De harde en de zachte kanten van het asfalt Gemeente Lochem Scan naar de kosten van beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet

Transcriptie

1 De harde en de zachte kanten van het asfalt Gemeente Lochem Scan naar de kosten van beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet Rekenkamercommissie BBLM 2014 def. versie april 2014

2 INHOUDSOPGAVE 2. Landelijke en provinciale kaders Rijksregelgeving en richtlijnen Provinciale regelgeving Gemeentelijk Beleidskader Uitwerking van beleid Wat is er gedaan? Wat is de werkwijze? Wat heeft het gekost? Mening van inwoners en dorpsraden Inwoners Dorps- en wijkraden Samenvatting van bevindingen, conclusies en aanbevelingen Hoe is het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet georganiseerd in de gemeente? Is er een meerjaren onderhoudsplan? Bestuurlijk wederhoor Bijlagen Bijlage 1 Gebruikte informatie...44 Bijlage 2 Vergelijkende informatie van de vier gemeenten...45 Bijlage 3 Vragenlijsten interviews inwoners en dorpsraden...46 De rekenkamercommissie bestaat uit: Drs W. J. Oosterveld Sanders, voorzitter Drs L.M. D. Zwier-Kentie, lid en onderzoeker Mr. H.G.M. Wammes, lid en onderzoeker Dhr. H.A. Valkenburg, secretaris Pagina 2

3 1.Inleiding Aanleiding Aanleiding voor het doen van een scan naar de kosten van het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet was een bespreking in de Klankbordgroep van de scan naar de effectiviteit van 60 km zones. Daar werd de vraag gesteld of het mogelijk was een kort vergelijkend onderzoek te doen. Dat bracht de RC BBLM er toe om een voorstel voor een scan te doen, waarbij de reeds bestaande informatie verzameld wordt, gebundeld en geanalyseerd aangevuld met ambtelijke informatie. Naar aanleiding van een latere bespreking in de klankbordgroep is de scan uitgebreid met een onderzoek naar de mate van tevredenheid over de staat van het onderhoud onder bewoners. Doelstelling Met de scan wil de RC BBLM inzicht geven in de kosten van het onderhoud van het gemeentelijk wegennet binnen de vier gemeenten en de tevredenheid over het beheer van de wegen. Op basis van de bevindingen zullen waar mogelijk leerpunten aangegeven worden, zal een analyse worden gemaakt en zullen de 4 gemeenten worden vergeleken. Vraagstelling Wat zijn de kosten van het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet en hoe verhouden die zich tot de kosten van vergelijkbare gemeenten? Hoe tevreden zijn de inwoners over het onderhoud van de wegen? Komt het beeld van de inwoners overeen met het beeld van de ambtenaren? Onderzoeksvragen - Hoe is het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet georganiseerd in de gemeente? - Is er een meerjaren onderhoudsplan? - Zijn de wegen gecategoriseerd in verband met een gewenst kwaliteitsniveau? - Wat zijn de begrote en werkelijke kosten geweest in de periode vanaf 2010? - Hoe hoog zijn de kosten gemiddeld per inwoner en per kilometer? - Wat kan er gezegd worden over de staat van het onderhoud van de wegen? - Hoe tevreden zijn de inwoners over de staat van het onderhoud van de wegen in de gemeente? Normenkader 1 - De gemeente heeft een actueel beleid voor beheer en onderhoud van wegen. - De gemeente heeft zicht op de staat van het onderhoud. - Het onderhoud van de wegen wordt begroot en ingepland. - De kosten voor het onderhoud van gemeentelijke wegen zijn bekend. - De inwoners zijn tevreden over de staat van het onderhoud van de wegen. 1 De norm De kosten staan in verhouding tot de staat van de wegen is vervallen. Dit is gedaan wegens het feit dat er niet voldoende vergelijkbare gegevens gegenereerd konden worden voor gegronde bevindingen. Pagina 3

4 - Het beeld van inwoners en ambtenaren over de staat van de wegen komt overeen. Verantwoording onderzoeksaanpak Het onderzoek is door twee leden van de RC BBLM, te weten Ilona Wammes en Lydia Zwier-Kentie, uitgevoerd. Wij realiseren ons dat dit geen wetenschappelijk verantwoord representatief onderzoek is; het gaat om een, redelijk onderbouwde, indruk. We hebben voor dit onderzoek eerst zoveel mogelijk informatie van internet gehaald, vooral beleidsstukken. Vervolgens is er aanvullende financiële informatie opgevraagd bij de gemeente. Op basis daarvan is er een eerste indruk verkregen. We hebben vervolgens 20 inwoners van de gemeente Lochem gesproken. Die inwoners zijn willekeurig gekozen, maar wel heel bewust verspreid over de gemeente. De inwoners zijn bewust op verschillende tijdstippen gebeld. We hebben de inwoners met name gevraagd naar de tevredenheid over het beheer en onderhoud van de wegen. Vervolgens hebben we gesproken met vertegenwoordigers van vijf dorpsraden. Met hen hebben we langer gesproken, omdat we spraken over de tevredenheid over het beheer en onderhoud van de wegen, maar ook over de tevredenheid over de contacten met medewerkers van de gemeente. 2 Vervolgens hebben we een beleidsambtenaar, de wegbeheerder en de wethouder geïnterviewd. Die gesprekken gingen vooral over het beleid, de uitwerking van het beleid en de toekomst. We hebben de gemeente gevraagd cijfers aan te leveren in een door ons opgesteld overzicht, zodat we de cijfers van de gemeente Lochem kunnen vergelijken met de cijfers van de gemeenten Berkelland, Bronckhorst en Montferland. Dat bleek erg lastig te zijn voor de gemeente Bronckhorst, die de tabellen uiteindelijk niet ingevuld heeft. Wij hebben voor de gemeente Bronckhorst de cijfers zelf geconstrueerd, zodat ook Bronckhorst in de vergelijking meegenomen kan worden. De RC BBLM heeft bevonden dat elke gemeente anders omgaat met indeling van onderdelen. Vergelijkbaarheid is daardoor lastig maar niet onmogelijk. Zij is echter niet 100% sluitend, maar volstaan voor een redelijk betrouwbaar beeld. Voor de vergelijking van de doelmatigheid van het onderhoud van de wegen van de vier gemeenten (deze vindt u t.z.t. terug in de overkoepelende notitie) hebben we ons toe kunnen spitsen op het vergelijken van de totale kosten van wegenbeheer (incl. wegreconstructies) en op het vergelijken van groot en klein onderhoud ten aanzien van de verhardingen (asfalt en klinkers). We vermelden daar waar van toepassing ook bevindingen ten aanzien van zandwegen en civiele kunstwerken. Overige onderdelen (bermenonderhoud, gladheidsbestrijding, openbare verlichting, verkeersborden en belijning) hebben we vermeld waar nodig c.q. nuttig, maar niet meegenomen in de doelmatigheidsvergelijking 3. 2 De RC BBLM realiseert zich, en heeft met deze scan ook niet tot doel, dat dit geen volwaardig wetenschappelijk verantwoord onderzoek is. Er is wel gewerkt met wetenschappelijk onderzoeksmethoden en technieken. Het doel is het geven van een redelijk betrouwbaar beeld. 3 De RC BBLM heeft bevonden dat elke gemeente anders omgaat met indeling van onderdelen. Vergelijkbaarheid is daardoor lastig maar niet onmogelijk. Zij is echter niet 100% sluitend. Doel is een redelijk betrouwbaar beeld te geven ter vergelijking. Pagina 4

5 Leeswijzer De scan naar het beheer en onderhoud van het gemeentelijk wegennet kent de volgende opzet. Eerst is gekeken wat het beleid is. Te beginnen met het landelijke en provinciale beleid (hst. 2) en vervolgens het gemeentelijke beleid (hst. 3). Vervolgens hebben we omschreven hoe dat gemeentelijke beleid is uitgewerkt, zowel in de begrotings- en verantwoordingsstukken als in de praktijk (hst. 4). De volledige teksten van de passages uit de begrotings- en verantwoordingsstukken treft u aan in de bijlagen. Vervolgens hebben we getracht u een beeld te geven van de kosten die gemoeid zijn met het beheer en onderhoud. Daarmee hebben we de bestuurlijke en ambtelijke kant bestreken. Dan volgt de ervaring van de bewoners en dorpsraden (hst. 5). Wat vinden zij van het beheer en onderhoud van de wegen? In hoofdstuk 6 geven wij onze bevindingen weer, gevolgd door conclusies en aanbevelingen. In het laatste hoofdstuk een korte opsomming van de gebruikte informatie. Pagina 5

6 2. Landelijke en provinciale kaders 2.1. Rijksregelgeving en richtlijnen Het is belangrijk dat wegen goed en begrijpelijk zijn ingericht. Daarom zijn bepaalde zaken die met wegontwerp en wegbeheer te maken hebben vastgelegd in wetten. Daarnaast heeft een wegontwerper te maken met normering en richtlijnen. Op Rijksniveau heeft het wegenbeheer te maken met de volgende regelgeving: NVVP (Nota mobiliteit) opvolger SVV 2 De Wegenverkeerswet 1994, het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV 1990) en het Besluit Administratieve Bepalingen inzake het Wegverkeer (BABW). In de Uitvoeringsvoorschriften BABW zijn de regels van het BABW uitgewerkt. Ook de Wet milieubeheer, de Algemene wet bestuursrecht en de Regeling verkeerslichten bevatten wetten en regels die een rol spelen bij wegontwerp en wegbeheer. Het rijk heeft met de andere wegbeheerders in 1997 afspraken gemaakt over het Duurzaam Veilig inrichten van alle wegen. Deze zijn vastgelegd in het DVV. Het DVV gaat uit van een structurele en preventieve aanpak van de verkeersveiligheid. Daarin zijn ruimtelijke ordening, de vormgeving van de infrastructuur en het gedrag van verkeersdeelnemers op elkaar afgestemd. Bij de aanleg, beheer en onderhoud van wegen hebben we, naast de regelgeving, te maken met diverse landelijke richtlijnen en normen. Die normen zijn afkomstig van CROW 4. CROW is een onafhankelijke kennisorganisatie zonder winstoogmerk die investeert in kennis voor nu en in de toekomst. Alle richtlijnen en publicaties van CROW zijn op het DVV gebaseerd. Richtlijnen zijn niet zo hard als wetgeving en normen. Toch mag de wegontwerper en beheerder er niet zomaar van afwijken. De wegontwerper en beheerder moet aangeven waarom hij van de geldende richtlijnen wil afwijken en waarom hij voor een andere oplossing kiest. Ook moet hij aantonen dat die oplossing minstens zo veilig is. Bepaalde delen van richtlijnen zijn weergaven van bestaande wet- en regelgeving. Voor die delen is afwijken 4 De naam CROW is oorspronkelijk een afkorting van Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek. CROW is op 21 april 1987 ontstaan uit een fusie van het Studie Centrum Wegenbouw (SCW, 1957), de stichting Rationalisatie en Automatisering Grond-, Water- en Wegenbouw (RAW, 1972) en het Studiecentrum Verkeerstechniek (SVT). De organisatie heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een toonaangevend kennisplatform en netwerkorganisatie voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte. Pagina 6

