Pijnevaluatie bij dementerende ouderen: Pijngedrag Observatie Schaal. Hans Bogaert Huisarts CRA Groepspraktijk De Schakel - Brugge
|
|
- Damian van der Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Pijnevaluatie bij dementerende ouderen: gebruik van een Pijngedrag Observatie Schaal Hans Bogaert Huisarts CRA Groepspraktijk De Schakel - Brugge
2 INHOUD 1. Pijn: een onderschat probleem 2. Perceptie van pijn bij dementerenden 3. Evaluatie van pijn bij dementerden Ontwikkeling P.O.S. ( ) Validering P.O.S. ( ) 4. Pijnprotocol: WZC-pijnkaart 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn - Pijnpunten 2
3 Pijnpunt 1 PIJN IS EEN ONDERSCHAT PROBLEEM 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 3
4 Voorkomen van pijn bij ouderen met dementie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 4
5 Oorzaken van pijn 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 5
6 Gevolgen van pijn Slaapstoornissen Ondervoeding Vermindering sociale activiteiten Verminderde levenskwaliteit Toename gebruik en kosten gezondheidszorg Achteruitgang fysieke activiteiten Vallen Depressie-Angst Verminderd cognitief functioneren 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 6
7 Onderbehandeling van pijn 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 7
8 Onderbehandeling van pijn 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 8
9 Patiëntgebonden oorzaken van onderbehandeling Zintuiglijke problemen Psychische problemen Terughoudendheid om hulp te zoeken Communicatieve problemen Cognitieve problemen 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 9
10 Pijnpunt 2 PERCEPTIE VAN PIJN BIJ DEMENTERENDEN 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 10
11 Pijndrempel t.o.v. pijntolerantie Stimulusintensiteit (ma) Ischemietijd (min) Benedetti et al. PAIN 1999; 80: /09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 11
12 Dementie t.o.v. pijntolerantie Stimulusintensiteit (ma) Ischemietijd (min) Benedetti et al. PAIN 1999; 80: /09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 12
13 Neurofysiologische verklaring Scherder et al. LANCET NEUROL 2003; 2: /09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 13
14 Neurofysiologische verklaring Scherder et al. LANCET NEUROL 2003; 2: /09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 14
15 Besluit Mediaal pijnsysteem Lateraal pijnsysteem Affectief-motivationele component wijzigt Gewijzigde pijntolerantie en pijngedrag Sensorisch-discriminatieve component blijft gelijk Gelijke stimulusdetectie en pijndrempel 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 15
16 Pijnpunt 3 EVALUATIE VAN PIJN BIJ DEMENTERENDEN 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 16
17 Zelfevaluatieschalen VOORDELEN: Pijn is wat de patiënt zegt dat het is. (McCaffery) blijft gelden. Meten de intensiteit van de pijn. 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 17
18 Voorbeelden van zelfevaluatieschalen 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 18
19 Bruikbaarheid van zelfevaluatieschalen bij dementerenden stadium 1 (64) stadium 2 (81) stadium 3 (15) Totaal (160) N (%) N (%) N (%) N (%) Verbale schaal Horizontale VAS Verticale VAS Gezichtspijnschaal 58 (91) 59 (73) 5 (33) 122 (76) 62 (97) 64 (79) 4 (27) 130 (81) 59 (92) 60 (74) 4 (27) 123 (77) 57 (89) 53 (65) 4 (27) 114 (72) Pautex et al. J Gerontology 2005; 60A: /09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 19
20 Observatieschalen Afhankelijk van observaties van hulpverlener Intensiteit van pijn moeilijker in te schatten Rekening houden met gewijzigde affectieve component van pijn Nood aan goede pijnindicatoren 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 20
21 Pijnindicatoren Gezichtsuitdrukkingen Stemgeluiden Lichaamsbewegingen Veranderingen in sociale interacties Veranderingen in gewoontes Mentale veranderingen American Geriatric Society Panel JAGS 2002; 50: /09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 21
22 Voorbeelden van observatieschalen Abbey CNPI Doloplus II DS-DAT FLACC NOPPAIN PACSLAC-D PAINAD 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn - Pijnpunten 22
23 D. Timmerman, H. Bogaert, A. Mullie Ontwikkeling P.O.S. 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 23
24 Vereisten voor dagelijks gebruik Pijngedrag betrouwbaar evalueren Pijngedrag tijdens de dagelijkse zorg observeren Betekenisvol + vlot hanteerbaar Eenvoudig, zonder extra training Pijnscore aanreiken voor een voorschrift 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 24
25 Studie: implementatie Abbey/PAINAD Opdracht zorgverstrekker: patiënt die pijn niet verbaal kan rapporteren, tijdens de zorg met beide pijnschalen scoren Beoordeling gehele pijnschaal en per categorie: Goede aanwijzing om pijn te beoordelen? Vlot te observeren aanwijzing voor pijn? 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 25
26 Studie: implementatie Abbey/PAINAD Looptijd studie: 25/10/04 15/12/04 21 locaties met ouderen met uitingsbeperking (4 ZH 17 WZC) 204 ingevulde formulieren 157 patiënten (78% vrouw 22% man, gemiddeld 83j) 185 zorgverstrekkers 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 26
27 Besluiten Duidelijke correlatie tussen betekenisvol en vlot hanteerbaar Beste score (80%): Gezichtsuitdrukkingen Stemgeluiden Lichaamsbewegingen 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 27
28 Opmerkingen Meten we pijn of discomfort? Pijn hangt af van de situatie Pijnintensiteit is moeilijk te meten Kenmerkend gedrag dementerende ouderen 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 28
