Geriatrisch probleem: Pijn
|
|
- Sofie de Veer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Geriatrisch probleem: Pijn Doel 1. Het geven van informatie over de mogelijke oorzaken, de gevolgen op het dagelijks leven, de diagnostiek en de behandeling van pijn bij oudere patiënten. 2. Het verminderen van klachten en gevolgen van pijn waardoor de kwaliteit van leven van de patiënt wordt verbeterd. 3. Analyseren van de oorzaak van pijn bij de patiënt, waarbij verschillende oorzaken tegelijkertijd mogelijk zijn en meerdere behandelingen nodig kunnen zijn. Achtergrond Definitie Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband wordt gebracht met bestaande of dreigende weefselbeschadiging of wordt beschreven in termen van weefselbeschadiging. Chronische pijn kan worden gedefinieerd als een pijnlijk gevoel dat aanhoudt voor een langere periode. De pijn kan, maar hoeft niet kenmerkend voor een specifiek ziekteproces. Prevalentie 25 50% van de thuiswonende ouderen leidt aan chronische pijn. Oudere vrouwen hebben vaker chronische pijn dan mannen: 32% van de vrouwen tegenover 23% van de mannen geeft aan last te hebben van chronische pijn. Mensen met chronische pijn geven aan hier al gemiddeld 9 a 10 jaar last van te hebben. Bij 16% is de pijn langer dan 20 jaar geleden begonnen. De helft van mensen met chronische pijn heeft iedere dag pijn, 33% heeft bijna iedere dag last van pijn. 63% van de mensen met pijn geeft aan dat deze pijn van matige ernst is (2% ervaart de pijn als heel ernstig). Oorzaken en risicofactoren Voor pijn is niet altijd een directe oorzaak aan te wijzen. Maar in veel gevallen wordt pijn veroorzaakt door een aandoening aan de gewrichten: Artrose 35% Lage rugpijn 20% Artritis 15% Een andere verworven aandoening 14% Letsel 12% Vergroeiing van wervels 12% Gevolg van een operatie 8% Osteoporose 5% Kanker 3% Daarnaast zijn vasculair lijden, decubitus, gebitsproblemen en een verkeerde houding in bed of stoel oorzaken van pijn bij ouderen. Naast lichamelijke oorzaken van pijn, kan de pijn ook een psychische oorzaak hebben, zoals depressie of eenzaamheid. 1
2 Diagnostiek Pijnanamnese Screening Er zijn verschillende mogelijkheden om intensiteit van pijn te beoordelen. Voor patiënten met een goede cognitie (MMSE > 24) kunnen hiervoor de Visual Analoge Scale (VAS), of de Numerieke Rating Scale (NRS) gebruikt worden. Voor ouderen met een uitingsbeperking (bijvoorbeeld met een MSSE < 15) zijn er andere meetinstrumenten om pijn te scoren. Voor deze groep patiënten kan gebruikt gemaakt worden van de REPOS of de PACSLAC-D. Het meten van alleen de intensiteit van pijn is niet voldoende om een goede behandeling te kunnen bepalen. Voor een zo optimaal mogelijke behandeling van pijn is een (uitgebreid) pijnassessment nodig, met aandacht voor duur, frequentie, aard en lokalisatie van de pijn. Screening van pijn bij ouderen vereist extra aandacht: - Ouderen rapporteren mogelijk minder pijn dan zij werkelijk ervaren, omdat zij mogelijk denken dat pijn hoort bij het ouder worden. - Een cognitieve stoornis kan de pijnbeleving beïnvloeden - Angst (voor diagnostische tests, bijwerkingen van medicijnen, afhankelijkheid of verslaving) - Visus- of gehoorproblemen kunnen uiting van pijn beïnvloeden Interventie Of mensen behandeld willen worden voor hun pijn en hoe mensen behandeld worden voor pijn is vaak afhankelijk van onder andere de oorzaak en de ernst van de pijn. In de meeste gevallen is de huisarts de belangrijkste behandelaar voor het pijnprobleem. Het grootste deel van de mensen met pijn wordt medicamenteus behandeld. Vaak wordt deze behandeling gecombineerd met andere behandelvormen. Medicamenteuze behandeling Bij het volgen van de NHG standaard en de WHO pijnladder kunnen de volgende stappen genomen worden om de pijn medicamenteus te behandelen: Stap 1 - Niet opioïden Paracetamol Paracetamol is een pijnstiller met weinig of geen bijwerkingen. Paracetamol wordt daarom aanbevolen als eerste keus. Bij kortdurende pijn kan een tablet van 500 mg paracetamol voldoende zijn. Zo nodig tot 4 maal per dag 1000 mg gedurende hooguit een of twee weken. Indien de pijn langer aanhoudt wordt geadviseerd niet meer dan 4 tot 6 maal per dag 500mg paracetamol in te nemen. Aanbevelingen voor paracetamol gebruik 2
3 Adviseer de patiënt het middel op vaste tijden in te nemen gedurende een van tevoren afgesproken periode. Evalueer bij blijvende klachten het effect regelmatig, zodat dosering en middel kunnen worden aangepast. De maximale dagdosering voor volwassenen bij aanwezigheid van risicofactoren voor leverschade is lager 1,5 a 2 gram.: afhankelijk van het aantal en de aard van de risicofactoren 1,5 a 2 gram. Risicofactoren zijn bijvoorbeeld: bestaande leverziekte, nierfunctiestoornis, hoge leeftijd, een genetisch bepaalde lage metabolisatiesnelheid, laag lichaamsgewicht, vasten, slechte voedingstoestand, langdurig meer dan matig alcoholgebruik en gecombineerd gebruik van meerdere pijnstillers. NSAID s NSAID is een afkorting voor de Engelse naam Non Steroid Anti Inflammatory Drug. De bekendste NSAIDs zijn: Ibuprofen, Naproxen, Diclofenac. NSAIDs zijn pijnstillers met een ontstekingsremmende werking. In tegenstelling tot paracetamol kunnen NSAID s bijwerkingen geven. Vanwege die bijwerkingen kan het beste met de laagste dosering begonnen worden. NSAIDs kunnen maagklachten geven en de maag en darmen beschadigen. Daarom worden NSAIDs vaak samen met een maagbeschermend middel zoals omeprazol voorgeschreven. NSAIDs gaan vaak niet goed samen met andere medicijnen, aandoeningen of ziekten. Ze hebben bijvoorbeeld ook invloed op de bloedverdunning en op de hart- en bloedvaten. NSAIDs hebben ieder een verschillende dosering: ibuprofen mg, 3 tot 4 maal per dag, diclofenac mg 2 tot 3 maal per dag of mg 2 maal per