6,1. Samenvatting door een scholier 2162 woorden 3 juni keer beoordeeld. De collectieve sector blauwe boekje H1 + H2

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2162 woorden 3 juni ,1 13 keer beoordeeld Vak Economie De collectieve sector blauwe boekje H1 + H2 De rijksoverheid is onderdeel van de collectieve sector. Om de uitgaven te betalen, heft zij belastingen. Inkomsten van de overheid. Alleen de 'niet-belastingontvangsten' zijn geen belastingen. We kunnen de belastinginkomsten van de overheid indelen in directe en indirecte belastingen. Directe belastingen: directe belastingen zijn belastingen die rechtstreeks door de belastingplichtigen aan de overheid worden afgedragen. De belangrijkste belasting op inkomen is de loon- en inkomstenbelasting. Iedereen die in loondienst werkt betaalt loonbelasting. De loonbelasting wordt elke maand automatisch op het brutoloon ingehouden. De loonbelasting is een voorheffing op de inkomstenbelasting. Inkomstenbelasting betaal je achteraf, eenmaal per jaar. De te betalen inkomstenbelasting wordt verrekend met de vooraf betaalde loonbelasting. Heb je meer aan loonbelasting betaald dan je aan inkomstenbelasting hoeft te betalen, dan krijg je geld terug van de fiscus (belastingdienst). Dit kan bijvoorbeeld voorkomen omdat je aftrekposten hebt. Door de loonbelasting maandelijks te heffen, krijgt de overheid het hele jaar door inkomstenbelasting binnen. Ook bij uitkeringen wordt de belasting maandelijk automatisch bijgehouden. Mensen die niet in loondienst zijn, zelfstandigen en bedrijfseigenaren, betalen eveneens inkomstenbelasting over hun inkomen. Naast inkomstenbelasting over inkomen uit arbeid is er ook inkomstenbelasting over inkomen uit bezit, bijvoorbeeld geld op een spaarrekening of aandelen, maar ook op bijvoorbeeld een huis. Het inkomen uit vermogen, bijvoorbeeld rente, dividend of huur, wordt belast. Vennootschapsbelasting is belasting die NV's en BV's betalen over hun winst. Vaak wordt een deel van de winst van deze bedrijven uitgekeerd aan hun aandeelhouders. Zo'n winstuitkering heet dividend. Voorbeelden van overige belastingen op inkomen, winst en vermogen zijn: kansspelbelasting en successierechten. Indirecte belastingen: Indirecte belastingen, ook wel kostprijsverhogende belastingen genaamd, worden niet rechtstreeks door de consument aan de overheid betaald maar via bedrijven. Belasting op de Toegevoegde Waarde (btw) is de belangrijkste indirecte belasting. Over bijna alle goederen en diensten die verkocht worden moet men btw betalen aan de overheid. De bedrijven berekenen dit bedrag door aan de klant. Pagina 1 van 6

2 Naast btw zit er op sommige producten een extra indirecte belasting, de accijns, een verbruiksbelasting. De bekendste producten waarop accijns wordt geheven zijn alcohol, sigaretten en benzine. Belastingen op milieu zijn belastingen op stoffen die schadelijk zijn voor het milieu. Door het heffen van de kostprijsverhogende belastingen op vervuilende producten en het geven van subsidies aan milieuvriendelijke producten kan de overheid proberen een verschuiving in het bestedingspatroon van de consument teweeg brengen. Die subsidies kunnen worden betaald uit de opbrengst van de heffingen. Een ander voorbeeld van kostprijsverhogende belastingen zijn invoerrechten. Invoerrechten zijn belastingen op ingevoerde producten, dus producten uit het buitenland. Hiermee wordt ook de binnenlandse producent beschermd. Naast belastinginkomsten heeft de overheid ook nog andere inkomsten. Zo zijn de NAM (Nederlandse Aardoliemaatschappij) en De Nederlandse Bank (DNB) in handen van de overheid. De winsten van deze bedrijven, die ontstaan uit de verkoop van aardgas en bankdiensten, zijn opbrengsten voor de overheid. Ook ontvangt