7 uiteraard niet toegestaan. Alle richtlijnen staan in de diverse CROW-publicaties over wegontwerp Provinciale regelgeving Provinciale regelgeving met betrekking tot wegontwerp en -beheer is in lijn met Rijksregelgeving opgenomen in het PVVP-2, het Provinciale verkeer en vervoer Plan van de provincie Gelderland. Het door Provinciale Staten vastgestelde Tweede Provinciaal Verkeer en Vervoer Plan (PVVP-2) heeft een looptijd tot Op 30 juni 2004 hebben Provinciale Staten van Gelderland dit PVVP-2 vastgesteld, conform de Planwet Verkeer en Vervoer. Het PVVP-2 is tot stand gekomen in een interactief proces, samen met gemeenten, regio s, en het Rijk. Naar aanleiding van een inspraakprocedure op het PVVP-2 heeft de provincie het plan aangepast. De provincie kiest voor een aanpak waarmee problemen op mobiliteitsgebied voorkomen worden door infrastructuur en economische ontwikkelingen beter op elkaar af te stemmen. Daarbij hoort ook beter onderhoud en veiligheid. Bestrijding van geluidsoverlast door verkeer heeft daarbij extra aandacht. De aanpassing behelst verder het stimuleren van fietsgebruik op korte en middellange afstand, vooral in steden en naar economische centra, scholen en recreatieve voorzieningen. Veilige fietspaden op schoolroutes moeten prioriteit krijgen. 5 De provinciale (N) wegen vallen buiten dit onderzoek. 5 Bron: Pagina 7

8 3. Gemeentelijk Beleidskader Het gemeentelijke beleidskader ontwikkelt zich van 2008 tot 2013 van rationeel wegbeheer naar integraal functioneel wegbeheer. Van 2008 tot 2013 kent het gemeentelijk beleidskader de volgende van belang zijnde documenten: 1. Wegbeheerplan Nota Mobiliteit Lochem (NML) a onderzoek onderhoud wegen 4. Beleidskader functiegericht wegbeheer Deze zijn hieronder verder uitgelicht. 1. Wegbeheerplan In 2007 is het Wegenbeheerplan vastgesteld. In het bijbehorende beheerplan en programma is de onderhoudstoestand van de gemeentelijke wegen opgenomen, waarbij een onderscheid is gemaakt naar asfalt, klinkers en betonwegen. De beheerssystematiek is gebaseerd op rationeel wegbeheer, gebaseerd op de CROW-systematiek. In lijn met het NML is het wegenbeheerplan vormgegeven. Momenteel (2013) ligt er geen actueel wegenbeheerplan. 2. Nota Mobiliteit Lochem (NML) Lochem heeft in 2008 de Nota mobiliteit (NML) vastgesteld. Provinciaal en regionaal beleid vormden aanknopingspunten bij het opstellen van dit mobiliteitsplan. De nota is gebaseerd op DVV en CROW-systematiek. De nota mobiliteit bestaat uit de volgende vier documenten: - evaluatie en inventarisatienota, - kader- en doelstellingennota, - beleidsnota, - uitvoeringsnota De beleidsnota vermeldt het volgende: De basis van de nota is een integrale visie bestaande uit de vertrekpunten duurzaam, groen, veilig en bereikbaar Lochem. In de nota is de wegennetvisie opgenomen. Bij de opstelling is de beoogde functie van de weg in principe leidend in de keuze voor een wegcategorie. Voor de bewoners vormen de verkeersintensiteit, het straatprofiel en de snelheid belangrijke gegevens bij het aanwijzen van wegcategorieën. Wanneer de beoogde functie niet overeenkomt met de bestaande wegen/of omgevingskenmerken, kan dat aanleiding zijn om een functie te wijzigen en/óf het wegprofiel aan te passen. Het streven is altijd om de functie, gebruik in de wegkenmerken in harmonie met elkaar te brengen. De volgende wegcategorisering wordt gebruikt : - Stroomwegen (A1 en N322) (dit zijn een rijks- en een provinciale weg en vallen daarom buiten het onderzoek, red) - Gebiedsontsluitingswegen A (de dragers van de wegennetvisie. Dit zijn de provinciale N-wegen en vallen buiten het onderzoek, red.) Pagina 8

9 - Gebiedsontsluitingswegen B (wegen waar verkeer prioriteit heeft. Deze routes hebben primair een verbindende functie, het verbinden van kernen met bovenlokale of gemeentelijke voorzieningen en van kernen onderling) - Erftoegangswegen A (wegen met een beperkte ontsluitende functie waar verblijven prioriteit heeft boven verkeer) - Erftoegangswegen B (de overige wegen) Alle overige wegen in het buitengebied en de woonstraten binnen de bebouwde kom behoren tot de Erftoegangswegen B. Over zandwegen wordt gemeld: De gemeente Lochem kent vele zandwegen, een kenmerkend en waardevol onderdeel van het plaatselijke landschap. Zandwegen bieden toegang tot enkele woningen, campings of kleine bedrijven en hebben als zodanig een bestemmende functie. Zandwegen hebben tevens een (recreatieve) functie voor bijvoorbeeld fietsers, landbouwverkeer, wandelaars en ruiters. Andere functies dan deze functies mogen de zandwegen niet vervullen. Verharden van de zandwegen is gezien de landschappelijke waarden niet gewenst. Aan de zandwegen, welke gebruikt worden door doorgaand verkeer, wordt een doodlopende functie voor al het gemotoriseerde verkeer toegekend. Hulpdiensten: Een goede wegennetvisie is afgestemd op de calamiteitenroutes. De hoofdcalamiteitenroutes vallen samen met de gebiedsontsluitingswegen. Op inrichtingsniveau dient rekening te worden gehouden met de specifieke kenmerken die gelden voor de hulpdienstenroutes. Op de routes dienen passende verkeers(remmende)maatregelen genomen te worden, die voor de verschillende hulpdiensten acceptabel zijn. Landbouwverkeer: Landbouwverkeer en fietsverkeer verdragen elkaar moeilijk. Wanneer intensief landbouwverkeer voorkomt op routes die ook intensief gebruikt worden door fietsers, zijn maatregelen om beide verkeerssoorten veilig af te wikkelen wenselijk. Bij dergelijke knelpunten zijn investeringen in vrijliggende fietsroutes of alternatieve routes voor het landbouwverkeer te rechtvaardigen. Over beheer en onderhoud meldt de Beleidsnota Mobiliteit Lochem (NML) het volgende: De bestaande infrastructuur moet optimaal ingezet kunnen worden. De staat van onderhoud mag niet leiden tot slecht of geen gebruik van de openbare weg. Zoals in de Inventarisatie en Evaluatienota beschreven is zijn binnen de gemeente Lochem vele plekken waarover burgers klachten hebben over achterstallig onderhoud. Veel knelpunten zijn op te lossen door simpelweg het onderhoudsniveau te verhogen. In eerste instantie kan de onderhoudsachterstand verholpen worden door de eerste jaren na vaststelling van de Nota Mobiliteit relatief veel in onderhoud te investeren. Hierbij heeft het de voorkeur om investeringen met betrekking tot onderhoud zoveel mogelijk samen te laten vallen met projecten zoals beschreven in de Uitvoeringsnota. Vervolgens moet het onderhoudsniveau verhoogd worden om overlast in de toekomst te voorkomen. Bij (her)inrichtingsplannen dienen beheer en onderhoud belangrijke aandachtspunten te zijn. Nieuwe ontwerpen en (her)inrichtingsplannen dienen bij voorkeur onderhoud- en beheervriendelijk te zijn. De meerkosten van het aanbrengen van verhardingen in bermen en middengeleiders moeten bijvoorbeeld afgewogen worden tegen de kosten en overlast die regelmatig onderhoud met zich mee kunnen brengen. De kosten over de gehele levensduur van een werk bepalen immers de benodigde totale investering. Daarnaast is een combinatie van onderhoud met (her)inrichtingsplannen veelal goedkoper dan het zelfstandig uitvoeren van (her)inrichting en onderhoud. Voor het Pagina 9

10 herstellen van schades aan wegdek geldt dat de gebiedsontsluitingswegen A en B als eerste in aanmerking komen voor herstel, vervolgens de erftoegangswegen A en erftoegangswegen B. Zoals eerder gesteld, wordt aan zandwegen een doodlopende (auto)functie toegekend. Een belangrijke groep gebruikers van deze wegen is het landbouwverkeer. De landbouwvoertuigen zijn het meest belastend voor de zandwegen. De beperkte functie die aan zandwegen wordt toegekend mag dan niet leiden tot het minder goed onderhouden van de zandwegen. Bovendien hebben zandwegen ook een belangrijke fietsfunctie. Ook met het oog op deze functie is aandacht voor onderhoud van belang a Onderzoek In 2009 heeft op grond van artikel 213a van de Gemeentewet een onderzoek plaatsgevonden inzake het beheer en onderhoud van de wegen. Hieruit is gebleken dat er geen specifiek beheerbeleid voor wegen was geformuleerd. Ook de nota Mobiliteit was in 2009 nog niet verwerkt in het beheerprogramma wegen. Conclusies waren o.a.: - De gemeente Lochem heeft geen beleid ontwikkeld voor het beheer en onderhoud van de wegen - Het wegenonderhoud wordt uitgevoerd aan de hand van een wegenbeheerprogramma waarin uitsluitend technische gegevens over de wegen zijn opgenomen - Een aantal kunstwerken is dermate slecht dat er gevaar voor ongelukken bestaat, deze zijn niet in het wegenbeheerprogramma opgenomen en de rapportage 2006 kunstwerken is niet gebruikt - Onderhoud en wegreconstructies worden in principe op elkaar afgestemd, echter de communicatie over geplande wegreconstructies vindt niet structureel plaats. 7 - Er wordt onvoldoende rekening gehouden met de toestand van de bermen, die wel direct invloed hebben op de staat van de wegen - De raad wordt uitsluitend geïnformeerd over financiële risico s. Daarnaast geeft het onderzoek een aantal aanbevelingen. Samengevat kwamen deze o.a. neer op: - voer volledige inspectierondes uit, - zoek aansluiting bij prioriteiten uit mobiliteitsplan (belangrijke wegen en fietspaden), - gebruik direct rapport inspectie kunstwerken uit 2006, stem meer af bij wegomleidingen, - zorg voor gestructureerde informatieoverdracht tussen de afdelingen, - breng onderhoudstoestand van bermen in kaart in relatie tot onderhoud weg, - overweeg aanschaf module onderhoud kunstwerken, - breng veiligheidsrisico s in beeld, en geef de gemeenteraad daarmee meer dan alleen financiële risico s mee. Na vaststelling van het eigen onderzoek zou een nader voorstel volgen hoe deze aanbevelingen verder opgepakt zouden gaan worden 8. 6 Beleidsnota t.b.v. Nota Mobiliteit, 25 juli Bij Technisch wederhoor gaven de ambtenaren aan dat bij de laatste reconstructies wel goed is afgestemd. De RC BBLM heeft dit niet kunnen vaststellen. 8 Bij Technisch wederhoor gaven de ambtenaren aan dat er een verbeterplan is opgesteld voor de implementatie van de aanbevelingen, en dat er een gedeelte van de verbetermaatregelen is opgepakt en onderdeel van het wegbeheer is geworden. De RC BBLM heeft dit niet kunnen vaststellen. Pagina 10

