11) Dit komt later aan bod. Evenwijdige en snijdende lijnen, rechten en lijnstukken herkennen, benoemen en tekenen. (blok 3, les 2) Rechten en lijnstukken die loodrecht op elkaar staan herkennen en benoemen. (blok 3, les 6) Vierkanten herkennen, benoemen en tekenen. (blok 3, les 15) Rechthoeken herkennen, benoemen en tekenen. (blok 3, les 18) MATERIAAL Werkboek p Bijlage Extra materiaal een dobbelsteen een bal een brooddoos een vaas een tekenblad voor elke leerling VOOR DE LES Je knipt bijlage in twee. Je legt de afbeeldingen en de voorwerpen door elkaar op een tafel. Je tekent vier rechten op het bord. Je schrijft het volgende op het bord: Neem je voorwerp vast. Raak alle kanten van het voorwerp aan. Zijn er verschillende kanten aan je voorwerp? Hoeveel? Zijn de kanten vlak of gebogen? Kun je het voorwerp schuiven? Kun je het voorwerp rollen? Herken je een of meerdere figuren in je voorwerp? 11.1

10 LESVERLOOP AANZET 5 1 Vlakke figuren en ruimtefiguren Je verdeelt de klas in zes groepen. Elke groep krijgt een voorwerp of een tekening uit bijlage Je leest luidop de vragen die je op het bord schreef. Je zegt de leerlingen dat ze die vragen in groep moeten overlopen. Zo bespreken ze hun voorwerp of tekening. Daarna geven ze hun voorwerp door aan de volgende groep. KERN 35 2 Classificeren van vlakke figuren en ruimtefiguren Jullie hebben nu enkele voorwerpen onderzocht. Deel die voorwerpen nu in twee groepen in. Je bespreekt de indeling van de leerlingen. Vraag hen om de figuren in te delen bij de vlakke figuren of de ruimtefiguren. Je bespreekt de vlakke figuren. Wat zijn vlakke figuren? (Figuren die vlak of plat zijn. Je kunt vlakke figuren op tafel leggen of aan het bord hangen zodat de hele figuur de tafel/het bord raakt. Je kunt vlakke figuren bij wijze van spreken onder de deur schuiven. Vlakke figuren hebben geen dikte.) Welke vlakke figuren herken je hier? (een vierkant en een driehoek) Wat is het verschil met de andere groep? (Die voorwerpen zijn niet plat, ze nemen ruimte in. Ze hebben een dikte. Het zijn ruimtefiguren.) Je neemt de brooddoos vast en toont de bovenkant. Is de brooddoos een vlakke figuur? (nee) Een brooddoos is een voorbeeld van een ruimtefiguur. Herken je in de bovenkant van de brooddoos een vlakke figuur? (ja, een rechthoek) Je toont ook de andere zijvlakken en vraagt elke keer welke vlakke figuur ze in het aangeduide oppervlak herkennen. Je besluit dat die figuur niet vlak of plat is, maar begrensd is door vlakke figuren. Dan neem je de bal. Is de bal een vlakke figuur? (nee, het is een ruimtefiguur) Bestaat het oppervlak van de bal ook uit vlakke figuren? (Nee, het is (afge)rond, heeft geen platte vlakken.) Je besluit dat de bal een ruimtefiguur is, dat de bal niet begrensd is door vlakke figuren zoals de brooddoos. Je laat de leerlingen de groep met ruimtefiguren verdelen in een groep met ruimtefiguren die enkel begrensd zijn door vlakke figuren en een groep met de overige ruimtefiguren. Je wijst erop dat er nu drie groepen gevormd worden en laat de leerlingen opnieuw verwoorden wat er in elke groep zit: vlakke figuren, ruimtefiguren die begrensd zijn door enkel vlakke figuren en andere ruimtefiguren. 3 Lijnen en lijnstukken Je wrijft met je hele handpalm over de zijkant van een ruimtefiguur. Hoe noemen we dit ook alweer? (een oppervlak, een vlakke figuur) 11.2

