Samenvatting Economie Module 2

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Module 2 Samenvatting door een scholier 3255 woorden 4 mei ,3 19 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1: De verzorgingsstaat 1. De Nederlandse verzorgingsstaat - Verzorgingsstaat: Staat voor een samenleving waarin de overheid alle inwoners een aanvaardbaar bestaansminimum garandeert. - Nachtwakersstaat: De staat in de 19e eeuw wordt hiermee aangeduid. In de nachtwakersstaat was de rol van de overheid: - zorgen voor de veiligheid van de burgers door leger en politie - de rechtsorde handhaven met wetgeving en rechtsspraak De ontwikkeling van nachtwakersstaat tot verzorgingsstaat heeft deze fasen doorlopen: - De arbeidswetgeving: Wetten die de werkomstandigheden hebben verbeterd, o.a. Wet op kinderarbeid. - De werknemersverzekeringen: Werknemers die door ziekte of werkloosheid geen geld meer kunnen verdienen, hebben recht op een uitkering. Om in aanmerking te komen voor zo n uitkering moeten de werknemers een bepaald percentage van hun loon betalen als verzekeringspremie. - De volksverzekeringen: Deze gelden voor iedereen die in Nederland woont. De premie is een bepaald percentage van het inkomen, maar de uitkering is een vast bedrag. De hoogte van de uitkering is dus niet afhankelijk van de betaalde premie. Mensen met een hoog inkomen betalen relatief meer, dan mensen met een laag inkomen. (solidariteitsgedachte) - De sociale voorzieningen: Verzekeringselement is helemaal verdwenen. Ze zijn geheel gebaseerd op de solidariteitsgedachte en worden dan ook betaald uit de belastingopbrengsten. Voorbeeld: Algemene Bijstandswet. 2. Het Nederlandse stelsel van sociale zekerheid Werknemersverzekeringen Sociale verzekeringen Volksverzekeringen Sociale zekerheid Pagina 1 van 13

2 Sociale voorzieningen - Werknemersverzekeringen: Zijn alleen bedoeld voor werknemers. - Volksverzekeringen: Voor iedereen in Nederland - Sociale voorzieningen: Vormen een aanvulling op de sociale verzekeringen. Wie niet in het eigen levensonderhoud kan voorzien en niet in aanmerking komt voor een uitkering uit één van de sociale verzekeringen, kan een beroep doen op de sociale voorzieningen. (worden betaald uit de belastingopbrengsten) - Waardevaste uitkering: De uitkering stijgt even veel als de gemiddelde prijsstijging. - Welvaartsvaste uitkering: De uitkering stijgt even veel als de gemiddelde loonstijging. (economische groei) - Collectieve lasten: Als de collectieve lasten heel hoog zijn, zal het verschil tussen de bruto loonkosten en het nettoloon ook heel groot zijn. - WIG: Het verschil tussen de totale loonkosten voor de werkgever en het nettoloon van de werknemer. De wig wordt meestal uitgedrukt in procenten van de totale loonkosten wig : loonkosten van werkgever 3. Overzicht van de sociale zekerheidswetten Zie boek 4. Sociaal-economische ontwikkelingen in Nederland na Collectieve uitgaven: De overheidsuitgaven en de uitgaven voor sociale zekerheid. Een stijging van de collectieve uitgaven heeft tot gevolg dat ook de collectieve lasten de belastingen en de sociale premies sterk stijgen. Versterking van de structuur van de Nederlandse economie door de regering. De regering probeert een enorme werkloosheid in combinatie met uit de hand gelopen collectieve uitgaven, een groot tekort van de overheid en een economische groei van nul procent te voorkomen door: - Bezuinigingen op de collectieve uitgaven, waaronder de sociale zekerheid - Loonmatiging - Lastenverlichting voor de bedrijven - Een betere werking van de arbeidsmarkt Pagina 2 van 13