11 4. Beleidskader Functiegericht wegbeheer In mei 2013 heeft de raad het beleidskader functiegericht wegbeheer vastgesteld, met een specifieke onderzoeksopsdracht. Het kader een andere weg betreft een omslag van de gemeente Lochem naar functiegericht wegbeheer (wegen en fietspaden) in het buitengebied. Het betreft een nieuwe methode ontwikkeld door bureau TAUW. Functiegericht betekent dat van elke weg is bekeken wat de huidige functie eigenlijk is en welk wegprofiel en onderhoudsniveau daarbij past. Dat varieert van verbindingsweg tot recreatieweg en van zandweg tot doorgaande weg. Er zijn zeven functies benoemd. De wegfuncties in het nieuwe beleid zijn overgenomen uit de NML. Alleen het aantal typen erftoegangswegen is verder uitgebreid. Zo is gekomen tot in totaal zeven wegfuncties. Die functies zijn: - verbindingsweg - doorgaande weg - toegangsweg - klinkerweg - zandweg - recreatieweg - landbouwweg Uitgangspunt is in beide gevallen dat de wegen de functie hebben die bij hen past. Dat wil zeggen: het daadwerkelijke gebruik van de weg, de functie en de vormgeving van de weg moeten met elkaar in balans zijn. Zo hoeft een landbouwweg er niet uit te zien als een doorgaande weg en zal een verbindingsweg geen zandweg zijn. Aanleiding voor de opdracht aan TAUW was het onderzoek door adviesbureau Roelofs in 2009 waaruit bleek dat veel wegen binnen 10 jaar grondig onderhoud nodig hebben. Dat gaat per jaar 3 miljoen euro kosten. Beschikbaar is euro per jaar en euro voor zandwegen en klinkerwegen. Een andere benadering van beheer en onderhoud bleek noodzakelijk. Voorgelegd is te kiezen voor het optimale scenario wat onderhoud betreft, wat inhoudt: Bij het optimale scenario is ingeschat dat een functiewijziging van de weg mogelijk is en dat er besparingen worden gedaan op de onderhoudskosten 9. In veel gevallen zullen deze wegen minder verkeer krijgen en wordt het verkeer over andere wegen geleid. Een aantal wegen wordt wellicht juist aantrekkelijker gemaakt voor verkeer, zodat deze meer verkeer trekken en wegen elders juist rustiger kunnen worden. Enkele wegen krijgen daarnaast juist een belangrijkere functie. Integraal functiegericht wegbeheer heeft dus als doel te komen tot een optimalisatie in wegbeheer, waarbij door aanpassing van de wegfunctie de onderhoudskosten reduceren. Er wordt tevens gewerkt aan het inzichtelijk maken waar investeringen in het ombouwen van wegen het meest efficiënt zijn. Zo kunnen slimme keuzes worden gemaakt en wordt het beschikbare geld zo goed mogelijk ingezet. Dit wordt wel asset-management genoemd. Om de verkeersstromen beter te geleiden naar de doorgaande wegen en de afgewaardeerde wegen te ontlasten, zijn soms ook verkeerstechnische aanpassingen nodig. Hierbij is te denken aan verkeersmaatregelen zoals het maken van een knip met een 9 Bij Technisch wederhoor vulden ambtenaren aan : minder meerkosten in de toekomst Pagina 11

12 slagboom, aan versmallingen, as-verleggingen of drempels 10. Het kan ook gaan om een groene maatregel; bijvoorbeeld het laten groeien van bermgras, zodat de weg smaller lijkt. De inrichting van verkeersluw gemaakte wegen moet dan zodanig zijn, dat te hard rijden wordt ontmoedigd of onmogelijk is. Behalve een vernieuwende methode van wegbeheer in te voeren, kijkt Lochem ook naar andere mogelijkheden om wegen duurzamer te maken. Zo is het toepassen van grasbetontegels ten opzichte van traditioneel asfalt al veel duurzamer, omdat grasbetontegels vele malen langer meegaan. Daarnaast zijn ook tegels van gerecycled plastic beschikbaar, die eveneens een zeer lange levensduur hebben. Een andere innovatie, die nu landelijk speelt, is dat gemeenten in het wegbeheer een minder dominante rol krijgen. De bedrijven voor wegenaanleg en -beheer krijgen juist een belangrijkere rol. Zo wordt nu gezocht naar nieuwe manieren van aanbesteden van wegen, zowel in het aanleggen als onderhouden. Dit kan middels DBFMO-contracten en leasecontracten. Dit vergt ook innovatie in aankoopbeleid. Voor een definitieve gemeentebrede invoering van het integraal functiegericht wegbeheer doet de gemeente eerst ervaring op met een pilot in Laren om ervaring op te doen. Met dit onderzoek naar functiegericht wegbeheer wordt, volgens de gemeente, een belangrijke stap gezet naar een nieuwe en innovatieve manier van het beheer van de wegen waarbij zij het van groot belang achten dat de raad hierin een duidelijke positie heeft en middels resultaten van de pilot in Laren in de gelegenheid wordt gesteld om tijdig het beleidskader te kunnen bijstellen. 11 In het nieuwe beleidskader Integraal functiegericht wegbeheer is voor drie scenario s gekozen, te weten huidige wegennet en huidige werkwijze beheer en onderhoud, gewijzigd wegennet met mogelijk haalbare functieveranderingen en aangepast beheer en onderhoud en gewijzigd wegennet met maximale functieveranderingen (haalbaar?) en aangepast beheer en onderhoud, De investerings- en exploitatielast is globaal in beeld gebracht (over periode van 60 jaar). Met het beleidskader en de pilot integraal functiegericht wegbeheer wil de gemeente bewerkstelligen dat gedifferentieerd wegbeheer toegepast kan gaan worden. Ook worden de mogelijkheden en de haalbaarheid van functieveranderingen van bepaalde wegen en een ander soort wegbeheer onderzocht Tekst komt uit Beleidsnota een andere weg p. 16. Bij Technische wederhoor geven ambtenaren aan dat het uitgangspunt van Lochem is: drempels worden in buitengebied Lochem niet aangelegd. 11 bronnen: raadsvoorstel vaststelling beleidskader integraal functiegericht wegenbeheer d.d en een andere weg voorstel nota onderliggend aan het raadsvoorstel 12 Bij Technische wederhoor geven de ambtenaren aan : Hierbij is het verkennen en het creëren van draagvlak van de gebiedsbewoners en -bedrijven en de overige lokale economische en maatschappelijke belangen onlosmakelijk onderdeel van een eventuele totstandkoming. Dit heeft de RC BBLM gedurende het onderzoek niet kunnen vaststellen. Pagina 12

13 4. Uitwerking van beleid 4.1.Wat is er gedaan? Algemene doelstelling De gemeente Lochem wil een onderhoudsniveau handhaven volgens de CROWsystematiek. Uitgangpunt daarbij is het niveau Dat ligt onder de basisnorm van CROW. Tevens is vermeld in Programmabegroting 2010 dat fiets- en voetpaden qua kwaliteit conform de NML verbeterd zullen worden, waardoor het autogebruik naar verwachting zal afnemen. Men verwacht in 2010 dat de wegen geplaatst in een effect- en prestatie-indicator in de jaren redelijk tot goed zullen zijn ( als 2007 als 100% staat, dan is dat voor % en voor %). 13 Activiteiten Men merkt in de programmabegroting van 2010 tevens het volgende op : het wegenonderhoud laat zich leiden door dynamische externe omstandigheden. Dit betekent dat op gezette tijden de wegtoestand gemonitord zal gaan worden en resultaten verwerkt in het beheer- en beleidsprogramma. Sturing is daarmee vast onderdeel binnen de cyclus en kan leiden tot voorstellen tot bijstelling van financiële middelen. In 2011 is gesteld dat er een beheerplan opgesteld zal gaan worden, waarbij het onderhoudsprogramma afgestemd zal worden op de wegencategorisering van de nota mobiliteit. Het beheerplan zou in het voorjaar 2011 aan de Raad worden aangeboden. 14 Er wordt gesproken over het anders gaan vormgeven van het wegenonderhoud; zo zal er bijv. meer klein onderhoud uitgevoerd gaan worden. De programmabegroting 2012 vermeldt het volgende hierover: In 2011 is er een onderzoek uitgevoerd naar het optimaliseren van het onderhoud van wegen op basis van de toegekende functies, het functioneel wegbeheer. Het afstemmen van de juiste functie op een wegvak of het aanpassen van een wegvak op een bepaalde functie kan leiden tot een efficiënter gebruik van de weg. Hierdoor kan het beheer van de weg doelmatiger gebeuren. Afwaarderen van wegen staat niet op zichzelf. De nota Mobiliteit is vastgesteld door de Raad (in financieel betere tijd) met als doel, hoe ziet ons wegennet er verkeerstechnisch uit de komende jaren. Door bezuinigingen worden we genoodzaakt om naar een andere manier van wegonderhoud te komen. Dat noodzaakt ons om eerst in beeld te brengen wat de 13 Deze prestatie-indicatoren gebruikt Lochem organisatiebreed vanaf 2010/2011,maar niet meer in de begroting c.q. in de programmabeschrijvingen. 14 Dit is uiteindelijk het beleidskader Integraal functiegericht wegbeheer geworden d.d. mei 2013 ; dit is gebaseerd op het rapport van TAUW. Voorafgegaan door de inspectie door Roelofs. Pagina 13