11 Je toont de vlakke figuren en gaat met je vinger over de omtrek van de vlakke figuren. Hoe noemen we dit? (lijnen) Je laat de leerlingen met hun armen een ballerina uitbeelden. Welk soort lijn vormen jullie armen? (een gebogen lijn) Hou je arm eens zoals een politieman op een kruispunt. Welke lijnen maakt hij met zijn armen? (rechte lijnen) Hou je armen eens zoals een robot die rondstapt. Welke lijnen zie je nu in je armen? (gebroken lijnen) Je laat de leerlingen in de klas op zoek gaan naar rechte, gebogen en gebroken lijnen. Je tekent aan het bord enkele rechte lijnen en enkele punten. We gaan nu verder met enkel de rechte lijnen. Als we die in de rekenles gebruiken, spreken we niet meer van een rechte lijn, maar dan noemen we dat een rechte. Een rechte loopt altijd maar door. Hij heeft geen begin en geen einde. Hij krijgt zelfs een naam. Die naam is een kleine letter. Je wijst naar één bepaalde rechte aan het bord. Je schrijft a bij die rechte. Dit is rechte a. Je laat de leerlingen de andere rechte lijnen benoemen en schrijft de namen erbij. Je laat hen altijd eindigen met de verwoording Dit is rechte x. Je duidt op een rechte aan het bord 2 punten aan en schrijft er A en B bij. Ik wil wandelen van A naar B, ik wandel dus maar over een stuk van de lijn. Je ziet waar het stuk begint en waar het eindigt. Je duidt punt A en B aan door een punt te zetten op de lijn en schrijft er A en B bij. Hoe noemen we een stuk van een lijn? (een lijnstuk) [AB] is een lijnstuk. Je schrijft de naam van het lijnstuk aan het bord en vestigt de aandacht op de 2 symbolen. Je laat enkele leerlingen in de andere lijnen aan het bord lijnstukken aanduiden. Je vraagt waar het lijnstuk begint en eindigt. Je laat de leerlingen eindigen met de verwoording Dit is lijnstuk [XY]. 4 Tekenen Je geeft alle leerlingen een tekenblad. Je laat hen een potlood, gom en lat nemen. Je vraagt hen op het blad een rechte te tekenen en de rechte een naam te geven. Let erop dat de leerlingen de rechte benoemen met een kleine letter. Hoe kun je nu van die rechte een lijnstuk maken? (Door 2 punten aan te duiden. We duiden twee punten aan op de rechte en knippen de rest eraf. Zo houden we een stuk van de lijn of een lijnstuk over.) Hoe duid je een punt op een rechte aan? (Door een streep te trekken of een stipje te tekenen op de rechte.) Duid op jullie rechte een lijnstuk aan en vergeet je punten niet te benoemen. Let erop dat de leerlingen de punten benoemen met een grote letter. Je duidt enkele leerlingen aan om te verwoorden welke rechte ze hebben getekend en welk lijnstuk ze hebben getekend (Ik tekende rechte d en lijnstuk [FG].) 11.3

