Hepatitis B masterclass. Annelies Riezebos-Brilman, MD, PhD
|
|
- Bruno de Vries
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hepatitis B masterclass Annelies Riezebos-Brilman, MD, PhD
2 Hepatitis B Virus; geschiedenis 450 BC: eerste beschrijving van epidemic hepatitis door Hippocrates 1885: beschreef Lurman 191 cases van serum hepatitis na toediening van small pox vaccin versterkt met humaan lymfevocht : grote hepatitis epidemieën beschreven tijdens oorlogen 1965: beschrijft Blumberg et al. het Australië antigeen 1976: Nobelprijs voor ontdekking van het Au antigeen 1970: EM visualisatie: heel veel niet infectieuze partikels met HBsAg en complete virionen: Dane partikels Blumberg BS, Alter HJ, Visnich SA. A new antigen in leukemiasera. JAMA. 1965;191:
3 Hepatitis B Virus (HBV) Kleinste van alle DNA virussen 2,3 kb (overlap in genen), partieel dubbelstrengs genoom Familie Hepadnaviridae Avihepadna (vogel HBV) Orthohepadnavirussen (zoogdieren HBV) 10 major genotypen (A J) Variatie op nucleoside level: >8%
4 HBV Prevalentie Gerlich Virology Journal 2013, 10:239
5 Geografische verspreiding van HBV genotypes Gerlich Virology Journal 2013, 10:239
6 Virologische classificering Baltimore en ICTV ICTV Classificatie op morfologie en manier van replicatie Familie genera species genotypes en subtypes
7 Virologische classificering Baltimore en ICTV Baltimore Classificatie op DNA / RNA en mrna (Bron: Prescott s microbiology, Wiley, 9th edition)
8 HBV structuur a) Dane partikel nm complete virus partikel Envelop rondom icosahedral nucleocapside b) Filamenteuze niet infectieuze surface antigen partikels 20 nm c) Ronde niet infectieuze surface antigen partikel
9 HBV genoom Partieel dubelstrengs, relaxed circular DNA (rcdna) 3.2 kilobases (Kb) Minus strand: 4 ORF Pol ORF: virale polymerase Pre-S1, Pre-S2 en S Envelop ORF PreC/C ORF X ORF Overlap, 1,5x afgelezen om alle eiwitten te krijgen Current Opinion in Virology 2014
10 HBV genoom Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
11 Pol ORF en Pre-C/C ORF: HBcAg en HBeAg Is verantwoordelijk voor de synthese van 2 mrnas die langer dan het genoom zijn. Pregenomic RNA (pgrna) codeert voor het core antigeen (HBcAg) en het polymerase. Precore RNA codeert voor het precore eiwit (HBeAg) Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
12 Pre-C/C ORF: HBeAg en HBcAg HBcAg: opmaak capside en nucleinezuur binding Rol in replicatie in immuuntolerante fase met name in de nucleus, als de virale lading daalt, mn in het cytoplasma Ondetecteerbaar als er immuuncontrole is HBeAg: Rol in persisterende infectie (tolerogen), immuunmodulerend Vermindert replicatie, anti apoptose Komt niet tot expressie bij mutaties
13 Pre-S/S ORF: HBsAg Codeert voor 3 oppervlakte eiwitten Kleine (S), middelgrote (M) en grote (L) vormen HBsAg S-HBsAg: entry M-HBsAg: minor element, maar immunogeen L-HBsAg: relevant voor infectie, bevat de regio die zorgt voor binding van het virus aan de receptor, zeer immunogeen Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
14 X ORF: HBxAg HBxAg: transcriptie activator - co-factor carcinogenese, speelt een rol in de binding van het cccdna in de gastheercel. Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
15 Replicatie cyclus van HBV Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
16 HBV attachment and entry PreS1 van het L-HBsAg bindt aan de HBV receptor NTCP (sodium taurocholate co-transporting peptide) en heparaan sulfaat proteoglycanen Receptor: eiwitcomplex: NTCP, wordt normaal gebruikt voor gal homeostase Receptor gemedieerde endocystose Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
17 HBV post entry en replicatie Het core eiwit dirigeert rcdna naar de kern. Snel na de endocytose van het virion wordt al DNA aangetoond in de kern. Virale polymerase (RT) completeert de + streng, verwijdert 5 einden en daarna zijn het gastheer repairmechanismen die beide strands tot cccdna ligeren Negatieve strand cccdna is de template voor subgenomic en pregenomic RNA Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
18 HBV translatie en replicatie mrna wordt in het cytoplasma vertaald naar virale eiwitten Subgenomic: pres1, PreS2 en HBsAg en X eiwitten Pregenomic RNA (pgrna): precore, core en polymerase eiwitten Virus partikels worden opgebouwd uit deze elementen en daarbinnen wordt het pgrna omgezet in - strengs DNA Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
19 Replicatie van het HBV genoom a) Na voldoende productie van het core antigen wordt er ook polymerase eiwit gemaakt. De eerste stap van replicatie is het binden van het virale polymerase (pol protein) aan het 5 uiteinde van het pgrna waarmee het een signaal afgeeft om het pgrna in te pakken in de core partikels.