14 (kwaliteit)situatie is van onze huidige wegen. Vervolgens te kijken of we sommige wegen nog wel in de huidige kwaliteitstoestand moeten behouden dan wel dat we daarvan de functie en/of categorie moeten veranderen. Dit zou voor sommige wegen kunnen leiden tot sluiting, eenrichtingsverkeer o.i.d. In oktober (2011, red) is hierover een Technisch Beraad voor de gemeenteraad geweest). Lochem onderzoekt vanaf mei 2013 een andere methodiek dan de rationele benadering van CROW, met het integraal functiegericht wegbeheer. De categorisering zal in eerste instantie op basis van de uitgangspunten van de NML plaatsvinden 15. De portefeuillehouder geeft aan dat een regio-integrale benadering nog meer van toepassing zou zijn om echt het geheel kritisch te bekijken: welke wegen heb je dan nog nodig? De portefeuillehouder verwacht dan veel te kunnen afwaarderen en minder hoofdwegen over te houden. Afwaardering en functiescheiding kan ook rust, toerisme en veiligheid brengen, zo is zijn mening. De afweging tussen wegen en de komende taken op het sociale domein incl. kortingen nopen tot deze benadering. Lochem wil dit met de inwoners doen. Zo n proces gaat per definitie langzaam (sociale transformatie). Dat verhoudt zich soms lastig met de snelheid die aannemers willen. Tot slot vermeldt de kadernota 2013 alleen de doelstelling verkeersveilige wegen (incl. kunstwerken). Beoogd resultaat: niveau onderhoud wegen voldoet aan CROW-criteria en kunstwerken voldoen aan landelijke eisen, met als activiteit: beheersplan civiele kunstwerken opstellen. Intermezzo: Civiele kunstwerken en overige activiteiten In de Begroting wordt als doelstelling vermeld dat verkeersveilige wegen ook inclusief de civiele kunstwerken zijn: kunstwerken moeten voldoen aan de landelijke eisen. In 2006 is een beperkte analyse gemaakt van circa de helft van de in Lochem aanwezige kunstwerken. Hieruit is gebleken dat er fors achterstallig onderhoud is. Van alle kunstwerken maken we een risico analyse. Eind 2012 is deze gereed. De risico analyse stellen we op aan de hand van de door het ministerie van Infrastructuur en Milieu opgestelde handreiking constructieve veiligheid van bestaande kunstwerken. Kosten worden meegenomen in de Kadernota Begin 2013 heeft de raad het besluit risico analyse constructieve veiligheid civiele kunstwerken en enkele vervangingen en reparaties genomen. Aanleiding voor dit raadsvoorstel was het feit dat steeds vaker bruggen, sluizen en duikers dringend toe zijn aan groot onderhoud. Aangegeven is hierbij dat in de kadernota 2013 en de 15 Bij Technisch wederhoor geven ambtenaren aan : Afhankelijk van de geboden oplossingen in het toepassen van functiegericht wegbeheer zijn mogelijk bepaalde heroverwegingen te bezien. De RC BBLM is van mening dat deze formulering vaag is. Pagina 14

15 begroting 2013 het onderwerp onderhoud kunstwerken - opzet van een planmatig onderhoud op de horizonlijst 16 zal staan. Tot 2013 werd er ad hoc gewerkt op basis van meldingen en toevallige constateringen. Er zijn eind 2012/begin 2013 enkele dreigende situaties ontstaan, waarvoor dekking is gevraagd uit de algemene reserve. Tevens is gevraagd om dekking voor het opstellen van een beleids- en beheerplan civiele kunstwerken, om zo de risico s te gaan beperken. Per 2014 kan er zo op een integrale manier gewerkt gaan worden, zodat middelen doelmatiger besteed kunnen worden en er met behulp van een beheersysteem planmatig beheer en onderhoud gepleegd kan gaan worden. Hiervoor was geen dekking binnen het jaarlijkse onderhoudsbudget 17. Kosten staan alleen op de horizonlijst en er is dus geen dekking voor 18. Er is momenteel een klein budget van per jaar. Bepaald als nodig is per jaar. De activiteit met betrekking tot de openbare verlichting wordt vermeld in de PB Het nieuwe beleidsplan zal in 2013 aan de raad worden voorgelegd. Ook dit staat op horizonlijst en kent vooralsnog geen dekking. De ombuigingsopdracht bermen, hierover vermeldt de PB 2013: Op 27 juni 2011 zijn de ombuigingsonderzoeken voor de periode afgesproken. Het maaien van bermen en anders verwerken van materiaal en schonen sloten maken hiervan deel uit. Bij het huidige maairegime wordt het maaisel niet verwijderd. Dit heeft een toename van de plantenmassa tot gevolg maar ook een hoger dan de weg liggende berm. De afwatering van de weg komt hierdoor in gevaar. Periodiek wordt de berm verlaagd, waarbij een grote hoeveelheid materiaal wordt afgevoerd tegen hoge verwerkingskosten. Ook vermeldt PB 2013 het ombuigingsonderzoek gladheidsbestrijding. Op 27 juni 2011 zijn de ombuigingsonderzoeken voor de periode afgesproken. De gladheidsbestrijding maakt hiervan deel uit. Eind 2011 / begin 2012 gaan wij de voorstellen hiervoor uitwerken. De besluitvorming over de strategische visie buitendienst is hiervoor randvoorwaardelijk. Het voorstel wordt in december 2011 aan de raad voorgelegd. Het valt de RC BBLM op dat in de PB een plan opgenomen staat met vermelding naar een andere datum: het lijkt of men in 2013 van plan is in 2011 iets voor te leggen. Resultaten Ambtenaren geven aan dat met het reguliere jaarlijkse wegenbudget de gemeente Lochem niet (volledig) kan voldoen aan het basis-onderhoudsniveau (volgens CROW) van haar wegennet. 16 Middels het gebruik van de horizonlijst (niet toegekend beleid) probeert de gemeente de raad, zo zegt men, mee te nemen in het laten zien van de effecten op lange termijn. 17 bron: raadsbesluit risico analyse constructieve veiligheid kunstwerken en enkele vervangingen en reparaties Bij Technisch wederhoor vullen ambtenaren aan: Voor de structurele kosten voor her-inspecties, mutaties en onderhoudskosten van het beheersysteem is vanaf 2014 nog geen dekking. Dit geldt ook voor de eventuele vervangingskosten c.q. investeringen die op basis van het beleids- en beheerplan naar voren komen. Dit heeft de RC BBLM niet vast kunnen stelen in haar onderzoek. Pagina 15

16 Een flink aantal wegen in het buitengebied bevindt zich onder dit basisniveau en naderen het einde van hun technische levensduur. Daarnaast blijkt een flink aantal wegen in het buitengebied over kwalitatief minder goede en/of slechte funderingen te beschikken (blijkt uit het restlevensduur-onderzoek). 4.2 Wat is de werkwijze? Totdat het functioneel wegbeheer geheel geldend is gelden de volgende werkprocessen: Het wegenonderhoud in de gemeente Lochem is als volgt georganiseerd: Afdeling Openbare Werken heeft m.b.t. beheer en onderhoud twee teams: team Civiel en Groen en team Onderhoud. Het wegbeheer en onderhoud bestaat uit: Klein en groot onderhoud van: -asfaltverhardingen -elementverhardingen -civiele kunstwerken (wel apart budget) -zandwegen (en onverharde fietspaden) -bermen en sloten Tot de taken van het team Civiel en Groen behoren het beleid en wegbeheer, d.w.z. het beleid vormgeven en voorbereiden, de uitvoering, directievoering en toezicht op groot en klein onderhoud wegen en civiele kunstwerken. Tevens behoort de uitvoering van verkeersmaatregelen tot de taken. Tot de taken van het team Onderhoud behoren kleine werkzaamheden op het gebied van onderhoud, zoals elementenverhardingen n.a.v. calamiteiten of kleine aanpassingen in openbare ruimte, aanbrengen koud asfalt n.a.v. acute vorstschades, onderhoud zandwegen (schaven), onderhoud wegbermen en sloten (aanvullen, roven, maaien). Werkzaamheden functionaris wegbeheerder: weginspecties uitzetten (2-jaarlijks); voorbereidingen en eigen gebied(na)verkenning n.a.v. weginspecties; coördinatie/begeleiding en input bestekken opstellen (wij laten de bestekken door derden opstellen), aanbesteding, directievoering (100% door wegbeheerder i.o.m. beleidsmedewerker civiel); toezicht houden (ca. 75% door wegbeheerder zelf); structurele bermverbetering: bij het onderhoud v/d wegen in het buitengebied vindt ook structurele wegbermverbetering plaats (grasbetonstenen, betonstroken, stroken semiverharding): afwegingen op basis van noodzaak en beschikbaar budget hiervoor. De uitvoering wordt dan geïntegreerd in de uitvoeringsbestekken en/of de raamwerkbestekken; reparaties en vervangingen civiele kunstwerken; te nemen/aan te leggen verkeerstechnische maatregelen op basis v/d Nota Mobiliteit. Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling en Verkeer, team Verkeer, is hier leidend in. Team Pagina 16