dag, naproxen mg 2 maal per dag. Verschillende NSAID s mogen niet gecombineerd worden. Aanbevelingen voor NSAID-gebruik Een conventioneel NSAID (ibuprofen, diclofenac en naproxen) is eerste keus, waarbij naproxen het hoogste gastro-intestinale risico heeft, maar tegelijk het laagste cardiovasculaire risico. Houd vanwege de mogelijke (ernstige) bijwerkingen van NSAID s de dosering zo laag mogelijk. Vermijd NSAID-gebruik zo veel mogelijk bij een verhoogd gastro-intestinaal of cardiovasculair risico. Combineer een NSAID met een protonpompremmer (of eventueel arthotec) als het gastro-intestinale risico verhoogd én NSAID-gebruik onvermijdelijk is. Schrijf NSAID s alleen bij dwingende noodzaak, en na zorgvuldige afweging van de vooren nadelen, voor aan ouderen in het bijzonder als ook sprake is van een verminderde nierfunctie, hypertensie, hartfalen of atherosclerotisch hart- en vaatlijden. Controleer, als er risicofactoren aanwezig zijn, de nierfunctie zo mogelijk voorafgaand aan en regelmatig tijdens chronisch gebruik van een NSAID. Overschrijd de geregistreerde maximale dagdosering niet: boven deze dosering is de kans op bijwerkingen sterk verhoogd terwijl er geen bewijs voor extra pijnvermindering is. 3
4 Combineer geen verschillende NSAID s: dit geeft geen extra pijnvermindering maar wel een grotere kans op bijwerkingen. Geef bij voorkeur diclofenac, als een NSAID noodzakelijk is bij patiënten die een lage dosering acetylsalicylzuur gebruiken (overweeg dan nadrukkelijk maagbescherming toe te voegen). Tracht de duur van het voorschrift bij NSAID s tot twee weken te beperken. Indien nodig een langere behandelduur noodzakelijk wordt geacht is het raadzaam de onderhoudsdosering zo laag mogelijk te houden. Stap 2 - Opioïden voor matige pijn met middelen uit stap 1. Codeïne Samen met codeïne kan paracetamol sterker werken. Codeïne is een stof die is afgeleid van morfine, maar veel minder sterk werkt. Een vaak voorkomende bijwerking is verstopping van de darm. Geadviseerd wordt om voldoende te drinken en vezelrijk te eten, dat vermindert de kans op verstopping. Sufheid is een mogelijke bijwerking van codeine. Daarom worden activiteiten waarbij oplettendheid nodig is en snel gereageerd moet kunnen worden, zoals auto rijden, afgeraden. Dosering: Tramadol Ook tramadol is een morfineachtige stof. Het geeft minder sterke pijnstilling dan morfine en het duurt even voordat het werkt. De pijnstillende werking bouwt in een paar dagen op. Bijwerkingen zoals misselijkheid en duizeligheid treden regelmatig op. Het geeft minder gauw verstopping dan codeïne. Ook tramadol kan sufheid als bijwerking hebben. Daarom wordt het ook hierbij afgeraden om deel te nemen aan activiteiten waarbij oplettendheid nodig is. Stap 3: Opioïden voor ernstige pijn evt. met middelen uit stap 1. Morfine Morfine en andere morfineachtige stoffen zoals fentanyl (in de vorm van een pleister) en oxycodon zijn voorbeelden van zeer sterke pijnstillers. Ze worden alleen gebruikt bij heel ernstige pijn en kunnen verslavend werken. Belangrijke bijwerkingen zijn sufheid en ernstige verstopping. Daarom wordt het ook hierbij afgeraden om deel te nemen aan activiteiten waarbij oplettendheid nodig is. Tegelijk met deze pijnstillers wordt een laxeermiddel geadviseerd, zodat de ontlasting gemakkelijker komt. Deze zeer sterke pijnstillers kunnen ook misselijkheid, onrust en verwardheid geven. Door gewenning is het vaak nodig om na verloop van tijd de dosering geleidelijk te verhogen. Door de geleidelijke verhoging heeft de patiënt minder last van bijwerkingen. Aanbevelingen voor gebruik van opioïden De intensiteit van de pijn (desgewenst aangegeven op een pijnsschaal) zoals de patiënt die aangeeft staat centraal. Geef voor onderhoudsbehandeling op vaste tijden een optimale continue dosis in de vorm van een pleister of oraal morfinepreparaat met vertraagde afgifte. 4
5 Voorkom obstipatie door vanaf de start van het opioïde een mild laxans toe te voegen zoals 1-2 dd ml lactulosestroop (zo nodig te combineren met sennosidensiroop), g granulaat of 1-2 sachets macrogol/elektrolyten per dag in water opgelost. Voeg, als in het begin van de behandeling misselijkheid optreedt, kortdurend een anti-emeticum toe (bijvoorbeeld metoclopramide 2-4 dd 10 mg tablet of 1-3 dd 20 mg zetpil, of domperidon 3-4 dd 10 mg tablet of 2 dd 60 mg zetpil) Geef bij slikklachten of aanhoudende misselijkheid, braken of darmobstructie een fentanylpleister. Start alleen bij instabiele, heftige pijn met een snelwerkend morfinepreparaat en schakel bij adequate pijnstilling (in het algemeen binnen 1 à 2 dagen) over op een vorm met gereguleerde afgifte. Combineer bij deze overschakeling gedurende de eerste 24 uur het langwerkende en het snelwerkende preparaat (snelwerkend preparaat in halve dagdosering). Geef bij doorbraakpijn (een episodische pijntoename bij een continue achtergrondpijn) of bij incidentele pijn (pijn rondom bepaalde handelingen of activiteiten) desgewenst naast de onderhoudsbehandeling als escapemedicatie een snelwerkend preparaat (toediening bij voorkeur oraal, oromucosaal, rectaal of als bolus bij een continu subcutaan infuus). Stel de dosering vast via individuele titratie en herhaal zo nodig. Verhoog de basismedicatie met 50% als vaker dan driemaal per dag escapemedicatie nodig blijkt. Verwijs bij onvoldoende resultaat, of overleg met een palliatief team bij patiënten met kanker. Indien de dosering verlaagd kan worden, doe dit dan geleidelijk om lichamelijke onthoudingsverschijnselen te voorkómen. Niet medicamenteuze behandeling Fysiek activiteitenprogramma Met behulp van een fysiotherapeut kan oefentherapie gestart worden. Beweging door middel van therapie heeft als doel de pijn te verminderen en de fysieke beperkingen, ontstaan door de pijn, te verminderen. Het versterken van de spieren, verbeteren van de mobiliteit, vergroten van beweeglijkheid en verbeteren van de cardiovasculaire conditie. Bij het opstellen van een fysiek activiteitenprogramma zal rekening moeten worden gehouden met de achtergrond van de patiënt; aandoeningen, medicatie en fysieke beperkingen. Pijn educatie programma s Zelf management en coping strategieën kunnen bijdragen aan pijn management. Patiënt educatie programma s bevatten informatie over de fysiologie van pijn, het gebruik van pijn beoordelingsinstrumenten, medicatie en niet medicamenteuze behandelingsstrategieën. Pijn educatie programma s kunnen voor individuen of voor groepen georganiseerd worden, van belang is dat rekening wordt gehouden met wensen en intelligentie. Cognitieve gedragstherapie 5