20 Replicatie van het HBV genoom b+c) First primer shift: Hierbij spelen het Ɛ gedeelte en de 2 e DR1 aan het 5 uiteinde van pgrna een belangrijke rol spelen aangezien hier de DNA strand zal beginnen middels RT. Terwijl de DNA strand wordt gevormd wordt m.b.v. RNAse H het pgrna opgelost.
21 Replicatie van het HBV genoom c+d+e) second primer shift en template shift: de DR1 sequentie aan het 5 uiteinde van pgrna wordt niet opgelost door RNAse H en dient als de template voor de +DNA strand. Eenmaal in het core partikel is er slecht beperkt toegang tot dntps waardoor er niet genoeg is om het gehele genoom dsdna te maken wat resulteert in rcdna
22 Replicatie van het HBV genoom e+f) het gevormde rcdna heeft nu twee mogelijkheden: - secretie van nieuwe virionen - opname in de cel kern: nieuwe cccdna vorming
23 Vrijkomen van nieuwe viruspartikels Twee routes: Via multivesicular body transfer (MVB) Basolateral relaese voor cel-cel verspreiding, deze verhindert virusklaring en kan een rol spelen bij het ontstaan van fulminante hepatitis. Karayiannis 2017 Hepatol Int (11):500
24 Hepatitis B virus Chronische hepatitis B: 3,6% wereldbevolking drager hepatitis B virus >250 miljoen chronische dragers wereldwijd Prevalentie in NL 0,2-0,4% ( mensen) Risicogroepen: migranten, MSM, (ex-)iv-druggebruikers Transmissie Verticale transmissie Horizontale transmissie (seks en bloedcontact) Preventie door vaccinatie!
25 HBV serologie HBsAg Anti- HBs Anti- HBc Interpretatie Vroege acute fase + - of +/- + Acuut of chronisch, differentieer door IgM anti- HBc Bepaal activiteit HBV met HBV DNA of HBeAg Doorgemaakte infectie en immuniteit tegen HBV Doorgemaakte infectie of low-level dragerschap Evt. windowfase na acute HBV infectie, of valspos anti-hbc Gevaccineerd tegen HBV Niet-immuun, geen HBV infectie
26 HBV Klinische uitkomst 45% van alle HCC is a.g.v. HBV 30% cirrose
27 Chronische HBV infectie De Clerck 2015 Rev. Med. Virol. 25:354
28 Behandeling Immuno-modulators Inteferon α-2a Peginteferon α-2a Nucleoside analogen (remmers van het RT domein van de polymerase) Lamivudine (LAM-3TC) Telbivudine (LdT) Entecavir (ETV) Adefovir (ADV) Tenofovir (TDF)
29 Behandeling HBV De Clerck 2015 Rev. Med. Virol. 25:354
30 Preventie van HCC door antivirale therapie Choi et al JAMA 5:30
31 Klinische uitkomst na NUC behandeling Kim 2014 Gut 63:1325 HBsAg seroclearance can be regarded as an optimal endpoint of treatment with NUC. For patients with baseline cirrhosis, long-term clinical monitoring and surveillance for HCC may be still required after HBsAg seroclearance.
32 HBV mutanten HBV mutanten HBV mutants: Envelope, precore, core, and polymerase Envelop varianten: vaccin escape Precore mutaties voorkomen HBeAg synthese Polymerase: natuurlijke variatie, meestal gecompenseerd maar ook NA geïnduceerde mutaties Hoe vaak zien we bij behandeling resistentie?
33 Risicofactoren voor resistentie ontwikkeling Hermans et al. JID 2015
34 Cumulatieve jaarlijkse incidentie van resistentie De Clerck 2015 Rev. Med. Virol. 25:354
35
36 HBV kruisresistentie Figure 2. Resistance levels to nucleos(t)ide inhibitors conferred by mutations frequently found in treated HBV-infected patients. High-level (>20-fold increase of the IC50 for the inhibitor), moderate (5 20-fold increase) and low-level (2.5 5-fold increase)... Luis Menéndez-Arias, Mar Álvarez, Beatriz Pacheco Current Opinion in Virology 2014
37 F o ld C h a n g e F o ld C h a n g e Antivirale Activiteit van Tenofovir en TAF tegen resistente isolaten In vitro activity of TAF against ADV-R, LAM-R, and ETV-R HBV isolates 4 TAF A D V -R 4 TFV 3 L A M -R E T V -R The majority of drug resistant isolates remain sensitive to TAF (FC < 2) rta181v+rtn236t demonstrated reduced susceptibility (FC = 3.7) Drug susceptibility fold change values observed with TAF are similar to those previously observed with TFV *Indicates stop codon in HBsAg Liu, AASLD 2015, 2021 W ild -ty p e rta T /s W * rta T /s W L rta V rtn T rta V + rtn T rtm I r tl M + r tm V r tv L + r tl M + r tm V r tl M + r tm V + r tt G r tl M + r tm V + r ts G r tl M + r tm V + r tm V 0 W ild -ty p e rta T /s W * rta T /s W L rta V rtn T rta V + rtn T rtm I rtl M + rtm V rtv L + rtl M + rtm V rtl M + rtm V + rtt G rtl M + rtm V + rts G rtl M + rtm V + rtm V
