Samenvatting Economie Welvaart

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Welvaart Samenvatting door een scholier 2116 woorden 21 februari ,3 11 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Welvaart H1: Vakantie en werken Schaarste=als er productiefactoren moeten opgeofferd om een product te maken (bv meel en brood). Het product is dan meer waard dan de losse grondstoffen.. Vrij goed= geen prod. Factoren opgeofferd (bijvoorbeeld zon). Kan schaars worden. Bijv drinkwater dt nu vervuild is, dus nu waterzuiveringinstallaties. Micro economie= keuzes die in gezin en bedrijven gemaakt worden. Veel keuzen hierbij niet alleen economisch, ook status in groep. Meso economie= bestuderen bedrijfstakken Macro ec.= landelijk, of meerdere landen. Blz15 H2: Productie en inkomen Centraal bureau voor statistieken (CBS) verzamelt gegevens over productie en inkomen. Bij ontstaan v. landbouw= ruilhandel= directe ruil. Ontstaan markten. Later indirecte ruil= met ruilmiddelen als: zout/schelpen. Daarna geld. Zo ook ontwikkeling specialisatie bv. Slagers doen geen groenten meer erbij, maar alleen vlees. Steeds meer, vooral industrie. Markt steeds belangrijker, waarde product daar ook bepaalt. Produceren (zegt CBS)= goederen maken met als doel er inkomen van te krijgen. 4 productiefactoren: arb prod (loon), kapitaal(rente/huur), natuur(pacht), ondernemerskwal.(winst). toegevoegde waarde, = de vergoeding voor de productiefactoren. Als je product bewerkt wordt de waarde hoger. Hoe meer productiefactoren erin zitten hoe duurder. Productiewaarde= totale waarde die we toekennen aan een product. Dit = verk Prijs-grondstof Kapitaal aanschaffen noemen we investeren, hiervoor geldkpitaal/vermogen nodig. Vermogen kan je hebben van je eigen geld of van geleend geld/vreemd vermogen. Ondernemersrisico= het risico ver verlies lijden. Omzet - pootgrond= toegevoegde-waarde - prod. Factoren=winst. Micro: Financiele administratie= volgens bep. Regels+ wettelijk verplicht. Belangrijkste onderdelen= balans en resultatenrekening. Balans momentopname. Links bezittingen, rechts vermogen, b.v Balans onderneming X Pagina 1 van 8

2 +Vaste activa (blijft lang. -gebouw -machines +Vlottende activa (komen binnen jr vrij) -Pootgrond -Debiteuren (klanten die later afbetalen, vorderingen op afnemers) +liquide activa (betaalmiddelen) - rekening courantsaldo(direct op te vragen) - kas Totaal +Eigen vermogen (wat je zelf bijbetaald) +Lang vreemd vermogen -langlopende lening +Kort vreemd vermogen - crediteuren (schulden aan leveranciers) Totaal Erachter schrijf je de bedragen. Volgens bepaalde volgorde: het hoogst is wat er het langst in bedrijf blijft, qua bezittingen en inkomens. De totalen moeten altijd gelijk zijn. Resultatenrekening, hierbij kan je zien of je winst gemaakt hebt, over bep periode. Links staan de kosten, rechts opbrengsten. Saldo= winst. Postief staat hij rechts en negatief staat hij links erbij opgeteld. Zo bij allebei de kanten gelijke totalen. Hulpstoffen= bijv energie. Kosten resultatenrekening bedrijf Q opbrengsten Inkoop grond en hulpstoffen Loon Huur Rente Pacht (bij winst)saldo totaal omzet (bij verlies)saldo totaal Meso: bedrijfskolom= kolom waarin alle bedrijven in staan die aan het produceren meegedaan hebben.b.v Potgrondkweker bloemkweker winkel Pagina 2 van 8