6 Onderdeel van cognitieve gedragstherapie is het ontwikkelen van coping strategieën, voor een betere omgang met hulpeloosheid, een lage eigen effectiviteit en catastroferen (steeds terugkerende gedachten over hoe verschrikkelijk de pijn is). Ook afleidingsmethoden worden gebruik bij cognitieve therapie, hierbij wordt gebruikt gemaakt van afleiding door verbeelding, focuspunt, telmethoden. Daarnaast kan bewustwording een onderdeel zijn van de therapie, bijvoorbeeld het verbeteren van de acceptatie van pijn, bijvoorbeeld door meditatie. Gedragstherapie kan de patiënt helpen controle te krijgen over pijn door activiteiten te verdelen, vergroten van de betrokkenheid bij plezierige activiteiten en het gebruik van ontspanningsoefeningen. Warmte Warmte is een interventie die verpleegkundigen intuïtief al toepassen. Warmte kan spierontspanning stimuleren en de afvoer van afvalproducten bevorderen. Er kan gebruik gemaakt worden van kruik, "hittepit", cold-packs opgewarmd in de magnetron of paraffineplakken. Pas warmte niet toe bij: gebieden die bestraald zijn op een bloedende wond gebieden waar het gevoel verminderd is een trauma gedurende de eerste 24 uur Koude Het gebruik van koude is binnen de verpleging minder bekend. Het wordt eigenlijk alleen gebruikt om zwelling tegen te gaan maar meestal niet als inhibator van pijn, waarschijnlijk gewoon omdat het niet aangenaam is. Het pijninhiberend effect is echter langer dan bij gebruik van warmte. Pas koude niet toe bij: gebieden die bestraald zijn ernstige verwondingen een wond die helende is gebieden met een slechte circulatie TENS (Transcutane Electrical Nerve Stimulation) De TENS methode wordt meestal aangewend bij chronische pijn en de behandeling wordt opgestart door de fysiotherapeut. TENS kan gebruikt worden voor de bestrijding van postoperatieve pijn. Het geeft wel enige pijnverlichting maar onvoldoende voor een goede pijnstilling. De werking is tweeledig: Pijn wordt "gedempt". De "gate-control theorie" geeft hier een verklaring voor. Hierbij worden de pijnprikkels op ruggenmergniveau minder doorgegeven naar de hersenen, de plaats waar de pijn ervaren wordt. Daarnaast wordt de synthese van endorfinen gestimuleerd. Acupunctuur 6
7 Acupunctuur kan als additionele pijnstillende therapie worden toegepast. Waarschijnlijk werkt het o.a. door het vrijmaken van endorfinen. De acupunctuur wordt meer gebruikt bij de pijnbestrijding van chronische pijn. Massage Massage geeft mogelijk een toename van endorfinen. De meeste massagetechnieken worden toegepast door therapeuten die hier een opleiding voor gevolgd hebben. Door iedere verpleegkundige uit te voeren zijn de volgende technieken: "zachte pijndemping" Neem een arm van de patiënt. Ondersteun met een hand. Start met de andere hand de massage. Geef met de volle hand een lichte constante druk (moet aangenaam aanvoelen) over een groot oppervlak (de gehele onderarm) van beneden naar boven. Houd huidcontact. Masseer de arm op een ritmische wijze lang en herhaald. Het masseert het prettigst door gebruik te maken van een tussenstof zoals bodylotion of olie. "stevige pijndemping" Neem een plaats waar geen pijn wordt ervaren. Ondersteun de plaats met een hand. Start met de andere hand met de massage. Er wordt stevig gedrukt met de hand over een klein oppervlak. Er wordt geen gebruik gemaakt van een tussenstof. Het tempo is rustig. De duur lang en herhalend. Voordeel van massage in het algemeen: pijn hoeft niet gelokaliseerd te zijn heeft een gunstig effect op communicatie kan helpen met acceptatie van het lichaam kleine massage kan tijdens de wasbeurt of verzorging geïntegreerd worden ervaring dat het lichaam ook nog prettige sensaties voelt en niet alleen pijn Massage is niet bruikbaar: bij gebieden die bestraald zijn bij een open wond, een zweer of een helende wond bij gebieden die te gevoelig zijn om aan te raken (neurogene pijn) In een tumorgebied of gebied waar zich metastasen bevinden Stop altijd met masseren als de pijn toeneemt. Richtlijnen: links naar relevante richtlijnen - Lammerts van Bueren W. Als de pijn nooit ophoudt NIPO Amsterdam - AGS Panel on Persistent Pain in Older Persons. The Management of Persistent Pain in Older Person NHG Richtlijn farmacotherapeutische aspecten van pijnbestrijding in de eerste lijn Links: 7
8 WHO pijnladder NHG patiëntenbrief pijnmedicatie bij volwassenen VAS NRS REPOS PACSLAC D 8
Pijn bij kanker, behandeling met medicijnen
Pijn bij kanker, behandeling met medicijnen Inleiding Deze informatiefolder is bedoeld voor patiënten die pijn hebben als gevolg van kanker. Ook voor familieleden kan het zinvol zijn om deze folder te
Nadere informatiePijnstilling. Poli Chirurgie Spoedeisende Hulp
00 Pijnstilling Poli Chirurgie Spoedeisende Hulp Uw behandelend arts heeft u pijnstilling voorgeschreven. Deze folder is bedoeld voor volwassenen en geeft uitleg over: welke pijnstillers voor u geschikt
Nadere informatieFarmacotherapeutische toelichting Pijnbestrijding gaat in het algemeen volgens het WHO-stappenplan.
