Stichting Jeugd en Jongerenwerk Midden-Holland Jeugdparticipatie

Transcriptie

1 Stichting Jeugd en Jongerenwerk Midden-Holland 2005 Jeugdparticipatie

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Wat is jeugdparticipatie 4 Hoofdstuk 2 Waarom jeugdparticipatie 6 Hoofdstuk 3 Stappenplan voor het ontwikkelen van 7 Jeugdparticipatie Hoofdstuk 4 De participatieladder 9 Literatuur 10 Colofon 11 2

3 Inleiding Jongeren kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de samenleving. Om te beginnen in hun directe omgeving zoals op school, in de buurt en aan voorzieningen waar jongeren gebruik van maken. Jeugdparticipatie kan men omschrijven als de mogelijkheden tot actieve betrokkenheid van jongeren bij (besluitvorming ten aanzien van) hun eigen leefomgeving. Er zijn verschillende redenen om jeugd te betrekken bij het beleid. Door de jeugd bij beleid te betrekken ontstaat een betere aansluiting tussen de leefwereld, belevingen en behoeften van de jeugd en het gemeentelijk beleid en het aanbod van voorzieningen. Er ontstaat een kwalitatief beter beleid en aanbod voor de jeugd. Een tweede reden is dat de jeugd van nu de volwassenen van later zijn. Zij zullen later de samenleving vormgeven. De samenleving heeft er daarom belang bij dat mensen zich verantwoordelijk voelen en zich inzetten voor anderen. Een laatste reden is dat de jeugd net als volwassenen recht heeft op een eigen plek en recht op eigen wensen, belangen en behoeften. Door de jeugd te laten deelnemen aan beleids- en besluitvorming worden deze rechten erkend. In deze reader wordt jeugdparticipatie nader uitgewerkt. De uitingsvormen van jeugdparticipatie en de wijze waarop jeugdparticipatie kan worden vormgegeven. Stichting Jeugd en Jongerenwerk Midden-Holland Waddinxveen,

4 Hoofdstuk 1 Wat is jeugdparticipatie Voordat jeugd bij beleid betrokken kan worden, moet aan een aantal voorwaarden zijn voldaan. De gemeente zal hierin moeten investeren. Niet alleen op dit moment, maar ook in de toekomst. Het gaat niet alleen om een actieve betrokkenheid en binding van jeugdigen met de samenleving, maar ook om het werken aan een samenleving die daar op ingesteld is. Jeugdparticipatie kost geld en tijd. Daarnaast moet er een open, eerlijke en enthousiaste houding zijn van de politiek en het ambtenarenapparaat. Eén enthousiaste ambtenaar is niet voldoende. Wanneer jongeren betrokken worden bij het gemeentelijk beleid, is tweerichtingsverkeer noodzakelijk. Veel zaken liggen reeds vast in de denk- en leefwereld van volwassenen, met hun waarden en normen, hun werkwijzen en procedures, hun maatregelen en voorzieningen, hun organisaties en instanties. Datgene wat jeugdigen zelf vinden en willen, moet doorgaans passen in de kaders van de volwassenenwereld. Op zichzelf is dit begrijpelijk. Jeugdigen zijn tenslotte vaak minder zelfstandig, kunnen minder verantwoordelijkheid dragen, hebben minder kennis en inzicht over veel zaken. Meestal ligt hier de zorg van volwassenen aan ten grondslag. Volwassenen hebben het beste voor met de jeugd. Vormen van jeugdparticipatie Jeugdparticipatie kan verschillende vormen aannemen en daar moet een keuze in worden gemaakt. Het kan breed zijn (er wordt over veel beleidsterreinen gesproken) of heel smal (er wordt alleen ingegaan op bijvoorbeeld de vrijetijdsbesteding van de jeugd). Participatie kan verder incidenteel of structureel zijn. Ook is van belang om te kiezen voor een bepaalde mate van participatie. Gaat het om het informeren van jongeren, het verkrijgen van informatie van jongeren, consultatie of advies van jeugdigen of om medezeggenschap van jeugdigen? Participatie begint met informeren. Jeugdigen moeten weten wat er aan de hand is. Hierbij gaat het niet alleen om beleidsvoornemens maar ook om informatie over o.a. werkwijzen en financiering. Alle informatie moet beschikbaar, redelijk eenvoudig bereikbaar en toegankelijk zijn voor jeugdigen. Voorbeelden voor het geven van informatie zijn: folders, gemeentelijke jeugdwegwijzer, gemeentelijke nieuwsbrief, jeugdrubriek in gemeentelijk voorlichtingsblad, lesbrieven voor het onderwijs, tentoonstellingen, klassenbezoek aan het gemeentehuis, jaarlijkse open dag enzovoort. Maar er is meer; jeugdparticipatie gaat niet alleen om het geven van informatie aan jeugdigen maar ook om informatie van jeugdigen. De betrokkenheid van jeugdigen bij het beleid zal beter worden naarmate het beleid beter aansluit bij de wensen en behoeften van de jeugd. Informatie kan van jeugdigen worden verkregen door: schriftelijke enquêtes onder jeugdigen, brieven aan de burgemeester, opstel-, foto- en tekenwedstrijd, videobrief, interviews, rondetafelgesprekken, Lagerhuisdebat enzovoort. 4