12 5 Oefenen werkboek p oefening 1-3 werkboek p. 46 oefening 4 werkboek p. 47 oefening 5-6 De leerlingen maken de oefeningen in hun werkboek. Bij oefening 4 laat je de leerlingen samenwerken in heterogene duo s. De leerlingen die de kernoefeningen probleemloos opgelost hebben, gaan verder met de uitdagingsoefeningen. 6 Verlengde instructie Je geeft de leerlingen uit de aanloopgroep elk een voorwerp of tekening uit de aanzetfase. Je vraagt hen alle kanten van het voorwerp aan te raken. Je laat hen de voorwerpen groeperen. Daarna nemen de leerlingen hun voorwerp telkens terug. De groepen maak je als volgt: Eerst laat je de voorwerpen groeperen volgens het aantal kanten. Daarna laat je een groep maken met voorwerpen met enkel vlakke kanten, een groep met voorwerpen met enkel gebogen kanten en een groep met voorwerpen met zowel vlakke als gebogen kanten. Je laat de voorwerpen staan en bespreekt de groepen. Welke groep heeft voorwerpen die enkel kunnen schuiven? (de groep met voorwerpen met enkel vlakke kanten) Welke groep heeft voorwerpen die enkel kunnen rollen? (de groep met voorwerpen met enkel gebogen kanten) Welke groep heeft voorwerpen die kunnen schuiven en rollen? (de groep met voorwerpen met zowel vlakke als gebogen kanten) Welke vlakke figuren herken je in je voorwerp? (driehoek, vierkant, cirkel, rechthoek) Na de verlengde instructie laat je de andere leerlingen stoppen met de oefeningen. Je verdeelt alle leerlingen in heterogene duo s en laat ze oefening 4 samen maken. Als ze hiermee klaar zijn, werken ze individueel verder aan de andere kernoefeningen. REFLECTIE 10 7 Dit heb ik vandaag geleerd! Je bespreekt de les en de herhaalde en geleerde begrippen. Wat was het verschil tussen deze dobbelsteen en de afbeelding van de dobbelsteen (De afbeelding is een vlakke figuur, de dobbelsteen is een ruimtefiguur.) Door welke figuren is de brooddoos begrensd? (vlakke figuren) Welke vlakke figuren herken je? (rechthoeken) Welke soorten vlakke figuren ken je nu allemaal? (rechthoeken, vierkanten, driehoeken, cirkels, vierhoeken, vijfhoeken ) Welke lijnen ken je nu allemaal? (rechte, gebogen en gebroken lijnen) Weet je ook een andere naam voor een rechte lijn? (een rechte) Hoe benoem je een rechte? (met een kleine letter) Wat is een lijnstuk? (een stuk op een rechte lijn) Hoe teken je een lijnstuk op een rechte? (Door 2 punten aan te duiden.) Hoe benoem je die punten? (met een grote letter) Hoe benoem je een lijnstuk? (Door de letters van de 2 punten te zeggen.) 11.4

13 Meetkundige begrippen Les 11 3 Kleur het woord dat past bij de figuur. Vul aan indien nodig. Dit kan ik al! Ik ken verschillende soorten lijnen. Ik weet wat een punt en een lijn is en kan die tekenen en noteren. Ik kan van een figuur zeggen of het een driehoek, vierhoek, vijfhoek is. Ik ken al enkele vlakke figuren en kan hen benoemen dankzij het aantal hoeken. Deze figuur bestaat uit een rechte / gebogen lijn. Lijnen een gebogen lijn een gebroken lijn een rechte Dit noem ik een rechte / gebogen / gebroken lijn. a Een rechte benoemen we met een kleine letter. Een lijnstuk is een stuk van een rechte, gelegen tussen twee punten. A B Elk punt benoem je met een hoofdletter A B. Je schrijft: lijnstuk [AB] a C Deze rechte / Dit lijnstuk heet. Deze rechte / Dit lijnstuk heet. 1 Overtrek de zijden van de driehoek blauw de vierhoek geel de vijfhoek groen 4 Teken: de lijnstukken [VW] en [KL] de rechte a de rechte b rechte m met een punt F D 2 Kleur de vlakke figuren groen. de ruimtefiguren geel Verbind de punten. Vul de tabel in. het beginpunt is het eindpunt is het lijnstuk is L en M L M [LM] N en O [ ] N O O en P [ ] P en R [ ] L en N [ ] R P O en M [ ] N en R [ ] L M 6 Teken op de rechte x het lijnstuk [VW] dat 3 cm lang is. Teken op de rechte y het lijnstuk [XY] dat 5 cm lang is. Verbind punt V en punt X met een gebogen lijn. Verbind punt W en punt Y met een gebroken lijn. x y Dit heb ik vandaag geleerd! Er bestaan vlakke figuren en ruimtefiguren. Vlakke figuren zijn vlak of plat. Ruimtefiguren nemen plaats in de ruimte in. Ik kan de verschillende soorten lijnen herkennen en benoemen. Ik kan de begrippen lijnstuk en punt correct gebruiken

14

15 De Wiskanjers 3, Plantyn Blok 2 Les 11 Bijlage

16