Pijn bij kwetsbare ouderen. Rob van Marum Klinisch geriater, klinisch farmacoloog JBZ

Transcriptie

1 Pijn bij kwetsbare ouderen Rob van Marum Klinisch geriater, klinisch farmacoloog JBZ

2 Definitie pijn Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband wordt gebracht met bestaande of dreigende weefselbeschadiging of wordt beschreven in termen van weefselbeschadiging (IASP) Pijn is een persoonlijk gevoel. Pijn is wat de patiënt zegt dat het is en is zo erg als de patiënt zegt dat het is.

3 Cirkel van Loeser Pijngedrag Pijnbeleving Pijngewaarwording Nociceptie

4 Frailty Frailty is een instabiele gezondheidstoestand bij (vooral) ouderen met afgenomen reserves bij wie sprake is van gezondheidsproblematiek van multipele aard, welke gevolgen heeft voor het zelfstandig kunnen functioneren, met name op het gebied van zelfzorg.

5 Fysiologische veroudering spiermassa nierfunctie flexibiliteit botdichtheid Verstoring parkinsonisme verminderde cognitie visusstoornissen wervelfractuur medicatie Verminderde effectiviteit homeostatische regelmechanismen Frailty

6 Geriatric giants Confusion Falls Geriatric Giants Immobility Incontinence?

7 Percentages hulpbehoevendheid jaar jaar man vrouw man vrouw man vrouw maaltijd boodschap huish. werk Guralnik et al., J Gerontol 1993; 48: 3-10

8 Prevalentie Vph: 70% heeft pijn -93% chronische pijn 84% ouderen heeft pijn bij navraag 24% ernstig 26% interfereert met dagelijks leven 20% krijgt geen pijnmedicatie 58% onvoldoende pijnbehandeling

9 Lokalisatie

10 Total Pain

11 Total Pain

12 Invloed pijn op functioneren

13 Belangrijk!!! Je moet er wel naar vragen!!

14 Redenen voor onderbehandeling Weerstand bij ouderen tegen medicatie Pijn hoort bij ouderdom Angst voor verslaving Ouderen willen niet klagen Angst voor ernstige ziekte Door co-morbiditeit andere prioriteiten bij spreekuur Ouderen willen niet storen Denken dat anderen het toch niet begrijpen

15 Andere obstakels fysieke beperkingen waardoor bijvoorbeeld een bewegingsinterventie bemoeilijkt wordt (Lansbury, 2000); tekort aan adequate pijnmeting (Gagliese et al, 1997); mogelijke risico s van farmacotherapie bij ouderen; de misvatting (bij zorgverleners) dat ouderen niet gemotiveerd zouden zijn voor nonfarmacologische therapieën en deze therapieën niet geschikt zouden zijn voor ouderen (Gagliese et al, 1997).

16 Belangrijk: communicatieve + cognitieve beperkingen Inschatting pijn door zorgverleners matig mn bij niet-communicatieve patiënt (Sengstaken et al, J Am Geriatr Soc 1993, Choiniere et al, Pain 1990) Non-verbale communicatie bij AD agv apraxie en verminderde expressie van emoties ook moeilijker (Scherder et al, Psychiatry 1999)

17 Attitude zorgverleners de gedachte bij ouderen dat pijn een normaal onderdeel is van veroudering, blijkt versterkt te kunnen worden door bepaalde opmerkingen van medewerkers in de gezondheidszorg; vermijd deze opmerkingen en neem de pijnklachten van elke patiënt serieus (ongeacht de leeftijd). wees pro-actief en vraag alle ouderen routinematig of ze pijn ervaren. verzeker ouderen ervan, dat pijn niet altijd indicatief is voor een ernstige ziekte en dat zorgvuldige diagnostiek nodig is voor vroege detectie en adequate behandeling van de onderliggende oorzaak van pijn; gebruik verschillende woorden om pijn te beschrijven en noteer de woorden die individuele ouderen gebruiken als specifieke termen voor pijn; gesprekken dienen te verlopen in ontspannen sfeer en voor het uitvragen van de pijngeschiedenis zijn wellicht meerdere gesprekken nodig; ouderen dienen verteld te worden dat het risico op verslaving door pijnstillers zeer laag is. Zij dienen gerustgesteld te worden dat er goed gelet wordt op bijverschijnselen (waarbij er geprobeerd wordt om die direct te verhelpen). Miaskowski (2000)