17 Civiel en Groen (wegbeheerder of civieltechnisch medewerker) zorgt voor bestekvoorbereiding en uitvoering. Wegreconstructies: Wegreconstructies worden enkel uitgevoerd als dit met een integrale benadering gerealiseerd kan worden. O.a. door herstructureringen van (gedeeltes van) woonwijken, door realisaties van inbreidingen, door noodzakelijke (grote) rioolvervangingen of door samenloop van afschrijvingstermijnen v/d verschillende openbare ruimte-aspecten (wegen/trottoirs, riolering, groen en bomen, openbare verlichting). In het buitengebied wordt (vooralsnog) niet gereconstrueerd omdat: het beschikbare jaarbudget relatief laag is en eerst de implementatie van integraal functiegericht wegbeheer a.d.h.v. een pilot wordt vormgegeven. Het wegbeheersysteem dgdialog wordt sinds 2013 niet meer gebruikt. Er is ook geen meerjarenonderhoudsplanning. Visuele inspecties zijn leidend. Er vindt naar zeggen van de ambtenaren integraal beheer en onderhoud plaats, en dat lukt ook ondanks verspreide budgetten (kost wel wat meer tijd), met veel afstemming. M.b.t. het wegbeheersysteem is de gemeente nu in transitie naar een ander beheersysteem. Als dat systeem operationeel is, kunnen alle weggegevens up-to-date gemaakt worden (muteren) met de wegenprojecten van de afgelopen jaren en de laatste weginspecties. Dan kunnen er vervolgens weer (jaar-)onderhoudsplannen uitgedraaid worden. Voor het kwaliteitsniveau in beheer en onderhoud zijn de wegen in IFW (nog) niet voor wat betreft wegfuncties (= categorisering) ingedeeld. In de Nota Mobiliteit is wel een categorisering van de wegen vastgelegd. In het beheerprogramma van de wegen is de onderhoudstoestand van de weg opgenomen. Wezenlijk onderdeel is het uitvoeren van de globale (eens in de twee jaar, door externen uitgevoerd) weginspecties. Richtlijnen CROW zijn uitgangspunt. Door de inspectie- en meetresultaten aan de richtlijnen te toetsen wordt bepaald of een wegvak op korte termijn aan groot onderhoud toe is. Na de toetsing aan de richtlijnen bepaalt het systeem de planperiode van onderhoud. Deze inspectie geeft het beeld van de wegen op netwerkniveau. De resultaten van die inspecties geven de basis voor meerjaren planning en begroting. Voor zandwegen wordt dit door (ander) team Onderhoud verricht. Vanwege personele wisselingen en tijdgebrek worden alleen nog ad hoc eigen waarnemingen aan de zandwegen gedaan. Groot en ook klein onderhoud aan de verharde wegen (asfalt en elementenverhardingen) is uitbesteed. De gemeente, team Onderhoud, voert zelf alleen nog noodreparaties uit. Klein onderhoud is tot 5000 ongeveer, dat komt overeen met een oppervlakte van m2. Groot onderhoud is het grootste deel. De opdrachten worden tot gerealiseerd, 1 op1, meervoudig onderhands. Grotere klussen gebeuren met bredere innovatieve inkoop.: Pagina 17

18 meervoudig onderhands met bijv. (meerjarige) raambestekken en gunning via Emvi. 19 Voor echt innovatieve aanbestedingen is er meer volume nodig, zegt men. Echter bij meer volume moet er een Europese Aanbesteding plaats vinden. Samenwerking met omliggende gemeenten zou een optie zijn, zo geeft men aan. Wel is er volgens de portefeuillehouder reeds een consortium aan het eind van dit jaar (2013). 20 Meldingen komen binnen via het meldingssysteem. Daarnaast is er ook het reguliere kernoverleg van (kern)wethouder met de betreffende kern. Bij deze overleggen zijn wegen, bermen en stoepen als onderdeel van de openbare ruimte, een onderwerp. Schouwen van de wegen gebeurt met de kernen. Openbare werken, team Onderhoud, loopt dan mee. Daar komen lijsten uit, die afhankelijk van het spoedeisende karakter en/of van de complexiteit van bepaalde constateringen, op korte of op langere termijn worden verholpen. Bij de planning van de uitvoering gaat men uit van Werk met werk maken. Er is afstemming met provincie over reconstructies van (provinciale) wegen, via de zogenaamde trajectbijeenkomsten, en bijvoorbeeld landbouwverkeer. Onder onderhoud van de wegen vallen werkprocesmatig de volgende categorieën: - onderhoud regulier asfaltwegen en elementenverhardingen, vervangingen en reconstructies wegen, exclusief onverharde en semi-verharde fietspaden en zandwegen (team civiel en groen) - onderhoud regulier, onverharde en semi-verharde fietspaden en zandwegen (team onderhoud) - gladheidsbestrijding (apart budget, team onderhoud) - bermen en slotenbeheer (team onderhoud) - onderhoud verkeersborden en wegwijzers (team onderhoud) - openbare verlichting (apart budget op basis van eigen beleidsplan, team civiel en groen : regie onderhoudscontract en voorbereiding en uitvoering vervangingsplannen - onderhoud civieltechnische kunstwerken (team civiel en groen, apart budget) De budgetten voor de werkzaamheden zijn anders ingedeeld dan de afdelingen. Dit leest u in paragraaf 4.3 terug. 4.3 Wat heeft het gekost? 19 De portefeuillehouder geeft aan dat met het bestuurlijk aanbesteden voor wegen, gedaan zoals bij de WMO, de gemeente 30% goedkoper uit is. Daar moet bij gezegd dat vooral afstemming tussen de betrokken bedrijven veel besparing oplevert. 20 In het technisch wederhoor geeft de ambtenaar aan: Bij een daadwerkelijk vervolg van een ander c.q. innovatief wegbeheer (misschien vanaf 2015/2016 als de raad daartoe zou besluiten, na de pilot functiegericht wegbeheer) zouden mogelijk consortia van marktpartijen kunnen ontstaan om de uitvoering van dit wegbeheer voor het gehele gemeentelijke grondgebied te kunnen aanbieden.ˮ Pagina 18

19 Inleiding Op basis van de kadernota s, programmabegrotingen, tussentijdse rapportages en jaarrekeningen en beschikbaar gestelde budgetcijfers worden in deze paragraaf de begrotingen, budgetten en realisaties weergegeven. De weergave wordt toegespitst op: 1. wegenbeheer geheel (incl. wegreconstructies) 2. groot en klein onderhoud verhardingen (excl. personeelskosten) Onder 1 (wegenbeheer geheel) kunnen vallen (inventarisatie van alle genoemde categorieën die de RC BBLM is tegengekomen bij één of meerdere van alle vier gemeenten tezamen): straatreiniging, openbare verlichting, bermonderhoud, sloten, bomen, bewegwijzering, afvalmaterialen en gebruiksgoederen verkeersborden, asfalt, klinkers, zandwegen, civiele kunstwerken, maaien van bermen, inspecties, personeelskosten, straatmeubilair, belijning (grote reconstructies kan ook, maar zijn bij alle gemeenten eigenlijk samenvallend met riool) bijdrage nutsbedrijven, schadeverhalen, verzekeringen, verwerking afval, voertuigen, onkruidbestrijding kosten parkeren.. Onder 2 : (klein en groot onderhoud) kunnen vallen (ook hier geldt: bij diverse gemeenten vallen diverse zaken hier budgettair onder, dit is een inventarisatie): asfalt elementverhardingen klinkers zandwegen Pagina 19

20 gladheidsbestrijding bermen civiele kunstwerken verkeersborden belijning straatmeubilair Om een vergelijking tussen de gemeenten mogelijk te maken, hebben wij ons toegespitst op asfalt, verhardingen en klinkers, exclusief personeelskosten en overhead. De RC BBLM heeft bevonden dat elke gemeente anders omgaat met indeling van onderdelen. Vergelijkbaarheid is daardoor lastig, maar niet onmogelijk. Zij is echter niet 100% sluitend. Doel is een redelijk betrouwbaar beeld te geven ter vergelijking. De cijfers van Lochem In het grondgebied van de gemeente Lochem zijn 440 km verharde wegen en 120 km zandwegen aanwezig. Lochem kent inwoners (meting 2013). Onder wegbeheer in zijn totaliteit valt in Lochem: - beheer en onderhoud regulier, incl. inspecties; ook voor fietspaden en zandwegen - groot en klein onderhoud asfalt, klinkers en beton en belijning incl. fietspaden (geraamd op per jaar ) - gladheidsbestrijding (budget geheel apart van ) - berm- en slotenbeheer(+/ per 10 jaar) - onderhoud verkeersborden en wegwijzers, belijning (belijning kosten +/ per jaar) - openbare verlichting (+/ per jaar) - onderhoud civieltechnische kunstwerken (begroot jaarlijks , nodig naar schatting ) - zandwegen (apart budget van per jaar) - civiele kunstwerken (apart budget, per jaar, niet toereikend; in 2011 Is het benodigde bedrag geschat op ) - straatreiniging - vergunning nutsbedrijven - aanleg inritten Onderhoudsniveau basis, zo is in 2010 gemeld t.b.v. het onderzoek ombuigingentranches, is niet haalbaar. Daarvoor was 9 miljoen nodig en dat budget was niet beschikbaar. Wel is toen besloten eenmalig 1,68 miljoen te investeren in de wegen, ook als impuls voor de lokale economie. Pagina 20

21 De afgelopen 3 jaar zijn met de aanvullende impulsen voor de wegen op een aantal belangrijke (doorgaande) wegen enkele noodzakelijke extra groot onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. De onderhoudsbudgetten zijn gebaseerd op het wegenbeheerplan De werkelijk beschikbaar gestelde budgetten zijn lager. Risico s als gevolg hiervan worden per Burap gemeld, zo staat gemeld (PB 2010). Budgettair gezien werd in 2007 geconstateerd dat jaarlijks 1,03 miljoen per jaar nodig zou zijn voor het onderhoud van de wegen. Hiervan was grofweg de helft beschikbaar. Dit is verhoogd naar op basis van een berekening van onderhoudsniveaus versus kapitaalvernietiging. In het beleidskader functiegericht wegbeheer is, op basis van uitgebreidere technische wegeninformatie dan in 2007 en een (veel) langere investerings- en afschrijvingstermijn (60 jaar) het benodigde wegenbudget bepaald, zijnde 3 miljoen per jaar. Bij de afgelopen strenge winters ( en ) is gebleken dat de vorst meer nadelige effecten veroorzaakt op de minder goed onderhouden wegen, waarvan de slijtlagen en/of deklagen slecht zijn. Door de eenmalige impuls van ,-- verdeeld over 2011 en 2012 zou de onderhoudstoestand naar de toen uitgesproken verwachting (2010) niet verder teruglopen en voor 2010, 2011 en 2012 op 75% blijven. In november 2012 heeft de raad weer een budget extra wegenonderhoud beschikbaar gesteld à 1,15 miljoen, met dien verstande dat dit doelmatig (werk met werk maken) en effectief (op de juiste manier) wordt ingezet. Dit heeft o.a. te maken met het beschikbare restlevensduur-onderzoek van de wegen in het buitengebied (dit onderzoek is ook een basis geweest voor de scenario s in het beleidskader functiegericht wegbeheer). Een gedeelte van beide budgetten, nl , is gereserveerd voor haalbare (proef)uitvoeringen van functieveranderingen in de pilot Laren en omgeving. Haalbaar in de zin van het aanwezig zijn van goed maatschappelijk draagvlak en een uitvoering die als zodanig investering- en exploitatie-technisch interessant genoeg moet zijn. Uitvoering zal enkel na goedkeuring van de raad plaats hebben. Algemeen beeld wijze van begroten en verantwoorden Tot 2011 onder 3 ruimtelijk beheer. Na 2011 onder 4 verkeer, vervoer en wegen. Opvallend vindt de RC de methodiek van informatievoorziening naar de raad voor wat betreft het begroten en verantwoorden: deze is anders dan bij de andere gemeenten. Er wordt gewerkt met een (meerjaren)begroting via de kadernota (in 2012 Perspectiefnota), programmabegroting en jaarrekening. Hierin worden onder andere financiële risico s aangegeven. Zoals ook gemeld in de 213a-onderzoeksrapportage van 2009, worden er geen risico s aangegeven op de inhoud: de stand van zaken met betrekking tot de wegen. Er wordt gebruik gemaakt van de zgn. horizonlijst en onderzoeksopdrachten. Middels het gebruik van de horizonlijst (niet toegekend beleid) probeert de gemeente de raad, zo zegt de portefeuillehouder, mee te nemen in het laten zien van de effecten op lange termijn. Er is geen aparte reserve voor wegenonderhoud. In de Buraps worden de financiële mutaties aangegeven. Pagina 21