de overheid geld omdat mensen betalen voor diensten van de overheid. Hierbij kun je denken aan de leges die je betaalt als je een paspoort koopt. En schoolgeld en collegegeld om het onderwijs mee te betalen. Dergelijke belastingen voor individuele diensten die de overheid levert noemen we retributies. Als de overheid de diensten die zij aanbiedt door de gebruikers van die diensten laat betalen (en dus niet dmv belastingheffing) dan past zij het profijtbeginsel toe. Degene die er profijt van heeft (de gebruiker) betaalt de prijs. Naast de departementale indeling van de overheidsuitgaven, kunnen de overheidsuitgaven ook verdeeld worden in soorten uitgaven. De overheidsuitgaven worden dan uitgesplitst in overdrachtsuitgaven en overheidsbestedingen. Overdrachtsuitgaven: uitgaven waar geen tegenprestatie tegenover staat. Voorbeelden: uitkeringen en subsidies. Overheidsbestedingen: uitgaven van de overheid waar wel een tegenprestatie tegenover staat. Voorbeelden: wanneer de overheid wegen laat aanleggen, krijgt de overheid er wegen voor terug. Overheidsbestedingen zijn weer onder te verdelen in overheidsinvesteringen en overheidsconsumptie. Overheidsconsumptie: lopende uitgaven van de overheid. Voorbeeld: ambtenarensalarissen (personele overheidsconsumptie) en uitgaven om de overheidsorganen zelf draaiende te houden zoals uitgaven aan een verwarming, stoelen en koffiebekertjes, maar ook defensie-uitgaven voor bommen en vliegtuigen (materiële overheidsconsumptie). Overheidsinvesteringen: uitgaven aan projecten en kapitaalgoederen waar de samenleving lange tijd profijt van heeft. Voorbeeld: de bonus van overheidsgebouwen, de aanleg van wegen en dijken en de sociale woningbouw. Begroting van de overheid. Troonrede is een rede waarin de koningin een overzicht van de plannen van de regering heeft voor het komend kalenderjaar. Vervolgens gaat minster van Financiën naar de Tweede Kamer om daar de rijksbegroting (een overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven van de overheid) aan te bieden. Deze begroting gaat vergezeld van de miljoenennota, een toelichting op de begroting. Begrotingstekort, financieringstekort en aflossing staatsschuld. De rijksbegroting is een overzicht van de inkomsten en uitgaven die de overheid van plan is te gaan doen in een bepaald jaar. Meestal zijn de uitgaven groter dan de inkomsten. Er is dan een begrotingstekort. Bij een tekort moet de overheid geld lenen. Hierdoor neemt de staatsschuld toe. Pagina 2 van 6

3 De rijksoverheid in Nederland leent meestal geld door staatsobligaties uit te geven. De staatsobligaties hebben een van tevoren afgesproken rente van bijvoorbeeld 4% en een van tevoren afgesproken looptijd van bijvoorbeeld 10 jaar. Wanneer je een staatsobligatie koopt leen je geld aan de overheid. De rente moet elk jaar betaald worden aan degenen van wie het geld geleend is. Aan het einde van de looptijd van de lening wordt het geleende geld terugbetaald. Dit heet het aflossen van een lening. In de jaarlijkse uitgaven van de overheid zitten ook de rentebetalingen en de aflossingen op de staatsschuld. Lenen zorgt namelijk voor toename van de staatsschuld, aflossen zorgt voor een afname van de staatsschuld. Zolang elk jaar de begrotingstekorten groter zijn dan de aflossingen op de staatsschuld zal de staatsschuld stijgen. Het rijk leent niet alleen bij de burgers via openbare uitgifte van staatsobligaties, maar vooral ook bij pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Deze bedrijven beschikken over veel geld. Pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen worden institutionele beleggers genoemd. Institutionele beleggers zijn de belangrijkste leners aan de overheid. begrotingssaldo=inkomsten-uitgaven