29 Pijngedrag Observatieschaal Observatie van pijngedrag via Gezichtsuitdrukkingen Stemgeluiden Lichaamsbewegingen Score in rust en beweging Totaalscore op 10 (koppeling voorschrift) Opvolgingsrooster Rekening houden met routinegedrag 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 29
30 Pijngedrag Observatieschaal Vijf aanwijzigen voor pijn 1 Score in R en B Som van deelscores geeft totaalscore op 10 Observeer de persoon tijdens de dagelijkse zorg. Scoor de pijngedrag-categorieën 1 t / m 5, Scoor pijngedrag bij rust en / of bij beweging: frequentie in rust: (1)afwezig (2)occasioneel (3)herhaald; sterkte en duur in beweging: (1)afwezig (2)vluchtig (3)aanhoudend De deelscores samentellen 1. Pijngezicht grim as, gefronste wenkbrauwen 2. Verkrampen handen / lichaam verstarren, steunen, afschermen, optrekken 2 herhaald 2 1 occasioneel bij rust 1 0 afwezig 0 2 aanhoudend 2 1 vluchtig bij bew eging 1 0 afwezig 0 2 herhaald 2 1 occasioneel bij rust 1 0 afwezig 0 2 aanhoudend 2 1 vluchtig bij bew eging 1 0 afwezig 0 3. Onrust handen / lichaam nerveus bewegen, schom m elen, wrijven pijnregio 2 herhaald 2 1 occasioneel bij rust 1 0 afwezig 0 2 aanhoudend 2 1 vluchtig bij bew eging 1 0 afwezig 0 4. Pijnwoorden met negatieve em otie " Dat doet pijn! " " Aaach! " " Stop ermee! " Vloek! 5. Pijngeluiden kreunen, zuchten, huilen, snikken kolom R = bij rust, B = bij beweging 2 herhaald 2 1 occasioneel bij rust 1 0 afwezig 0 2 aanhoudend 2 1 vluchtig bij bew eging 1 0 afwezig 0 2 herhaald 2 1 occasioneel bij rust 1 0 afwezig 0 2 aanhoudend 2 1 vluchtig bij bew eging 1 0 afwezig 0 TOTAAL 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 30 R B
31 Pijngedrag Observatieschaal hevige pijn matige pijn lichte pijn Totaalscore: pijnthermometer Opvolgingsrooster 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 31
32 Pijngedrag Observatieschaal Belang van het kennen van het gewoontegedrag van de bewoner om gedragsveranderingen op te merken. 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 32
33 L. De Frenne, N. Van Den Noortgate, E. Steeman Validering P.O.S. 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 33
34 Studiedesign: Vergelijkend onderzoek met gouden standaard Betrouwbaarheid Stabiliteit (test-retest Spearman s rang correlatiecoëfficiënt) Interrater-betrouwbaarheid (interrater Spearman s rang correlatiecoëfficiënt) Interne consistentie (Cronbach s alpha) Validiteit Gezichtsvaliditeit Criteriumvaliditeit (gouden standaard: PAINAD) 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 34
35 Praktische uitvoering Dag 1 Dag 2 Observator 1 POS + PAINAD (R en B) POS (R en B) Observator 2 POS (R en B) Stabiliteit Interrater-betrouwbaarheid Criteriumvaliditeit 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 35
36 Demografische gegevens 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 36
37 Stabiliteit Spearman r P Rust <0.001 Beweging <0.001 Rust + Beweging <0.001 Test-retest: Rust: matige tot sterke correlatie Beweging: sterke correlatie Gemeenschappelijk: sterke correlatie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 37
38 Interrater-betrouwbaarheid Spearman r P Rust <0.001 Beweging <0.001 Rust + Beweging <0.001 Interrater: Rust: sterke correlatie Beweging: sterke correlatie Gemeenschappelijk: sterke correlatie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 38
39 Interne consistentie Rust Dag 1 Observator Dag 2 Observator Dag 1 Observator Beweging Dag 1 Observator Dag 2 Observator Dag 1 Observator PAINAD 0.54 Cronbach s alpha Rust: goede consistentie Beweging: geen goede consistentie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 39
40 Criteriumvaliditeit Spearman r P Observator 1 Dag <0.001 Observator 1 Dag <0.001 Observator 2 Dag <0.001 Correlatie met gouden standaard: Gemeenschappelijk: goede correlatie Rust: geen goede correlatie Beweging: goede correlatie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 40
41 Kleine populatie (26) Discussie Geen invloed op kwaliteit van interne communicatie Type dementie beïnvloedt de pijnscores Sterke stabiliteit en interrater-betrouwbaarheid Geen goede interne consistentie: meten we pijn of discomfort? Gouden standaard? Verandering in gedrag of routine moeilijk meetbaar 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 41
42 Aanbevelingen Nood aan goede vorming bij gebruik van pijnschalen Gebruik pijnschalen i.k.v. pijnsurveillance i.p.v. pijnscreening: belang van pijnobservaties Proefbehandeling bij twijfel over pijn en uitsluiten andere problemen Nood aan omkadering d.m.v. strikt pijnprotocol 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 42
43 Pijnpunt 4 PIJNPROTOCOL: WZC-PIJNKAART 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 43
44 Uitgangspunt Pijnobservatie in dagelijkse zorg Systematische pijnevaluatie Uniforme pijncommunicatie Optimale pijnbehandeling 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 44
45 WZC-pijnkaart 2 flow-charts Pijnevaluatie 13 bijlagen Pijngedrag Pijninterview Pijnschalen Pijn Zelfevaluatie Schaal Pijngedrag Observatie Schaal Pathofysiologie Pijnbehandeling Pijnmedicatie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn - Pijnpunten 45
46 PIJNOBSERVATIE: deel van dagelijkse zorg Geen extra TIJD, wel andere mentaliteit Pijnmeldingen actief beluisteren Aandacht voor pijngedragingen Gezichtsuitdrukkingen Stemgeluiden Lichaamsbewegingen 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 46