38 Hepatitis B resistentie
39
40 WWW-grade.de
41 Het risico op HBV reactivatie Belangrijke virale risico factoren cccdna Occult HBV infectie (HBsAg -, anti-hbs or low, HBV DNA +) Genotypes (B and C) en gen mutaties Belangrijke gastheer risico factoren Verlies van anti-hbs Behandeling met rituximab, corticosteroidsen of anthracycline
42 HBV reactivation HBsAg-positive patients Definitie; > 1 log stijging in HBV-DNA met hepatitis Risico op HBV reactivatie 20-50% bij conventionele chemotherapie 80% bij rituximab-bevattende chemo >50% bij SCT Risico factoren steroiden en rituximab Hoge virale load HBeAg-positief Lever cirrose of hepatocellulair carcinoom
43 HBV reactivation HBsAg-negatieve patienten (occulte HBV) Definitie; Weer verschijnen van HBsAg en/of HBV-DNA + Risico op HBV reactivatie 1-2.7% bij conventionele chemotherapie bij rituximab-plus-steroiden 14-20% bij SCT Stijging van HBV DNA gebeurt 18,5 weeks (mediaan) voordat hepatitis ontstaat (stijging van ALAT) Risico factoren zijn Anti-HBs negatief Kusumoto et al. J Gastroenterol (2011) 46:9-16
44 Risico classificatie HBV reactivatie Kusumoto et al. Int J Hematol (2009) 90:13-23
45 Behandelstrategie obv risico Kusumoto et al. Int J Hematol (2009) 90:13-23
46 Take home message Voor HBV geldt dat we CVR (complete virological remmision) kunnen behalen maar geen SVR a.g.v. cccdna reservoir HBV DNA integratie Verstoorde immuunrespons (tolerantie) Cave: reactivatie! HBV kan goed worden onderdrukt met antivirale therapie (entecavir/tenofovir) HBsAg clearance als eindpunt Nog weinig resistentie Preventie HCC
47 Vragen?
48
HUIDIGE BEHANDELING VAN CHRONISCHE HEPATITIS-B-VIRUSINFECTIE VOLGENS DE RICHTLIJNEN
HUIDIGE BEHANDELING VAN CHRONISCHE HEPATITIS-B-VIRUSINFECTIE VOLGENS DE RICHTLIJNEN Nederlandse richtlijn? (2008 en 2012) AASLD richtlijn? (2009) EASL richtlijn? (2012) Met dank aan Erik Buster en de overige
Nadere informatieBehandelproblematiek en laatste ontwikkelingen in Hepatitis B Nationale hepatitis dag 2017
Behandelproblematiek en laatste ontwikkelingen in Hepatitis B Nationale hepatitis dag 2017 Bart Takkenberg Academisch Medisch Centrum Amsterdam Disclosures Speaker for Gore WL, Bayer, and Norgine Advisory
Nadere informatieHepatitis B. www.hepatitisinfo.nl
Hepatitis B www.hepatitisinfo.nl Hepatitis B Epidemiologie Transmissie Virologie HBV kliniek / symptomen Diagnostiek Behandeling Preventie Prevalentie chronische hepatitis B in volwassenen Bron: http://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2016/infectious-diseases-related-to-travel/hepatitis-b#4621
Nadere informatieFlaviviridae family Genus Hepacivirus Diameter 50 nm 11 genotypes (1-11), verschillende subtypes
HCV HCV Flaviviridae family Genus Hepacivirus Diameter 50 nm 11 genotypes (1-11), verschillende subtypes (a,b,c, ) Reservoir: mens ssrna + virus (9600b) Icosahedraal capside Lipidenbilayer enveloppe met
Nadere informatieHEPATITIS B. J.W. den Ouden-Muller internist Rotterdam
HEPATITIS B J.W. den Ouden-Muller internist Rotterdam Wat is Hepatitis B? Hepatitis B is een ontsteking van de lever veroorzaakt door het hepatitis B virus (HBV) en is een van de meest voorkomende infectieziekten
Nadere informatieHet Hepatitis probleem in NL
Bewustwording Identificatie-Behandeling HEPATITIS B en C Het Hepatitis probleem in NL Virale hepatitis A-E : Wat is er aan het veranderen? Chronische hepatitis B & C: Sterfte, Impact behandeling Uitdaging
Nadere informatieallemaal beestjes 2010 Hepatitis B en C ziektebeeld prognose het virus z n strategie behandelmogelijkheden counseling de patiënt Van Hattum MDL
allemaal beestjes 2010 Hepatitis B en C ziektebeeld prognose het virus z n strategie behandelmogelijkheden counseling de patiënt Van Hattum allemaal beestjes 2010 Hepatitis B en C ziektebeeld prognose
Nadere informatieTelbivudine is geen middel van eerste keus voor de behandeling van
1801970; Hepatitis B Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 31 januari 19 van de registratiehouders die volgens de consultatieprocedure kunnen reageren.