3 Verder zie tekst 5. Meer markt, minder overheid Nadelen van een te grote nadruk op het collectief regelen van allerlei producten en voorzieningen: - Het kan betekenen dat er te weinig een beroep wordt gedaan op de individuele verantwoordelijkheid van mensen om in hun eigen bestaan te voorzien. Het vangnet kan dan een hangmat worden. Het terugtreden van de overheid komt op verschillende manieren tot uitdrukking: - Deregulering: Vermindering van de wettelijke regels. Overheid laat meer over aan werkgevers/werknemers. Bijv. hoe laat de winkel open gaat enzo. - Privatisering: Als een overheidsbedrijf overgaat in particulier bezit, bijv. de KPN bank. verzelfstandiging: hiervan is sprake bij de Nederlandse Spoorwegen. Dat betekent dat de staat eigenaar blijft maar dat de NS zich in financieel opzicht zelf moet kunnen redden. - Decentralisatie: De overheid wil minder op centraal niveau regelen en overheidsinstellingen op een lager niveau meer ruimte geven om beslissingen te nemen. - Profijtbeginsel: Iemand die voordeel heeft van het gebruik van bepaalde goederen of diensten moet er ook voor betalen. 6. Veranderingen in de sociale zekerheid - Oneigenlijk gebruik: Een sociale voorziening wordt voor andere doeleinden gebruikt dan waar ze oorspronkelijk voor was bedoeld. Maatregelen van de regering om misbruik en oneigenlijk gebruik van de sociale zekerheid tegen te gaan: - De fraudebestrijding werd door strengere controles nog meer gecontroleerd. (geïntensiveerd) - De Wet boeten - De keurings- en herkeuringseisen bij de WOA werden verscherpt. - De sancties bij het ontduiken van de regels werden verzwaard, zoals het verliezen van een gedeelte van de uitkering. - De duur van de werkloosheidsuitkering werd gekoppeld aan het aantal gewerkte jaren. - Het begrip passende arbeid werd verruimd. Daardoor werd je als uitkeringsgerechtigde eerder verplicht om een baan te accepteren. - De sancties op het weigeren van passend werk werden verzwaard. - Preventiebeleid: Moet voorkomen dat werknemers arbeidsongeschikt raken, bijv. door het scheppen van een goed werkklimaat. - Reïntegratiebeleid: Moet de terugkeer van zieke werknemers in het bedrijf bevorderen, bijv. door aangepast meubilair, omscholing of aanpassing van de werkplek. - Volumebeleid: Gericht op het verminderen van het aantal mensen dat een beroep doet op de sociale zekerheid. Pagina 3 van 13

4 7. Omslagstelsel en kapitaaldekkingsstelsel - Omslagstelsel: De sociale premies worden in een bepaald jaar door de werkenden betaald en worden gebruikt voor de betalingen van de AOW-uitkeringen aan 65-plussers in datzelfde jaar. - Kapitaaldekkingsstelsel: De mensen die niet meer werken krijgen een pensioenuitkering die betaald wordt uit het vermogen van een pensioenfonds. - Flexibele pensionering: Doet meer recht aan de individualiseringstendens in onze samenleving dan gelijkvormige regelingen. 8. Sociale zekerheid en arbeidsmarkt: participatie en reïntegratie - Substitutie: Arbeid wordt vervangen door kapitaal. veroorzaakt structuurwerkloosheid. - Arbeidsparticipatie: Het percentage van de bevolking dat tot de beroepsbevolking behoort. In Nederland is het percentage van de bevolking dat tot de beroepsbevolking behoort in vergelijking met andere landen, laag. De overheid probeert op verschillende manieren de arbeidsparticipatie te vergroten: - De Jeugdwerkgarantiewet (JWG), heeft tot doel werkloze jongeren tot 21 jaar en werkloze schoolverlaters tot 27 jaar die min. 6 maanden werkloos zijn, een tijdelijke baan aan te bieden. - De Melkertbanen. Hierbij ontvangt de werkgever van de overheid een subsidie voor het in dienst nemen van langdurig werklozen. - Het reïntegreren opnieuw in het arbeidsproces inschakelen - van zieke werknemers. - Het toepassen van individuele trajectbegeleiding. Om werkzoekenden zo goed mogelijk aan een baan te helpen wordt eerst nagegaan wat er allemaal nog moet gebeuren voordat de werkzoekende met succes bemiddeld kan worden naar werk. Hoofdstuk 2: De collectieve sector 9. De derde dinsdag in september - Uitvoerende macht: De regering (ministers + koningin) - Rechtsprekende macht: Openbaar ministerie - Wetgevende macht: Regering + parlement - Overheid: Alle instellingen die de bevoegdheid hebben om burgers verplichtingen op te leggen of juist om burgers rechten toe te kennen. (bijv. schoolplicht, belasting betalen enz.) - Rijksbegroting: Alle begrotingsvoorstellen samen. - Staten-Generaal: De Eerste en Tweede kamer. - CPB Centraal Planbureau Adviseert regering - MEV Macro Economische Verkenning Staan econ. vooruitzichten in voor Pagina 4 van 13