5 Bij het raadplegen gaat het in feite alleen om de vraag: Wat vinden jullie ervan? Veel plannen en voornemens worden tenslotte ontwikkeld en uitgevoerd zonder dat is nagegaan of deze aansluiten bij de wensen, opvattingen en verwachtingen van de jeugdigen zelf. Het raadplegen van de jeugd en overleg met jeugd kan zich uitstrekken over een breed gebied. Dit raadplegen en het overleg met jongeren kan op verschillende manieren gebeuren. Voorbeelden zijn: Jongeren uitnodigen op het gemeentehuis, wethouderspreekuur, jeugdconferentie, jeugdpanels, 'wensen/klachtenronde' door het dorp met wethouder en jongeren, ombudsman jeugdzaken, jaarlijkse algemene hoorzitting voor jongeren enzovoort. Een verdergaande vorm van actieve betrokkenheid is het geven van medezeggenschap aan jeugdigen in de beleidsvoorbereiding en besluitvorming. Dit kan bv. in de vorm van het instellen van een jeugdraad welke belast is met gevraagde en ongevraagde advisering aan raad of college. Medezeggenschap in de vorm van jongerenraden is voor veel jongeren echter te hoogdrempelig. Slechts een selecte groep zal bereid zijn mee te doen met deze vorm van participatie. Ook is medezeggenschap vanwege het bindende karakter van de besluiten vaak beperkt tot een bepaald beleidsterrein. Zoals hierboven reeds is aangegeven kan jeugdparticipatie enkel vorm krijgen als er aan een aantal voorwaarden is voldaan. Duidelijk moet zijn wat de gemeente verstaat onder jeugdparticipatie (o.a. welke vorm, hoe breed) en wat men ermee wil bereiken. Verder moet er draagvlak binnen de gemeente zijn en moet er medewerking zijn van instellingen en organisaties die met en voor jeugdigen werken buiten het gemeentehuis. Zij hebben tenslotte de contacten met de jeugd en kunnen een intermediair rol vervullen tussen de jeugd en de gemeente. Uiteraard moet er een goede facilitering zijn in menskracht en middelen, zoals gedeeltelijk vrijgestelde ambtelijke medewerkers en intermediairs, vastgestelde begrotingsposten enzovoort. Misschien wel de belangrijkste voorwaarden vormen de geloofwaardigheid en de betrouwbaarheid. Jeugdigen moeten ervan overtuigd zijn dat hun inbreng en betrokkenheid serieus worden genomen. Actie: Het ontwikkelen en opzetten van jeugdparticipatie. Keuzes maken in: Breed of smal (alleen welzijn of vrije tijd of alle beleidsterreinen) Incidenteel of structureel Mate en instrument van participatie a. Informatie aan jeugdigen b. Informatie van jeugdigen c. Raadplegen d. Medezeggenschap Het zonodig creëren van randvoorwaarden, zoals het faciliteren van menskracht en middelen. 5