22 Door het verspringen tussen programmaonderdelen over de jaren heen is het totaalbeeld niet altijd precies en gemakkelijk te geven of te genereren. Zo verandert soms, binnen het geheel van de wegen, de weergave van de delen; soms onder NML (programma 4.1) en soms onderhoud wegen (programma 4.3). 21 Over de jaren verschillen de begrote en gerealiseerde cijfers over eenzelfde periode in de weergaven in programmabegrotingen, kadernota s, jaarrekeningen en buraps. Als verklaringen hiervoor zijn gegeven: de momenten van het opmaken van de boekwerken en de tussentijdse begrotingswijzigingen en het anders indelen van de begroting vanaf Een exacte verschillenverklaring heeft de RC BBLM niet ontvangen. Wegenbeheer geheel Hieronder valt in Lochem: - beheer en onderhoud regulier, incl. inspecties; ook voor fietspaden en zandwegen (voor deze laatste twee categorieën geen (externe) inspecties) - groot en klein onderhoud asfalt, klinkers en beton en belijning incl. fietspaden (geraamd op per jaar) - gladheidsbestrijding (budget geheel apart van ) 22 - berm- en slotenbeheer(+/ ) 23 - onderhoud verkeersborden en wegwijzers, belijning (belijning kosten +/ per jaar) - openbare verlichting (+/ per jaar, incl. elektriciteitsverbruik) - onderhoud civieltechnische kunstwerken (jaarlijks budget , nodig naar schatting ) - zandwegen (apart budget van per jaar) - straatreiniging - vergunning nutsbedrijven- aanleg inritten: niet de aanleg zelf. Bij nieuwe woningbouwplannen zorgt gemeente wel voor de perceelontsluitingen door aanleg van inritten (maakt dan onderdeel uit v/d planexploitatie). Standaard: betreft voor team Civiel en Groen afhandeling/begeleiding v/d meldingen aanleg/wijziging inrit. Onderstaande tabel geeft de begroting wegenbeheer geheel in miljoenen euro s 24 : (dit cijfer is afgerond, op en). Tussen haakjes staat het bedrag dat in de 21 Bij Technisch wederhoor gaven de ambtenaren aan : functioneel is dit beeld altijd gemakkelijk te geven; dit is een uitvloeisel v/d keuze v/h college en de raad (notitie BBV)ˮ. De RC BBLM heeft dit niet kunnen vaststellen. De RC BBLM is van mening dat dit voor de raad niet bijdraagt aan inzicht c.q. integraal overzicht. 22 Onduidelijk is of en zo ja waar dit onder programma 4 valt 23 Onduidelijk is of dit per jaar of per 10 jaar is. 24 uitgaand dat onderdeel 4.3 van de PB wegen het geheel van wegenonderhoud inderdaad dekt. Er is ook een deel verkeer 4.1. waar de NML onder valt. De nota mobiliteit staat onder verkeer (4.1) vanaf het begin qua kosten (= verantwoordelijkheid Ruimtelijk Ontwikkeling en Verkeer). Het onderwerp komt ook (zijdelings) terug bij 4.3 wegen i.v.m. het onderhoudsprogramma afstemmen op wegencategorisering van de nota Mobiltiet. Dat wil Pagina 22

23 betreffende jaarrekening als begroot is opgenomen. Dit verschilt meestal. Zoals gemeld hierboven: Als verklaringen zijn gegeven: de momenten van het opmaken van de boekwerken en de tussentijdse begrotingswijzigingen en het anders indelen van de begroting vanaf Het valt de RC BBLM op dat in deze documenten niet duidelijk is welke cijfers nu de door de accountant goedgekeurde cijfers bij Jaarrekening zijn. Begroting In progr. begr. (PB) ,9 (4,2) 4,9 =3,2 + impuls 1,7 In PB ,5 3,5 (6,3) 3,3 3,1 In PB 2012 (5,0) 4,7 =3,5+ 4,2 (4,975) 3,1 impuls 1,2 In PB ,8 Realisaties zijn: Realisatie ,9 6,0 4,5 nnb Groot en klein onderhoud De uitgaven voor groot en klein onderhoud in 2011 en 2012 waren (incl. extra impuls, excl. Kunstwerken en belijning, afgerond op en.: 2011: 1,45 miljoen (dit is incl. ge- en verbruiksgoederen, en afvoer/verwerkingskosten. Onder ge- en verbruiksgoederen valt bijv. het gebruik van koud asfalt bij plaatselijke (spoed-)reparaties, onder afvoer-/verwerkingskosten bijv. afvoer van teerhoudend asfalt tussen- of -deklaag bij onderhoudswerkzaamheden). 2012: 1, 20 miljoen NB De cijfers voor onderhoud zijn niet uit de programmabegrotingen en jaarrekeningen apart te destilleren. Die cijfers zijn soms wel gemeld in stukken aan de Raad. De cijfers die de RC BBLM wel specifiek gezien heeft in de raadsstukken zijn: - In de PerspectiefNota 2012 gaf men in 2012 aan : per jaar voor onderhoud. - Bij het raadsvoorstel functiegericht wegbeheer: Beschikbaar meerjarig budget voor onderhoud wegen is: klinkerwegen zandwegen + belijning bermen en sloten per jaar beschikbaar. Vergeleken met de cijfers van niets anders zeggen dan de kosten van onderhoud op wegen (vallende onder Openbare Werken) in overeenstemming worden gebracht met de Nota mobiliteit (zie ook de beschrijving) aldus de gemeente. Pagina 23

24 de budgetten valt het de RC daarbij op dat de klinkerwegen in 2011 en 2011 begroot en gerealiseerd waren tussen en euro. Dit onderzoek spitst zich in de doelmatigheidsvergelijking toe op de realisatiecijfers van: *) uitgaven wegenonderhoud geheel ( 3,9, 6 en 4,5 miljoen) *) uitgaven klein en groot onderhoud van de verhardingen ( 1,45 miljoen) en 2012 ( 1,2 miljoen). 5. Mening van inwoners en dorpsraden 5.1 Inwoners De RC BBLM heeft 20 inwoners van de gemeente Lochem telefonisch een aantal vragen voorgelegd. Dit aantal is gekozen in overleg met de Klankbordgroep. Het aantal is te weinig voor een statische verantwoord onderzoek. Het is voldoende voor een redelijk onderbouwde indruk. De bewoners zijn willekeurig gekozen en verspreid over de hele gemeente. Er werden vaste vragen gesteld, maar daarnaast maakten de inwoners ook overige opmerkingen. De gestelde vragen treft u aan in bijlage De geïnterviewde inwoners waren gemiddeld tussen de 10 en 20 jaar woonachtig in de gemeente. Over de wegen in de directe woonomgeving waren de inwoners het meest tevreden. Dat scoorde gemiddeld een 3,55, een score die dichter bij de score 4 tevreden dan 3 neutraal zit. Vervolgens waren de inwoners het meest tevreden over de wegen in het centrum van hun dorp of kern met een score van 3,4 en ten slotte het minst over de ontsluitende wegen, waar de score 3,25 was. Over de afhandeling van de meldingen c.q. contacten met de gemeente was men niet zo tevreden. Een score van 2,875 gemiddeld. Dit neigt meer naar ontevreden (2) dan naar tevreden (4). De antwoorden waren echter wel verschillend. Ter illustratie: 25 De RC BBLM realiseert zich, en heeft met deze scan ook niet tot doel, dat dit onderdeel geen volwaardig wetenschappelijk verantwoord onderzoek is. Er is wel gewerkt met wetenschappelijk onderzoeksmethoden en technieken. Het doel is het geven van een redelijk betrouwbaar beeld. Pagina 24

25 Tevredenheid wegen naaste omgeving Tevredenheid ontsluitingswegen 10% 55% 5% 10% 20% zeer ontevreden ontevreden neutraal 0% 0% 25% 50% 25% zeer ontevreden ontevreden neutraal tevreden tevreden zeer tevreden zeer tevreden Tevredenheid wegen centrum Tevredenheid afhandeling meldingen 0% 5% 15% 15% 65% zeer ontevreden ontevreden neutraal 50% 0% 25% 13% zeer ontevreden ontevreden neutraal tevreden tevreden 12% zeer tevreden zeer tevreden Gemaakte opmerkingen waren o.a. : Ik vind de wegen ronduit slecht, maar begrijp de financiële afwegingen De overtredingen op het 1-richtingverkeer maken het onveilig De buitenwegen : de bermen en de gaten zijn erg; en het is er onoverzichtelijk Het overhangend groen van de tuinen is vervelend Ik heb gebeld nadat ik gevallen was door die paal maar heb nooit wat gehoord Pagina 25

26 De wegen worden duidelijk minder Op marktdagen: kunnen de paaltjes er dan even uit, zodat onze nooduitgang en enige ingang bereikbaar blijft voor de cliënten? De kanten van de weg zijn gevaarlijk voor fietsers en auto De hobbels, bobbels, verkeersmaatregelen op de voorsterallee maken het gevaarlijk, juist s avonds met minder licht De stoeptegels zijn voor ouderen gevaarlijk 5.2 Dorps- en wijkraden De commissie BBLM heeft eveneens gesproken met vijf dorps-en wijkraden van de gemeente Lochem. Er werden vaste vragen gesteld, maar daarnaast maakten de dorpsraden ook overige opmerkingen. De gestelde vragen treft u aan in bijlage 3. De geïnterviewden waren gemiddeld tussen de 10 en 20 jaar actief in de dorpsraad. Over alle wegen waren de dorpsraden even tevreden/ontevreden met een gemiddelde score van 3, exact neutraal. Over de specifieke contacten met de gemeente was men ook neutraal, over reguliere contact tevreden met een 4,2 gemiddelde score. De antwoorden waren echter wel verschillend. Ter illustratie: Pagina 26

