Dit alles verandert door de toenemende eenwording van Europa. Om lid te worden van de EMU moeten de landen aan de criteria van Maastricht voldoen.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1840 woorden 30 maart ,1 12 keer beoordeeld Vak Economie Module 8 Een kwestie van economische politiek Hoofdstuk 1 economische politiek 1 Economische politiek=het optreden van de overheid in het economisch leven, waarbij de overheid probeert haar doelstelling met behulp van instrumenten te bereiken. 2 5 klassieke doelstellingen: 1. Een evenwichtige arbeidsmarkt: De aangeboden en gevraagde hoeveelheid moet min of meer met elkaar in evenwicht zijn. De kwaliteit moet ook op elkaar aansluiten. 2. Een stabiel prijspeil: Absolute zin: prijspeil stijgt en daalt niet. Relatieve zin: prijsontwikkeling in ons land gelijk aan landen waarmee wij handel doen. 3. Een rechtvaardige inkomensverdeling: Ieder mens geeft hier een ander antwoord op. Word vaak weergegeven in de Lorenz-curve. 4. Een evenwichtige betalingsbalans: Bij een balans zit je in het midden. Vraag en aanbod moet op elkaar aansluiten anders krijg je over- of onderbesteding. 5. Een evenwichtige economische groei: Economische groei: De toename van de reële productie van een land. Die is evenwichtig wanneer: - het niet te veel schommelt - het een duurzame economische ontwikkeling niet in de weg staet - het een evenwichtige arbeidsmarkt heeft - de productie en werkgelegenheid over het land verdeelt zijn - het rekening houdt met ontwikkelingslanden Dit alles verandert door de toenemende eenwording van Europa. Om lid te worden van de EMU moeten de landen aan de criteria van Maastricht voldoen. 3 Als de vraag lager is dan de productiecapaciteit van de bedrijven heb je onderbesteding, dan krijg je onderbesteding- of conjunctuurwerkloosheid. De overheid kan dan haar eigen besteding verhogen of de belasting verlagen. Dit is een anticyclisch beleid. Tegenstanders van dit beleid zeggen dat de schuld van de overheid daardoor steeds verder stijgt. Voorstanders zeggen dat deze investeringen zorgen dat het Nationaal inkomen stijgt en de overheid uiteindelijk meer belasting ontvangt en minder uitkeringen hoeft te betalen. Pagina 1 van 8

2 Naast die begrotingsbeleid heb je ook nog een rentebeleid. Daarbij wordt de rente stand verhoogd. Bedrijven en consumenten kunnen goedkoper krediet krijgen en gaan ze meer besteden. Wanneer de vraag hoger is dan de productiviteit heb je overbesteding. De overheid bezuinigd en de belasting wordt hoger. Ook heb je rentestijging. 3 instrumenten van conjunctuurbeleid: Begrotingsbeleid: Net uitgelegd. Monetaire politiek: Verhoging van de rente door de Centrale Bank. Inkomens- en prijspolitiek: Loonpauzes 4 Naast conjunctuurbeleid ook structuurbeleid. Hierbij wordt geprobeerd de aanbodzijde v/d economie te verbeteren. De overheid beïnvloedt daarbij de kwantiteit en de kwaliteit van de productiefactoren. Je hebt ook het innovatiebeleid, daarbij wordt geprobeerd de kapitaalgoederen van het land up to date te houden. Beide zijn op lang termijn. Structuur en conjunctuurbeleid hebben elkaar nodig. Instrumenten van structuurbeleid zijn: arbeidsmarktbeleid milieubeleid technologie- en innovatiebeleid dereguleringsbeleid privatiseringsbeleid sectorbeleid regiobeleid concurrentie- of mededingingsbeleid begrotingsbeleid monetair beleid loonbeleid sectorbeleid= de overheid richt zich op een specifieke sector (bv. De landbouwsector) regionaalbeleid= evenwichtige spreiding van de economische activiteit over ons land IPR = Subsidie Regionale Investeringsprojecten stimuleren van economisch zwakke regio s Begrotingsbeleid beïnvloeding v/d overheid op de toedeling van de productiemiddelen Monetair beleid de rentestand beïnvloedt investeringen Loonbeleid hoogte van lonen erg belangrijk voor de internationale concurrentiepositie Verschillende instrumenten combineren met verschillende doelen. 6 Herverdelingsfunctie = overheid kiest ervoor (primaire) inkomen te herverdelen zodat een wat Pagina 2 van 8