1 Pijn 1.1 Pijnbehandeling algemeen Pijn vermindert veelal door behandeling van de onderliggende aandoening. Ondersteuning met analgetica zal niettemin vaak nodig zijn. Bij een aantal aandoeningen is symptomatische
Nadere informatieFarmacotherapeutische toelichting Pijnbestrijding gaat in het algemeen volgens het WHO-stappenplan.
1 Pijn 1.1 Pijnbehandeling algemeen Pijn vermindert veelal door behandeling van de onderliggende aandoening. Ondersteuning met analgetica zal niettemin vaak nodig zijn. Bij een aantal aandoeningen is symptomatische
Nadere informatiePijn en pijnbehandeling bij Kanker 23-04-2014 Centrum Cabane
Pijn en pijnbehandeling bij Kanker 23-04-2014 Centrum Cabane Drs. A.M. Karsch, anesthesioloog pijnspecialist UMC Utrecht Drs. G. Hesselmann, oncologieverpleegkundige, epidemioloog UMCU Wat is pijn? lichamelijk
Nadere informatieMorfine Feiten en fabels. Apotheek
00 Morfine Feiten en fabels Apotheek In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige pijnstillers of opioïden worden genoemd. Inleiding
Nadere informatieHet gebruik van morfine en veel voorkomende vragen
Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze
Nadere informatieFabels en feiten over morfine
Fabels en feiten over morfine Beter voor elkaar Fabels en feiten over morfine Inleiding In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige
Nadere informatiePijnstilling. Na uw bezoek aan de spoedeisende hulp
Pijnstilling Na uw bezoek aan de spoedeisende hulp Uw pijnmedicatie adviesschema: o Paracetamol o. x per dag o Diclofenac o Ibuprofen o Naproxen o Tramadol o. x per dag o OxyContin o OxyNorm o Omeprazol
Nadere informatieBehandeling van pijn bij kanker
Behandeling van pijn bij kanker Pijn bij kanker kan ontstaan door de ziekte zelf, maar ook door de behandeling ervan. Niet alle patiënten met kanker hebben pijn. In de beginfase van de ziekte heeft 30%
Nadere informatieMorfine. Fabels en feiten
Morfine Fabels en feiten In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige pijnstillers of opioïden worden genoemd. Inleiding Waar in deze
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Pijn is een onaangenaam gevoel en kan grote invloed hebben op uw dagelijks leven. Pijn kan verschillende oorzaken hebben. Bij patiënten met kanker
Nadere informatiePIJN in de palliatieve fase
PIJN in de palliatieve fase Themabijeenkomst Netwerk Palliatieve Zorg Eemland 9 april 2013 Palliatie Team Midden Nederland Anne Mieke Karsch, anesthesioloog-pijnspecialist UMC Utrecht Laetitia Schillemans,
Nadere informatieFarmacotherapeutische toelichting Pijnbestrijding gaat in het algemeen volgens het WHO-stappenplan.
1 Pijn 1.1 Pijnbehandeling algemeen Pijn vermindert veelal door behandeling van de onderliggende aandoening. Ondersteuning met analgetica zal niettemin vaak nodig zijn. Bij een aantal aandoeningen is symptomatische
Nadere informatiePijn en pijnbestrijding in de palliatieve fase
Pijn en pijnbestrijding in de palliatieve fase JOS KITZEN, ONCOLOOG COBIE VAN BEUZEKOM,VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST Inhoud van de presentatie Even voorstellen Definitie palliatieve zorg Definitie pijn Hoe
Nadere informatieOncologie. Morfine: fabels en feiten
Oncologie Morfine: fabels en feiten 1 Wat is morfine? In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine wordt voorgeschreven om pijn te verlichten. Soms wordt morfine gebruikt bij benauwdheid. Morfine
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE. Inhoudsopgave 1. Inleiding
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Inhoudsopgave. Inleiding. Pijn bij kanker. Gevolgen van pijn. Slaap en vermoeidheid. Bewegen. Stemming. Behandeling van pijn. Pijnstillers. Doorbraakpijn.
Nadere informatiePijnmedicatie. dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie
Pijnmedicatie dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie (b.g.j.dekkers@umcg.nl) Soorten pijn Nociceptieve pijn (wondpijn) Pijn waarschuwt dat er iets mis is in het lichaam (bijv. verzwikte enkel)
Nadere informatieGebruik van morfine en andere opioïden
Gebruik van morfine en andere opioïden En veelvoorkomende vragen Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers voorgeschreven
Nadere informatieFarmacotherapeutische toelichting Pijnbestrijding gaat in het algemeen volgens het WHO-stappenplan.