27 Tevredenheid onderhoud wegen 27% 0% 0% 46% 27% zeer ontevreden ontevreden neutraal tevreden zeer tevreden Tevredenheid afhandeling klachten en contacten 50% 0% 0% 20% 30% zeer ontevreden ontevreden neutraal tevreden zeer tevreden Gemaakte opmerkingen waren: De wegen zijn goed Voordat er iets gedaan wordt duurt echt te lang, de ambtenaar is niet vooruit te branden Je kan voor zulke kleine dingen toch best even uit het schema stappen? Veel goodwill.. Argument: er zijn geen ongelukken is geen argument, niemand wil er nu fietsen Naast fietspaden veel overhangend groen Voor de ouderen zijn de stoepen bij de borkel (naar zorgtuin) echt te slecht Fietspaden zijn erg slecht, hoe lang gaat dat nog goed? Waarom nog steeds geen vrijliggend BBLM, gemeente Lochem, versie Bermen zandwegen 17apr14 zijn zijn Gravilax op parallelwegen fietspad Laren-Epse? is slecht Onderlinge Fietspaden naast de communicatie in de Exel was slecht back-office laat maar wordt nu slecht veel te wensen over goed aangepakt slecht; diepe kuilen Kern Harfsen: geen voetpad naar de winkels terwijl er zoveel ouderen zijn Teerwerkzaamheden is alleen maar een laagje Kunnen kleine dingen niet sneller opgepakt worden? Pagina 27

28 Bij vragen /meldingen worden we vaak afgewimpeld i.v.m. geld De kanten van de weg zijn slecht, komt m.n. door vrachtauto s. Het blijft een lastige oplossing voor fietsers vs auto s, chikanes weg maar witte strepen. Goed periodiek kernoverleg met wethouder en ambtenaar Op langere termijn gebeurt er wel altijd wat, en calamiteiten worden keurig direct afgehandeld Kernoverleg is goed maar als het eenmaal de gemeente ingaat De uitgestikte delen in de weg zijn wel veilig maar niet mooi Hoe verhoudt het zich met het willen zijn van visitekaartje voor toeristen, m.n. fietsers? Fietspaden slecht of ontbrekend 6. Samenvatting van bevindingen, conclusies en aanbevelingen Inleiding: De algemene vraagstelling van het onderzoek luidde: Wat zijn de kosten van het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet en hoe verhouden die zich tot de kosten van vergelijkbare gemeenten? Hoe tevreden zijn de inwoners over het onderhoud van de wegen? Komt het beeld van de inwoners overeen met het beeld van de ambtenaren? Om deze vraag te kunnen beantwoorden hebben we deelvragen en normen benoemd. In dit hoofdstuk plaatsen we de normen en bevindingen bij de deelvragen en baseren daarop onze conclusies en aanbevelingen. Pagina 28

29 6.1. Hoe is het beheer en onderhoud van het gemeentelijke wegennet georganiseerd in de gemeente? Is er een meerjaren onderhoudsplan? Normen: De gemeente heeft een actueel beeld voor beheer en onderhoud van wegen De gemeente heeft zicht op de staat van onderhoud Het onderhoud van de wegen wordt begroot en ingepland Bevindingen: In het beheerprogramma van de wegen is de onderhoudstoestand van de wegen opgenomen. Wezenlijk onderdeel is het uitvoeren van de globale (eens in de twee jaar, door externen uitgevoerd) weginspecties. De richtlijnen van CROW zijn uitgangspunt. Door de inspectie- en meetresultaten aan de richtlijnen te toetsen wordt bepaald of een wegvak op korte termijn aan groot onderhoud toe is. Na de toetsing aan de richtlijnen bepaalt het systeem de planperiode van onderhoud. Deze inspectie geeft het beeld van de wegen op netwerkniveau. De resultaten van die inspectie geven de basis voor meerjarenplanning en begroting. Voor zandwegen wordt dit door (ander) team Onderhoud verricht. Vanwege personele wisselingen en tijdgebrek worden alleen nog ad hoc eigen waarnemingen gedaan. Groot en ook klein onderhoud is uitbesteed. De gemeente voert zelf alleen nog noodreparaties uit. Het wegbeheer plan ddialog wordt momenteel niet meer gebruikt. Er is ook geen structurele meerjarenonderhoudsplanning. Visuele inspecties zijn leidend. Er vindt naar zeggen van de ambtenaren integraal beheer en onderhoud plaats, en dat lukt ook ondanks verspreide budgetten (kost wel wat meer tijd), met veel afstemming. De werkzaamheden en budgetten zijn over verschillende afdelingen verspreid. Opvallend vindt de RC de methodiek van informatievoorziening naar de raad, begroten en verantwoording: deze is anders dan bij de andere gemeenten. Er wordt gewerkt met een (meerjaren)begroting via de kadernota (in 2012 Perspectiefnota), programmabegroting en jaarrekening. Hierin worden onder andere financiële risico s aangegeven. Zoals ook gemeld in de 213a-onderzoeksrapportage van 2009, worden er geen risico s aangegeven op de inhoud: de stand van zaken met betrekking tot de wegen. Er wordt gebruik gemaakt van de zgn. horizonlijst (een lijst met niet toegekende budgetten voor beleid) en onderzoeksopdrachten. Door het gebruik van de horizonlijst probeert het college de gemeenteraad inzicht te geven op de effecten op lange de termijn, zo zegt de portefeuillehouder. Er is geen aparte reserve voor wegenonderhoud. In de Buraps/ tussenrapportages worden de financiële mutaties aangegeven. De weergave van de cijfers in begrotingen en jaarrekeningen voor beheer en onderhoud van de wegen verspringt tussen programmaonderdelen over de jaren heen. Zo verandert soms, binnen het geheel van de wegen, de weergave van de delen; soms onder NML (programma Pagina 29

30 4.1) en soms onder onderhoud wegen (programma 4.3). 26 Daardoor is het totaalbeeld niet altijd precies en gemakkelijk te geven of te genereren. Daar komt bij dat de begrote en gerealiseerde cijfers over eenzelfde periode in de verschillende documenten niet overeenkomen. In het ene document staan andere cijfers dan in het andere, terwijl die aan elkaar gelijk zouden moeten zijn. Lochem maakt geen gebruik van een voorziening, ook niet voor Civiele Kunstwerken. De gemeente Montferland maakt gebruik van een voorziening groot onderhoud. Daarmee is zij in staat onverwachte grote uitgaven te bekostigen. Een dergelijke voorziening kan tevens gebruikt worden indien de gemeente onverwacht geconfronteerd wordt met onderhoud aan bijvoorbeeld bruggen of duikers. Conclusies: De gemeente heeft een actueel beeld van de staat van onderhoud van de wegen. De gemeente heeft zicht op de staat van het onderhoud. Het onderhoud van de wegen wordt begroot en ingepland. De wijze van begroten kan echter verwarrend zijn voor raadsleden doordat het in verschillende onderdelen staat. De cijfers genoemd in de verschillende financiële stukken van de gemeente zijn ook niet altijd eenduidig. Zo verschillen de gerealiseerde cijfers die genoemd worden, terwijl een gerealiseerd cijfer hetzelfde zou moeten zijn, ongeacht in welk document deze genoemd wordt. Aanbeveling 1: Overweeg een voorziening in te stellen voor groot onderhoud van de wegen en voor de Civiele Kunstwerken Aanbeveling 2a t/m c: a. Zorg dat de primaire (meerjaren)begroting beter laat zien wat het werkelijk benodigde budget moet zijn voor het onderhoud van de wegen en geef inzicht in de niet-financiële risico s. 26 Bij Technisch wederhoor gaven de ambtenaren aan : functioneel is dit beeld altijd gemakkelijk te geven; dit is een uitvloeisel v/d keuze v/h college en de raad (notitie BBV: De RC BBLM heeft dit niet kunnen vaststellen. De RC BBLM is van mening dat dit voor de raad niet bijdraagt aan inzicht c.q. integraal overzicht. Pagina 30

31 b. Zorg dat realisatiecijfers van de afgelopen jaren eenduidig worden weergegeven overeenkomstig de door de accountant goedgekeurde jaarrekening. c. Neem de aanbevelingen van het 213a rapport uit 2009 nogmaals onder de loep en geef er opvolging aan. Toelichting: Naar de mening van de RC BBLM kan het lastig zijn voor de raadsleden om zich op basis van de haar verschafte informatie een integraal beeld te vormen van de daadwerkelijke benodigde middelen om een goed niveau van de wegonderhoud te realiseren. De raad heeft geen inzicht in de niet- financiële risico s. 6.2 Zijn de wegen gecategoriseerd in verband met een gewenst kwaliteitsniveau? Bevindingen: In de NML (Nota Mobiliteit Lochem) is er een wegcategorisering aangegeven, maar deze wordt momenteel niet toegepast. Lochem kiest met het integraal functiegericht wegbeheer voor een andere methodiek dan de rationele benadering van CROW. De portefeuillehouder geeft aan dat een regio-integrale benadering nog meer voordeel zou kunnen opleveren. Conclusie: Er wordt momenteel geen wegcategorisering toegepast. Aanbeveling 3: Overweeg (versneld) een categorisering van gewenst onderhoudsniveau aan te brengen bij de eerstvolgende actualisatie van het beleid. Toelichting: Categorisering kan de raad beter in staat stellen beleidskeuzes te maken met betrekking tot het onderhoud. 6.3 Wat zijn de begrote en werkelijke kosten geweest in de periode vanaf 2010? Hoe hoog zijn de kosten gemiddeld per inwoner en per kilometer weg? De RC BBLM heeft bevonden dat elke gemeente anders omgaat met indeling van onderdelen. Vergelijkbaarheid is daardoor lastig maar niet onmogelijk. Zij is echter niet 100% sluitend. Doel is een redelijk betrouwbaar beeld te geven ter vergelijking. Pagina 31