6 Hoofdstuk 2 Waarom jeugdparticipatie Iedereen die met jeugd werkt, heeft het tegenwoordig over jeugdparticipatie. Maar waarom is jeugdparticipatie zo belangrijk voor de jeugd zelf, de maatschappij, maatschappelijke instellingen en de politiek. De maatschappij biedt tegenwoordig veel keuzemogelijkheden. Er zijn tegenwoordig talloze opleidingen, mobiele telefoons, spelletjes etc, waaruit een keuze gemakt kan of moet worden. De vele keuzemogelijkheden brengen onzekerheid met zich mee. Vooral bij jongeren slaat deze onzekerheid toe. Bijvoorbeeld het uitkiezen van een nieuwe mobiele telefoon is tegenwoordig niet gemakkelijk. Door ervaring op te doen met participatie leren jongeren keuzes te maken, hun mening te verantwoorden en zich te ontwikkelen tot zelfstandige individuen. Door actieve participatie worden normen en waarden, inzichten en vaardigheden ontwikkeld die nodig zijn om op een goede manier in de maatschappij te kunnen functioneren. Een gezin, school, jongerencentrum, sportclub, jeugdraad zijn allemaal plaatsen waar jongeren leren communiceren, samenwerken, verantwoordelijkheden te nemen etc. Maar ook door te participeren worden jongeren bewust van wat er in de maatschappij afspeelt. Jongeren staan midden in de maatschappij. Ze zijn op de hoogte van wat er onder de jongeren leeft en waar de behoeften liggen. Als jongeren betrokken worden in het vormgeven van hun eigen leefwereld zullen ze hier verantwoordelijk mee om gaan. 6

7 Hoofdstuk 3 Stappenplan voor het ontwikkelen van jeugdparticipatie Als men eenmaal heeft besloten om jeugdparticipatie vorm te gaan geven, is het belangrijk dit in te bedden. In dit hoofdstuk wordt een stappenplan voor het ontwikkelen van een jeugdparticipatiebeleid beschreven. Voordat men werkelijk begint met het starten van een jeugdparticipatiebeleid is het belangrijk dat er intern in de gemeente of instelling genoeg draagvlak is. Het is belangrijk dat collega s en het management betrokken zijn bij de beleidsontwikkeling. Goede communicatie tussen collega s en management is hierbij belangrijk. Om collega s en het management betrokken te laten voelen kun je bij elke stap en beslissingen ruimte maken voor inbreng en creativiteit van collega s en het management. Stappenplan 1. Het idee Als het idee geboren is om te starten met het ontwikkelen van een jeugdparticipatiebeleid is het van belang dat je doelgroep zelf (de jeugd) betrokken wordt bij het idee. Maak contact met de doelgroep en praat over het idee. Het uiteindelijke idee wordt daarna voorgedragen aan de jeugd, uitvoerders, management en de plaatselijke politiek. 2. Voorwaarden Voor een verdere ontwikkeling van het idee zullen er een aantal voorwaarden moeten worden vastgesteld. Enkele voorwaarden kunnen zijn; doen we het project helemaal zelf of besteden we delen uit aan bijvoorbeeld het jongerenwerk. Hoeveel budget is er beschikbaar en hoeveel tijd willen we in het project steken. Hoe gaan we de jeugd betrekken bij het project en wie is daar geschikt voor? Dit zijn allemaal voorwaarden die op tijd moeten worden vastgesteld. 3. Inventarisatie Inventariseer goed in de gemeente wat er in korte en lange termijn gedaan moet worden. Op deze manier ontstaat er een beeld van wat er allemaal moet gebeuren op het gebied van jeugdparticipatie. Dit materiaal kan een belangrijke rol spelen bij het beïnvloeden en overtuigen van beleidsmakers en uitvoerders. 4. Visie en uitgangspunten Visie en uitgangspunten vormen de kern van het beleid. In elk beleidsplan horen argumenten waarom het nodig om beleid te ontwikkelen. Beschrijf waarom een jeugdparticipatiebeleid nodig is en wat het belang daarbij is voor de gemeente, jeugd en inwoners. 7

