Leren lukt beter met taaldenkgesprekken

Transcriptie

1 Essentie geschiedenisonderwijs Leren lukt beter met taaldenkgesprekken Taal om te leren = alle kinderen uitdagen tot denken en praten Resi Damhuis Historisch besef Niet alleen jaartallen en feitenkennis Maar ook historisch denken en redeneren goed geschiedenisonderwijs kan niet zonder interactie taaldenkgesprekken interactie-expertise combineren met geschiedenisdidactiek 1 2 Essentie van onderwijs Plan leren denken en redeneren goed onderwijs kan niet zonder taaldenkgesprekken in ieder vak interactie-expertise combineren met vakdidactiek 1. Wat zijn taaldenkgesprekken? 2. Waarom zijn ze onmisbaar? 3. Hoe zien ze er precies uit? 4. Hoe kun je ze in je eigen praktijk uitvoeren? videovoorbeelden didactiekmodel Wat is een taaldenkgesprek? Leerlingen worden uitgedaagd om: actief mee te doen actief mee te denken actief mee te praten 5 6 1

2 Wat voor soort gesprek? Sinterklaas is zijn sleutel kwijt Onderwijsleergesprek is meestal een controle-gesprek proces effect Echte dialoog = taaldenkgesprek waarin leerlingen uitgedaagd worden tot actief denken en praten zodat ze nieuwe kennis opbouwen zodat ze vaardiger worden qua denken en qua taal Kleutergroep, meester André Kijkvragen: Waar zie je de kinderen actief denken en praten? Wat doet de leerkracht om dat mogelijk te maken? 7 8 Kenmerken van een taaldenkgesprek daagt kinderen uit om zelf actief na te denken: redeneren, vergelijken enz. laat kinderen hun ideeën onder woorden brengen en uitwisselen laat kinderen op elkaar reageren en ideeën verder uitbouwen 9 Als de leerkracht, dan kan het kind... Kind neemt actief deel aan het gesprek a) neemt de gelegenheid te baat om zelf iets te zeggen b) gaat door omdat er naar hem/haar geluisterd wordt c) neemt beurten op eigen initiatief en breidt beurten uit d) geeft uitgebreide antwoorden op open vragen e) reageert uit eigen beweging op bewering Leerkracht schept ruimte voor actieve deelname a) laat stiltes vallen b) geeft verbale en nonverbale luisterresponsen c) stelt niet achter elkaar vragen d) stelt zo nodig open en uitnodigende vragen e) doet af en toe een prikkelende uitspraak (Uit: Damhuis e.a., 2004, CombiList) 10 Is de leerkracht nodig? 2. Waarom taaldenkgesprekken? zonder leerkracht tweetallen kleine groepjes met leerkracht kleine groep hele groep model verdiepen vaktaal misverstanden leertheorie taalverwervingstheorie Waarom is het handig om dit te weten? om ze goed uit te voeren om ze doelgericht in te zetten om ze een vaste plek in je dagprogramma te geven omdat het dan gemakkelijker is om ze te blijven uitvoeren

3 Taalverwervingstheorie Taalaanbod: Taalproductie: focus op betekenis focus op betekenis en op vorm schaap Taal- en denkruimte Uitgebreide productie door het kind op eigen initiatief = creatief, actief huidige kennis inzetten Het kind merkt op wat hij nog niet weet Het kind let op het taalaanbod Zo ontdekt hij wat hij nodig heeft = toevoegen aan kennis Leertheorie Leren doe je in dialoog (Socrates) Leren doe je in sociale interactie (Vygotsky) Doel van modern (21e eeuws) primair onderwijs: alle leerlingen worden kritische denkers Taxonomie van Bloom: HOTS taaldenkgesprekken in alle vakken! Hogere orde denkvaardigheden Lagere orde denkvaardigheden 15 dia Preciezer kijken naar taaldenkgesprekken Taaldenkgesprekken in GS

4 Overzicht taaldenkfuncties Eenvoudige taalfuncties benoemen beschrijven Signaalwoorden bij Complexe taaldenkfuncties vergelijken groter ordenen eerst dan... oorzaak-gevolg omdat middel-doel om te voorwaarde als dan... redeneren want concluderen dus Testvragen of denkvragen In welk jaar was de beeldenstorm? Hoe kunnen ze in Bangladesh leven als de rivier daar steeds overstroomt? Wat zijn trekvogels? Hoe komt mijn geluid bij jullie oren? Wat heb je nodig om een brood te bakken? Piramide groep 6, juf Marieke Kijkvragen: Zie je dat kinderen uitgedaagd worden om te denken? Herken je complexe taaldenkfuncties? Wat is de rol van juf Marieke daarbij? Krachtige kwesties: voorwaarden Leerkracht heeft zelf een nieuwsgierige, onderzoekende houding De kwestie zet leerlingen actief aan de slag om oplossingen, meningen en standpunten te bedenken en daar onderbouwingen bij te geven De kwestie is echt interessant en boeiend voor de leerlingen Hoe kun je zelf aan de slag? Bedenk een krachtige kwestie Bepaal het globale onderwerp of thema Bedenk een krachtige kwestie Wat voor inleiding is er nodig? Schrijf een paar voorbeelden op van wat de leerlingen daarbij zouden kunnen inbrengen Check: zie je signaalwoorden in die voorbeelden? Ja? Dan is de KK geslaagd Nee? Dat moet de KK bijgesteld worden

5 Taaldenkgesprekken in W&T Krachtige kwesties in alle vakken De Russen draaien de gaskraan dicht. Dat overleven we niet! Sinaasappels, limoenen en appels kunnen drijven. Of toch niet? Dan ben je net veilig aan land gekomen op Lampedusa, maar ben je je ouders kwijt! Zelf aan de slag Vooraf: Kies een thema Bedenk een Krachtige Kwestie (doe de controle op signaalwoorden met door jou bedachte bijdragen van leerlingen) Bedenk hoe je de onderdelen van het didactiekmodel kunt realiseren Kies een of twee interactievaardigheden Tijdens: Focus op je gekozen vaardigheden tijdens het taaldenkgesprek Na afloop: Waren leerlingen actief betrokken: actief meedoen? Waren ze actief aan het denken en praten: signaalwoorden? Verder lezen Damhuis, R. (2016). Doen, denken en dialoog. Maak W&T compleet met taaldenkgesprekken. Meer taal, jrg. 3, nr. 2, Special Tech your future, Taal en Wetenschap en Technologie, 4-5. Damhuis, R., De Blauw, A. & Brandenbarg, N. (2004). CombiList, een instrument voor taalontwikkeling via interactie. Praktische vaardigheden voor leidsters en leerkrachten. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands. Tammes, A-C., Vonk, A., Zalm, E. van der & Damhuis, R. (2015). Meer kennis, meer inzicht, meer taal. Taaldenkgesprekken maken taal- en zaakvaklessen uitdagend. Meer Taal, nr 3, jrg. 2, Resi Damhuis 29 5