Nadere informatieHEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP. Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014
HEPATITIS B EN ZWANGERSCHAP Ann-Sophie Page & Gerbrich van den Bosch 04-11-2014 INTRODUCTIE HBV = dsdna virus, hoge viremie, zeer infectieus (50-100x infectieuzer dan HIV) Transmissie door contact met
Nadere informatieGeïndividualiseerde behandeling van chronische hepatitis B-patiënten
Geïndividualiseerde behandeling van chronische hepatitis B-patiënten Individualized management of patients with chronic hepatitis B Dr. W.P. Brouwer 1 Samenvatting Op 16 oktober 2015 promoveerde dr. W.P.
Nadere informatieGESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE. Adolf Eduard MAYER (1843-1942)
www.virologie.be GESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE Adolf Eduard MAYER (1843-1942) GESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE Ziek blad vermalen Sap op gezond blad: wordt ook ziek Overdraagbare ziekte! Adolf Eduard MAYER (1843-1942)
Nadere informatieVirale hepatitis: diagnostiek en beleid bij de hematologische patiënt
5 Virale hepatitis: diagnostiek en beleid bij de hematologische patiënt Viral hepatitis: diagnosis and management in hematological patients dr. D. Posthouwer Samenvatting Onder virale hepatitis wordt hepatitis
Nadere informatieInhoudsopgave Inleiding Voor wie is deze brochure? 1. Hepatitis 2. Behandeling medicijnen Alternatieve aanvullende behandelingen
Inhoudsopgave Inleiding 1 Voor wie is deze brochure? 1 1. Hepatitis B 1 1.1 Wanneer behandelen 1 1.2 Wanneer niet behandelen 2 1.3 Zwangerschap en behandeling 3 2. Behandeling en medicijnen 4 2.1 PEG-interferon
Nadere informatieLijst vragen MONDELING EXAMEN
Academiejaar: 2009-2010 Basisopleiding: Bachelor BIOMEDISCHE LABTECHNOLOGIE Afstudeerrichting: ALLE OPTIES Module: BLT 11 Immunologie en virologie Partim: Semester: 3 Lector: Virologie Nicole Kellner Lijst
Nadere informatieLeverenzymstoornissen. Peter van Bommel, Dirk Bakkeren & Martijn ter Borg
Leverenzymstoornissen Peter van Bommel, Dirk Bakkeren & Martijn ter Borg Vrouw, 30jaar komt op mijn spreekuur Na anamnese en LO sluit ik een leverprobleem niet uit. Ik vraag probleemgeoriënteerd labonderzoek
Nadere informatieHepatitis C, een update. Vincent Rijckborst, Maag-Darm-Leverarts Milan J. Sonneveld, AIOS Maag-Darm-Leverziekten
Hepatitis C, een update Vincent Rijckborst, Maag-Darm-Leverarts Milan J. Sonneveld, AIOS Maag-Darm-Leverziekten Disclosures spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieReactivatie van hepatitis B door glucocorticoïden
Klinische les Reactivatie van hepatitis B door Dewkoemar Ramsoekh, Herold J. Metselaar en Robert A. de Man Dames en Heren, Een reactivatie van hepatitis B-virus (HBV) kan optreden als complicatie van immuunsuppressieve
Nadere informatieWhole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering. Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog
Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog Acute luchtweginfecties Belangrijke oorzaak van ziekenhuis opnames bij kinderen
Nadere informatieZwangerschap en HBV. Greet Boland Nationaal Hepatitis Centrum, Amersfoort Afdeling Virologie, Universitair Medisch Centrum Utrecht
Zwangerschap en HBV Greet Boland Nationaal Hepatitis Centrum, Amersfoort Afdeling Virologie, Universitair Medisch Centrum Utrecht 1 Virale aandoeningen die verticaal overdraagbaar zijn HIV Hepatitis B
Nadere informatieDNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008
DNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008 DNA 1. Hieronder zie je de schematische weergave van een dubbelstrengs DNA-keten. Een
Nadere informatieDNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life
DNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life De vragen die voorkomen in het COO-programma DNA & eiwitsynthese zijn op dit formulier weergegeven. Het is de bedoeling dat je,
Nadere informatieDisclosure belangen S.W. Schalm
Disclosure belangen S.W. Schalm Prof dr. S.W. Schalm is directeur van LiverDoc B.V., dat zich richt op het brengen van academische kennis naar de praktijk. Hij ontvangt geen salaris; gemaakte onkosten
Nadere informatieHepatitis 12 en 13 april Suzanne Marcelis, huisarts Ilse Overdevest, arts-microbioloog Anne-Marie Wensing, MDL-arts
Hepatitis 12 en 13 april 2018 Suzanne Marcelis, huisarts Ilse Overdevest, arts-microbioloog Anne-Marie Wensing, MDL-arts CASUS Vrouw 52 jaar VG: geelzucht Med: Panadol, chronisch gebruik ivm hoofdpijn
Nadere informatieHepatitis B Richtsnoer
Hepatitis B Richtsnoer -Toepasbaarheid van de EASL richtlijn in de Nederlandse situatie - HBV Richtsnoer werkgroep April 2018 Versie 1.5 Inhoud 1. Aanleiding... 3 2. Achtergrond... 5 3. Het eerste consult...