3 rechtvaardiger inkomensverdeling ontstaat. 7 Instelling die de overheid helpen bij het economisch beleid: SER Sociaal Economische Raad: Adviesorgaan voor het kabinet op sociaal en economisch gebied. Bestaat uit kroonleden, werknemers en werkgevers. WRR Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid: geeft gevraagd en ongevraagd advies. CBS Centraal Bureau voor de Statistiek: Verzamelt, bewerkt en publiceert statistische gegevens over Nederland. Geen Adviesorgaan. CPB Centraal Plan Bureau: Vrijblijvende toekomstverkenningen. Prognoses van de Nederlandse Economie: Macro economische verkenning (MEV) prognose komende jaar tijdens prinsjesdag Centraal Economisch Plan (CEP) volgende voorjaar een herziening van de MEV Hoofdstuk 2 De verdeling van het nationaal inkomen 1 Bruto toegevoegde waarde = omzet waarde ingekochte goederen en diensten Netto toegevoegde waarde = Bruto toegevoegde waarde afschrijvingen Primair inkomen: Een inkomen dat verdiend wordt door het ter beschikking stellen van een productiefactor. Arbeid loon, natuur pacht etc. Secundair inkomen: Primaire inkomen gecorrigeerd door inkomensoverdrachten, belasting en premies. Mensen met weinig primair inkomen krijgen uitkeringen en over primair inkomen moet belasting worden betaald. Tertiair inkomen: Secundair inkomen gecorrigeerd door het saldo van gebonden overdrachten (iets kopen waar accijns en BTW overheen zit of je ontvangt een subsidie) Nominaal inkomen bedrag dat iemand ontvangt (nominaal = in geld) Reëel inkomen koopkracht. Hoeveel heb je te besteden. De overheid, vakbonden en werkgevers houden de koopkracht goed in de gaten. Vooral de koopkracht van de lagere inkomens is een belangrijk politiek onderwerp. Het liefst zien vakbonden een Automatische Prijscompensatie in de CAO s. Dat wil zeggen dat de lonen gelijk moeten stijgen met de prijzen de inflatie. Andere doelstellingen zijn: Arbeidsduurverkorting, betere werkomstandigheden en een redelijk niveau van sociale zekerheid. Werkgevers Als het reële inkomen sneller stijgt dan de arbeidsproductiviteit, stijgen de reële Pagina 3 van 8

4 arbeidskosten per product. Dit verslechterd de internationale concurrentiepositie. 2 2 manieren om het inkomen te verdelen: 1. over de productiefactoren 2. over personen nationaal inkomen: de optelsom van de door de productiefactoren verdiende primaire inkomens. Categoriale inkomensverdeling: verdeling van het Nationaal inkomen over de productiefactoren. Je hebt daarbij verschillende categorieën bv. Arbeid. Het deel van het NI dat naar arbeid (dus loon) gaat = arbeidsinkomensquote (AIQ) AIQ = Loon + toegerekend loon zelfstandigen (winst) Nationaal Inkomen Een variant is de loonquote. Dat is zonder de toegerekende loon van zelfstandigen. Loonquote = totale loonsom werknemers Nationaal Inkomen Loonruimte = de speling die er bij loononderhandelingen tussen werkgevers en werknemers bestaat om de lonen te verhogen. Dit kan wanneer de toegevoegde waarde van dat bedrijf stijgt. Dat extra geld kan ook worden gebruikt voor arbeidsverkorting of extra scholing. Quote van het overig inkomen = winstquote, interestquote en pachtquote. Stijging van het AIQ zet de winst onder druk. Minder investeringen en minder werkgelegenheid. 3 De verdeling van het inkomen over de inwoners van een land is weergegeven in lorenz curve dit geeft de personele inkomensverschillen weer. Waarom zijn er inkomensverschillen: 1. verschillen in schaarste linksbenige voetballers verdienen meer dan rechtsbenige omdat zij schaarser zijn. 2. productiviteitsverschillen bij stukloon ontvang je loon naar prestatie. In een bedrijfstak waar productiviteit makkelijk verhoogd kan worden kunnen ook hogere lonen uitbetaald worden. 3. inspanningsverschillen meer inspanning meer inkomen 4. verwervingsverschillen betere baan gekregen door bijv. meer scholing 5. vermogensverschillen geld maakt geld. Startkapitaal. Voorstanders wijzen op de prikkelwerking, mensen met een laag inkomen worden gemotiveerd om extra (hard) te werken. Tegenstanders wijzen op de sociale onrechtvaardigheid. Pagina 4 van 8