47 PIJNEVALUATIE: systematiek 1. Basiszorg evalueren 2. Oorzaak uitsluiten 3. Pijngesprek 4. Pijn meten Pijn Zelfevaluatie Schaal Pijngedrag Observatie Schaal 5. >of=4 dwingt tot actie 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 47
48 PIJNCOMMUNICATIE: uniformiteit Pijnkarakteristieken Interferentie (I)ADL Huidige behandeling Pijnmeting 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 48
49 PIJNBEHANDELING: optimaliseren Behandeling pas na systematische evaluatie en uniforme communicatie Pijnevaluatie tijdens behandeling Behandeling in functie van pathofysiologie Conform WHO-richtlijnen Koppeling formularium 26/09/2009 Symposium - Samen tegen Pijn- Pijnpunten 49
ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN EEN PIJNKAART IN WZC OM PIJNEVALUATIE, -COMMUNICATIE EN -BEHANDELING BIJ WZC-BEWONERS TE OPTIMALISEREN
ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN EEN PIJNKAART IN WZC OM PIJNEVALUATIE, -COMMUNICATIE EN -BEHANDELING BIJ WZC-BEWONERS TE OPTIMALISEREN Hans Bogaert Huisarts Groepspraktijk De Schakel CRA-platform Regio
Nadere informatiewww.painvision.be Van papieren naar Maartje Wils (zorgcoördinator De Wingerd)
Van papieren naar digitale pijnschaal Greet Leysens (lector KHKempen) Greet Leysens (lector KHKempen) Maartje Wils (zorgcoördinator De Wingerd) Inhoud 1 Wat w(m)eten we 2 Hoe meten we 3 Innovatie 4 Praktijkervaring
Nadere informatie27/10/2015. Pijn bij mensen met dementie Veerle De Bou. Pijn. Onderbehandeling. Ziekte van Alzheimer en pijn
Pijn bij mensen met dementie Veerle De Bou Pijn Misverstanden: Ouderdom en pijn gaan samen Ouderen voelen minder pijn Angst voor belastende onderzoeken, durven/mogen niet klagen Ouderen verdragen geen
Nadere informatieEvaluatie van pijn bij personen met dementie
Evaluatie van pijn bij personen met dementie Prof Nele Van Den Noortgate Geriater UZ - Gent Alumni Gent, 9 December 2015 Inhoud Prevalentie van pijn bij dementie Invloed van dementie op pijndetectie Evaluatie
Nadere informatieMeten is weten. Baccaert Griet
Meten is weten. PIJNBEOORDELING Baccaert Griet Wat is pijn? Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging, of die beschreven
Nadere informatie14 april 2016 Dr. M. Burin
14 april 2016 Dr. M. Burin https://www.youtube.com/watch?v=9pfdtcl jezo https://www.youtube.com/watch?v=xakocii LlwY Ondergediagnosticeerd Onderbehandeld Zelden gebruik van aangepaste pijnschaal Discrepantie
Nadere informatiePijnmeting bij de geriatrische patiënt
Click to add title Click to add subtitle Pijnmeting bij de geriatrische patiënt Waarmee ervaren jullie het meest problemen ivm pijn bij ouderen? A. Communicatie B. Keuze meetinstrument C. Kennis ivm pijn
Nadere informatiePijn meten bij ouderen met dementie; hoe doe je dat?
Pijn meten bij ouderen met dementie; hoe doe je dat? Dr. Sandra Zwakhalen Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Dialogen rond dementie Lijden deze ouderen pijn? Hoe kunnen we pijn
Nadere informatieVerslag: Workshop Pijn bij dementie: Je zult maar pijn hebben en het niet kunnen zeggen
Verslag: Workshop Pijn bij dementie: Je zult maar pijn hebben en het niet kunnen zeggen Op 20 november 2017 vond in Utrecht het Topcare-symposium plaats. In ruim 25 interactieve workshops presenteerden
Nadere informatiePijn bij ouderen met dementie. Prof Nele Van Den Noortgate Geriater UZ - Gent
Pijn bij ouderen met dementie Prof Nele Van Den Noortgate Geriater UZ - Gent Inhoud Pijn is een belangrijk probleem Veranderingen in perceptie van pijn Evaluatie van pijn Behandeling van pijn Prevalentie
Nadere informatieInhoud presentatie. Pijn in verpleeghuizen. Pijn in verpleeghuizen. A Closer Look at Pain in Nursing Home Residents
A Closer Look at Pain in Nursing Home Residents Inhoud presentatie Een betere kijk op pijn bij verpleeghuisbewoners Pijn in verpleeghuizen REPOS Ontwikkeling Implementatie Implementatie pijnmeting Conclusie
Nadere informatieDiagnostiek pijnmeetinstrumenten
Diagnostiek pijnmeetinstrumenten Inleiding Pijnmeetinstrumenten zijn een hulpmiddel bij het bepalen van de pijnintensiteit en tevens nuttig om de effectiviteit van de pijnbestrijding (farmacologisch of
Nadere informatieHerkenning en behandeling van pijn bij kwetsbare ouderen
Herkenning en behandeling van pijn bij kwetsbare ouderen Prof.dr. WP (Wilco) Achterberg Hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde Afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde Disclosure
Nadere informatiePijn bij kwetsbare ouderen. Rob van Marum Klinisch geriater, klinisch farmacoloog JBZ
Pijn bij kwetsbare ouderen Rob van Marum Klinisch geriater, klinisch farmacoloog JBZ Definitie pijn Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband wordt gebracht met bestaande
Nadere informatieobserveren van pijngedrag met de REPOS Anneke Boerlage 16 oktober 2014
observeren van pijngedrag met de REPOS Anneke Boerlage 16 oktober 2014 Pijn is een onplezierige, gevoelsmatige en emotionele beleving die wordt geassocieerd met een daadwerkelijke of dreigende beschadiging
Nadere informatieHoe herken je pijn bij een cliënt? Rhodee van Herk 26-05-2008
Hoe herken je pijn bij een cliënt? Rhodee van Herk 26-05-2008 Pijn bij verstandelijk gehandicapten 110.000 mensen met een verstandelijke handicap (VH) Ruim de helft ernstig Veel bijkomende stoornissen,
Nadere informatiePijnmeting bij ouderen. Pijnverpleegkundigen JYZ
Pijnmeting bij ouderen Pijnverpleegkundigen JYZ Wat is pijn. Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband gebracht wordt met een bestaande of dreigende weefselbeschadiging
Nadere informatiePijn, gedrag en func/oneren bij demen/e: de duivelse driehoek?