Nadere informatieValkuilen bij diagnostiek hepatitis ABC
Valkuilen bij diagnostiek hepatitis ABC Streeklab GGD Amsterdam, 30 okt 2009 Hans L. Zaaijer, arts-microbioloog AMC - Klinische Virologie / Sanquin - Bloedoverdraagbare Infecties leverontsteking chemisch/toxisch
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatieOptimalisatie van de rapportering van infectieuze serologie
1 h.-hartziekenhuis vzw Critically Appraised Topic Optimalisatie van de rapportering van infectieuze serologie Laura Peeters Supervisie: Apr. Wim Laffut & Dr. Ellen Van Even H.-Hartziekenhuis Lier 15 mei
Nadere informatieGESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE Adolf Eduard MAYER ( )
www.virologie.be GESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE Adolf Eduard MAYER (1843-1942) 1 GESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE Ziek blad vermalen GESCHIEDENIS v/d VIROLOGIE Ziek blad vermalen Sap filteren Sap op gezond blad:
Nadere informatieDr.L.C. Baak MDL OLVG Februari 2015
Dr.L.C. Baak MDL OLVG Februari 2015 Behandeling chronische hepatitis C- ook in 2015 Doel: HCV kwijtraken Histologische verbetering Cirrose voorkomen Hepatocellulair carcinoom voorkomen PegInterferon Ribavirine
Nadere informatieStudie naar het voorkomen van het Bacilliform virus in Crangon crangon. Benigna Van Eynde Studiedag Grijze Garnaal 1 juli 2015
Studie naar het voorkomen van het Bacilliform virus in Crangon crangon Benigna Van Eynde Studiedag Grijze Garnaal 1 juli 2015 Deel 1: Inleiding Samenwerking Universiteit Gent Departement Gewasbescherming
Nadere informatieDE BETEKENIS VAN KWANTITATIEVE BEPALING VAN HET HBS ANTIGEN IN HET NATUURLIJKE VERLOOP VAN HEPATITIS
DE BETEKENIS VAN KWANTITATIEVE BEPALING VAN HET HBS ANTIGEN IN HET NATUURLIJKE VERLOOP VAN HEPATITIS B BIJ PATIËNTEN DIE CHRONISCH ASYMPTOMATISCH DRAGER ZIJN. Jens Kockx Stamnummer: 01300108 Promotor:
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22212 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wilde, Adriaan Hugo de Title: Host factors in nidovirus replication Issue Date:
Nadere informatieHand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al.
Centraal Dogma Hand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al., 6e druk Mei 2016 Van DNA naar mrna Hier zie je een deel van de sequentie
Nadere informatierichtlijn Behandeling van chronische hepatitis-b-virusinfectie
richtlijn Behandeling van chronische hepatitis-b-virusinfectie Samenvatting De richtlijn Behandeling van chronische hepatitis-b-virusinfectie is door de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting voor de leek
Chapter 9 Nederlandse samenvatting voor de leek 164 Chapter 9 Nederlandse samenvatting voor de leek Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker wordt jaarlijks wereldwijd bij ongeveer 470.000 vrouwen geconstateerd,
Nadere informatieHEPATITIS B. de feiten. U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie. Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog)
03-05-UCB Hepsera A5 Hep B N5.4 14/07/05 16:34 Page 2 U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie HEPATITIS B de feiten Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog) 03-05-UCB
Nadere informatieCGM/ Advies Classificatie en inschaling van Hepatitis B virus
BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa
Nadere informatieFlavivirus serologie. Jean-Luc Murk, arts-microbioloog
Flavivirus serologie Jean-Luc Murk, arts-microbioloog Flaviviridae POWV TBEV Mogelijk grootste Familie onder de virussen ZIKV SLEV WNV MVEV Virus taxonomy 9 th ed 2012 Flaviviridae Zika virus Kunjin virus
Nadere informatieVaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse
Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse 1 Kolonisatie (dragerschap) Invasieve ziekte (IPD) 2 Dragerschap en infectie Dragerschap: - 47-67% van de kinderen 1-2 jr (Spijkerman
Nadere informatieBewustzijn identificatie behandeling hepatitis B en C
Bewustzijn identificatie behandeling hepatitis B en C Inleiding Voorstellen sprekers/voorbereiders Quiz Virale hepatitis in de huisartsen praktijk Casuistiek hepatitis C Wat is er aan behandeling mogelijk
Nadere informatieIs hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht
Is hepatitis C eliminatie in Nederland wel mogelijk? Andy IM Hoepelman Hoogleraar Interne Geneeskunde & Infectieziekten UMC Utrecht Disclosures Gilead, Pfizer, ViiV Eliminatie van infectie: Incidentie
Nadere informatieDRAAIBOEK INFECTIEZIEKTEN CLB. Hepatitis B
99 Hepatitis B Ziektebeeld Hepatitis B is een ernstige virale infectie die een ontsteking van de lever veroorzaakt. Het ziektebeeld kan variëren van een asymptomatisch of subklinisch verloop tot een acute,
Nadere informatieDetectie van occulte Hepatitis B bij bloeddonoren
Detectie van occulte Hepatitis B bij bloeddonoren Marco Koppelman 1, Theo Cuypers 2, Harry Bos 1, Maarten Koot 2, Hans Zaaijer 3 1 afdeling Nationaal Screening laboratorium Sanquin (NSS), divisie Diagnostiek