financieringssaldo=inkomsten-(uitgaven-aflossingen van de staatsschuld) Begrotingsbeleid. De Nederlandse overheid heeft de laatste jaren het accent gelegd op verlaging van het financieringstekort. Als het slecht gaat met de economie is het nationaal inkomen lager dan verwacht. Bedrijven maken weinig winst of zelfs verlies wat tot faillissement kan leiden. Hierdoor loopt de werkloosheid op. Voor de overheid betekent dit dat in zo'n periode de belastinginkomsten tegenvallen, terwijl de uitgaven stijgen omdat er meer uitkeringen moeten worden betaald. Het gevolg hiervan is dat het financieringstekort stijgt. Daaraan zijn nadelen verbonden: de overheid moet veel geld gaan lenen, over de lening moet veel rente betaald worden. Daarom vormen rentelasten nu een vrij grote uitgavenpost op de begroting. Dat geld kan niet naar onderwijs, zorg of milieubeleid gaan. Een ander nadeel is dat het de rentestand kan opdrijven. Een groot financieringstekort veel geld lenen. Als er een grotere vraag naar leningen is, kan het dat het rentepercentage stijgt. Een hogere rente maar lenen duurder dus wordt er weer minder geleend. Om het financieringstekort te verkleinen kan de overheid twee dingen doen: de belastingen verhogen of de uitgaven matigen (bezuinigen). Overheidsingrijpen in de inkomensverdeling. De overheid kan op verschillende manieren de personele inkomensverdeling (dat is de verdeling van het inkomen over personen of gezinnen) beïnvloeden. De overheid bepaalt het wettelijk minimumloon. Bovendien verklaart de overheid cao-afspraken algemeen verbindend. De overheid kan ook gebruik maken van een loonmaatregel. Werknemers en werkgevers zijn dan niet vrij afspraken te maken, maar moeten zich houden aan de richtlijnen van de overheid met betrekking tot loonstijgingen en andere arbeidsvoorwaarden. In de praktijk doet de overheid dit zelden, het is bedoeld als een noodmaatregel. Natuurlijk oefent de overheid ook invloed uit op de inkomensverdeling doordat zij zelf een werkgever is: alle ambtenaren zijn in dienst van de overheid. De overheid probeert daarnaast de inkomens van de 'vrijeberoepen' te beïnvloeden. Deze maatregelen beïnvloeden de verdeling van het primaire inkomen(wat men zelf direct verdient). De overheid kan de personele inkomensverdeling beïnvloeden via het belastingstelsel(met de boxen) maar ook met het sociale zekerheidsstelsel(uitkering etc.). Pagina 3 van 6

4 Belastingheffing, sociale-premieheffing en sociale uitkeringen beïnvloeden de secundaire inkomensverdeling. Dat is de inkomensverdeling na herverdeling door de overheid en de sociale fondsen. Progressief belastingstelsel. De overheid vraagt belasting van burgers en bedrijven om de overheidsuitgaven te kunnen betalen. Daarnaast probeert de overheid de inkomensverschillen te verkleinen door de wijze waarop de inkomstenbelasting wordt geheven. Het in verhouding kleiner maken van het inkomensverschillen heet nivelleren. Wanneer de inkomensverschillen groter worden spreken we van denivelleren. Het Nederlandse belastingstelsel werkt nivellerend omdat de heffing van de loon-en inkomstenbelasting progressief is. Progressief is dat hoe hoger je inkomen is, hoe meer belasting je moet betalen. Proportioneel is dat iedereen hetzelfde percentage aan belasting betaald over zijn inkomen. Degressief is dat hoe hoger je inkomen is, hoe minder belasting je moet betalen. De inkomstenbelasting: Drie boxen. Belasting over inkomen wordt geheven in 3 verschillende boxen. In box 1 wordt vooral inkomen uit arbeid belast, dwz loon en winst. Maar ook pensioenen en andere uitkeringen vallen in box 1. In box 2 wordt de winst belast van aandeelhouders die meer dan 5% van de aandelen van een NV of BV hebben. In box 3 zitten de inkomens die voortvloeien uit sparen en