Pijn, gedrag en func/oneren bij demen/e: de duivelse driehoek? Annelore van Dalen- Kok AIOS specialisme ouderengeneeskunde & promovendus PUBLIC HEALTH EN EERSTELIJNSGENEESKUNDE, LUMC 1 NVFG najaarscongres
Nadere informatiePijn als oorzaak van probleemgedrag
Pijn als oorzaak van probleemgedrag 1 Janine van Kooten AIOS ouderengeneeskunde & promovendus VUmc Workshop pijn en probleemgedrag Annelore van Dalen- Kok AIOS ouderengeneeskunde & promovendus LUMC Inhoud
Nadere informatieSympomatologie 1: meetinstrumenten. Hoogleraar Verplegingswetenschap Sectie Verplegingswetenschap Universiteit Maastricht & Stafgroep Verpleging azm
Pijnmeting Sympomatologie 1: meetinstrumenten Rianne de Wit Hoogleraar Verplegingswetenschap Sectie Verplegingswetenschap Universiteit Maastricht & Stafgroep Verpleging azm Pijn: voorkomen 20% van >18
Nadere informatieGedrag of pijn, wat zou het zijn?
Gedrag of pijn, wat zou het zijn? Dr. Anneke Boerlage Geschiedenis Heeft alles te maken met hoe men over mensen met een VB dacht, ontmenselijking, depersonalisatie en ongevoeligheid Kunnen geen pijn voelen
Nadere informatiePijn en dementie. Inhoud. Introductie! Pijn. Pijn
Inge van Mansom palliatief arts/specialist ouderengeneeskunde Sint Elisabeth Gasthuishof, LUMC en IKNL regio Leiden Maartje Klapwijk specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker LUMC Introductie! 22 september
Nadere informatieZorginformatiebouwsteen:
Zorginformatiebouwsteen: nl.zorg.checklistpijngedrag-v1.0 Status:Final Publicatie:2017 Publicatie status: Published Beheerd door: Inhoudsopgave 1. nl.zorg.checklistpijngedrag-v1.0 3 1.1 Revision History
Nadere informatieWat als je niet kunt zeggen dat je pijn hebt? Gabrielle van de Graaf en Anneke Boerlage
Wat als je niet kunt zeggen dat je pijn hebt? Gabrielle van de Graaf en Anneke Boerlage Prevalentie cijfers Volwassenen met een VB (instelling): 15% 1 Kinderen met een VB: 84% 2 Instelling voor VB: 85%
Nadere informatiePijn bij kinderen. Informatiebrochure
Pijn bij kinderen Informatiebrochure 1 Inleiding Bij een opname in het ziekenhuis worden kinderen blootgesteld aan verschillende vormen van pijn. Een groot aantal ziektebeelden, heelkundige ingrepen en
Nadere informatieObservatie van pijn bij mensen met een uitingsbeperking A. Boerlage 1, R. van Herk 1, S.J. Swart 2, F.P.M. Baar 2
Observatie van pijn bij mensen met een uitingsbeperking A. Boerlage 1, R. van Herk 1, S.J. Swart 2, F.P.M. Baar 2 1. Pijnkenniscentrum Erasmus MC, Rotterdam 2. Verpleeghuis Antonius Ijsselmonde; Laurens,
Nadere informatieNeurologische aandoeningen. Ronny Driesen Pijnverpleegkundige
Neurologische aandoeningen Ronny Driesen Pijnverpleegkundige Prevalentiecijfers Ziekte van Parkinson 40-60 % heeft pijn Pijn onderhevig aan het dopamineniveau Dementie 40-80% Juiste aantallen niet zeker,
Nadere informatieEBN: Praktijkimpressies
EBN: Praktijkimpressies Lieven De Maesschalck Lier, 12 maart 2009 Inhoud Inleiding Voorbeelden Hinderpalen Besluit Inleiding EBN een evidentie? Nood aan randvoorwaarden Brug tussen theorie en praktijk
Nadere informatiePijn bij kinderen. Informatiebrochure
Pijn bij kinderen Informatiebrochure Inhoudstafel INHOUDSTAFEL... 3 1 INLEIDING... 4 2 WAT IS PIJN?... 4 3 HET BELANG VAN EEN GOEDE VOORBEREIDING EN AFLEIDING... 4 4 HOE METEN WE PIJN?... 5 4.1 De Pokisschaal...5
Nadere informatiePatiënteninformatie. Pijnmeting bij volwassenen (na een chirurgische ingreep)
Patiënteninformatie Pijnmeting bij volwassenen (na een chirurgische ingreep) Inhoud Inleiding... 3 Doel van de pijnmeting... 3 Meten van pijn... 4 Pijnmeting via een cijfer... 4 Pijnmeting met een latje...