3 consument De totale productie krijg je door de toegevoegde waarde van de bedrijven uit te rekenen en bij elkaar op te tellen/ samenvoegen (aggregeren). Inkoopwaarde= het geld dat je betaald voor de grondstoffen. Macro: je hebt in een land geld en goederen stroom. Die gaan van gezinnen naar bedrijven en andersom. Bedrijven geven gezinnen producten, gezinnen geven consumptieve bestedingen. Gezinnen geven prod. Factoren aan bedrijven, bedrijven geven vergoedingen terug. Maar je hebt ook nog overheid. Die maakt ook dingen en int belanstingen. Waarde overheidsproductie gelijkgesteld aan ambtenaren salaris. Prod. Waarde bedrijven+productie overheid=binnenlands product of binnenlands inkomen. Maar er is ook overheid, import en export. Binnenlands inkomen+export-import=nationaal product of nationaal inkomen. Officieuze circuit=de mensen die belasting ontduiken, noemt men ook wel zwarte circuit. Als b.v bedrijven meer uitgeven dan ze binnenkrijgen zitten ze hierin. Blz 36 H3 Welvaart in(materiele)enge zin= indicatie koopkr8= hoeveelheid producten je gaat kopen/hebt Ruime zin= met gevoelsleven (welzijn). Enge: inkomens: Nominaal= geld dat iemand ontvangt=loon/salaris Reëel =koopkracht van het inkomen Nominaal is zonder inflatie(=prijsindex=prijspeil) reëel met. Indexcijfer=tov 1 basisjaar. Ze moeten dus wel zelfde basisjaar hebben!! Indexcijfer nominaal inkomen Indexcijfer koopkracht = prijsindexcijfer * 100 Economische groei=als reële binnenlandse prod. Is gestegen = volumestijging Gemiddeld per hoofd van de bevolking: Index reeel binnenlands prod Index bevolkingsomvang * 100 = index reëel binnenlands prod per hoofd Parallelle ec: verhoogt wel de materiele welvaart, maar geen geldstroom. Verdeling in: Huishoudelijke arbeid (schoonmaken enz) Zorgarbeid (zorg huisgenoten, zieken enz) Klussen/doe-het-zelf arbeid (b.v onderhoud tuin) Vrijwilligerswerk (hulp aan niet-huisgenoten, werk voor verenigingen enz) Informele sector (muv vrijwilligerswerk), want = niet geregistreerd Welvaart in ruime zin, milieu: economisch systeem haalt hulpbronnen uit natuur en stort er afval Bepaalde hoev. Hulpbronnen beschikbaar: fossiele brandstof gaat op, planten en dieren vernieuwd de natuur wel, maar bij teveel gebruik gaan ze uiteindelijk ook op. Pagina 3 van 8

4 Afval: bij teveel aantasting vd natuur. Nederland: NMP= nationaal milieubeleidsplan. Economen willen marktconforme aanpak, hierbij worden de kosten van de vervuiling opgenomen in de prijzen. zijn ook externe effecten= onbedoelde nevengevolgen van economisch handelen op de omgeving. Onbedoeld dus niet opgenomen in verkoopprijs b.v milieuvervuiling. Wanneer deze wel in prijs komen= dat internaliseren v.b hiervan=water, bij die is het al geïnternaliseerd. Sommige mensen zeggen dat economische groei de vervuiling bevorderd anderen zeggen dat de groei nou juist nodig is om deze vervuiling aan te pakken. Instrument waarbij prijs ook rol speelt = systeem vd verhandelbare emissierechten. Hierbij stelt de overheid een maximum aan de toegestane uitstoot van een vervuilde stof, het zogenaamde emissieplatform. Dan verkoopt de overheid vergunningen om een bep. Hoeveelheid uit te stoten. Deze vergunningen zijn verhandelbaar, bij elke transactie houdt de overheid een percentage in. Marktconforme maatregelen altijd op kleine schaal want: 1. externe effecten moeilijk vast te stellen 2. vervuiling internationaal probleem (b.v broeikaseffect in lucht of iets in water) 3. onduidelijk hoeveel last toekomst ervan heeft. Men hoopt dat