1 Pijn 1.1 Pijnbehandeling algemeen Pijn vermindert veelal door behandeling van de onderliggende aandoening. Ondersteuning met analgetica zal niettemin vaak nodig zijn. Bij een aantal aandoeningen is symptomatische
Nadere informatieTe verrichten door Arts: Medicatie voorschrijven Verpleegkundige: Pijnobservaties uitvoeren, pijnscores uitvoeren en medicatie toedienen
Te verrichten door Arts: Medicatie voorschrijven Verpleegkundige: Pijnobservaties uitvoeren, pijnscores uitvoeren en medicatie toedienen Doel Adequate pijnbestrijding Stappenplan bij pijnbestrijding (zie
Nadere informatieBehandeling van pijn bij kanker
Behandeling van pijn bij kanker Centrum voor pijngeneeskunde Locatie Eindhoven Pijn bij kanker kan ontstaan door ziekte zelf, maar ook door de behandeling ervan. Niet alle patiënten met kanker hebben pijn.
Nadere informatiePijn na een operatie
Pijn na een operatie 1. Inleiding Binnenkort wordt U geopereerd in het TweeSteden ziekenhuis op locatie Tilburg. Pijn na een operatie is vrijwel onvermijdelijk. Pijn is een signaal van (mogelijke) weefselbeschadiging,
Nadere informatiePijn en dementie. Inhoud. Introductie! Pijn. Pijn
Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL regio Leiden Maartje Klapwijk specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker LUMC Introductie! 22 september
Nadere informatieMorfine. Informatie voor patiënten die in overleg met hun arts morfine gebruiken
Morfine Informatie voor patiënten die in overleg met hun arts morfine gebruiken Inhoudsopgave Morfine en andere sterke pijnstillers... 3 De functie van pijn... 3 De behandeling van pijn... 3 De juiste
Nadere informatiePijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie
Pijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een orthopedische operatie. In deze folder leest u waarom het belangrijk is om pijn goed te behandelen.
Nadere informatiePijn en pijnbehandeling
Pijn en pijnbehandeling Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Het pijnteam... 1 3 Pijn beschrijven... 1 4 Wisseling in pijn... 2 5 Pijnregistratie... 2 6 Pijnbestrijding... 2 7 Pijnstillers... 3 8 Algemene
Nadere informatieProtocol Medicamenteuze pijnbestrijding bij oncologische patiënten Reikwijdte MST-breed Datum:
Versie: Medisch Spectrum Twente 1.0 Soort Document Titel Status: Vastgesteld Protocol Medicamenteuze pijnbestrijding bij oncologische patiënten Reikwijdte MST-breed Datum: 06-02-2012 Pagina 1 van 5 Code:
Nadere informatieDoorbraakpijn bij kanker: de rol van de verpleegkundige!
Doorbraakpijn bij kanker: de rol van de verpleegkundige! Sylvia Verhage MANP Verpleegkundig specialist intensieve zorg: oncologie & palliatieve zorg Jeroen Bosch Ziekenhuis, 's-hertogenbosch Congres V&VN
Nadere informatieOorzaken van pijn Pijnmedicatie
Pijndagboek Tegenwoordig is pijn bij kanker vaak goed te bestrijden. Eenmaal vastgesteld wat de pijn veroorzaakt, is deze bijna altijd tot een draaglijk niveau terug te brengen. Niet alle patiënten met
Nadere informatiePijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie
Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle
Nadere informatieNSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib
Ontstekingsremmende pijnstillers NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib Inhoud Hoe werkt NSAID?
Nadere informatieArtrose café 16 maart: Artrose en medicatie
Artrose café 16 maart: Artrose en medicatie Vragen Is artrose reuma? Kan je reuma genezen? Kan je artrose genezen? Is artrose erfelijk? Is artrose een ouderdomsziekte? Is bewegen goed of slecht voor een
Nadere informatiepijnbestrijding na uw opname
pijnbestrijding na uw opname NSAID s en opioïden Pijnbestrijding thuis U bent opgenomen in Medisch Centrum Alkmaar (MCA), maar u mag binnenkort naar huis. In deze folder vindt u algemene uitleg over de
Nadere informatieInleiding in Pijn Pijnladder
Inleiding in Pijn Pijnladder Patricia Schutte Palliatief en oncologieverpleegkundige 13 november 2018 Definitie pijn Pijn is een onaangename sensorische en emotionele gewaarwording die verband houdt met
Nadere informatiePijn bij ouderen Algologisch team. Patiënteninformatie
Pijn bij ouderen Algologisch team Patiënteninformatie 2 Inhoudstafel 1. Inleiding... 4 2. Wat is pijn?... 4 2.1. Acute pijn... 4 2.2. Chronische pijn... 5 3. Geef je pijn aan... 5 4. Behandeling... 6 4.1.
Nadere informatieProstaatkanker en palliatieve pijnbestrijding,
Prostaatkanker en palliatieve pijnbestrijding, behandelen om de klachten te verminderen; niet genezend PIJN BESTRIJDING Patiënten bij wie de kanker niet meer beperkt is tot de prostaat, maar is uitgezaaid,
Nadere informatieFabels en feiten over morfine en andere opioïden
afdeling informatiebrochure Fabels en feiten over morfine en andere opioïden Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat zijn opioïden? 4 3. Functie van pijn 4 4. Behandeling van pijn 4 5. Behandeling van benauwdheid
Nadere informatiePijn en demen=e. Signaleren en behandelen van pijn. Introduc8e. Inhoud. Pijn. Pijnmodel. Van Wijckerslooth, Oegstgeest. Elisabeth Gasthuishof, Leiden
Introduc8e Signaleren en behandelen van pijn 4 april Ede StudieArena Van Wijckerslooth, Oegstgeest Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL
Nadere informatiePijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling
Pijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle
Nadere informatieSpoedeisende Hulp. Patiënteninformatie. Gebruik van pijnstillers. Slingeland Ziekenhuis
Spoedeisende Hulp Gebruik van pijnstillers i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft een bezoek gebracht aan de Spoedeisende Hulp. Na uw behandeling kunt u nog pijn hebben. Pijn is erg
Nadere informatiePijn bij kanker. Anesthesiologie en Pijngeneeskunde
Anesthesiologie en Pijngeneeskunde Pijn bij kanker Inhoud 1. Inleiding....................................................... 1 2. Pijn bij kanker................................................... 1 3.