5 komende jaar + de gevolgen v/d ingediende begroting voor de Nederlands economie. - CEP Centraal Economisch Plan Gegevens over de Nl. econ. in het jaar zelf + vorig jaar + komende jaar. Ook worden er regelmatig verkenningen van de middellange termijn(komende 4 j.)gepubliceerd. - CBS Centraal Bureau voor de Statistiek Levert belangrijke gegevens voor het regeringsbeleid. Houdt zich bezig met een vaststelling achteraf. - SER Sociaal Economische Raad Advies geven aan de regering, voordat die belangrijke beslissingen op sociaal-economisch gebied neemt. 10. De collectieve sector in Nederland - Marktsector: Producenten en consumenten mogen produceren en consumeren wat ze willen. Bijv. Milieuwetgeving, winkeltijdenwet etc. - Kartels: Afspraken tussen ondernemingen om de concurrentie op de markt te beperken. - Semi-collectieve sector: Instellingen die niet tot de overheid behoren, maar wel voor n groot deel uit de belastingopbrengsten worden gefinancierd. Bijv. Ziekenhuizen, musea enz. - Collectieve sector: Er wordt via belastingen en sociale premies collectief betaald voor voorzieningen, waar we allemaal beroep op kunnen doen. De collectieve sector: de overheid en instellingen die de sociale verzekeringen uitvoeren. - Budgetsector: Collectieve en semi-collectieve sector samen. Ze worden allebei grotendeels via het overheidsbudget gefinancierd. Rijk (centrale overheid) Overheid (incl. onderwijs) Provincies, gemeentes Collectieve sector Instellingen sociale verzekeringen Budgetsector Semi-collectieve sector 11. Rijksbegroting en Miljoenennota De plannen van de regering die in de rijksbegroting tot uitdrukking komen, zijn zowel gebaseerd op de actuele economische situatie als op het financieel-economische beleid voor het komende jaar. De regering kan met haar begrotingsvoorstellen de economische situatie van het komende jaar beïnvloeden door bijv. belastingverlaging. Pagina 5 van 13

