Gedrag of pijn, wat zou het zijn?

Transcriptie

1 Gedrag of pijn, wat zou het zijn? Dr. Anneke Boerlage Geschiedenis Heeft alles te maken met hoe men over mensen met een VB dacht, ontmenselijking, depersonalisatie en ongevoeligheid Kunnen geen pijn voelen Pijn is zo extreem dat alleen de dood nog humaan is Pijn wordt gebruikt als leermiddel (pijn toedienen wordt gezien als noodzaak om therapie succesvol te maken) 1

2 Geschiedenis Heeft alles te maken met hoe men over mensen met een VB dacht, ontmenselijking, depersonalisatie en ongevoeligheid Kunnen geen pijn voelen Pijn is zo extreem dat alleen de dood nog humaan is Pijn wordt gebruikt als leermiddel (pijn toedienen wordt gezien als noodzaak om therapie succesvol te maken) Pijngevoeligheid VB Vasculaire dementie 1 : witte stof laesies risico op deafferentiatie met centrale pijn Fragiele X syndroom 2 : verminderde witte stof tolerantie pijn Prader Willy syndroom 2 : pijndrempel en temperatuursgevoeligheid 1 Scherder et al 2009; 2 McQuire et al

3 Pijngevoeligheid VB Vasculaire dementie 1 : witte stof laesies risico op deafferentiatie met centrale pijn Fragiele X syndroom 2 : verminderde witte stof tolerantie pijn Prader Willy syndroom 2 : pijndrempel en temperatuursgevoeligheid 1 Scherder et al 2009; 2 McQuire et al 2013 Prevalentie van pijn VB Internationale literatuur Kinderen met een VB: 84% 1 Volwassenen met een VB (instelling): 15-18% 2,3 Ouderen met dementie: 47-62% 4 intuïtie / rapportage verzorgers (verpleging, artsen, familie) > 60% verpleging onderwaardeert ernst pijn vaak verschil tussen oordeel verpleging en familie 1 Breau et al., 2003, 2009; 2 McGuire et al., 2010; 3 Boerlage et al, 2013; 4 Ferrell et al., 1995; Zwakhalen et al.,

4 PIJNBEHANDELING Instelling voor VB: 85% bewoners met pijn geen enkele vorm van pijnbestrijding 1 Psychogeriatrische afdelingen: 60% met pijn geen enkele vorm van pijnbestrijding 2 1 Boerlage et al. 2013, 2 Achterberg et al International Association for the Study of Pain (IASP) Pijn is een onplezierige, gevoelsmatige en emotionele beleving die wordt geassocieerd met een daadwerkelijke of dreigende beschadiging van weefsel, dan wel beschreven wordt in termen van weefselbeschadiging. IASP, subcommittee of Taxonomy, Pain 1979; 6; Het onvermogen om pijn verbaal kenbaar te maken sluit niet uit dat iemand pijn lijdt en dat een adequate pijnbehandeling nodig is. Pijn is altijd subjectief. 4

5 5

6 6

7 Numerical Rating Schale (NRS) Pijncijfer tussen 0 (geen pijn) en 10 (ergst denkbare pijn) Visual Analoge Schale (VAS) Zelfrapportage gezichtjesschalen Hicks et al, Pain 2001 Glimlachend ja/nee Aantal gezichtjes volgorde Wong Baker scale 7

8 Zelfrapportage gezichtjesschalen Hicks et al, Pain 2001 Glimlachend ja/nee Aantal gezichtjes volgorde Wong Baker scale 8

9 De afbeelding kan momenteel niet worden weergegeven. De afbeelding kan momenteel niet worden weergegeven. De afbeelding kan momenteel niet worden weergegeven. De afbeelding kan momenteel niet worden weergegeven. 4/12/ Volwassenen met een VB 9

10 WHO-ladder analgetica Stap 3 Matige tot ernstige pijn Stap 2 Lichte tot matige pijn Stap 1 Lichte pijn Niet-opioïde middelen + aanvullend geneesmiddel Zwakke opioïden + niet-opioïd + aanvullend geneesmiddel Sterke opioïden + niet-opioïd + aanvullend geneesmiddel 10

11 Non-farmacologische interventies. Multidisciplinair pijnteam 11

12 De Rotterdam Elderly Pain Observation Scale (REPOS) REPOS Is geschikt voor alle patiënten/ cliënten die niet in staat zijn om door middel van zelfrapportage aan te geven hoeveel pijn zij hebben 12

13 Richtlijnen REPOS Hoe: Observatieperiode 2 minuten Gedragsitems scoren (afwezig / aanwezig) observeren van pijngedrag met de REPOS 13

14 Gespannen gezicht Een of meer spieren in het gezicht worden aangespannen (zijn niet ontspannen) Dit wordt niet gescoord als cliënt praat. Ogen (bijna) dichtknijpen Het samen- of dichtknijpen van de ogen Niet scoren als cliënt knippert met de ogen of als de ogen steeds dicht zijn zonder te knijpen. 14

15 Optrekken bovenlip Het omhoog trekken van de bovenlip, waardoor afstand tussen bovenlip en neus wordt verkleind; lijnen tussen neus en mondhoek dieper; neusgaten opgetrokken en vergroot Grimas Alleen scoren als onderstaande gezichtsexpressies gezamenlijk voorkomen: - Wenkbrauwen die samen- en naar beneden getrokken zijn, waarbij de huid tussen de wenkbrauwen opbolt - Samen- of dichtgeknepen ogen - Lijnen tussen neusvleugels en mondhoeken die dieper liggen dan normaal en zijwaarts zijn opgetrokken. 15

16 Angstig kijken Grote, wijd geopende ogen en wenkbrauwen die aan de binnenzijde iets omhoog en samengetrokken zijn Bewegen lichaamsdeel Iedere beweging die duidt op verzet of het beschermen van een (pijnlijk) lichaamsdeel. Denk bijvoorbeeld ook aan het verzitten in een stoel ter ontlasting van stuit of rug en grijpen naar het hoofd. Niet scoren wanneer de handeling functioneel is, b.v. haar uit het gezicht strijken of armen omhoog doen om kleding uit te trekken. 16

17 Paniekerig, paniekreactie Een extreme vorm van angst die zich uit in willekeurige onrustige lichaamsbewegingen of heftig verzet. Dit kan samengaan met: - een angstige blik gekenmerkt door grote wijd geopende ogen en wenkbrauwen die aan de binnenzijde iets omhoog en samengetrokken zijn; en / of - intense kreten of verbale uitingen van pijn, zoals au of je doet me zeer. Kreunen, jammeren Monotoon klaaglijk geluid 17

18 Onrustgeluiden/ verbale uitingen Plotselinge of langer aanhoudende intense kreten of verbale uitingen van pijn, zoals AU of je doet me zeer. Inhouden adem/ stokken ademhaling Kortstondig stoppen met ademhaling, de adem blijft steken 18

19 3 4 Oefenen met scoren 19

20 Nurse 2 Gespannen gezicht Gedrag niet gezien Gedrag wel gezien Gedrag niet gezien I Nurse 1 Gedrag wel gezien Nurse 2 Gespannen gezicht Gedrag niet gezien Gedrag wel gezien Gedrag niet gezien I Nurse 1 Gedrag wel gezien 20

21 Dank u voor uw aandacht Voor verdere informatie Anneke Boerlage, Erasmus MC-Sophia Sh 4010 Telefoon a.boerlage@erasmusmc.nl 21