Nadere informatieBeslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning
Beslissing tot opstarten of stopzetten van sondevoeding als voorbeeld van vroegtijdige zorgplanning casus Nood aan duidelijke criteria voor het opstarten alsook stopzetten van sondevoeding opstarten en
Nadere informatiecasus Nood aan duidelijke criteria voor het opstarten alsook stopzetten van sondevoeding
Peg of Pech casus casus Bewoonster verblijft vanaf eind jaren tachtig in het WZC en er wordt dan beslist (heel terecht) om een PEG-sonde te plaatsen. Criteria zijn de levensverwachting, kwaliteit van leven
Nadere informatieInhoud. Algologische functie in de praktijk. Annemie Van Aken verpleegkundige 4/13/2011
Algologische functie in de praktijk Annemie Van Aken verpleegkundige Inhoud Taak van de algologische functie (AF) FOD begeleidingscomité - universitair onderzoeksequipe Samenstelling van de AF Project
Nadere informatie15-04- 14. Definitie gedragsstoornissen. Definitie probleemgedrag richtlijn probleemgedrag, nvva 2008. Definitie gedragsstoornis
Definitie gedragsstoornissen Landelijk Congres Omgaan met onbegrepen (probleem)gedrag in de langdurige zorg. 1.4/2.4 Pijn versus (probleem)gedrag Harrie Kuipers BPSD A;orting van behavioural and psychological
Nadere informatieProtocol Pijn meten, registreren en monitoren in het Jeroen Bosch Ziekenhuis
Protocol Pijn meten, registreren en monitoren in het Jeroen Bosch Ziekenhuis Oktoberber 2010 Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Titel : Pijn meten, registreren en monitoren in het Jeroen Bosch Ziekenhuis
Nadere informatieChronische pijnpatiënt en zijn omgeving. Informatie over chronische pijn bij ouderen om samen met patiënt en/of omgeving te bespreken
Chronische pijnpatiënt en zijn omgeving Informatie over chronische pijn bij ouderen om samen met patiënt en/of omgeving te bespreken Chronische pijnpatiënt en zijn omgeving Verklaringsmodellen Model van
Nadere informatieResponsiviteit van meetinstrumenten. Prof. dr. ir. Riekie de Vet. EMGO Instituut, Amsterdam
Responsiviteit van meetinstrumenten Prof. dr. ir. Riekie de Vet EMGO Instituut, Amsterdam Meet-eigenschappen Klinimetrische eigenschappen Reproduceerbaarheid Validiteit Responsiviteit Interpretatie Definitie
Nadere informatieUitdagingen bij de ondersteuning van correct medicatiegebruik bij ouderen (in WZC): Een inleiding
Uitdagingen bij de ondersteuning van correct medicatiegebruik bij ouderen (in WZC): Een inleiding Hans Bogaert Huisarts Groepspraktijk De Schakel Brugge CRA WZC Van Zuylen Mintus Brugge Inhoud Lokale initiatieven
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieProf.dr. WP (Wilco) Achterberg Hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde Afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde
Pijn bij ouderen Prof.dr. WP (Wilco) Achterberg Hoogleraar Institutionele Zorg en Ouderengeneeskunde Afdeling Public health en Eerstelijnsgeneeskunde Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieGespannen gezicht Eén of meer spieren in het gezicht worden aangespannen (zijn niet ontspannen). Dit wordt NIET gescoord als cliënt praat.
Rotterdam Elderly Pain Observation Scale (REPOS) Instructiekaart Definities van de gedragingen Elk onderdeel van de REPOS vertegenwoordigt bepaald gedrag of een bepaalde reactie. De REPOS scoort gedragingen
Nadere informatiePijnassessment in het kader van pijnbehandeling, a must or a load
Pijnassessment in het kader van pijnbehandeling, a must or a load Mevr. N. Van Houtte, Verpleegkundig specialist pijn Az Damiaan Oostende Pijnsymposium Postoperatieve pijn 25 november 2017 CC De Valkaart,
Nadere informatieFactsheets indicatoren Vroege herkenning en behandeling van pijn. Structuurindicatoren
aan Factsheets indicatoren Vroege herkenning en behandeling van pijn Publicatienummer: 2010.1600 (jan 2010) (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Versiebeheer Wijzigingen 2010.1600 (jan 2010) Eerste versie
Nadere informatieOverzichtswerkblad bij start of afsluiting van STA OP! Het starten van STA OP! (beantwoord de vragen 1 t/m 4)
STA OP!, UNOVUmc Amsterdam Overzichtswerkblad bij start of afsluiting van STA OP! Naam cliënt :. Datum & Tijdstip beoordeling :. Het starten van STA OP! (beantwoord de vragen 1 t/m 4) 1. Beschrijf welk
Nadere informatiePatient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG)
Patient reported Outcomes in Cognitive Impairement (PROCOG) Bowman, L. (2006) "Validation of a New Symptom Impact Questionnaire for Mild to Moderate Cognitive Impairment." Meetinstrument Patient-reported
Nadere informatieKritische beschouwing
Kritische beschouwing Minor Organisatie & Beroep bachelor Heeft de REPOS een meerwaarde voor de verpleegkundigen van de afdeling neurochirurgie en neurologie om bij niet-communicatieve patiënten op een
Nadere informatieDevelopment of the diabetes problem solving measure for adolescents. Diabetes Educ 27:865 874, 2001
Diabete Problem Solving Measure for Adolescents (DPSMA) Cook S, Alkens JE, Berry CA, McNabb WL (2001) Development of the diabetes problem solving measure for adolescents. Diabetes Educ 27:865 874, 2001
Nadere informatieGoed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn!
Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn! Jorien Pierik -Minisymposium pijnbestrijding van A tot Z- 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatie29/05/2013. ICF en indicering ICF
en indicering 1 = International Classification of Functioning, disability and health World Health Organisation (2001) is complementair met ICD-10 Wat? Classificatie van gezondheids en gezondheidsgerelateerde
Nadere informatie29 maart 2018 Dr. M. Burin
29 maart 2018 Dr. M. Burin Spino- thalamische baan Somatosensoriële cortex: discriminatory pathway: intensiteit en locatie van pijnlijke stimulus Spino- bulbaire baan hersenstam thalamus en limbische
Nadere informatiePijn bij dementie. Monique Durlinger, Specialist Ouderengeneeskunde Vivre. dialogen rond dementie, 5 september 2012
Pijn bij dementie Monique Durlinger, Specialist Ouderengeneeskunde Vivre 1 Inhoud l Definitie pijn l Hoe vaak komt pijn voor bij ouderen? l Pijnbeleving bij ouderen l Pijn bij dementie: anders? l Gevolgen
Nadere informatieDe visuele analoge schaal (VAS) Geen pijn. Ergst denkbare pijn
De visuele analoge schaal (VAS) Geen pijn Ergst denkbare pijn De numerieke rating schaal (NRS) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Geen pijn Ergst denkbare pijn Verbal Rating Scale (VRS) Instructions: Have the patient
Nadere informatieAssessment of pain in dementia
Reduced use of analgesics in Alzheimer s disease Assessment of pain in dementia Possible explanations: - A change in pain experience - A decline in communication Reduced use of analgesics in Alzheimer
Nadere informatiePIJN BIJ KINDEREN VOORLICHTING VOOR OUDERS/VERZORGERS
PIJN BIJ KINDEREN VOORLICHTING VOOR OUDERS/VERZORGERS 17803 Inleiding Uw kind is opgenomen op de kinderafdeling. Tijdens het verblijf in het ziekenhuis kan uw kind pijn ervaren, als gevolg van de aandoening,
Nadere informatieEFFECTIVITEIT VAN PIJNBEHANDELING BIJ PATIËNTEN MET ACUUT MUSCULOSKELETAAL TRAUMA
EFFECTIVITEIT VAN PIJNBEHANDELING BIJ PATIËNTEN MET ACUUT MUSCULOSKELETAAL TRAUMA Pierik JGJ 1, IJzerman MJ 1, Berben SA 2, Heurman G 1, Gaakeer MI 3, van Vugt AB 4, Doggen CJM 1 1. Universiteit Twente,
Nadere informatieAcute en chronische pijn bij de geriatrische patiënt. Hellen Goossens & Tilly Pirotte Interne Liaison Geriatrie
Acute en chronische pijn bij de geriatrische patiënt Hellen Goossens & Tilly Pirotte Interne Liaison Geriatrie Inhoud 1. Definitie van pijn 2. Soorten pijn 3. Het model van Loeser 4. Onder behandeling
Nadere informatieUitgebreide toelichting van het meetinstrument. Pijn Gedrag Schaal (PGS) 1 Algemene gegevens
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Pijn Gedrag Schaal (PGS) November 2014 Review: Jungen MJH Invoer: Bokhorst ML 1 Algemene gegevens Lichaamsregio Aandoening (ICD) Domein Menselijk functioneren
Nadere informatieBewegingsangst: een sterk invaliderende factor
Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor Definitie: Bewegingsangst is een specifieke cognitie, gekoppeld aan een emotie en gekoppeld aan gedrag Eén van de yellow flags is: vrees-vermijdingsgedrag
Nadere informatieWZC- WERKINSTRUMENT TER BEVORDERING VAN PIJNEVALUATIE, PIJNCOMMUNICATIE EN PIJNBEHANDELING BIJ WZC-BEWONERS IN DE REGIO BRUGGE EN OMGEVING
WZC- PIJNKAART WERKINSTRUMENT TER BEVORDERING VAN PIJNEVALUATIE, PIJNCOMMUNICATIE EN PIJNBEHANDELING BIJ WZC-BEWONERS IN DE REGIO BRUGGE EN OMGEVING CRA-platform Regio Brugge en Omgeving i.s.m. Netwerk
Nadere informatieStroke-Adapted Sickness Impact Profile (SA-SIP-30)
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Stroke-Adapted Sickness Impact Profile (SA-SIP-30) November 2017 Review: 1. M. Post, B Dijcks 2. Eveline van Engelen Invoer: Marsha Bokhorst 1 Algemene gegevens
Nadere informatieDE STAPSGEWIJZE ONTWIKKELING VAN DE BETEKENISVOLLE ACTIVITEITENMETHODE. Patricia De Vriendt
DE STAPSGEWIJZE ONTWIKKELING VAN DE BETEKENISVOLLE ACTIVITEITENMETHODE Patricia De Vriendt Aanleiding van het project 2013-2018 Kwaliteit van zorg is niet gelijk aan kwaliteit van leven 9/14/2018 3 Levenskwaliteit
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
Samenvatting SAMENVATTING PSYCHOMETRISCHE EIGENSCHAPPEN VAN ADL- EN WERK- GERELATEERDE MEETINSTRUMENTEN VOOR HET METEN VAN BEPERKINGEN BIJ PATIËNTEN MET CHRONISCHE LAGE RUGPIJN. Chronische lage rugpijn
Nadere informatiePijn bij ouderen Algologisch team. Patiënteninformatie
Pijn bij ouderen Algologisch team Patiënteninformatie 2 Inhoudstafel 1. Inleiding... 4 2. Wat is pijn?... 4 2.1. Acute pijn... 4 2.2. Chronische pijn... 5 3. Geef je pijn aan... 5 4. Behandeling... 6 4.1.
Nadere informatiePAINAD: Waardevol instrument voor de detectie van pijn bij personen met gevorderde dementie?