6 - Miljoenennota: Bevat een algemene toelichting op de rijksbegroting, een overzicht van de nationale en internationale economische situatie en een toelichting op het regeringsbeleid. De volksvertegenwoordiging heeft het laatste woord. 12. De overheidsuitgaven - Overdrachtsuitgaven: Het verstrekken van een subsidie. De overheid draaft geld over aan personen of instellingen die daarvoor geen tegenprestatie hoeven te leveren. - Overheidsbesteding: De overheid geeft geld uit en krijgen er ook wat voor terug. Personeelskosten rekenen we ook tot de overheidsbestedingen. - Overheidsinvesteringen: Kan in toekomst ook nog van worden geprofiteerd. Bijv. uitbreiding van Schiphol, aanleg van de Betuwelijn. - Overheidsconsumptie: Overheidsbestedingen die de volgende dag niet meer aanwezig zijn. Bijv. Politieagent die het verkeer regelt, een leraar die les geeft. - Immateriële overheidsconsumptie: Gaat bij de salarissen om productie van diensten. Je kan een dienst niet pakken, hij is niet materieel. (Het is niet zichtbaar) - Materiële overheidsconsumptie: Omgekeerde van Immaterieel. Zoals de aankoop van papier voor de ministeries en benzine voor alle dienstauto s. (Het is wel zichtbaar) - Overheidsproductie: Materiele overheidsconsumptie Overheidsconsumptie Immateriële Overheids- overheidsinvesteringen Bestedingen Overheids- Overheidsinvesteringen uitgaven Overdrachts- Uitgaven 13. De overheidsinkomsten Belastingen zijn verplichte bijdragen aan de overheid waar geen directe tegenprestatie van de overheid tegenover staat. Directe belastingen Belastingen Pagina 6 van 13

7 Indirecte belastingen Overheidsinkomsten Niet-belastingontvangsten / kostprijsverhogende bel. - Directe belastingen: Worden binnengehaald bij degene die de belasting ook moet betalen. Deze belastingen worden door de ondernemers afgedragen aan het Rijk maar uiteindelijk door de consument betaald in de vorm van een hogere prijs van het betreffende product. Ze verhogen dus de prijs en ze worden op een indirecte manier binnengehaald. - Inkomstenbelasting: Dit moet je betalen als huur als je bijv. kamers/huizen verhuurt of op aandelen, rente enz. - Vennootschapsbelasting: Dit moeten bedrijven in de vorm van een besloten vennootschap (BV) of naamloze vennootschap (NV) betalen over de gemaakte winst. Tot de overige belastingen op inkomen, winst en vermogen behoren o.a. de vermogensbelasting en de kansspelbelasting. - Toegevoegde waarde: De omzet van het bedrijf de waarde van de ingekochte producten en diensten. Van sommige producten wil de overheid het gebruik afremmen, d.m.v. niet alleen BTW, maar ook accijnzen in de prijs te verwerken. Bijv. Tabaksproducten, alcohol, benzine enz. Onder de kostprijsverhogende belastingen vallen verder o.a.: - Invoerrechten - Motorrijtuigenbelasting - Milieubelasting. De inkomsten van de overheid die geen belasting zijn, bestaan uit: - De aardgasinkomsten - De bonte verzameling: - Opbrengsten uit de STER-reclame - Boetes - Kijk- en luistergelden - School- en collegegelden 14. Begrotingstekort, financieringstekort en staatsschuld - Begrotingstekort: Het verschil tussen de totale uitgaven en de totale inkomsten. De aflossingen op de staatsschuld (leningen die de overheid in het verleden heeft gesloten) bevinden zich onder de uitgaven. Instellingen (vooral verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen) die dat geld aan de overheid hebben geleend zijn meestal wel bereid om deze aflossingen meteen weer aan de minister van Financiën Pagina 7 van 13