Nadere informatieHepatitis, met de nadruk op hepatitis B en C
Klinisch redeneren Hepatitis, met de nadruk op hepatitis B en C Yolanda Vis, 17 december 2015 Leerdoelen De verschillende vormen van hepatitis benoemen en aangeven wat het belang is van vroegtijdige diagnostiek
Nadere informatieIn vitro and in vivo testing of conditionally replicating SIV and HIV-1 strains to study viral gene expression van der Velden, G.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) In vitro and in vivo testing of conditionally replicating SIV and HIV-1 strains to study viral gene expression van der Velden, G.J. Link to publication Citation for
Nadere informatie(~30 minuten; 20 punten)
TENTAMEN BIOCHEMIE (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 04-11-2011 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! Additioneel 1 STar vraag (alleen
Nadere informatieZeg nee! Tegen Hepatitis B. Hepatitis B-campagne voor en door Chinezen in Rotterdam e.o. Reinoud Wolter GGD Rotterdam-Rijnmond
Zeg nee! Tegen Hepatitis B Hepatitis B-campagne voor en door Chinezen in Rotterdam e.o. Reinoud Wolter GGD Rotterdam-Rijnmond 乙型肝炎行動 China aan de Maas Bestrijding Hepatitis B.Sinds 1989 zwangerschapsscreening.sinds
Nadere informatieRichtlijn Behandeling van chronische hepatitis-b-virusinfectie Samenvatting
Richtlijn Behandeling van chronische hepatitis-b-virusinfectie Samenvatting De Richtlijn Behandeling van chronische hepatitis-b-virusinfectie is door de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Nadere informatieLabdiagnostiek en epidemiologie van hepatitis A-E
Labdiagnostiek en epidemiologie van hepatitis A-E Masterclass, 26 maart 2019 Hans L. Zaaijer, arts-microbioloog AMC - Klinische Virologie Sanquin - Bloedoverdraagbare Infecties Epidemiologie virale hepatitis
Nadere informatiehepatitis B Beter voorkomen...
hepatitis B Beter voorkomen... Wat is Hepatitis B is een leverontsteking veroorzaakt door een virus: het hepatitis B virus (HBV). De ziekte wordt overgedragen door seksueel contact, maar ook door contact
Nadere informatie1 (~20 minuten; 20 punten)
TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
CHAPTER 7 Nederlandse Samenvatting Moleculaire Interacties van de Infectious Bursal Disease Virus Eiwitten NEDERLANDSE SAMENVATTING Het infectious bursal disease virus (IBDV), ook wel het Gumboro virus
Nadere informatieDe toekomst van HIV-behandeling: Van langwerkende medicatie tot genezing? ERIC FLORENCE ITG
De toekomst van HIV-behandeling: Van langwerkende medicatie tot genezing? ERIC FLORENCE ITG Overzicht Uitgebreide introductie Korte overzicht van: Klinisch verloop van HIV infectie Epidemiologie van hiv
Nadere informatieBIJLAGE IV WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES
BIJLAGE IV WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES Wetenschappelijke conclusies Co-infectie met hepatitis В-virus (HBV) en hepatitis C-virus (HCV) komt niet zelden voor als gevolg van overlappende overdrachtswijzen.
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 6 juni 2007 Farmatec.P 2775749 6 juli 2007
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 6 juni 2007 Farmatec.P 2775749 6 juli 2007 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieWe wensen je veel succes met studeren en het halen van jouw tentamens!
Voorwoord Beste geneeskundestudent, Voor je ligt de samenvatting van Blok 1.1.1 Deel 2 voor de studie geneeskunde. SlimStuderen.nl heeft de belangrijkste informatie uit alle verplichte literatuur voor
Nadere informatieCitation for published version (APA): van Houdt, R. (2009). Molecular epidemiology of hepatitis B in the Netherlands
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Molecular epidemiology of hepatitis B in the Netherlands van Houdt, R. Link to publication Citation for published version (APA): van Houdt, R. (2009). Molecular epidemiology
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK
IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS
Nadere informatieInterpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie
Interpretatie van laboratoriumtesten: microbiologie Jens Van Praet Dienst Nierziekten, Infectieziekten en Algemeen inwendige ziekten HIV referentiecentrum Travel clinic Casus 1: Kris Labo-diagnostiek:
Nadere informatieHepatitis C: Update Nationale Hepatitis Dag 2017
Hepatitis C: Update Nationale Hepatitis Dag 2017 Dr. M.J. Sonneveld AIOS MDL - epidemioloog Disclosures Speakers fees: Roche, BMS, Gilead Advisory boards: Roche, BMS, Gilead Research support: Roche, BMS
Nadere informatieAcute hepatitis-b-virusreactivatie na R-CHOP-behandeling: een potentieel levensgevaarlijke aandoening
Acute hepatitis-b-virusreactivatie na R-CHOP-behandeling: een potentieel levensgevaarlijke aandoening Acute hepatitis B virus reactivation following R-CHOP treatment: a potentially fatal condition E.M.