18 Copingstrategie ouderen De drie strategieën die ouderen, ten opzichte van jongere personen, vaker gebruiken zijn: sociale steun zoeken; activiteiten vertragen (pauzes, het rustiger aandoen, grote taken in stukken verdelen); positieve of bevestigende gedachten over pijn en over het eigen vermogen om daarmee om te gaan. Ouderen gebruiken voor pijnverlichting minder snel medicatie (uit angst voor verslaving), minder dagelijkse beweging (onder andere angst om te vallen) of fysiotherapie (na behandeling weinig adviezen voor het dagelijkse leven)

19 Stappenplan analyse 1 zelfrapportage 2 anamnese 3 heteroanamnese: bevragen van mantelzorgers en of verzorgenden/verpleging over pijn en gedragsverandering van de patiënt (zeker bij kwetsbare ouderen met communicatieve beperkingen) 4 observatie 5 bepalen gevolgen van pijn 6 lichamelijk onderzoek en vaststellen oorzaken pijn.

20 Pijnanamnese Plaats en uitstraling Duur Verloop tijdens dag en nacht Kwaliteit (scherp, dof, brandend etc) Intensiteit Verergerende factoren Verlichtende factoren Effect op slaap, stemming en activiteit Wat helpt?

21 Pijnmeting Meestal meerdere pijnen aanwezig Bij kankerpatienten gemiddeld 3 Pijn varieert Pijn in rust Pijn s nachts Pijn bij activiteit (piekpijn) Indirecte meting minder betrouwbaar

22 Pijnmeting Beschrijvend (Verbal rating scale (VRS)) Geen pijn, mild, matig, ernstig Numeriek (NRS) Score 0 (geen pijn) 10 (ergste voor te stellen pijn) Visueel analoge schaal (VAS) Multidimensioneel McGill Observatieschalen

23 Pijnladder

24 Verbal Rating Scale Eenmaal daags VRS aan patiënt vragen Vanaf matige pijn dan overleg met arts om een interventie te starten Bij een interventie binnen een uur, nogmaals pijn meten

25 Pijn bij dementie zes categorieën van gedragingen die kenmerkend zijn voor chronische pijn bij ouderen met dementie waar elke hulpverlener op zou kunnen letten: gezichtsuitdrukkingen (zoals gefronst voorhoofd); verbalisaties en vocalisaties (zoals om hulp vragen of luidruchtig ademhalen); lichaamsbewegingen (zoals heen en weer bewegen); verandering in interacties met anderen (zoals agressie naar anderen of zich juist terugtrekken); verandering in activiteitspatronen of routines (zoals meer dwalen of voedsel weigeren); verandering in geestelijke toestand (zoals toename verwardheid).

26 Pain Assessment Checklist for Seniors with Limited Ability to Communicate Eenmaal daags checklist volledig invullen De score per subschaal kan worden berekend door de het aantal kruisjes per subschaal op te tellen. Door alle subschaal scores op te tellen berekend u de totale (pijn)score Bij een totale (pijn)score van 4 dan overleg met arts Bij een interventie binnen een uur, nogmaals pijn meten

27 Pacslac-D

28 Non-farmacologische aanpak bij Weinig studies gedaan mn chronische pijn Mn bij artrose + rheuma: Voorlichting Oefentherapie Cognitieve gedragstherapie Gedragstherapeutische interventies Therapie gericht op participatie ouderen met pijn: fysiotherapie, ergotherapie, psycholoog

29 Stappenplan medicamenteuze behandeling Stap 1 : paracetamol Liever geen NSAIDs Stap 2 : zwak werkend opioïd zoals codeïne en tramadol (wordt meestal overgeslagen) Stap 3 : Opioïden. Morfine, fentanyl en oxycodon hebben de voorkeur bij kwetsbare ouderen op grond van farmacokinetische eigenschappen.

30 Basisprincipes Niet zonodig, maar by the clock Snelle evaluatie en ophoging Biedt escape-medicatie aan Indien mogelijk patiënt zelf controle geven over escape-medicatie

31 Morfine angsten Verslavend Ademhalingsdepressie Gewenning Begin van het einde Echter: effectief in % vd patienten

32 THM

33 Meer info?