5 4 De koopkracht van het inkomen bereken je met het indexcijfer reëel inkomen: Indexcijfer reëel inkomen = indexcijfer nominaal inkomen x 100% Consumentenprijsindexcijfer Daalt de koopkracht van het inkomen, dan stijgt het inkomen minder snel dan het prijsniveau van gekochte goederen en diensten. Hoofdstuk 3 Overheid, arbeidsmarkt en sociale zekerheid 1 In Nederland wordt het grootste deel v/d lonen via CAO s geregeld. Een CAO kan voor 1 (groot) bedrijf afgesloten worden of voor een hele bedrijfstak. De totstandgekomen CAO moet aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid worden voorgelegd. Die kan het goed of afkeuren onverbindend of verbindend verklaren. De laatste jaren is er flinke kritiek op de verbindendverklaring. Omdat het voor een gehele bedrijfstak geldt en bedrijven binnen een bedrijfstak kunnen heel erg verschillen. Of een CAO tot hogere lonen leidt factoren: Hoe is de situatie op de arbeidsmarkt? Bij krapte, dus als de vraag naar werknemers sterk is. Wat is de loonruimte? Arbeidsproductiviteit stijgt, dan stijgt de omzet Als vakbonden nog meer eisen hebben. Hoe meer ze eisen buiten loonhoogte, minder veeleisend ten aanzien meer loon. Als op een markt volledige concurrentie is zorgt de markt zelf voor een prijsverhoging (de onzichtbare hand) Omdat er dan bv. Schaarste is van een bepaald product gaan mensen meer geld bieden voor dat product. De arbeidsmarkt als geheel is in beginsel een markt van monopolistische concurrentie. Door de vorming van organisaties (bijv. vakbonden) is er minder concurrentie en krijgt de arbeidsmarkt oligopolistische kenmerken. Als gevolg van de beperking van de concurrentie, dalen de nominale lonen in Ned niet snel. Als de koopkracht v/h loon daalt, komt dat door de inflatie. 2 De overheid grijpt niet graag in bij loonvorming, alleen als het hard nodig is. Ze grijpen wel in op indirecte wijze bijv. door het stimuleren van een centraal akkoord tussen werkgevers en nemers. Stichting v/d Arbeid werkgeversorganisaties en vakcentrales overleggen over sociaal-economische problemen. Ze komen tot centrale afspraken voor de richtlijnen voor afzonderlijke CAO s. De overheid, werkgevers en werknemers hebben bij het centraal overleg uitlopende doelstellingen en Pagina 5 van 8

