Pijn en dementie. Dr. Bart Plooij. Rijnland Zorggroep verpleeghuis Oudshoorn Alphen aan den Rijn

Transcriptie

1 Pijn en dementie Dr. Bart Plooij Rijnland Zorggroep verpleeghuis Oudshoorn Alphen aan den Rijn

2 Aantal 70+ers in VS met chronische condities

3 Aantal 70+ers in VS met chronische condities

4 Verminderd gebruik van pijnstillers bij de ziekte van Alzheimer Marzinski (1991): slechts 3 van de 26 Alzheimer patiënten met een gemetastaseerd colon carcinoom gebruikten pijnstillers Fisher-Morris & Gellatly (1997): bij 9 demente ouderen met osteoporosis, arthritis etc. nam het gebruik van pijnstillers af tijdens het verloop van de dementie

5 Onderbehandeling van pijn: ouderen met chronische (niet-maligne) pijn Landi et al. Arch Int Med 2001; 161:

6 Onderbehandeling van pijn bij dementiepatiënten? % patiënten dat medicatie ontvangt patients with pain/without pain who receive pain Patiënten met pijn / zonder pijn die medication pijnmedicatie ontvangen no geenpain pijn pain pijn somatisch som psychogeriatrie pg revalidatie rehab Achterberg et al., 2007

7 Barriers to Excelle t E d of life Care for Patie ts with De e tia Levenseinde traject bij kanker Levenseinde traject bij andere chronische ziekten Journal of General Internal Medicine Volume 19, Issue 10, pages , 11 OCT 2004 DOI: /j x

8 Problemen bij palliatieve zorg bij dementie - Dementie wordt vaak niet gezien als dodelijke ziekte - Een verandering in de pijnbeleving - Achteruitgang in communicatie

9 Sensori-discriminatieve aspecten Lateral pain system Medial pain system Cogn. Medial pain system evaluat. aspecten Motivationele-affectieve aspecten

10 Normale situatie ACC Amyg Hippo Sens/discrim Motiv/affect Cogn/evaluat Pain memory Autonomic

11 Medial pain system Normale situatie ACC IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo Sens/discrim Motiv/affect SMT Mesencephalon PAG Reticular formation SRT STT Dorsal + ventral horn PBN LC Cogn/evaluat Pain memory Autonomic

12 Medial pain system Lateral pain system SI SII Normale situatie ACC SII PO PO Hypo Insula TMN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo Insula PVN IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect SMT Mesencephalon Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT Dorsal + ventral horn PBN LC STT Dorsal horn

13 Hersenen van een niet-demente oudere persoon (Netherlands Institute of Brain Research)

14 Hersenen van een Alzheimer patiënt (Netherlands Institute of Brain Research)

15 Medial pain system Lateral pain system SI SII Normale situatie ACC SII PO PO Hypo Insula TMN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo Insula PVN IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect SMT Mesencephalon Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT Dorsal + ventral horn PBN LC STT Dorsal horn

16 Medial pain system Lateral pain system SI Alzheimer s disease SII ACC SII PO PO Hypo Insula TMN Insula PVN RN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect Mesencephalon SMT Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT PBN LC STT Later stages/ partly aff. AD< FTD AD>FTD No studies Dorsal + ventral horn Dorsal horn

17 Verwijderd: foto patiënt in eindstadium ziekte van Alzheimer

18

19 Vascular pathology in Alzheimer s disease Leuko-araiosis Cardiovascular risk factors cerebrovascular changes Leuko-araiosis

20 Medial pain system Lateral pain system SI SII Normale situatie ACC SII PO PO Hypo Insula TMN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo Insula PVN IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect SMT Mesencephalon Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT Dorsal + ventral horn PBN LC STT Dorsal horn

21 Medial pain system Lateral pain system SI SII Vascular dementia ACC SII PO PO Hypo Insula TMN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo Insula PVN IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect Mesencephalon SMT Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT Dorsal + ventral horn PBN LC STT Dorsal horn Disruption of pathways by WMLs

22 Pick

23 Medial pain system Lateral pain system SI SII Frontotemporal dementia ACC SII PO PO Hypo Insula TMN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo Insula PVN IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect SMT Mesencephalon Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT Dorsal + ventral horn FTD<AD PBN LC STT Dorsal horn FTD>AD (ACC) FTD (Hypo) No studies

24 Manfredi PL, Breuer B, Meier DE, Libow L. (2003). J Pain Symptom Manage 25(1):48-52

25 Onderbehandeling van pijn bij dementiepatiënten Gevolgen, o.a. - Gedragsveranderingen - Stemmingsproblemen - Cognitieve problemen

26 Oplossing: goede pijndiagnostiek Ferrell et al., 1995

27 The Coloured Analogue Scale McGrath et al., 1996

28 The Coloured Analogue Scale McGrath et al., 1996

29 The Faces Pain Scale Bieri et al., 1990

30 The Facial Affective Scale McGrath et al., 1996

31 Begrip van de pijnschalen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% no-ad early AD midstage AD CAS FPS FAS

32 Onderbehandeling van pijn bij dementiepatiënten Plooij et al., 2012

33 Patiënt in een eindstadium van Alzheimer Lijdt deze patiënt nog aan pijn?

34 Pijndiagnostiek bij niet-communicatieve patiënten Observatieschaal Pacslac-D (Zwakhalen et al., 2006)

35 Wierink CD, Baat C de. Dementie en mondgezondheid Ned Tijdschr Tandheelkd 2009; 116: 82-86

36 Aanvuallende diagnostiek Autonome reacties op pijn Plooij et al. Autonomic responses to pain in aging and dementia. Reviews in the neurosciences 2011; 22(5):

37 Medial pain system Lateral pain system SI Alzheimer s disease SII ACC SII PO PO Hypo Insula TMN Insula PVN RN IL Medial Vcpc Vcpor Amyg Hippo IL Medial Lateral Sens/discrim Motiv/affect Mesencephalon SMT Cogn/evaluat PAG Pain memory Autonomic Reticular formation SRT STT PBN LC STT Later stages/ partly aff. AD< FTD AD>FTD No studies Dorsal + ventral horn Dorsal horn

38 Bijdragen aan pijndiagnostiek bij dementie Self-report pain rating scales Observatie-schalen Autonome reacties op pijn? Neuropsychologie?

39