Nadere informatieOorzaken. Pijn in de Palliatieve Fase. Programma. Stellingen. Vóórkomen van pijn Pijn in de palliatieve fase onderbehandeld?!
Pijn in de Palliatieve Fase Juni 2012 Programma Stellingen Inleiding Casus Soorten Pijn Pijnbehandelingen In kaart brengen van pijn Vragen Evaluatie Stellingen In onze maatschappij en op ons niveau van
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met paracetamol en/of NSAID s BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius Ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met oxycodon BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker kunt u ook last
Nadere informatieDoorbraakpijn bij patiënten met kanker
Doorbraakpijn bij patiënten met kanker Sylvia Verhage, verpleegkundig specialist oncologie Jorgo Lambrou, anesthesioloog Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch Alexander de Graeff, internist-oncoloog/hospice-arts,
Nadere informatiePIJN. Bernarda Heslinga, huisarts, kaderarts palliatieve zorg, palliatief consulent IKNL en palliatief consultteam ZGT
PIJN Bernarda Heslinga, huisarts, kaderarts palliatieve zorg, palliatief consulent IKNL en palliatief consultteam ZGT Wat is pijn? Pijn is een onaangename sensorische of emotionele ervaring samenhangend
Nadere informatiePijn bij kwetsbare ouderen. Rob van Marum Klinisch geriater, klinisch farmacoloog JBZ
Pijn bij kwetsbare ouderen Rob van Marum Klinisch geriater, klinisch farmacoloog JBZ Definitie pijn Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband wordt gebracht met bestaande
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL PALLIATIEVE ZORG BIJ ONCOLOGISCHE PATIËNTEN
TRANSMURAAL PROTOCOL PALLIATIEVE ZORG BIJ ONCOLOGISCHE PATIËNTEN Doel Het doel is te zorgen dat kankerpatiënten in de - overgang naar de - pallatieve fase niet tussen wal en schip vallen. Hiertoe worden
Nadere informatieDoorbraakpijn Bij kanker
Doorbraakpijn Bij kanker Centrum voor pijngeneeskunde Locatie Eindhoven Deze folder is bestemd voor patiënten, die pijn hebben t.g.v. kanker. Ook voor familieleden kan het zinvol zijn de folder te lezen.
Nadere informatieWAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN
Hoofdpijn WAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL HOOFDPIJN
Nadere informatiePIJNMEDICATIE THUIS NA EEN ORTHOPEDISCHE OPERATIE
PIJNMEDICATIE THUIS NA EEN ORTHOPEDISCHE OPERATIE 557 Inleiding In deze folder informeren wij u over het gebruik van pijnmedicatie thuis. U vindt informatie over: de pijnscore pijnmedicatie die u heeft
Nadere informatieOuderen en pijn. Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers
Ouderen en pijn Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers Als u ouder wordt, kunt u te maken krijgen met pijn. Niet de leeftijd maar sommige ziekten of beperkingen kunnen pijn geven. Dit kan lastige
Nadere informatieDit pijnprotocol is gebaseerd op de richtlijn Diagnostiek en behandeling van pijn bij patiënten met kanker 1
Dit pijnprotocol is gebaseerd op de richtlijn Diagnostiek en behandeling van pijn bij patiënten met kanker 1 Algemeen Afnemen pijnscore: De ernst van de pijn (pijnintensiteit) is een aspect van de pijn
Nadere informatiePIJN in de palliatieve fase
1 PIJN in de palliatieve fase Bob Ekdom Anja Flipsen Palliatieteam Midden Nederland (PTMN) 21 nov 2013 Definitie van pijn Pijn is datgene wat een persoon die het ervaart zegt dat het is en is aanwezig
Nadere informatiePijn bij kanker. Anesthesie. Locatie Hoorn/Enkhuizen
Pijn bij kanker Anesthesie Locatie Hoorn/Enkhuizen Behandeling van pijn bij kanker Inleiding Tegenwoordig is pijn bij kanker vaak goed te bestrijden. Als wordt vastgesteld waardoor de pijn wordt veroorzaakt,
Nadere informatieFarmacologische behandeling van doorbraakpijn bij kanker. Isala
Farmacologische behandeling van doorbraakpijn bij kanker Isala Dr. M.J.M.M. Giezeman, Anesthesioloog, Isala klinieken Zwolle 19 november 2014 Agenda Epidemiologie van doorbraakpijn Behandeling van doorbraakpijn
Nadere informatieEen woordje uitleg over morfine WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL
Een woordje uitleg over morfine WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Kwaliteit en Veiligheid Wij doen mee! Onze kwaliteit aantoonbaar maken Ons ziekenhuis heeft zich geëngageerd om het accreditatielabel
Nadere informatieProgramma. Doorbraakpijn Vera Middel, apotheker. Casuïstiek Onno van der Velde, huisarts
Programma Prevalentie pijn in de palliatieve fase Stappenplan medicamenteuze behandeling Samenwerkingsafspraak meten en registreren van pijn Marlie Spijkers, kaderarts palliatieve zorg specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatiePijnbestrijding. Wat is pijn? Leerdoelen en competenties. Samenvatting Pijnbestrijding 1/5
Pijnbestrijding Pijnbestrijding 1/5 De gemiddelde volwassen Nederlander slikt zo n 27 pijnstillers per jaar, oftewel ongeveer 1 per 2 weken. Dit betekent dat in Nederland dagelijks bijna een miljoen pijnstillende
Nadere informatieHOOFDPIJN WAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUIS ARTS GAAN APOTHEEK.
