CPS Onderwijsontwikkeling en advies. Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2. WAT en HOE in groep 1 en 2

Transcriptie

1 Leesverbeterplan Enschede Doelgericht en planmatig werken aan leesontwikkeling in groep 1en 2 PROJECTBUREAU KWALITEIT (PK!) Enschede, september 2010 Yvonne Leenders & Mariët Förrer 2 3 Leesverbeterplan Enschede Leesresultaten zijn het gevolg van twee zaken: WAT onderwezen wordt HOE onderwezen wordt Ad Kappen 4 WAT en HOE in groep 1 en 2 DOELEN Leerkrachten halen de doelen met alle leerlingen WAT Mondelinge taal Woordenschat Fonemisch bewustzijn Letterkennis HOE Tijd Leerlijnen en leerinhoud Kwaliteit aanbod Directe instructie Convergente differentiatie Klassenmanagement Leerkrachtvaardigheden Groep 1 en 2 twee scholingsbijeenkomsten: september en januari Praktische aanwijzingen om doelgericht en planmatig te werken aan taalontwikkeling in groep 1 en 2. Doelen voor groep 1 en 2 Leerlijnen en inhoudelijke accenten (wat) Instructie en effectieve werkwijzen (hoe) Differentiatie (hoe) Volgen van de ontwikkeling van kinderen (hoe) Programma Taalontwikkeling in de kleutergroepen Doelen Taalaanbod: leeromgeving en activiteiten Tijd en extra tijd: differentiatie en organisatie Kinderen volgen De rol van de leerkracht Werken met groepsplannen Datamuur en groepsplan Planmatig werken 5 6

2 Doelen voor groep 1 en 2 Doelen in groep 1 en 2 Tussendoelen mondelinge taal Tussendoelen woordenschat Tussendoelen beginnende geletterdheid Bron: De Taallijn. Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2, Expertisecentrum Nederlands Enschede leesverbeterplan Doelen eind groep 2 Intermezzo 1 - Doelen Goede mondelinge taalvaardigheid Goede woordenschat Goed ontwikkeld fonemisch bewustzijn Concreet: 15 letters kennen, voor-en achternaam. Cito Taal voor Kleuters: 95% van de kinderen scoort C of hoger Uitgangspunt is dat elk kind deze doelen kan halen als sprake is van voldoende tijd en goede instructie en begeleiding. Tussendoelen taalleesonderwijs in groep 1 en 2 Welke doelen komen op uw school aan bod? Prioriteiten? Vergeten doelen? Niet afwachten, maar aanbieden 9 10 leerkracht Taalaanbod in de kleutergroep: Omgeving / inrichting van het lokaal Activiteteiten taalactiviteiten leeromgeving 11 12

3 Centraal in het taalaanbod in groep 1 en 2 Aandachtsgebieden Mondelinge taalvaardigheid Geletterde ervaringen Klanken en letters Woordenschat + een rijke leeromgeving voor taalontwikkeling Intermezzo 2 - Leeromgeving Een rijke leeromgeving voor taalontwikkeling in groep 1 en 2 Hoe is op uw school de inrichting van de lokalen van groep 1 en 2? Sterke punten in de leeromgeving? Aandachtspunten? Intermezzo 3 - Taalactiviteiten Activiteiten taalleesonderwijs in groep 1 en 2 Welke activiteiten spreken u aan? Welke activiteiten komen op uw school aan bod? Welke activiteiten komen op uw school minder aan bod? Tijd en extra tijd: Differentiatie en organisatie Dagritme Grote kring dagelijks minuten Kleine groep dagelijks 1-2x Afhankelijk van het aantal risicoleerlingen en hun behoeften Speelwerkles 3 x per week een talige activiteit van ongeveer Beginnende Mondeling taal geletterdheid Tijd voor taal: doelgericht 3-4x per week minuten klanken en letters 2-3x per week: minuten interactief voorlezen 2-3x per week klanken en letters 1-2x per week herhaald interactief voorlezen 1 x per week keuze uit zelfstandige activiteit 2x per week 5 minuten praten in duo s tijdens grote kring 1-2x per week gesprekken voeren en vertellen 1 x per week keuze uit zelfstandige activiteit Woordenschat 4-5x per week minuten 1 à 2 woorden expliciet aanbieden en meerdere woorden herhalen 2-3x per week preteaching of reteaching 1 x per week keuze uit zelfstandige activiteit Dagindeling 1 Kring Werkperiode/blok 1 met 2/3 x kleine kring Grote kring met in 2-tallen taalact. Werkperiode/blok 2 bewegingsonderwijs Kring met taalact. Grote kring met taalact. Werkperiode 3/blok vrij spel met 3 x kleine kring ( Werkperiode/blok 4 bewegingsonderwijs) Grote kring Buitenspel/ speellokaal 17 Kansen grijpen Kansen grijpen Kansen grijpen 18