beleggen, zoals rente/dividend en huur. Alle Nederlanders van 18 jaar en ouders hebben te maken met box 1, velen ook met box 3. Weinigen komen in aanmerking voor box 2. Box 1: de inkomensheffing op werk en woning. De inkomensheffing is het bedrag dat je aan belasting en premie over je inkomen betaalt. Als je op je loonstrookje kijkt, zul je zien dat daarop een bedrag staat voor loonheffing. De maandelijkse loonheffing is een voorheffing op de inkomensheffing en bestaat dus uit belastingen en premies (net als de inkomensheffing). Druk je de inkomensheffing uit als percentage van het inkomen dan spreekt men van belastingen premiedruk. Het is niet zo dat je over iedere euro die je verdient belasting hoeft te betalen. Het kan zijn dat je recht hebt op een aantal aftrekposten. Aftrekposten zijn bepaalde uitgaven die je hebt gemaakt, bijvoorbeeld: -de rente die je betaalt over de hypotheek van je eerste huis. -de reiskosten die je maakt om naar je werk te reizen. -bepaalde kosten voor studie. -giften aan goede doelen. -de kosten voor kinderopvang. Over het bedrag van de aftrekposten hoef je geen belasting te betalen. bruto-inkomen aftrekposten belastbaarinkomen Hoeveel belasting en premies je in box 1 moet betalen over het belastbare inkomen wordt berekend aan de hand van het schijventarief. In Nederland zijn 4 schijven. Dit schijvensysteem zorgt voor progressie in de Pagina 4 van 6

5 loon- en inkomstenbelasting. Op het belastingbedrag dat je dan uitrekend met behulp van de schijven krijg je nog korting. Iedereen, ook mensen die niet werken, hebben recht op de algemene heffingskorting. Mensen die werken hebben daarnaast recht op een arbeidskorting. Afhankelijk van je persoonlijke omstandigheden kan iemand recht hebben op extra heffingskorting. Zo is er een kinderkorting, korting voor alleenstaande ouders, korting voor jonge gehandicapten en een ouderenkorting. Bruto-inkomen aftrekposten - belastbaar inkomen in schijf 1 0,3415x = euro bedrag in schijf 2 0,4145x = euro bedrag in schijf 3 0,42x = euro euro (heffingskorting) De inkomensheffing na aftrek heffingskortingen is euro. Het hoogste tarief dat geldt voor jouw inkomen is het marginale tarief. Box 2 en box 3. In box 2 wordt dividend belast dat mensen ontvangen die meer dan 5% van de aandelen van een NV of BV hebben. Over dit dividend wordt 15% belasting geheven. In box 3 worden de opbrengsten uit sparen en beleggen belast. Deze heffing wordt vermogensrendementsheffing genoemd (VRH). Je opbrengsten hoef je niet precies aan tegeven bij de fiscus. De fiscus gaat er vanuit dat elk vermogen 4% per jaar opbrengt. Over dit zogenoemde fictieve rendement van 4% moet vervolgens 30% belasting worden betaald. In feite moet je dus 30% van 4% = 1,2% over de gemiddelde jaarwaarde van je vermogen aan belasting betalen. Je hoeft niet over je hele vermogen belasting te betalen, er is een vrijstelling van ongeveer euro. Lorenzkromme na herverdeling. Door progressieve belastingheffing wordt de inkomensverdeling gelijker. We noemen het gelijker worden van inkomensverhoudingen ook wel nivilleren. Als de inkomensverschillen in verhouding kleiner worden komt de buik van Lorenzkromme dichter bij de diagonaallijn te liggen. De inkomensverschillen worden in verhouding kleiner door de progressieve belastingheffing. De Lorenzcurve van de primaire inkomens (de inkomens zoals die verdiend worden in het proceductieproces) heeft daarom een ''bollere buik'' dan de Lorenzcurve van de secundaire inkomens. De secundaire inkomen zijn de inkomens zoals die ontstaan na ingrijpen van de overheid en de sociale fondsen. Niet-belastingen: paspoorten, ID's, telecom, energiebedrijven, schiphpol, retributies, verkoop van Pagina 5 van 6

6 bedrijven, aardgasbaten. Pagina 6 van 6