HOOFDPIJN WAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUIS ARTS GAAN APOTHEEK.NL HOOFDPIJN Heeft u last van hoofdpijn? Dan kunt u de klachten bestrijden
Nadere informatieOuderen en pijn Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers
Ouderen en pijn Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers Als u ouder wordt, kunt u te maken krijgen met pijn. Niet de leeftijd maar sommige ziekten of beperkingen kunnen pijn geven. Dit kan lastige
Nadere informatieIn deze folder staat beschreven welke medicatie u mag gebruiken en wanneer u deze medicatie mag innemen.
Patiëntenvoorlichting Anesthesie Pijnmedicatie na een dagbehandeling U bent opgenomen geweest voor een operatieve ingreep in dagbehandeling. Met betrekking tot de pijnbehandeling na de operatieve ingreep
Nadere informatieRichtlijn morfine per continue subcutane toediening Doseren van morfine subcutaan bij dyspnoe of pijn
Richtlijn morfine per continue subcutane toediening Doseren van morfine subcutaan bij dyspnoe of pijn Voor uitleg over opiaten bij de behandeling van pijn ga naar Pallialine, ga naar symptomen, pijn, behandeling,
Nadere informatiePijnstilling na bezoek Spoedeisende Hulp
SPOEDEISENDE HULP Pijnstilling na bezoek Spoedeisende Hulp ADVIES Pijnstilling na bezoek Spoedeisende Hulp U bent op de Spoedeisende Hulp geweest en hebt een recept voor pijnstillers gekregen. In deze
Nadere informatiePijn bij kinderen In het ziekenhuis
Pijn bij kinderen In het ziekenhuis Vrouw- moeder- kindcentrum Uw kind wordt binnenkort opgenomen of is al opgenomen in het Máxima Medisch Centrum. Wanneer uw kind een operatie of behandeling moet ondergaan,
Nadere informatieOpioïden bij benigne pijn
Opioïden bij benigne pijn Anesthesie Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Uw behandelend arts zal uw pijn gaan bestrijden met opioïden. Dit zijn sterk werkende morfine-achtige pijnstillers. Deze informatie
Nadere informatieMORFINE INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN MORFINE
MORFINE INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN MORFINE FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw arts gaat u behandelen met morfine om uw pijn onder controle te krijgen. Het gebruik van morfine kan wellicht vragen oproepen.
Nadere informatieBehandeling van doorbraakpijn. Doorbraakpijn. Kenmerken doorbraakpijn 19-10-2011
Behandeling van doorbraakpijn Alexander de Graeff, internist-oncoloog, Universitair Medisch Centrum Utrecht Academisch Hospice Demeter, De Bilt Doorbraakpijn Plotseling optredende (vaak hevige) pijn die
Nadere informatiePijnbestrijding na operatie
Pijnbestrijding na operatie Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd. De anesthesioloog zorgt ervoor dat u tijdens de operatie geen pijn voelt. Na de operatie treedt pijn op, die iedere patiënt anders ervaart.
Nadere informatieSTAPPENPLAN PIJN IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN PIJN IN DE EERSTE LIJN Doel Optimale behandeling van pijn in de eerste lijn. STAP 1: Screenen op pijn. Bepalen of patiënt numerieke beoordelingsschaal begrijpt: Geef een voorbeeld: - Kunt u
Nadere informatiePijn op de SEH. Drs. A.C.M. Schmidt, SEH-arts KNMG
Pijn op de SEH Drs. A.C.M. Schmidt, SEH-arts KNMG Inleiding Pijn is één van de meest voorkomende redenen van een bezoek aan de Spoedeisende Hulp Tussen 50- en 80% van de patiënten op de SEH heeft matig
Nadere informatieWAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN
Hoofdpijn WAT IS HOOFDPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL HOOFDPIJN
Nadere informatieMinder pijn als wij er zijn! Pijn bij kinderen na ontslag uit het ziekenhuis
Minder pijn als wij er zijn! Pijn bij kinderen na ontslag uit het ziekenhuis I n f o r m a t i e v o o r p a t i ë n t e n Pijn bij kinderen na ontslag uit het ziekenhuis 2 Pijn bij kinderen na ontslag
Nadere informatieDoorbraakpijn bij kanker
Doorbraakpijn bij kanker Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder is bedoeld voor patiënten die pijn hebben ten gevolge van kanker. Ook voor familieleden of naasten kan het zinvol zijn de folder te lezen.
Nadere informatiePijnbehandeling na ontslag
Infobrochure Pijnbehandeling na ontslag mensen zorgen voor mensen Geachte heer, mevrouw, Vandaag onderging u een ingreep in het daghospitaal. Pijn is onvermijdelijk na een ingreep, maar ons team van artsen
Nadere informatiePatiënteninformatie. Pijnmedicatie
Patiënteninformatie Pijnmedicatie Inhoud Inleiding 3 Omschrijving van de pijnmedicaties 3 Trap 1: Paracetamol en NSAID s 3 Paracetamol: 3 NSAID of ontstekingsremmers 4 Trap 2 of zwak opioïden 5 Trap 3
Nadere informatieNSAID s. Reumatologie. alle aandacht
NSAID s Reumatologie alle aandacht NSAID s (Non-Steroidal Anti-inflammatory Drugs) Uw reumatoloog heeft u een NSAID (Non-Steroidal Antiinflammatory Drugs; oftewel een ontstekingsremmende pijnstiller) voorgeschreven
Nadere informatieHemofilie / stollingsstoornissen en Pijn
1 Hemofilie / stollingsstoornissen en Pijn 01 november 2018 3 Wie heeft er weleens pijn? Antwoord: ja Antwoord: nee 4 Wie heeft er ongeveer 1 x per maand pijn? ja nee 5 Wie heeft er wekelijks pijn? ja
Nadere informatiePijn bij kanker. oncologie