PAINAD: Waardevol instrument voor de detectie van pijn bij personen met gevorderde dementie? Lise Van Schepdael, KU Leuven Promotor: Prof. Dr. Jan De Lepeleire, KU Leuven Praktijkopleiders: Dr. Jo Lisaerde,
Nadere informatieLENTESYMPOSIUM ONCOLOGIE
LENTESYMPOSIUM ONCOLOGIE Brussel, 15.03.2014 Mevr. Renée Jacobs +32 2 891 09 35 rjacobs@klstjan.be Staging the Aging Symposium, 15.03.2014 Mvr. Renée Jacobs Aantal nieuwe kankerregistraties in België in
Nadere informatieWelke zijn de meest voorkomende pijnen of oorzaken van pijn bij personen met een handicap (eventueel verschillend naar niveau)
Onderzoek Pijn Uitgangspunt Personen met een handicap hebben veelvuldig tot zelfs dagelijks pijn, zo blijkt uit literatuur. Vaak zijn ze niet in de mogelijkheid dit zelf aan te geven, hierdoor zijn ze
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het is een uitdaging om ouderen te identificeren die baat kunnen hebben bij een interventie gericht op de preventie van beperkingen in het dagelijks leven op het moment dat dergelijke
Nadere informatieDe rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen
Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress
Nadere informatieBetekenisvolle activiteiten als alternatief voor. Prof dr Patricia De Vriendt & Ruben Vanbosseghem
Betekenisvolle activiteiten als alternatief voor Prof dr Patricia De Vriendt & Ruben Vanbosseghem Dit is het verhaal van de zes WZC Algemene opzet van de studie Ingebed in de WZC-brede aanpak met het oog
Nadere informatieProtocol 3 : Alternatieve zorg en zorgondersteuning voor kwetsbare ouderen. Presentatie van Instrumenten voor Gegevensverzameling
Protocol 3 : Alternatieve zorg en zorgondersteuning voor kwetsbare ouderen Presentatie van Instrumenten voor Gegevensverzameling 1 Protocol 3 Selectiecriteria P3 Gegevensverzameling Vragenlijsten Overzicht
Nadere informatieOral Health Assessment Tool
Oral Health Assessment Tool (OHAT) Chalmers JM., King PL., Spencer AJ., Wright FAC., Carter KD. (2005) The Oral Health Assessment Tool Validity and Reliability Meetinstrument Afkorting Auteur Onderwerp
Nadere informatieBewegingsvrijheid in het dagelijkse functioneren als uitgangspunt voor een meetinstrument voor patiënten met schouderklachten
Bewegingsvrijheid in het dagelijkse functioneren als uitgangspunt voor een meetinstrument voor patiënten met schouderklachten RAB Oostendorp JWH Elvers IN Sierevelt KWAP van der Heijden Nederlands Paramedisch
Nadere informatieEDOMAH staat voor: Ergotherapie bij Dementerende Ouderen en hun Mantelzorgers Aan Huis.
EDOMAH EDOMAH staat voor: Ergotherapie bij Dementerende Ouderen en hun Mantelzorgers Aan Huis Inhoud presentatie Doelgroep Doel EDOMAH Uitleg EDOMAH Voorbeelden Vergoeding Signalering Vragen Evidence Doelgroep
Nadere informatie08-10- 13. Palliatieve Zorg en Dementie. Definitie. Conclusie Cipher et al, J. Am Med Dir Assoc: 2006; 7:355-365. gedragsstoornissen
Landelijk Congres Palliatieve Zorg en Dementie 1.6 Pijn versus gedragsstoornissen Harrie Kuipers Ouderen met gevorderde dementie en pijn vertonen vaker, langer en heviger gedragsstoornissen, zoals fysiek
Nadere informatieMeten van Resultaat. Carine van Schie 22 april 2014
Meten van Resultaat Carine van Schie 22 april 2014 Outline 1 Onderzoek 2 Gedragsverandering 3 Resultaat en (effect) metingen 4 Vragenlijst 5 Observatie 6 Respondenten 7 Analyse Onderzoek: Wat wil je weten
Nadere informatie80% Inleiding. Quiz Demen4e en GEDRAG. Factoren die van invloed zijn op het gedrag 45-80%!
STApsgewijs Onbegrepen gedrag en Pijn bij demen4e de baas (STA OP)?! Inleiding Inleiding (workshop): Pijn en gedrag bij demen-e, wat weten we daarvan? Wat is STA OP? En hoe werkt het? Integra-e van aanwezige
Nadere informatieNachtelijke onrust bij dementie
Nachtelijke onrust bij dementie PRoF Themadagen Marieke Van Vracem 5 september 2014 dr. Nele Spruytte Prof. dr. Chantal Van Audenhove LUCAS LUCAS streeft ernaar de Onderzoek levenskwaliteit van personen
Nadere informatieGEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD
RESULTATEN ANALYSE 2014 GEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD De Rughuis Methode heeft aangetoond dat de gezondheidstoestand en kwaliteit van leven bij patiënten met chronische rugklachten enorm kan toenemen.