32 Norm: De kosten voor het onderhoud van gemeentelijke wegen zijn bekend Begroting wegenbeheer geheel in miljoenen euro s: (afgerond, op en tussen haakjes het bedrag dat in de jaarrekening als begroot is opgenomen) Begroting In PB ,9 (4,2) 4,9 =3,2 + 4,2 3,6 impuls 1,7 In PB ,5 3,5 (6,3) 3,3 3,1 In PB 2012 (5,0) 4,7 =3,5+ 4,2 (4,975) 3,1 impuls 1,2 In PB ,0 4,9 3,8 Realisaties wegenbeheer geheel zijn: Realisatie ,9 6,0 4,5 nnb Gemiddelde realisatie is: 4,8 miljoen per jaar Groot en klein onderhoud: De uitgaven voor groot en klein onderhoud in 2011 en 2012 waren (incl. extra impuls, excl. kunstwerken en belijning, afgerond op ): 2011: 1,45 miljoen 2012: 1,20 miljoen Gemiddelde realisatie is: 1,325 miljoen per jaar. Maar: Er is sprake van verschillende cijfers in de verschillende documenten. De vraag rijst gezien de stand van de wegen momenteel: komen de grootste uitgaven misschien nog? In de periode op basis van de gemiddelde realisatiecijfers geeft dit het volgende overzicht: Lochem Totaal wegbeheer Klein en groot onderhoud Totaal 4,8 miljoen 1,325 (*) Per km weglengte verharde wegen (excl. zandwegen, totaal 440) Per m2 verharde weg ,75 Pagina 32

33 (1,76 miljoen) 28 Per inwoner (33.691) 144,05 39,76 (*) incl. ge- en verbruiksgoederen Conclusies: De kosten zijn bekend De kosten voor wegenbeheer geheel zijn in vergelijking met de andere onderzochte gemeenten aan de hoge kant. De kosten voor klein en groot onderhoud zijn in vergelijking met de andere gemeenten en gerelateerd aan de aantallen kilometers weg, vrij hoog. Aanbeveling 4: Stuur op korte termijn sterk op verlaging van de kosten. Toelichting: Omdat zowel de kosten voor groot en klein onderhoud als de kosten voor beheer relatief hoog liggen, lijkt een algehele heroverweging op zijn plaats. IFW is daar op gericht, maar daarvan kan nog niet gezegd worden of dit ook het gewenste resultaat gaat opleveren. Een algehele regionale hercategorisering, zoals geopperd door de wethouder, lijkt een logische optie. Echter feit blijft dat nu de kosten erg (te?) hoog liggen Wat kan er gezegd worden over de staat van het onderhoud van de wegen? Hoe tevreden zijn de inwoners over de staat van het onderhoud van de wegen in de gemeente? 29 Normen: De inwoners zijn tevreden over de staat van het onderhoud van de wegen Het beeld van de inwoners en ambtenaren over de staat van de wegen komt overeen Bevindingen : De staat van het onderhoud van de wegen ligt onder het minimale CROW-niveau. De inwoners waren het meest tevreden. 30 over de wegen in de directe woonomgeving. Op een scoretabel van 1 tot 4 scoorde dit gemiddeld een 3,55, een score die dichter bij de 28 omrekeningsfactor 4 is hier gebruikt, hiervoor is gekozen o.b.v. gegevens hierover in documenten van Berkelland; Dus er is uitgegaan van 4 meter breedte gemiddeld van de wegen. 29 De RC BBLM realiseert zich (deze scan heeft ook niet dit doel) dat dit geen volwaardig wetenschappelijk verantwoord onderzoek is. Er is wel gewerkt met wetenschappelijk onderzoeksmethoden en technieken. Het doel is het geven van een redelijk betrouwbaar beeld. Pagina 33

34 score 4 tevreden dan 3 neutraal zit. Vervolgens waren de inwoners het meest tevreden over de wegen in het centrum van hun dorp of kern met een score van 3,4 en ten slotte het minst over de ontsluitingswegen, waar de score 3,25 was. Over de afhandeling van de meldingen en contacten met de gemeente was men niet heel tevreden. Een score van 2,875 gemiddeld. Dit neigt iets meer naar ontevreden (2) dan naar tevreden (4). Over alle wegen waren de dorpsraden even tevreden/ontevreden met een gemiddelde score van 3, exact neutraal. Over de specifieke contacten met de gemeente was men ook neutraal, over reguliere contacten tevreden met een 4,2 gemiddelde score. Met name over het regulier contact (kernoverleggen) waren inwoners en dorpsraden tevreden (4.2) Wel verbaast men zich erover dat er schijnbaar weinig gebeurt als het eenmaal in het gemeentehuis is beland. Ook is er verbazing over de fietspaden. Zeker als Lochem en de Achterhoek zich als fietsgemeente en -regio, ook voor toeristen, wil profileren, hoe komt het dan dat er op veel plekken geen fietspaden zijn waar ze wel nodig zijn? Over de zandwegen zijn de meningen zeer divers, maar wel duidelijk aanwezig. Dit leeft blijkbaar onder de inwoners. Conclusies: Het niveau van onderhoud ligt onder het minimale CROW-niveau. Inwoners zijn neutraal tot enigszins tevreden over de staat van de wegen, al zijn de meningen uiteenlopend. Het beeld van inwoners en ambtenaren over de staat van de wegen komt aardig overeen, al hebben ze een verschillende wijze van benadering. Er is bij de inwoners verbazing over de fietspaden; deze ontbreken op plaatsen waar ze wel nodig zouden zijn als de gemeente zich wil profileren als fietsgemeente.. Aanbeveling 5a t/m d: a. Probeer meer aan te sluiten aan de beleving van de weggebruikers. Overweeg om tijdens de kernoverleggen over zandwegen nog meer op één lijn te komen met de inwoners. Toelichting: Denk ook aan de doelgroep ouderen: voor deze zijn de stoepen van groot belang. 30 Dit is een indicatie op basis van de mening van 20 inwoners. Zie nadere toelichting bij Verantwoording onderzoeksaanpak. Pagina 34

35 b. Zorg dat backoffice en frontoffice meer in werkwijze met elkaar in lijn liggen, zodat resultaten daadwerkelijk gerealiseerd en zichtbaar zijn voor de inwoners. c. Breng de staat van de fietspaden meer in overeenstemming met (regionaal) beleid en voornemens. Toelichting: Lochem en de Achterhoek promoten fietsen met name ook als toeristische trekpleister. Zoals gezegd beleven fietsers hun route, en niet zozeer de categorisering fietspad of weg. De fietswegen worden meermalen aangegeven als slecht.. d. Zet in op verbetering van de staat van onderhoud van de wegen (in combinatie met aanbeveling 3 en 4: categorisering en verlaging van de kosten). Toelichting: Als er een ongeval is, is de gemeente verantwoordelijk als het niveau onder de minimale norm is. Pagina 35

36 7. Bestuurlijk wederhoor Pagina 36

37 Pagina 37

38 Aan het college van Burgemeester en wethouders van Lochem Montferland, 15 april 2014 De RC BBLM waardeert het, dat het College van B&W van de gemeente Lochem haar reactie heeft gegeven op het rapport De harde en zachte kanten van het asfalt, scan naar de kosten van beheer en onderhoud van het gemeentelijk wegennet van de gemeente Lochem, alvorens deze aan de raad wordt aangeboden. De RC BBLM heeft de indruk dat de rol en functie van de rekenkamercommissie, en daarmee de doelstelling van haar onderzoeken nog niet bij alle medewerkers van de gemeente even duidelijk is. Nu dit mogelijk ook het geval is bij de nieuwe raadsleden, die dit rapport als eerste rapport van de rekenkamercommissie te zien krijgen, wil de RC BBLM de volgende punten vermelden: 1. In de reactie op aanbeveling 1 noemt het college het beheerprogramma kikker en vraagt het college of Lochem hiermee op de goede weg is. Wij horen eerst nu van dit beheerprogramma. Tijdens het onderzoek is dit niet aan de orde geweest en wij hebben dit niet in ons onderzoek meegenomen. We kunnen er dus ook geen oordeel over uitspreken. Op het moment dat het rapport aangeboden wordt aan de raad, zal dit vergezeld gaan van een overkoepelende notitie, zoals gebruikelijk, waar de resultaten uit het onderzoek van de andere deelnemende gemeenten in genoemd zullen worden, zodat Lochem mogelijk kan leren van de buurgemeenten. 2. De rekenkamercommissie is een instrument voor de raad. Met het oog daarop wil de RC BBLM benadrukken dat aanbeveling 2 over de informatievoorziening aan de raad gaat. Dat intern binnen de organisatie de vergelijkbare gegevens naar eigen zeggen wel bekend zijn, wil niet zeggen dat de raad voor haar kaderstellende en controlerende rol voldoende informatie heeft gekregen. Uit het onderzoek is gebleken dat de raad onvoldoende vergelijkbare informatie heeft gekregen. Daarnaast is uit ons onderzoek gebleken dat meerdere aanbevelingen uit het 213a rapport uit Pagina 38

39 2009 niet zijn uitgevoerd. Deze bevinding is in eerder technisch wederhoor niet weerlegd. Het opstellen van een beleidskader en het inrichten van een afdeling zijn geen uitvoering van de vastgestelde aanbevelingen. 3. Naar ons oordeel is er op dit moment onvoldoende sprake van wegcategorisering. Het is aan de gemeenteraad om deze en andere aanbevelingen van de RC al dan niet over te nemen. 4. De conclusie van de RC dat én de staat van onderhoud van de wegen onder het minimumniveau ligt, én tevens de kosten voor onderhoud van de wegen relatief hoog liggen, geeft inderdaad een zorgelijke situatie aan. Dit zijn wij met het college eens. Op basis van het onderzoek kunnen wij niets anders constateren dan dit.. Het college gaf aan dat ze een reflectie op dit dilemma op prijs gesteld had. Dat begrijpen wij. Het is echter niet de rol van de rekenkamercommissie om op de stoel van de bestuurder te zitten. Wij hopen dat het rapport en de nog volgende overkoepelende notitie de raad zal helpen om betere kaders aan de het college mee te geven. Meer geld lijkt hier niet de meest logische oplossing. 5. Het college geeft in haar reactie aan dat het een gemiste kans is dat we geen vergelijking hebben gemaakt met andere gemeenten in de Achterhoek. We hebben de vergelijking getrokken met de andere gemeenten die samenwerken in de RC BBLM. Het is gebruikelijk dat de overkoepelende notitie aan de raad aangeboden wordt, nadat het gehele traject per gemeente van technisch en bestuurlijk wederhoor doorlopen is. Bronckhorst, Lochem en Montferland vertegenwoordigen een groot deel van de Achterhoek en deze gemeenten zijn voor dit onderwerp zeer vergelijkbaar met de gemeente Lochem. Wij hopen dat deze toelichting voldoende is voor de raad voor de behandeling van dit rapport en de aanbevelingen. Wij zullen aanwezig zijn bij de behandeling voor toelichting en vragen. Hoogachtend, namens de RC BBLM, Hans Valkenburg, secretaris Pagina 39

40 Pagina 40