Nadere informatiewww.virology-education.nl
HEPATITIS MASTERCLASS UTRECHT 2016-2017 MEETING PROSPECTUS www.virology-education.nl INHOUD Introductie... 3 Meeting beschrijving... 4 Achtergrond... 4 Leerdoelen... 4 Opzet... 4 Doelgroep... 4 Voorzitters...
Nadere informatieEpidemiologie van HIV/HCV coinfectie. Moleculair epidemioloog, GGD Amsterdam
Epidemiologie van HIV/HCV coinfectie Thijs van de Laar Moleculair epidemioloog, GGD Amsterdam 19 januari 2010 19 januari 2010 Epidemiologie van HIV/HCV coinfectie 2 Risicogroepen Injecterende drugsgebruikers
Nadere informatieImmuuntherapie: resultaten tot nu toe bij patiënten met een longcarcinoom Willemijn Theelen
Immuuntherapie: resultaten tot nu toe bij patiënten met een longcarcinoom 15-06-2017 Willemijn Theelen w.theelen@nki.nl Risicofactoren Longcarcinoom Roken in 90% de oorzaak Passief roken : 1,2-1,3 x verhoogd
Nadere informatieImmunotherapie voor chronische hepatitis B
Immunotherapie voor chronische hepatitis B Laura KIEKENS Verhandeling ingediend tot het verkrijgen van de graad van Master in de Biomedische Wetenschappen Promotor: Prof. Dr. Bart VANDEKERCKHOVE Vakgroep
Nadere informatieNederlandse samenvatting.
11 Nederlandse samenvatting. 201 Tijdens mijn promotie-onderzoek heb ik onderzoek verricht naar de mogelijkheden voor een nieuwe therapie bij cytomegalovirus infecties. Cytomegalovirus (CMV) is een herpes
Nadere informatieCGM/ Advies: Classificatie en inschaling van Hepatitis delta virus
BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa
Nadere informatieDiagnostische toets Van HIV tot AIDS?
Diagnostische toets Van HIV tot AIDS? Moleculen 1. Basenparing In het DNA vindt basenparing plaats. Welke verbinding brengt een basenpaar tot stand? A. Peptidebinding B. Covalente binding C. Zwavelbrug
Nadere informatieHepatitis E, wat moet je ermee?
Hepatitis E, wat moet je ermee? Caroline Swanink, arts-microbioloog Rijnstate 11 oktober 2016 Wanneer verricht u diagnostiek naar hepatitis E virus? A. Altijd bij een acuut hepatitis beeld B. Bij een acuut
Nadere informatieNHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen
NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen Martijn Sijbom Huisarts Wetenschappelijk medewerker NHG Afdeling Richtlijnontwikkeling en Wetenschap Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling:
Nadere informatieNederlandse samenvatting
171 172 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Met vaccinaties kunnen veel ziektes voorkomen worden, zoals de mazelen, de rode hond en de griep. Echter een vaccin voor het voorkomen van kanker
Nadere informatieBIOLOGIE MOLECULAIRE GENETICA EIWITSYNTHESE VWO KLASSE 6
BIOLOGIE MOLECULAIRE GENETICA EIWITSYNTHESE VWO KLASSE 6 Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] ARTHUR A. HOOGENDOORN ATHENEUM - VRIJE ATHENEUM - AAHA Docent: A. Sewsahai DOELSTELLINGEN:
Nadere informatieToepasbaar voor België?
C O M M E N T A A R N H G- S T A N D A A R D V I R U S H E P A T I T I S E N A N D E R E L E V E R A A N D O E N I N G E N Toepasbaar voor België? P. MICHIELSEN, K.VAN HERCK, P.VAN DAMME In de behandeling
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 3 augustus 2006 Farmatec/P-2705783 2 oktober 2006
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 3 augustus 2006 Farmatec/P-2705783 2 oktober 2006 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieRapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS.
Coördinator referentiecentrum Naam: N. Botteldoorn Tel 02 642 51 83 Fax: 02 642 52 40 Rapportering voor het jaar 2016 Referentiecentrum voor NOROVIRUS. Instelling: WIV Straat: J. Wijtsmanstraat Stad: Brussel
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Hematopoiesis Een volwassen mens heeft ongeveer vijf liter bloed waarin zich miljarden cellen bevinden. Deze cellen zijn onder te verdelen op basis van
Nadere informatieGrenzen aan de veiligheid van bloed
Grenzen aan de veiligheid van bloed prof.dr. Hans L. Zaaijer, arts-microbioloog Sanquin Bloedoverdraagbare Infecties & AMC Klinische Virologie Amsterdam 1) enige achtergrond 2) hoe ver te gaan met veiligheid?