Nadere informatieClock Drawing Test. Afkorting. Doelstelling/ beschrijving. Doelgroep. Soort meetinstrument. Afname CDT
Clock Drawing Test Afkorting CDT Doelstelling/ beschrijving Deze test was ontwikkeld om de visueel constructieve capaciteiten te beoordelen. Later werd de test uitgebreid naar het onderzoeken van het cognitief
Nadere informatieNieuwsbrief Namaste Familieprogramma
Pagina 1 In dit nummer: Nummer 4 Januari 018 Introductie 1 Namaste Care bij WZH Transvaal 1 Eerste interviews Checken op pijn Onderzoeksstage Deltaplan Dementie 3 Even voorstellen 4 Medische voedingsdrank
Nadere informatieDrs. Judith van der Kooij 1.0 30-08-2005 Document naar final status. Drs. Judith van der Kooij
PIJNSCORE Observation Pijnscore File Doc_Obs_Pijnscore_Meting_V1.2.doc Versie documentatie 1.2 Status Draft/ Recquest for Comments / Final Standaard HL 7 Versie 3 (februari 2005) Auteur Nelleke Plaisier
Nadere informatieRapport vragenlijst PAIC symposium
Rapport vragenlijst PAIC symposium Vragenlijst PAIC symposium 18 januari October 6th 2017, 2:49 pm CEST Richtlijn - 2. Kent u de richtlijnen over pijn van de verschillende beroepsverenigingen? (Multidisciplinaire
Nadere informatie7-10-2013. Emotieherkenning bij CI kinderen en kinderen met ESM
7--3 Sociaal-emotioneel functioneren van kinderen met een auditieve/ communicatieve beperking Emotieherkenning bij kinderen en kinderen met Rosanne van der Zee Meinou de Vries Lizet Ketelaar Rosanne van
Nadere informatieEen praktijkgericht onderzoek bij verpleegkundigen naar het objectiveren van cognitieve functies
Een praktijkgericht onderzoek bij verpleegkundigen naar het objectiveren van cognitieve functies Marloes Peeters Verpleegkundig Specialist GGZ mpjpeeters@vvgi.nl 12-12-2014 Agenda Probleem Vraagstelling
Nadere informatiePrevalentie van off-label antidepressivagebruik
Home no. 6 December 2015 Eerdere edities Verenso.nl Prevalentie van off-label antidepressivagebruik Een onderzoek naar (inter)nationaal gebruik van richtlijnen en observatieschalen bij pijn Dr. Sandra
Nadere informatieIn samenwerking met Prof.F.Bardiau, ULg, CHU-Charleroi
Susan Broekmans Verpleegkundig Pijnspecialist UZLeuven In samenwerking met Prof.F.Bardiau, ULg, CHU-Charleroi Kwaliteit Het aanbieden van diagnostische en therapeutische activiteiten, die het beste resulataat
Nadere informatiePalliatieve Pijnbestrijding regio s-hertogenbosch /Bommelerwaard. Ambitie Jeroen Bosch Ziekenhuis. Patiëntveiligheid
Palliatieve Pijnbestrijding regio s-hertogenbosch /Bommelerwaard Sylvia Verhage Verpleegkundig specialist oncologie / projectleider Pijn & Palliatieve zorg / consulent Consultatieteam Noord-West Brabant
Nadere informatieDe rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen
Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress
Nadere informatieBIJLAGE 8: QUALIDEM. Inleiding. Het instrument heeft een eerste toetsing bij 240 mensen met lichte tot zeer ernstige dementie ondergaan.
IJLGE 8: QULIDEM Inleiding et instrument heeft een eerste toetsing bij 4 mensen met lichte tot zeer ernstige dementie ondergaan. Daarmee is een eerste versie van een bruikbaar instrument ontwikkeld. et
Nadere informatiePalliatieve zorg in de stervensfase bij mensen met dementie. Masterclass palliatieve zorg bij dementie 13 november 2018
Palliatieve zorg in de stervensfase bij mensen met dementie Masterclass palliatieve zorg bij dementie 13 november 2018 DEMENTIE IS EEN OPTELSOM D = N + G + B + P + SC N = neurologische schade G = gezondheidstoestand
Nadere informatieWaardeschaal subjectief welbevinden bij ouderen met dementie Koen Geenen,
WSW- dementie Waardeschaal subjectief welbevinden bij ouderen met dementie Koen Geenen, bachelor Ergotherapie Inhoud Deze waardeschaal is een gestandaardiseerde observatieschaal om het subjectief welbevinden
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatiePijn bij kinderen Informatiebrochure voor ouders
Pijn bij kinderen Informatiebrochure voor ouders Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper www.yperman.net/pediatrie 56.043N-20170731 Verpleegkundig diensthoofd pijnkliniek Beste ouder, Uw kind
Nadere informatieT IS GEBEURD. Een minikwis over pijn
T IS GEBEURD Een minikwis over pijn POLL OPEN Morfine 1. Morfine werkt niet op nociceptieve pijn 1.43% 2. Morfine werkt niet op neuropathische pijn 11.43% 3. Morfine werkt beter op nociceptieve dan op
Nadere informatiePatiënteninformatie. Pijnregistratie bij chronische pijnpatiënten
Patiënteninformatie Pijnregistratie bij chronische pijnpatiënten 2 Inhoud Inleiding... 4 Pijn beïnvloedt de levenskwaliteit... 4 Pijnregistratie via een cijfer... 5 Een pijnscore van 0 tot 10... 5 Pijnscores
Nadere informatieJOnG! in ontwikkeling
JOnG! in ontwikkeling Kenmerken van ontwikkeling op de leeftijd van 8 maanden Met de steun van Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Nancy Devogelaer en Cécile Guérin (onderzoekers) Paul De Cock en Karel
Nadere informatiePijn? Laat u behandelen! Algemene informatie voor patiënten
Pijn? Laat u behandelen! Algemene informatie voor patiënten Beste patiënt In deze folder vindt u algemene informatie over pijn: wat is pijn, hoe kunnen we pijn beoordelen/meten en hoe kunnen we pijn bestrijden.
Nadere informatiepatiënteninformatie neus-keel-oor Schildklieroperatie
patiënteninformatie neus-keel-oor Schildklieroperatie ALGEMEEN ZIEKENHUIS SINT-JOZEF Oude Liersebaan 4-2390 Malle tel. 03 380 20 11 - fax 03 380 28 90 azsintjozef@emmaus.be - www.azsintjozef-malle.be Dit
Nadere informatie