door ontwikkeling techniek vanzelf oplossingen komen. Andere economen willen berekening groen nationaal product. Hierbij wordt bij nationaal inkomen de externe effecten eraf gehaald. Hierbij dus externe effecten uitdrukken in geld, maar veel externe effecten moeilijk vast te stellen en voorspellen dus kan ook niet in geld worden uitgedrukt. Dit wordt dus (nog) niet gebruikt. H4 De collectieve sector (staat) Overheid recht om: 1. geweld uitoefenen (politie en defensie inschakelen) 2. regels/wetten te maken (publiekrechtelijke bevoegdheid) instellingen hiervan heten: publiekrechtelijke lichamen/publiekrechtelijke organen, regels zijn voor iedereen verplicht, vereniging ook regels, maar lidmaatschap=vrijwillig, eigen keus. Je hebt: rijksoverheid (nationale overheid) en lagere overheden: provincies, gemeenten, waterschappen. Overheid=dus verzameling publiekrechtelijke organen! Ook bedrijven die gedeeltelijk publiekrechtelijke bevoegdheden hebben. Zuiver collectief goed=gemaakt door de overheid= veiligheid, rechtspraak, openbaar bestuur. Individueel goed=gemaakt door bedrijven. Overheid bemoeit zich ook met gedeelte vd individuele goederen: noemt men: Quasi collectieve goederen. Personeel vd overheid noemt men ambtenaren. Die werken in overheidsinstellingen die diensten/producten produceren. Overheid geeft geld uit aan 1. overheidsbestedingen: ambtenaren (overheidsconsumptie) en aan overheidsinvesteringen. 2. Ook overdrachten, b.v inkomensoverdrachten van belastingen naar mensen met een uitkering. Hierbij verwacht de overheid geen tegenprestatie. Pagina 4 van 8

5 Na WOII breidde de overheid taken steeds meer uit: milieu, liefdadigheid, bestrijding armoede. Ook namen ze taken over van particuliere bedrijven (nationaliseren) zoals OV. Jaren 70 collectieve sector heel groot (verzorgingsstaat), kwamen financiële tekorten, daarom privatiseren (overheidsinstelling wordt particulier), vooral bij sociale zekerheid. Sociale zekerheid staat voor solidariteit. Aantal Sociale uitkeringen bedoelt om inkomensverlies op te vangen, heet: inkomensvervangende uitkeringen of uitkeringen voor inkomensderving. De andere uitkeringen zijn voor hoge kosten van ziekte of opvoeding kids. 2 soorten inkomensvervangende uitkeringen 1. Waardevaste uitkeringen zijn uitkeringen op minimum niveau, die meestijgen met de inflatie. 2. Welvaartsvast, hierbij wordt gekeken naar de gemiddelde loonstijging vd bedrijven Sociaal minimum vastgesteld op 70%van wettelijk minimumloon. Welvaartsvastheid kan komen door minimum loon net zo te laten stijgen als lonen. Sociale uitkeringen bestaan uit; voorzieningen en verzekeringen. Voorzieningen betaalt uit belasting=voor mensen die zichzelf niet kunnen verzorgen (vangnet sociale zekerheid). Belangrijkste is ABW (algemene bijstandswet), kent 3 groepen uitkeringsgerechtigden: 1. echtparen/ongehuwd samenwonende; 100% minimumloon 2. alleenstaande ouders; 70% minimumloon 3. alleenstaanden; 50% minimumloon grootste gedeelte gefinancierd door overheid klein gedeelte door gemeentes +uitvoeren bijstandswet. GSD (gemeentelijke sociale diensten) mogen aan sommige groepen wat xtra s geven in verband met hoge woonlasten. Tussen geen uitkering, behalve tijdens zoektijd baan. Inkomenstoets=om te weten of je inkomen kan krijgen. Vermogenstoets=om te kijken of je zelf nog genoeg vermogen hebt om vooruit te kunnen. Sociale dienst stimuleerd ook uitkeringsgerechten bij