8 uit te lenen. Wat er dan nog meer extra geleend moet worden, noemen we het financieringstekort. - Financieringstekort: Begrotingstekort opnieuw geleende aflossingen. (in % uitgedrukt) - Obligatie: Dit ontvang je als bewijs dat je geld hebt uitgeleend. Daarom worden dit soort leningen ook wel obligatieleningen genoemd. Door aankoop van een obligatie ontvang je jaarlijks rente. Na een periode wordt de obligatie weer afgelost en krijg je het uitgeleende geld weer terug. - Staatsschuldquote: De staatsschuld uitgedrukt als percentage van het nationaal inkomen. De staatsschuldquote daalt als de procentuele toename van de staatsschuld kleiner is dan de procentuele toename van het nationaal inkomen. Nadelige gevolgen van een groot financieringstekort en een hoge staatsschuld: - De rentelasten gaan steeds meer de andere overheidsuitgaven verdringen. - De overheid moet bij een groot tekort veel geld lenen. Daardoor kan de rente gaan stijgen, waardoor de bestedingen afnemen en de economische groei afneemt. 15. De functies van de overheid - Allocatieve functies: De overheid oefent invloed uit op het gebruik van de productiefactoren. (De overheid beïnvloedt de allocatie van de productiefactoren.) - Herverdelingsfuctie: De overheid kan door haar uitgaven- en inkomstenbeleid ook de inkomens van de burgers herverdelen. Door enerzijds belastingen en premies te heffen en anderzijds door het verlenen van subsidies en uitkeringen wordt geld overgeheveld van de ene groep naar de andere groep burgers. - Stabilisatiefunctie: De economie gelijkmatig proberen te houden enzo. * Door de herverdeling van inkomens kan de overheid rekening houden met de draagkracht van mensen. * Door het verlagen van zowel belastingen en sociale premies als van de uitkeringen kunnen de inkomensverschillen groter worden. - Anti-cyclische conjunctuurpolitiek: De overheid stabiliseert de economie door tegen de conjunctuurgolf in te gaan. Er zijn verschillende oorzaken waardoor een anti-cyclische conjunctuurpolitiek nogal eens mislukt: - Het politieke besluitvormingsproces verloopt nogal traag. Daardoor bestaat het gevaar dat een maatregel om de bestedingen af te remmen tijdens de hoogconjunctuur, pas in werking treedt als de economie al is omgeslagen naar een laagconjunctuur. En dan versterkt die maatregel juist de laagconjunctuur in plaats van dat ze die tegengaat. - Het blijkt moeilijk te zijn om exact aan te geven in welke fase van de conjunctuurgolf de economie zich Pagina 8 van 13

9 bevindt. - Het verlagen van de overheidsuitgaven en het verhogen van de belastingen stuit vaak op veel bezwaren, waardoor die maatregelen politiek niet haalbaar zijn. 16. Doelstellingen van sociaal-economische politiek De vijf doelstellingen van de sociaal-economische politiek zijn: - Een evenwichtige economische groei: De economische groei moet voldoende groot zijn om de groeiende beroepsbevolking werk te geven en waarbij economische -en milieu belangen tegen elkaar worden afgewogen. Er wordt gestreefd naar een groei die over het hele land verspreid is. - Een evenwichtige arbeidsmarkt: Ze willen volledige werkgelegenheid.alleen frictiewerkloosheid en seizoenswerkloosheid mogen bestaan. Deze doelstelling bestaat uit de volgende aspecten: o Het bestrijden van de langdurige werkloosheid o Het voorkomen van overschotten en tekorten op de verschillende deelmarkten van de arbeidsmarkt o De verbetering van de werking van de arbeidsmarkt door betere vacaturebemiddeling, na- en bijscholing, deregulering en meer stimulans voor bepaalde groepen om werk te zoeken. - Een rechtvaardige inkomensverdeling: Het behouden van de koopkracht voor de minst betaalde arbeiders. Dit gebeurt aan de hand van de zogeheten koopkrachtplaatjes waarin de verbetering van de koopkracht voor verschillende groepen in de samenleving wordt berekend. - Prijsstabiliteit: Als er sprake is van prijsinflatie dan stijgen de prijzen en wordt het geld dus minder waard. De overheid zal dan maatregelen nemen om de inflatie te remmen. - Een evenwichtige betalingsbalans: De overheid streeft naar een evenwicht tussen de bedragen die ons land ontvangt voor de export en de bedragen die wij moeten betalen voor de import. 17. Gevolgen van sociaal-economisch beleid - Economische politiek: De regering probeert de economische situatie bij te sturen, naar een door haar gewenste situatie. Zij probeert door het voeren van een sociaal-economisch beleid de bestaande situatie te veranderen, zodat die overeen komt met de gewenste situatie. Dat is niet eenvoudig, omdat - Als men één onderdeel van de economie probeert te beïnvloeden, heeft het vaak effect op veel meer beleidsterreinen - Het nastreven van de ene doelstelling van economische politiek kan een andere doelstelling negatief beïnvloeden. Verder zie tekst 18. Instrumenten van sociaal-economische politiek Pagina 9 van 13