Pijn bij kanker Deze folder is bedoeld voor mensen met kanker die pijn hebben als gevolg van hun ziekte of behandeling. U kunt de folder natuurlijk ook laten lezen aan mensen in uw omgeving. Misschien
Nadere informatieVerpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid
Verpleegkundige Instructie Palliatieve Zorg Misselijkheid 5-Folder misselijk.indd 1 15-07-2008 09:23:15 5-Folder misselijk.indd 2 15-07-2008 09:23:16 1. Hoe herkent u misselijkheid? Misselijkheid is een
Nadere informatieEen behandeling met APD wordt onder andere voorgeschreven
APD infuus Inleiding U heeft van uw specialist gehoord dat infusie-therapie met APD van belang is bij de behandeling van uw ziekte. Uw specialist zal u al grotendeels op de hoogte hebben gesteld over
Nadere informatiePijnmedicatie na een dagbehandeling
Pijnmedicatie na een dagbehandeling Anesthesie alle aandacht Pijnmedicatie na een dagbehandeling U bent opgenomen geweest voor een operatieve ingreep in dagbehandeling. Met betrekking tot de pijnbehandeling
Nadere informatieAfdeling dagbehandeling volwassenen. Ilomedinebehandeling
Afdeling dagbehandeling volwassenen Ilomedinebehandeling Uw behandelend arts heeft in overleg met u besloten om u te gaan behandelen met het medicijn ilomedine. Ilomedine wordt in het ziekenhuis toegediend
Nadere informatiePijnstilling via de pijnpomp
Infobrochure Pijnstilling via de pijnpomp Patiënt-gecontroleerde pijnbestrijding Anesthesie - Pijntherapie - Intensieve zorgen Tel: 011 826 227 mensen zorgen voor mensen Inleiding Binnenkort ondergaat
Nadere informatieMedicamenteuze behandeling van pijn bij (oncologische) patiënten
PIJNPROTOCOL VOOR VOLWASSENEN Medicamenteuze behandeling van pijn bij (oncologische) patiënten Inleiding Het afnemen van een pijnanamnese en het bijhouden van pijnscores zijn voorwaarden voor een goede
Nadere informatieInformatiebrochure. Pijnmedicatie. ziekenhuis maas en kempen. Dienst Spoedgevallen
Informatiebrochure Pijnmedicatie ziekenhuis maas en kempen Dienst Spoedgevallen Beste, Ons team van artsen en verpleegkundigen wil u helpen de pijn zo goed mogelijk te bestrijden. De keuze van type van
Nadere informatieDoorbraakpijnbij kanker. Symposium Palliatieve Zorg Samen Sterk 11 oktober 2012 G. Filippini, anesthesioloog
Doorbraakpijnbij kanker Symposium Palliatieve Zorg Samen Sterk 11 oktober 2012 G. Filippini, anesthesioloog Symptomen bij kanker Pijn Vermoeidheid Obstipatie Dyspneu Misselijkheid Braken Delirium Depressie
Nadere informatiePijnmedicatie na een dagbehandeling
Pijnmedicatie na een dagbehandeling Anesthesie alle aandacht Pijnmedicatie na een dagbehandeling U bent opgenomen geweest voor een operatieve ingreep in dagbehandeling. Met betrekking tot de medicatie
Nadere informatieLage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit,
Lage Rugpijn, Aspecifieke Lage Rugpijn, Lumbago, Spit, Wat is lage rugpijn? Lage rugpijn zit onderin de rug. Soms straalt de pijn uit naar de billen of naar een of beide bovenbenen. De pijn kan plotseling
Nadere informatieSpanningshoofdpijn. Afdeling neurologie
Spanningshoofdpijn Afdeling neurologie Veel mensen hebben wel eens hoofdpijn. Vaak is dit spanningshoofdpijn. Dit is een onschuldige vorm van hoofdpijn. Komt deze hoofdpijn regelmatig voor en houdt deze
Nadere informatieWat kunt u zelf doen?
Hoofdpijn Bijna iedereen heeft wel eens hoofdpijn. Altijd vervelend, maar niet altijd even ernstig, of van even lange duur. Er zijn dan ook verschillende soorten hoofdpijn: spanningshoofdpijn, migraine,
Nadere informatieOuderen en pijn Tips voor verpleegkundigen en verzorgenden
Ouderen en pijn Tips voor verpleegkundigen en verzorgenden Gebaseerd op de multidisciplinaire richtlijn Herkenning en behandeling van pijn bij kwetsbare ouderen, Verenso 2011 Ouderen hebben vaak onnodig
Nadere informatieWat is een zweepslag? Adviezen Medicijnen Koelen Rust
Zweepslag U bent op de Spoedeisende Hulp (SEH) geweest vanwege een scheurtje in een spier (een zweepslag). In deze folder leest u wat een zweepslag is en wat u ertegen kunt doen. Wat is een zweepslag?
Nadere informatieStappenplan: Pijn in de eerste lijn
Stappenplan: Pijn in de eerste lijn Doel Optimale behandeling van pijn in de eerste lijn Stap 1: Screenen op pijn Bepalen of patiënt numerieke beoordelingsschaal begrijpt: Geef een voorbeeld: - Kunt u
Nadere informatieVerstopping VRAAG OVER UW MEDICIJNEN! WWW.APOTHEEK.NL
Verstopping WAT IS VERSTOPPING WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN! WWW.APOTHEEK.NL VERSTOPPING
Nadere informatievoer eventueel de ULTT uit voor de plexus brachialis en n. medianus (uitsluittest)
Diagnostisch proces Anamnese/lichamelijk onderzoek screenen op rode vlaggen rode vlaggen: vermoeden van ernstige pathologie (nekpijn graad IV) geen rode vlaggen huisarts of verwijzend specialist Vaststellen
Nadere informatieInfobrochure. Pijn bij volwassenen
Infobrochure Pijn bij volwassenen INHOUD Inleiding. 4 1. Wat is pijn. 4 2. Complicaties door pijn. 5 3. Pijn meten. 5 4. Pijn behandelen. 6 4.1 Pijn behandelen met geneesmiddelen. 6 4.2 Locoregionale
Nadere informatiePijnbehandeling in de palliatieve fase
Pijnbehandeling in de palliatieve fase 1. Inleiding Deze folder is bestemd voor patiënten die pijn hebben in de palliatieve fase. De palliatieve fase wil zeggen dat er levensverlengend behandeld wordt;
Nadere informatie