zoeken naar baan. Voor sociale verzekering betaalt men premies: werknemersverzekering en volksverzekering(herken je aan beginletter A) =voor iedere staatsburger. Volksverzekering gelijk aan sociaal minimum. Wetten hiervan zijn: AOW(algemene ouderdomswet) bij 65+, alleenstaande 70% minimumloon, getrouwd met %, getrouwd met 65-, 50%, wanneer getrouwde weinig verdiend kan de 65+ meer vragen. Veel ouderen aanvullend pensioen, moeten op werk verplicht sparen ervoor (pensioenpremie), komt bij pensioenfonds die het belegd, bij einde loopbaan krijg je dit geld, heet: kapitaaldekkingsstelsel.\ bij AWBZ(algemene wet bijzondere ziektekosten) ben je verzekerd tegen hoge kosten bij ziekte+arbeidsongeschiktheid, b.v instelling gehandicapten of behandeling RIAGG ANW (algemene nabestaande wet): recht op uitkering als naaste verwante sterft= 70% minimuml. Voorwaarde: nabestaande kan niet zelf inkomen verdienen (bij bv kids) AKW(algemene kinderbijslagwet) financiele steun aan opvoeders, afhankelijk leeftijd kind. Is bep. Basisbedrag. Kids tot 6 jr krijgt 70% hiervan, 6-12 jr 85%, jr 100%, ook als ze studeren, maar geen studiefinanciering krijgen, als ze huishouden verzorgen of als ze werkloos zijn. Werknemersverzekering alleen voor werknemers onderscheidt verzekeringen die inkomensverlies opvangen en verzekeringen die kosten vergoeden. Hierbij premie en uitkering percentage van het loon. Loon premies+uitkering wetten hiervan zijn: Wulbz (Wet Uitbreiding Loondoorbetaling bij Ziekte) werknemer is niet in staat te loon te verdienen in Pagina 5 van 8

6 verband met ziekte. Werknemer krijgt 52 weken 70% van zijn loon uitgekeerd. De werkgever kan zich hiertegen verzekeren, maar hoeft niet. ZFW (Ziektefondswet), geeft een vergoeding voor normale geneeskundige verzorging (bv doktersbezoek). Is voor mensen die minder verdienen dan ziekenfondsgrens (2001= p jr). Als je meer verdient kan je er zelf 1 afsluiten.werkgever betaald WAO (wet arbeidsongeschiktheid): als de zieke na jr nog steeds niet kan werken keuring in welke mate hij arbeidsongeschikt is (voor alle beroepen) dan arbeidsongeschiktheidsuitkering= max. 70% v. loon. Duur afhankelijk leeftijd en arbeidsverleden (hoe lang hij daar werkte). De werkgever betaalt. WW (werkloosheidswet)=bij ontslag. 70%loon (minstens 26uur per week gewerkt). Duur zelfde als WAO. Voor zelfstandigen: WAZ(wet arbeidsongeschiktheidsverzekeringen Zelfstandigen)deelname verplicht hoogte hangt af van mate arbeidsongeschiktheid en hoogte gederfde inkomen. Jaren uitgaven sociale zekerheden beperkt. Dit beleid ging goed, alleen bij WAO aantal toegenomen. Inkomsten collectieve sector Belastingen+sociale premies belangrijkste inkomsten, zijn collectieve lasten(40%), 2 soorten 1. van inkomen personen=directe belastingen 2. van producten (verkooptransacties)=btw=indirecte belasting Daarnaast Overheid ook nog overige inkomsten (bv paspoorten) en inkomsten bedrijven waarvan overheid (gedeeltelijk) baas is. 1. Inkomen personen Iedereen moet aangeven wat hij dat jaar verdient heft. De fiscus deelt het in boxen. Box 1=inkomen verdient met arbeid: loon, winst, Box 2 voor mensen die minstens 5% vd aandelen van een bedrijf hebben, Box 3 wat verdiend werd met vermogen (rente, huur, pacht, winst). Box 1 loonheffing, wordt standaard van je loon afgeschreven, = op loonstrook volksverzekering+loonbelastingen=loonheffing. Loonheffing op brutoloon=voorheffing, voorschot