De overheid. Uitgaven: uitkeringen en subsidies. De overheid. Ontvangsten: belasting en premies. De grote herverdeler van inkomens

Transcriptie

1 Overheid H2

2 De overheid De grote herverdeler van inkomens Ontvangsten: belasting en premies De overheid Uitgaven: uitkeringen en subsidies De grote herverdeler van inkomens 2

3 De Nederlandse overheid Belangrijke begrippen Overheid in enge zin Overheid in ruime zin De collectieve sector (of: publieke sector) Rijksoverheid in Den Haag (11) Ministerie van Financiën Ministerie van Onderwijs Provincies (12)... Sociale zekerheid Uitvoering van de sociale verzekeringen en bijbehorende uitkeringen Voorbeelden: AOW, ANW, AWBZ, WIA Noord- Holland Zuid- Holland Frieslan d... Gemeenten (421) Amsterdam Zaanstad Diemen Weesp Muiden... 3

4 Drie belangrijke ministeries voor de Nederlandse economie Ministerie van Financiën Minister de Jager Opstellen van de begroting van de overheid (inkomsten en uitgaven) Binnen de EMU-normen Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Minister Verhagen Zorgen voor een goed ondernemersklimaat en eerlijke concurrentie Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Minister Kamp Sociale uitkeringen Loononderhandelingen tussen werkgevers en werknemers 4

5 Ministeries worden ondersteund door het CPB, CBS en de SER Centraal Planbureau (CPB) Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Sociaal-Economische Raad (SER) Kijkt vooruit Maakt voorspellingen van de Nederlandse economie Zorgt voor de financiële onderbouwing van het te voeren beleid Bijvoorbeeld: wat gebeurt er met ontvangsten en uitgaven als de BTW verhoogt wordt van 19% naar 25%? Kijkt terug Verzamelt historische cijfers over de Nederlandse economie (en vele andere zaken) Kijkt terug en vooruit Adviseur van de overheid over sociaaleconomische problemen Bestaat uit werkgevers, werknemers en andere benoemde leden 5

6 Rijksbegroting 2011 Uit de Miljoenennota op Prinsjesdag

7 Nog een keer... Rijksbegroting Overzicht van verwachte ontvangsten en uitgaven Voorstel van regering aan parlement Miljoenennota Samenvatting van de Rijksbegroting Toelichting op het begrotingsbeleid Prinsjesdag Derde dinsdag in september 7

8 Rijksbegroting Belangrijkste ontvangsten en uitgaven Ontvangsten Rijksbegroting Uitgaven Belastingen Inkomstenbelasting: betaald over loon (tot 52%) Vermogensbelasting: betaald over bezit / vermogen Kostprijsverhogende belastingen BTW: belasting als je iets koopt Accijns: belasting op bijvoorbeeld tabak, alcohol, benzine Sociale uitkeringen Bijvoorbeeld: AOW, AWBZ, ANW, AKW, WIA, WW Onderwijs Rente op de staatsschuld Niet-belastingen Winsten van overheidsbedrijven (bijvoorbeeld gaswinning) Bijvoorbeeld boetes voor snelheidsovertredingen Overige uitgaven Ziekenhuizen, verpleeghuizen, etc. ( semi-collectief ) Begrotingstekort: ontvangsten < uitgaven 8

9 Begrotingstekort: maximaal 3% van het nationaal inkomen Rijksbegroting moet binnen de EMU-norm gemaakt worden Verwachte situatie 2011 (volgens Europese Commissie) Ierland Griekenland Spanj e NL Frankrijk Portugal Belgi ë Italië Luxemburg Finlan d Duitslan d Staatsschuld: 160 maximaal 60% van het nationaal inkomen 0 9

10 Het kan altijd nog erger... de staatsschuld van de VS 10

11 52% 11

12 Vandaag: inkomstenbelasting en vermogensbelasting Let op: dit staat niet in het boek! Ontvangsten Rijksbegroting Uitgaven Belastingen Inkomstenbelasting: betaald over loon Vermogensbelasting: betaald over bezit / vermogen Kostprijsverhogende belastingen BTW: belasting als je iets koopt Accijns: belasting op bijvoorbeeld tabak, alcohol, benzine Niet-belastingen Winsten van overheidsbedrijven (bijvoorbeeld gaswinning) Bijvoorbeeld boetes voor snelheidsovertredingen Sociale uitkeringen Bijvoorbeeld: AOW, AWBZ, ANW, AKW, WIA, WW Onderwijs Rente op de staatsschuld Overige uitgaven Ziekenhuizen, verpleeghuizen, etc. ( semi-collectief ) Premies sociale verzekeringen Premies volksverzekeringen Premies werknemersverzekeringen Begrotingstekort: ontvangsten < uitgaven 12

13 Belasting betalen Het Nederlandse boxenstelsel Box 1 Belasting over je loon Loonbelasting (en premies volksverzekeringen) Box 2 Belasting voor mensen die meer dan 5% van de aandelen in een bedrijf bezitten (= aanmerkelijk belang) Box 3 Belasting over je spaargeld / vermogen Vermogensbelasting 13

14 Belasting berekenen in box 1 In drie stappen Getallenvoorbeeld Stap 1: Bepaal belastbaar inkomen Bruto-inkomen Aftrekposten (belangrijkste: hypotheekrente!) Hypotheek Rente is 4% per jaar Belastbaar inkomen Stap 2: Bereken belasting voor kortingen Stap 3: Trek kortingen eraf Schijventarieven Loonbelasting voor kortingen Heffingskortingen Te betalen loonbelasting x van 33 tot 52% x Algemene korting: voor iedereen Arbeidskorting: voor werkenden 14