10 - Het economisch structuurbeleid: De overheid heeft de beschikking over een aantal instrumenten om het sociaal-economische beleid uit te voeren. Sommige instrumenten hebben vooral te maken met de aanbodkant van de economie. Kenmerkend voor het structuurbeleid is dat het gericht is op de aanbodkant van de economie en op het versterken van onze concurrentiepositie. Zo kan de overheid - door premies of subsidies bepaalde investeringen stimuleren zoals investeringen in energiebesparende productiemethoden of investeringen in economisch zwakke regio s zoals de noordelijke provincies. (investeringspolitiek) - onderzoek naar nieuwe productiemethoden (innovaties) bevorderen door subsidies of door zelf technologie-instituten op te richten. (technologiebeleid) - door deregulering het bedrijfsleven meer speelruimte geven zoals op het gebied van vestigingswetgeving en ontslagrecht. - De wig verkleinen door een verlaging van de belasting- en premiedruk waardoor de winsten van het bedrijfsleven kunnen toenemen (belastingpolitiek). Hierdoor kan de vervanging van arbeid door kapitaal afnemen. * Met het inkomens- en prijsbeleid kan de overheid invloed uitoefenen op de hoogte van lonen en prijzen. Niet op de loonhoogte en de prijzen op de markt, maar wel op de inkomens van ambtenaren. * Bij het begrotingsbeleid van de overheid moet je in de 1e plaats denken aan het stabiliseren van de conjunctuurbeweging. Dat kan door middel van een verandering van de overheidsbestedingen en de belastingtarieven. * Het monetaire beleid kan de kredietverlening door banken aan bedrijven en particulieren beïnvloeden. Mon. Bel. heeft ook invloed op de wisselkoers. Bij een aantrekkelijke rente zullen buitenlandse beleggers in NL willen beleggen. - Consumptiepolitiek: Maatregelen van de overheid die gericht zijn op het gedrag van de consument. Verder zie tekst Hoofdstuk 3: Economische orde 20. Verschillende behoeften en verschillende goederen Het begrip welvaart is ruimen dan het begrip productie. Bij welvaart horen ook stilte, vrije tijd, schoon milieu enz. - Schaars: De productie van een goed kost geld. Er zijn productiemiddelen, zoals arbeid, grondstoffen en gereedschap voor gebruikt. Pagina 10 van 13