6 belangen: Overheid goed functioneren van de economie Werknemers meer loon, verdere arbeidstijdverkorting, of betere arbeidsomstandigheden Werkgevers productieomstandigheden optimaliseren De productie moet flexibeler ingericht worden om kosten te besparen en de concurrentiepositie te verbeteren. Waar heeft de overheid invloed op? In de loonwet is het volgende geregeld: De overheid kan de CAO algemeen verbindend (of onverbindend) verklaren. Een loonpauze inlassen. Een periode waarin lonen niet mogen stijgen. Besprekingen voor de nieuwe CAO s beïnvloeden door aan te geven welke afspraken wenselijk zijn en welke consequenties een andere uitkomst van de CAO besprekingen heeft. De overheid beïnvloedt via belastingen, premies en subsidies de uitkomsten van de onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden De overheid stelt minimumlonen in (naar leeftijd) Overheid als werkgever: De overheid betaald ambtenarensalarissen en onderhandelt als werkgever met de ambtenarenbonden over arbeidsvoorwaarden. De mate waarin de overheid daarbij tegemoetkomt aan de verlangens van de ambtenarenbonden, is afhankelijk van verschillende factoren: Het ene kabinet bezuinigd meer op z n ambtenaren dan het anderen De situatie op de arbeidsmarkt Gemiddelde loonstijging in de marktsector 3 Werkloosheiduitkering uitkering in ruil voor betaalde premie van een ontslagen werknemer van 70% van zijn/haar laatstverdiende loon. Dit is een collectieve verzekering geldt voor iedereen. Een collectieve werkloosheidverzekering levert enige bestaanszekerheid. Gemengde economie markt bepaald je loon, collectieve sector slijpt de scherpe kanten van de markt af: Micro economisch: werknemers beschermd tegen de uitwassen van de markt Macro economisch: uitkeringen koopkracht nog enigszins staande Werkloosheidverzekeringen brengen verzoening tussen eigenbelang en solidariteit tot stand. 4 Sociale zekerheid = sociale verzekeringen en voorzieningen Verschil tussen sociale verzekeringen en sociale voorzieningen: Sociale verzekeringen moet je een premie voor betalen Sociale voorzieningen uit algemene middelen betaald. Belastinggeld (ABW = Algemene Bijstandswet) Omslagstelsel = stelsel waarbij het bedrag dat nodig is voor de uitkeringen wordt omgeslagen over de Pagina 6 van 8

7 werkenden (die betalen nu voor de werklozen) Kapitaaldekkingsstelsel = werknemer spaart jaren om straks zijn eigen geld weer terug te zien (bv. Pensioen) 2 typen sociale verzekeringen: Volksverzekeringen = verzekeren het hele volk (bv. AOW algemene ouderdomswet) Werknemersverzekeringen = alleen werknemers (bv. WAO Wet arbeidsongeschiktheid) 5 Gevolgen van sociale zekerheid: Voorziening in behoeften gevoel van zekerheid en welvaart Verzwakking internationale concurrentiepositie het kost een hoop geld Negatieve inspanningseffecten werknemers en gevers ontduiken belastingen en premies, meer zwart gewerkt bijv. Substitutie van arbeid door kapitaal bedrijven investeren liever dan mensen aan te nemen Vermindering van vraag naar en aanbod van arbeid Oneigenlijk gebruik niet ontslaan maar afkeuring (WAO levert meer geld) Stabilisering conjunctuur conjunctuur politiek De sociale zekerheid is een waardevol goed in Nederland. Het feit zorg voor elkaar is een belangrijke randvoorwaarde en verhooft de sociale en politieke stabiliteit van een land. 6 Welke voordelen heeft privatisering van de sociale zekerheid? Meer efficiëntie bijv. attenter op ziekteverzuim Minder gemakzuchtigheid. Mensen melden zich niet zo snel ziek af Collectieve lastendruk kan dalen Welke nadelen? Ongelijkheid tussen burgers neemt toe Solidariteit tussen mensen neemt af 2 voorbeelden geprivatiseerde onderdelen: 1. ziektekostenverzekeringen bestaan uit een collectief deel en particuliere ziektekostenverzekeringen. Verschil in inkomen (ziekenfonds) 2. AOW is collectief daarnaast heb je ook een pensioenuitkering (waar je dus zelf voor kan sparen. Je hebt daarbij een grote keusvrijheid van uittreding. Maar hoe eerder je met pensioen gaat hoe minder je per maand ontvangt. Grote reden om te privatiseren was het oneigenlijken (wat in de vorige genoemd is) Andere manieren om dat te remmen zijn: Strengere controle Aanscherpen van regels Pagina 7 van 8

8 Inbouwen van meer prikkels (zoals verlies vakantiedagen bij ziekte) Pagina 8 van 8