15 Box 1: loonbelasting Een progressief schijvensysteem (2011) oneindig 4e schijf (schijflengte: oneindig) 52,0% Progressief: je betaalt procentueel meer belasting naarmate je meer verdient e schijf (schijflengte: ) 2e schijf (schijflengte: ) 1e schijf (schijflengte: ) 42,0% 41,95% 33,0% 15

16 Box 1: loonbelasting Voorbeeld: belastbaar inkomen = ,- oneindi g 4e schijf (schijflengte: oneindig) 52,0% e schijf (schijflengte: ) 42,0% 42,0% x = 1.496, e schijf (schijflengte: ) 1e schijf (schijflengte: ) 41,95% 33,0% 41,95% x = 6.211,96 33,0% x = ,

17 Box 1: loonbelasting Voorbeeld: belastbaar inkomen = ,- Belastbaar inkomen Schijventarieven x van 33 tot 52% x Loonbelasting voor kortingen Heffingskortingen Te betalen loonbelasting

18 Belasting berekenen in box 3 Gemiddelde vermogen Getallenvoorbeel d Vrijgesteld vermogen Belastbaar vermogen ,2% x (= 30% x 4%) 1,2% x Vermogensbelasting

19 Het effect van ons belastingstelsel Bruto inkomen Dhr P. Gewoon ,- Mevr. L. Ongewoon , Box Heffingskortingen Te betalen belastingheffing Gemiddelde belastingdruk % 43% 19

20 Vier belangrijke begrippen! Het draagkrachtbeginsel Hogere inkomens moeten in verhouding meer afdragen dan lagere inkomens De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten Nivellering Het verschil tussen de hoogste en laagste inkomens wordt kleiner De verhouding tussen de hoge en lage inkomens verandert ten gunste van de lage inkomens Een progressief belastingstelsel Hogere inkomens worden met een hoger tarief belast De gemiddelde belastingdruk stijgt als het inkomen toeneemt: van 33% naar 52% Heffingsbedrag Gemiddelde belastingdruk = x 100% Bruto-inkomen 20

21 Gemiddelde vs. marginale belastingdruk Gemiddelde belastingdruk Marginale belastingdruk Het belastingpercentage dat iemand gemiddeld betaalt over zijn gehele inkomen Het belastingpercentage dat iemand betaalt over zijn laatstverdiende euro Oftewel: het percentage van de hoogste schijf waarin iemand met zijn inkomen valt Heffingsbedrag Bruto-inkomen x 100% Verandering heffingsbedrag Verandering bruto-inkomen x 100% 21

22 Een voorbeeld: marginale belastingdruk Persoon A Persoon B , , , ,- Verhoging brutoinkomen Marginale belastingdruk Verhoging nettoinkomen , ,- 42% 52% ,- 22

23 Ons belastingstelsel is een beetje schizofreen Progressief belastingstelsel De progressie in het belastingstelsel werkt nivellerend op de inkomensverdeling Hoge inkomens betalen in procenten meer belasting De verschillen tussen arm en rijk worden kleiner Heffingskortingen Heffingskortingen werken nivellerend op de inkomensverdeling De korting is voor iedereen even hoog in euro s Voor iemand met een laag inkomen is de procentuele verandering echter veel groter De verschillen tussen arm en rijk worden kleiner Aftrekposten De aftrekposten (hypotheekrente is de belangrijkste!) hebben een denivellerende werking op de inkomensverdeling Hoge inkomens hebben meer voordeel van de aftrekposten De verschillen tussen arm en rijk worden groter 23

24 Een voorbeeld: het effect van aftrekposten Persoon A Persoon B , , , , , ,- Hypotheekrente aftrek , ,- Marginale 42% 52% belastingdruk Belastingvoordeel 4.200, ,- 24

25 Drie heffingsbeginselen samengevat 1 Draagkrachtbeginsel De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten Hogere inkomens moeten in verhouding meer afdragen dan lagere inkomens 2 Doelmatigheidsbeginsel De kosten van het innen van de belasting mogen niet hoger zijn dan het te ontvangen belastingbedrag 3 Profijtbeginsel Degene die profiteert van een voorziening moet hier ook voor betalen Voorbeeld: motorrijtuigenbelasting 25

26 Drie problemen bij belastingheffing 1. Belasting ontwijken 2. Belasting afwentelen 3. Belasting ontduiken Dit mag Dit mag Dit mag niet Proberen om het belastbaar inkomen te verlagen (en zo de belastingafdracht te verkleinen) Zoeken naar mazen in de wet, de belasting ontwijken Vaak met behulp van een belastingadviseur Twee belangrijke voorbeelden 1.Een ondernemer die meer winstbelasting moet betalen, verhoogt de verkoopprijzen 2.Een werknemer die meer loonbelasting moet betalen, eist een hoger brutoloon van zijn baas 26 Fraude Voorbeelden - Verzwijgen van inkomen - Te hoge aftrekposten opgeven - Spaargeld in Zwitserland op een bankrekening zetten - Als bedrijf een deel van de omzet niet opgeven - Etc.

27 Laffercurve

28 Opgave Meer sociale uitkeringen 2. Belasting- en premiebedrag omhoog (Netto loon omlaag, dus eis hoger loon) 3. Loonkosten stijgen 4. Internationale concurrentiepositie verslechtert 5. Export daalt en import stijgt 6. Productie daalt 7. Werkgelegenheid daalt 8. Werkloosheid stijgt

29 Sociale zekerheid Solidariteitsbeginsel iedereen is gelijkwaardig Het recht op en de hoogte van een uitkering zijn onafhankelijk van het betalen van premies. Privatisering Premie wordt meer afhankelijk van het risicio dat iemand loopt