11 - Alternatief aanwendbaar: Productiemiddelen kunnen gebruikt worden voor andere producten te maken. - Collectieve goederen: Je kunt niemand van het gebruik uitsluiten. Bijv. dijken, politie enz. - Individuele goederen: Bijv. onderwijs, cd s, openbaar vervoer, wegen. - Quasi-collectieve goederen: Individuele goederen die door de overheid worden geproduceerd of gesubsidieerd. Ze worden voor een groot deel betaald uit de belastingopbrengsten van de overheid, net als de collectieve goederen. Bijv. snelwegen, onderwijs, musea enz. 21. Motieven om quasi-collectieve goederen te produceren of te subsidiëren Redenen waarom de overheid de quasi-collectieve goederen produceert en subsidieert: - Het toegankelijk maken en houden van goederen: Zorgen dat de prijs niet te hoog wordt. Bijv. het openbaar vervoer, onderwijs enz. - Het bestaan van merit goods en demerit goods : * Merit goods: Stimuleren van goederen zoals bijv. musea, theater enz. Overheid Goederen subsidiëren, waardoor ze goedkoop blijven. * Demerit goods: Afremmen van goederen zoals tabak, alcohol enz. Overheid Goederen via accijnzen duur maken. (negatieve subsidie) - Praktische problemen: Nederland heeft een dicht wegennet met vele op- en afritten. Een tolwegensysteem is daardoor in NL moeilijk uitvoerbaar. Daardoor neemt de overheid de aanleg van snelwegen voor haar rekening en via belastingen het benodigde geld binnenkrijgt. - De positieve externe effecten van een aantal goederen: Als veel inwoners van ons land een goede opleiding hebben gehad, dan stijgt de omvang en de kwaliteit van de geproduceerde goederen. - Schaalvoordelen: Dergelijke investeringen zijn vaak niet door particuliere ondernemingen op te brengen. Bijv. de aanleg en onderhoud van het spoorwegnet. - Externe effecten: Kosten die niet worden meegerekend bij het vaststellen van de verkoopprijs van de goederen. De effecten blijven buiten de prijs van de geproduceerde goederen en diensten. (bijv. milieuschade) 22. De voorziening in behoeften en het allocatieprobleem - Allocatiemechanisme: Een manier om de productie af te stemmen op de behoeften van de consumenten. - Allocatie: Lett. toewijzing - Optimale allocatie: De beschikbare productiemiddelen worden zoveel mogelijk gebruikt waar ze de grootste bijdrage leveren aan de productie, maar ook dat juist die goederen worden geproduceerd die door de consumenten worden verlangd. Deze aanwijzing (allocatie) is nodig omdat de hoeveelheid productiemiddelen niet onbeperkt is. Daarom moeten er keuzes worden gemaakt. Het allocatievraagstuk omvat de volgende vragen: Pagina 11 van 13

12 - Wat moet er worden geproduceerd? - In welke hoeveelheden? - Waar? - Hoe? - Waarmee? - Wanneer? - Door wie? (overheid of particuliere bedrijven) De antwoorden op deze vragen worden zowel bepaald door de behoeften van de consumenten als door de productiemogelijkheden binnen een economie. In een economie kunnen we verschillende allocatiemechanismen werkzaam zijn: - het marktmechanisme (zie. 23) - het budgetmechanisme (zie. 24) - het planmechanisme (zie. 25) 23. Het marktmechanisme: vraag en aanbod - Marktmechanisme: Vraag en aanbod (de markt) bepalen wat er geproduceerd wordt. Ieder beslist voor zich. Voordeel: Er wordt altijd gemaakt wat de consument wil. Nadeel: - Niet alles is voor iedereen betaalbaar - Geen collectieve goederen - Er wordt geen rekening gehouden met externe effecten 24. Het budgetmechanisme - Budgetmechanisme: Democratisch gekozen groep die beslist waar geld aan uitgegeven wordt. Het geld wordt niet altijd doelmatig uitgegeven. Betaler is niet gelijk aan de gebruiker. Voordeel: - Er wordt rekening gehouden met externe effecten. Er kunnen allerlei overwegingen worden ingebracht in het besluitvormingsproces. Nadeel: - Je moet afwachten of de beslissingen van de politici ook echt de behoeften van de consumentenkiezers weerspiegelen. Bij het budgetmechanisme vindt de toewijzing van productiemiddelen plaats via begrotingen of budgetten. De politieke vertegenwoordigers discussiëren over wat en hoeveel er geproduceerd gaat worden. Uiteindelijk leggen ze hun besluiten vast in de vorm van een begroting of een budget. Budget is een ander woord voor begroting. Pagina 12 van 13

13 25. Het planmechanisme - Planmechanisme: De beslissingen over de omvang en de richting van de productie worden op centraal niveau genomen. Dat leidt tot een centraal geleide economie. - Voordeel: - Duidelijkheid en stabiliteit - Geen werkloosheid (wel verborgen werkloosheid) - Weinig inkomens verschillen - Nadeel: - Er wordt niet geproduceerd wat de consument wil - Weinig prikkels voor economische groei Verder zie tekst Pagina 13 van 13