4 Dagindeling 2 Differentiatiemodel 1 19 Vrije inloop met 1x kleine kring Kring met taalact. Werkperiode/blok 1 met 2 x kleine kring Grote kring en 2-tallen met taalact. Werkperiode/blok 2 bewegingsonderwijs Reflectiekring Vrije inloop met 1 x kleine kring Grote kring met taalact. Werkperiode/blok 3 vrij spel met 3 x kleine kring ( Werkperiode/blok 4 bewegingsonderwijs) Grote kring met taalact. 20 Voorbereiding Start van de werkperiode/activiteit: vrij spel, werkles, ank Instructie en inoefening in grote kring in 2-tallen, woordenschat, interactief voorlezen. 10/15 min. Groep kiest overige zelfstandige activiteiten planbord (met taal), vrij Hulpronde grote groep Kleine kring 1 10 min. Herhaald interactief voorlezen Afsluiting Kleine kring 2 (3) 10 min Differentiatiemodel 2 Organisatie van de groep klassenmanagement Voorbereiding Start van de werkperiode/activiteit: vrij spel, werkles, ank Groep kiest overige zelfstandige activiteiten planbord (met taal), vrij Hulpronde Instructie werkactiviteit werkles 5min Groepje werkles Zelfstandige verwerking Hulpronde groep werkt zelfst Kleine kring 1 10 min Kleine kring 2 (3) 10 min. Organisatie van de grote groep Organisatie van de kleine groep Zelfstandig werken (symbool) Niet-storen-afspraken Extra handen in de groep? 21 Afsluiting grote kring en in 2 tallen 10 min. 22 Intermezzo 4 Tijd voor taalontwikkeling Bespreking van het schema met activiteiten en tijd Kinderen volgen: zo vroeg mogelijk stagnatie in ontwikkeling signaleren en actie ondernemen 23 24

5 Monitoring in groep 1 en 2 Kinderen volgen in groep 1 en 2 Goede intake Kinderen volgen in groep 1 en 2 Goede overdracht naar groep 3 Geboortegewicht Dyslexie in de familie Ontwikkeling van de mondelinge taal tot 4 jaar Medische voorgeschiedenis in relatie met taalontwikkeling Taligheid van de thuissituatie Toetsen Genormeerde landelijke toetsen: Cito, Toetspakket Beginnende geletterdheid Observeren Combilist (Expertisecentrum Nederlands) Signaleringslijst voor kleuters (Protocol Groep 1 en 2) Praten met kinderen met ouders Voorlopers en voorspellers 1. fonologisch bewustzijn in de vorm van fonemische analyse en synthese zijn voorlopers en voorspellers van het spellend lezen. 2. benoemsnelheid van cijfers en letters is een goede voorspeller voor nauwkeurige en snelle woordherkenning. Wie zijn de risicoleerlingen in groep 1 en 2? Leerlingen met geringe mondelinge taalvaardigheid / spraaktaalproblemen Leerlingen die geen belangstelling hebben voor taalspelletjes en letters Tweetaligen: verschillen in klank - betekenis Zwakke taalontwikkeling Signaleren Niet afwachten maar actie ondernemen: Kleine kring met de leerkracht: Mondelinge taal Fonemisch bewustzijn Letterkennis Woordenschat Hoeken: samen spelen, kinderen en leerkracht Ouders Kleuters met goede taalontwikkeling / lezende kleuters Rijke talige omgeving Lees- en schrijfactiviteiten Stimuleren Niet met de materialen van groep

6 Wie zijn de risicoleerlingen bij de start van groep 3? Intermezzo 5 Kinderen volgen Kinderen die laag scoren op fonemisch bewustzijn (auditieve synthese / analyse mkm-woorden) Kinderen die weinig letters kennen ( 15 letters) Kinderen die een jaar extra in groep 1 of 2 hebben gezeten Kinderen die veel extra ondersteuning hebben gehad Kinderen die niet geïnteresseerd zijn in talige activiteiten Bespreek met elkaar het belang van de verschillende informatiebronnen over de ontwikkeling van kinderen: Toetsen Observaties Gesprekken Wat doet de leerkracht? Bovenstaande onderdelen van effectieve taalontwikkeling komen worden gerealiseerd door de leerkracht: De leerkracht doet ertoe. De leerkracht kan het verschil maken. Zicht op de taalontwikkeling van kinderen Pedagogische ondersteuning en motivatie van leerlingen Keuze van het aanbod: omgeving en activiteiten Instructievaardigheden Interactievaardigheden Organisatie >> differentiatie! Klassenmanagement Planning Effectieve instructie en vaardigheden van de leerkracht in groep 1/2 Interactie Ruimte scheppen/ stiltes Gevarieerde vragen (soms geen vragen) Prikkelende opmerkingen Ingaan op inhoud: Wat bedoelt het kind? Beurt beschermen Beurt doorspelen Modeling Instructie Handelingen verwoorden Hardop denken Uitleggen Voordoen, Samen doen, Zelf doen Feedback Houding Voorbeeldrol als lezer en schrijver Effectief onderwijs geven Klassenmanagement: Regels en routines Afspraken over zelfstandig werken Afspraken over hulp vragen en elkaar helpen Convergente differentiatie: We willen met alle kinderen de doelen bereiken We weten dat sommige kinderen daar meer tijd, instructie en begeleiding voor nodig hebben. We geven ze die

7 Intermezzo 5 Leerkrachtvaardigheden Leerkrachtvaardigheden voor taalontwikkeling in groep 1 en 2 Sterke punten? Aandachtspunten? 37