8 5. Het formuleren van doelen Beschrijf welke doelen worden nagestreefd en wat het resultaat moet zijn en hoe dat te controleren is. Beschrijf de doelen SMART S= Specifiek De doelstelling is eenduidig. Voorkom brede en vage doelstellingen. Baken een doelstelling af naar bijvoorbeeld een beleidsterrein. M= Meetbaar Het eindresultaat moet gemeten worden. Het moet duidelijk zijn aan het eind of de doelstelling is gehaald. A= Acceptabel Er moet draagvlak zijn voor de doelstelling. Het gaat om zowel intern draagvlak ( binnen de organisatie) als extern ( de jongeren) R= Realistisch De doelstelling moet kunnen worden gerealiseerd. Het gaat om haalbare doelstellingen. T= Tijdsgebonden Duidelijk moet zijn wanneer een doelstelling dient te worden gerealiseerd. 6. Waarover en in welke mate participeren Jeugdparticipatie is een verzamelwoord voor de vele mogelijkheden die er zijn om jeugd te betrekken. De mate van participatie wisselt sterk. Zinvol is om tijdig te besluiten in welke mate het wenselijk is om jeugd te laten participeren. Er zijn verschillende niveaus van participatie van schijnparticipatie waarbij jeugd ogenschijnlijk een stem heeft maar geen invloed tot het niveau van participatie waarbij jongeren het initiatief nemen en de activiteiten uitvoeren. In het volgende hoofdstuk worden de verschillende niveaus van participatie op de participatieladder uitgewerkt. 8

9 Hoofdstuk 4 De participatieladder Jeugdparticipatie kan op verschillende niveaus plaatsvinden. Deze niveaus vormen de zogenaamde participatieladder. Onderaan de ladder, nog niet eens op een trede geplaatst zijn drie vormen van participatie ook wel schijnparticipatie genoemd. Het gaat om: 1. Manipulatie. Hierbij wordt jeugd ingezet bij acties geformuleerd door volwassenen waarbij de jeugd niet weet wat de geformuleerde acties/doelen inhouden. 2. Decoratie. Hier wordt jeugd ingezet om een actie van volwassenen op te luisteren. 3. Afkopen. Hierbij lijkt jeugd een stem te krijgen, maar heeft totaal geen invloed. Naast deze vormen van schijnparticipatie zijn er vijf niveaus van eigenlijke jeugdparticipatie. 1. Informeren. Het project wordt door volwassenen uitgevoerd,maar jeugd wordt ad-hoc betrokken bij het proces. 2. Raadplegen. Het project wordt door volwassenen uitgevoerd, maar de jeugd wordt geraadpleegd, heeft inzicht in het proces en hun mening wordt serieus genomen. 3. Adviseren. Het project wordt gecoördineerd door volwassenen,maar de jeugd wordt bij ieder onderdeel van het proces betrokken. 4. Coproduceren. De jeugd neemt het initiatief van het project en nemen besluiten over de uitvoering. Volwassenen hebben een begeleidende rol. 9

10 5. (Mee) beslissen. De jeugd neemt het initiatief en voert het project uit. De jeugd neemt het initiatief om eventueel volwassenen bij de besluitvorming te betrekken. 10

11 Literatuur Jong betrokken Hees van, Charlotte - Bombeeck, Wouter - Terpstra, Jaap - Velema, Clara Participatief jeugdonderzoek Winter de, Micha - Kroneman, Marieke Kinderen als medeburger Winter, Micha Zeg het maar Jeugdparticipatie? Niet meer weg te denken Bruins, Yvon 11

12 Colofon Jeugdparticipatie een eerste kennismaking Deze reader is gemaakt door: St. Jeugd- en Jongerenwerk Midden-Holland Staringlaan GC Waddinxveen tel fax

13 13