inkomensheffing, gebaseerd op het te verwachte jaarinkomen. Werk je niet het hele jaar, kan je terugvorderen dmv Tj( teruggave jongeren)-biljet. Arbeider geeft hoev. Inkomen door aan belasting, die corrigeert het met evt aftrekposten, bv bij leningen of hypotheek, of bijtellingen, bv auto vd zaak. Heffing berekend over bruto -aftrekposten. Berekening belasting gaat via belastingschijven. (blz 70) Box3 vermogensrendementheffing belastingplichtigen moeten zeggen hoeveel ze op het begin vh jaar en het eind vh jaar hadden. Vermogen is waarde bezittingen schulden. Deel vermogen niet belast. Belastingdienst gaat uit van rendement van 4%, en vermogensrendementheffing is daar 30% van, dus per jaar=1,2%. Overige directe belastingen: successierecht= belasting als iemand sterft. H5 Verdeling en herverdeling primaire inkomens: De inkomens door een directe bijdrage aan het productieproces. Het zijn de bruto- Pagina 6 van 8

7 bedragen van loon, rente, winst, pacht en huur. lorenzcurve: De kromme geeft een beeld van de mate van scheefheid van de personele inkomensverdeling. Y-as: inkomen cumulatief % Y-as: personen cumulatief % Lorenzcurve houd geen rekening met: werklozen het aantal personen dat moet rondkomen van een inkomen het aantal inkomens per gezin D.m.v. het belastingstelsel zorgt de overheid voor inkomensverdeling Afdrachten aan de collectieve sector, te verdelen in: Persoonsgebonden heffingen: inkomensheffingen en sociale premies Consumptiegebonden heffingen: indirecte belastingen en niet-belastingontvangsten Zuiver collectieve goederen: iedereen profiteert in dezelfde mate Quasi-collectieve goederen: 2soorten: Persoonsgebonden: sociale uitkeringen (maar voor bep. Groep mensen) Consumptiegebonden: subsidies (dus minder betalen voor bv theater) Het secundaire inkomen: het besteedbaar inkomen genoemd, het geldinkomen dat vrij besteedbaar is. Primair inkomen - directe belastingen en sociale premies + sociale uitkeringen Secundair inkomen secundaire inkomensverdeling: De verdeling van de secundaire inkomens. Het tertiair inkomen: Primair inkomen - directe belastingen en sociale premies + sociale uitkeringen Secundair inkomen - indirecte belastingen + prijsverlagende subsidies Tertiair inkomen Pagina 7 van 8

8 Het tertiaire inkomen van iemand is moeilijk vast te stellen, omdat je moet weten aan welke producten iemand zijn inkomen besteedt en vervolgens moet nagaan welke belastingen en subsidies erop zitten. Vermogensverdeling: verdeling van de vermogens, die van een bep. tijdstip verzameld zijn. Inkomensbeleid met het doel nivellering: WML: de wet minimumloon, vastgelegde beloning voor arbeid. De progressie in de inkomensverdeling zorgt dat de secundaire inkomensverdeling minder scheef is dan de primaire. Ook de sociale uitkeringen werken nivellerend. WKA: Wet Koppeling met Afwijkingsmogelijkheden; minimumloon elk half jaar wordt aangepast aan de ontwikkeling welvaart. Er zijn echter twee afwijkingsmogelijkheden: 1) Als de lonen te hard stijgen 2) Als de uitkeringsgerechtigden te hard stijgen vergeleken met de premiebetalers. Kijken naar: i/a ratio: het aantal inactieven per 100 actieven. Bij het kijken naar armoede wordt er gelet op het aantal jaren dat iemand met een minimumuitkering moet zien rond te komen. Lage-inkomensgrens. Als iemand vier jaar of langer een inkomen heeft beneden deze grens noemen de onderzoekers het duurzame armoede. Pagina 8 van 8