Pijnanamnese en pijnbestrijding

Transcriptie

1 Pijnanamnese en pijnbestrijding dinsdag 1 december 2009 Paul Oyen Verpleegkundig consulent palliatieve zorg Regionaal consultatieteam

2 PIJN (IASP 1979) Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van een dergelijke beschadiging

3 Of: Au! (kleuter) Pijn is wat degene die pijn heeft, zegt dat het is. En het bestaat telkens als hij zegt dat het bestaat (McCaffery 1979)

4 Pijn bij kanker telt extra zwaar Angst voor pijn vaak groter dan de vrees te overlijden pijn bij kanker confronteert met naderend levenseinde pijn vaak opgevat als teken van progressie of recidief van de tumor

5 pijn prevalentie vóór 1990 = pijn prevalentie na 2000

6 Pijnintensiteit en behandeling 85-95% kan met de bestaande medicamenteuze behandeling naar tevredenheid worden behandeld (WHO) recente surveys tonen echter aan dat meer dan 50% van de patiënten met matige tot ernstige pijn wordt onderbehandeld uit: Documentation of severe pain, opioid doses and opioid related side effects in outpatients with cancer: a retrospective study; Weber M., Huber C., J Pain Symp Man 1999;17:49-54

7 Systematic review 54 studies Disease stage % pain (CI) % moderate- Number of severe patients All 54 (CI 47-60) Cured 32 (CI 22-43) Under treatment 58 (CI 46-70) Advanced / 60 (CI 55-65) metastatic Proxy

8 door kanker zelf Top 10 oorzaken gerelateerd aan kanker en/of algehele achteruitgang door bijkomende ziekte door kankerbehandeling

9 maar ook: Hulpverleners: Te weinig deskundigheid Onvoldoende continuiteit in observatie en rapportage Angst voor opioiden Weten niet dat patient pijn heeft Patient zelf: Angst voor opioiden Angst voor bijwerkingen Angst toename van ziekte Later misschien harder nodig

10 Pijnfrequentie 20% 80% 33% van de 80% 1 soort pijn 2 of meer soorten pijn meer dan 4 soorten pijn

11 Pijn bij kanker is totale pijn Uit: Pain System 1992

12 Emotionele toestand van de patient (model van Loeser, 1980) Pijngedrag Pijnbeleving Pijngewaarwording Nociceptie

13 Voor een optimale controle van pijn bij kanker geldt: reële verwachtingen patiënt en de verzorging moeten goed geïnformeerd zijn co-analgetica en adjuvantia kunnen nodig zijn zorg voor een goede follow-up en stel zo nodig de dosis bij alle patiënten zijn verschillend de juiste dosis is die dosis die de pijn voor de patiënt beheersbaar maakt

14 Waarom een anamnese? Geeft inzicht in pijnklachten 1. Nociceptieve pijn 2. Neuropatische pijn 3. Gerelateerde factoren Vaststellen adequate pijnbehandeling 1. WHO ladder 2. Co-analgetica 3. Adjuvant Hulpmiddel in multidisciplinair overleg Ondersteuning andere disciplines Effect pijnbehandeling evalueren Pijn(behandeling) met patiënt bespreekbaar maken

15 pijnanamnese pijn ja/nee hoeveel soorten sinds wanneer in loop van tijd veranderd bekende pijn waar precies karakter (stekend, zeurend etc.) continu / intermitterend wanneer erger wanneer minder welke medicatie helpt het hoe lang nachtrust VAS

16 Pijnmeting: Visual Analogue Scale (VAS) Uit: Pain System 1992

17 Anamnese

18 Painad: Pain Assessment IN Advanced Dementia

19 Ademhaling 1. Normaal 2. Incidenteel moeizame ademhaling, korte perioden van hyperventylatie 3. Luidruchtige, moeizame ademhaling, langere perioden van hyperventylatie Onrustgeluiden 1. Geen 2. Incidenteel kreunen of kermen, zacht spreken 3. Herhaaldelijk angstig roepen, luid kreunen of kermen, huilen Gezichtsuitdrukking 1. Gewoon 2. Droevig, bang, fronsen 3. Grimas Lichaamstaal 1. Ontspannen 2. gespannen 3. Star Ontroostbaarheid 1. Niet nodig te troosten 2. Afgeleid of gerustgesteld door aanraken of stem 3. Onmogelijk te troosten, af te leiden of gerust te stellen

20 WHO 3-step Ladder 3 severe 2 moderate 1 mild Paracetamol NSAID s

21 WHO 3-step Ladder 3 severe 2 moderate 1 mild Paracetamol NSAID s

22 WHO 3-step Ladder 3 severe 2 moderate 1 mild Tramadol Paracetamol NSAID s

23 WHO 3-step Ladder (nociceptieve pijn) 3 severe 1 mild Paracetamol NSAID s 2 moderate Tramadol Morfine Fentanyl Methadon Oxycodon Hydromorfon Buprenorfine

24 Behandeling neuropatische pijn Co-analgetica Anti epileptica - Gabapentine (neurontin ) - Pergabaline (lyrica ) Antidepressiva - Amitriptyline (tryptizol ) - Nortriptyline (nortrilen ) Overig - Dexamethason - Esketamine (ketanest-s ) - Methadon (symoron )

25 Adjuvant Middelen tegen kramp Butylscopolamine (buscopan ) Slaapmiddelen Middelen tegen angst Lorazepam Etc Laxans Middelen tegen hoest

26 Feiten en Fabels Morfine werkt verslavend. Van morfine heb je steeds meer nodig Morfine werkt levensverkortend Morfine veroorzaakt ademhalingsmoeilijkheden Morfine heeft veel bijwerkingen Van morfine word je suf

27 Lang en kort samen

28 Voorbeelden Langwerkend Kortwerkend Morfine retard Ms contin Oxycodon vertraagde afgifte Oxycontin Fentanyl Durogesic Morfine Oramorph,, drank, supp. Oxycodon Oxynorm Fentanyl Actiq NB: CSCI (sc infuus) Sc injectie

29 Weetjes mbt opioiden Langwerkend en kortwerkend samen Kortwerkend 10% van dagdosering tot 6xdd Basisdosering verhogen: met 50% Indien 5 a 6x doorbraakmedicatie nodig basismedicatie verhogen Doorbraakmedicatie nemen als de pijn opkomt of eventueel ½ uur voor pijnmomenten.

30 Redenen voor rotatie Verbeteren analgesie Verminderen bijwerkingen Andere toedieningsroute Verbeteren compliance

31 Oxycodon Oxycodon Oxycodon Oxycodon iv iv iv iv/sc sc sc sc Morfine Morfine Morfine Morfine iv iv iv iv/sc sc sc sc Fentanyl Fentanyl Fentanyl Fentanyl Oxycodon Oxycodon Oxycodon Oxycodon Morfine Morfine Morfine Morfine Tramadol Tramadol Tramadol Tramadol , mg Mg/24u Mg/24u Mcg/u Mg/24 u Mg/24 u Mg/24 u

32 For all the happiness mankind can gain Is not in pleasure, but in rest from pain John Drysden