Nadere informatieMariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA)
Mariene virussen Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Wat is een biologisch virus? 20-200 nm (miljoenste mm) diameter Bundeltje genetisch
Nadere informatieHIV een kleine update. Marjolijn Pronk 16 januari 2018
HIV een kleine update Marjolijn Pronk 16 januari 2018 Hiv een kleine update HIV in Nederland Testen in de huisarts praktijk HIV en cart (combination antiretroviral therapy) De (nieuwe) HIV patient, wat
Nadere informatieHepatitis B-vaccinatie bij druggebruikers
Hepatitis B-vaccinatie bij druggebruikers 1 15 juli 2011 Coördinatie Vaccinatieprogramma hepatitis B-risicogroepen Vaccinatieprogramma in vogelvlucht Proefproject 1998-2002 in 7 GGD regio s Nov 2002 start
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Silencing of HIV-1 co-factors Eekels, J.J.M. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Silencing of HIV-1 co-factors Eekels, J.J.M. Link to publication Citation for published version (APA): Eekels, J. J. M. (2011). Silencing of HIV-1 co-factors General
Nadere informatieBevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus
Bevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam 2007 2011 Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus - Hepatitis B (HBV) bij Turkse Nederlanders - Vooronderzoek
Nadere informatieOverschakeling van intraveneuze naar intramusculaire toedieningsvorm van antistoffen tegen het hepatitis B surface antigen na levertransplantatie
Academiejaar 2013-2014 Overschakeling van intraveneuze naar intramusculaire toedieningsvorm van antistoffen tegen het hepatitis B surface antigen na levertransplantatie Doeltreffendheid en kosteneffectiviteit
Nadere informatieFocus wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden. Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc
Focus 2016-2017 wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Nationale
Nadere informatieDriehoekig, wit tot gebroken wit tablet met de tekst BMS gegraveerd op de ene zijde en de tekst 1611 op de andere zijde.
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Baraclude 0,5 mg filmomhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 0,5 mg entecavir (als monohydraat). Hulpstoffen met bekend effect: elke
Nadere informatie1311-V2 RVG Samenvatting van de Productkenmerken Mei 2017
Sandoz B.V. Page 1/25 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Entecavir Sandoz 0,5 mg, filmomhulde tabletten Entecavir Sandoz 1 mg, filmomhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Entecavir Sandoz
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/18950 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18950 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Velthuis, Arend Jan Wouter te Title: A biochemical portrait of the nidovirus RNA
Nadere informatieHepatitis B B16. 2. Ziekte
Hepatitis B B16 1. Algemeen In 1885 werd in Bremen een aantal gevallen van 'serumhepatitis' beschreven nadat aan arbeiders pokkenvaccin (dat menselijke lymfe bevatte) was toegediend. Pas in de jaren veertig
Nadere informatieHet vaccin waarmee de meisjes worden geïnjecteerd, beschermt onder andere tegen HPV18.
Examentrainer Vragen HPV-vaccinatie Baarmoederhalskanker is een vorm van kanker die relatief vaak voorkomt bij vrouwen. De ziekte kan zijn veroorzaakt door een infectie met het humaan papillomavirus (HPV).
Nadere informatieGenetica en borstkanker voor de patholoog
Genetica en borstkanker voor de patholoog Giuseppe Floris Pathologische Ontleedkunde, UZ Leuven Multidisciplinair Borst Centrum (MBC) Symposium 2017 21/10/2016; Leuven Morfologische heterogeneiteit van
Nadere informatieNederlandse samenvatting 1. Chapter Nederlandse samenvatting. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 1 http://hdl.handle.net/1765/112830 Chapter 10 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Nederlandse samenvatting 3 Nederlandse samenvatting
Nadere informatieVirussen zonder grenzen
Virussen zonder grenzen Prof. Eric Snijder Afdeling Medische Microbiologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Inferno, een kolfje naar mijn hand 2 1 2012... MERS Nature, October 4, 2012 3 Ebola 4 2 Ebola...
Nadere informatieLCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B
LCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1/51
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1/51 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Entecavir Mylan 0,5 mg filmomhulde tabletten Entecavir Mylan 1 mg filmomhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE
Nadere informatie94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten
94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten Transcriptie bij prokaryoten: Prokaryoten hebben geen celkern, waardoor het DNA los in het cytoplasma ligt. Hier vindt de transcriptie
Nadere informatieInleiding. Werkgroepleden:
INTERLINE INFECTIEZIEKTEN januari 2015 Inleiding Werkgroepleden: Mevrouw J.W. (Jolande) Bouwhuis, internist-infectioloog De heer P.H.P. (Paul) Groeneveld, internist-infectioloog De heer J. (Joop) Barkmeyer,
Nadere informatie(BRISTOL-MYERS SQUIBB BELGIUM)
Farmaceutisch bedrijf (BRISTOL-MYERS SQUIBB BELGIUM) 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Baraclude 0,5 mg filmomhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 0,5 mg entecavir
Nadere informatieJaaroverzichten Incidentie van meldingen van acute hepatitis B in 2011 lager dan ooit
Jaaroverzichten Incidentie van meldingen van acute hepatitis B in 2011 lager dan ooit F.D.H. Koedijk, M.A.B. van der Sande, S.J.M. Hahné In 2011 werden in Nederland 157 patiënten met een acute hepatitis
Nadere informatieDe cascade of care van hepatitis B en C in beeld. Irene Veldhuijzen
De cascade of care van hepatitis B en C in beeld Irene Veldhuijzen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieVan mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen?
Van mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen? A: interfase B: profase C: anafase D: cytokinese 2. Een SNP (single nucleotide polymorphism)
Nadere informatie