Samenvatting Economie Economische groei H1 t/m H3

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Economische groei H1 t/m H3 Samenvatting door een scholier 2598 woorden 19 februari ,4 9 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting economische groei: Welvaart: De mate waarin mensen zich in hun behoeften kunnen voorzien. Vb: van toegevoegde waarde etc. Een producent verkoopt zijn producten voor euro. Hij heeft grond en hulpstoffen ingekocht voor euro. Zijn toegevoegde waarde is dan = Dit is ook de waarde van zijn productie. De euro inkoopwaarde van de grond en hulpstoffen mag niet meegeteld worden, omdat dit de productie is van andere bedrijven. Deze is gelijk aan de som van loon, pacht, huur, rente en winst, dit zijn tevens de beloningen voor de productiefactoren arbeid, natuur, kapitaal en ondernemerschap. De waarde van de productie is per definitie gelijk aan het uitbetaalde inkomen De productie van alle bedrijven en de overheid in een heel land bij elkaar opgeteld is het nationale product. Dit is gelijk aan het nationale inkomen: Alle inkomens in een heel land bij elkaar opgeteld. Wanneer je de lonen uitdrukt als een deel of percentage van het nationale inkomen spreken we van een loonquote: Loonquote = Loon/ nationaal inkomen*100 Ook zijn winst, pacht, huur en rentequote te onderscheiden. Samen zijn deze quotes 100 procent. TLZ: Aan elke zelfstandige wordt een bepaald loon toegerekend. Dit bedrag vermenigvuldigd met het aantal zelfstandigen is het toegerekend loon zelfstandigen. Wanneer je het loon en de toegerekend loon zelfstandigen bij elkaar optelt krijg je het arbeidsinkomen. Om te zien welk deel van inkomen naar de productiefactor arbeid gaat, wordt de inkomensquote gebruikt: Arbeidsinkomensquote = loon+ toegerekend loon zelfstandigen/ (nationaal) Inkomen *100 procent. De quoten van de overige inkomens samen ( dus uitgezonderd de arbeidsinkomensquote ) noemen we: De overig-inkomensquote: OIQ= 100- AIQ De OIQ geeft aan welk deel van het inkomen beloning is voor bezit. Nominaal geld is het nationale inkomen gestegen in geld. Reëel is het nationale inkomen gestegen in goederen. De nadelen van het reële nationale inkomen als maatstaaf voor welvaart en economische groei. De informele economie wordt niet meegerekend, zwart werk. Het wordt niet meegeteld omdat het illegaal Pagina 1 van 6

2 is. Ook productie waarbij geen geld wordt uitgegeven wordt niet bij het BNP gerekend, het is wel productie maar het wordt niet meegerekend. Bij het BNP zie je alleen die transacties terug die legaal zijn en waarbij geld wordt gebruikt. Naarmate het informele circuit groter wordt, wordt het BNP een steeds slechter beeld van de welvaart. Aan de andere kant is er ook productie die wel wordt meegerekend bij het BNP maar die wel schadelijk is voor het milieu, een voorbeeld is bijv. Vliegtuigen. Zo zou het groene Bnp een uitkomst kunnen bieden. Er worden strafpunten gegeven voor het aantasten van het milieu. Hierdoor komt het BNP lager te liggen als het normale BNP en wordt duidelijk wat de werkelijke welvaart is. Het BNP wordt echter nog steeds gebruikt omdat het relatief gemakkelijke inzicht geeft in de welvaart van een land. H2 De arbeidsproductiviteit wordt bepaald door de volgende factoren: ( kwaliteit van arbeid) De mate van scholing van de beroepsbevolking De technische ontwikkeling zoals mechanisering en automatisering. De doelmatigheid van de organisatie, Productie efficiënt inrichtten en de arbeiders daar in te zetten waar ze het best produceren. De arbeidsmentaliteit: In sommige culturen zijn mensen bereid om net even harder te werken. Kwantiteit: Door een grotere beroepsbevolking stijgt de arbeidsproductiviteit. De participatiegraad kan stijgen. Het is dus mogelijk dat meer mensen meedoen met de arbeid. De Nederlandse overheid probeert de participatiegraad te verhogen doormiddel van deeltijdarbeid of het verbeteren van kinderopvang. Ook probeert de regering de loonstijgingen te verkleinen, dit wordt gedaan doormiddel van lastenverlichting. Kapitaal: Het begrip kapitaal heeft 2 betekenissen: Kapitaalgoederen en geld dat tegen rente geleend kan worden. Capaciteitseffect: Er wordt geïnvesteerd in kapitaalgoederen zoals machines en gebouwen. Meer en betere kapitaalgoederen zorgen voor een grotere productiecapaciteit. Breedte investeringen: zijn investeringen in kapitaalgoederen waarbij de verhouding tussen arbeiders en kapitaalgoederen gelijk blijft: Er worden meer van dezelfde kapitaalgoederen gekocht en de arbeidsproductiviteit blijft gelijk. Diepte investering: Zorgen voor kwalitatief betere kapitaalgoederen waardoor de arbeidsproductiviteit stijgt. (Nieuwe, betere productieprocessen heten innovaties.) Arbeid wordt vervangen door kapitaal. Tertaire sector: ( commercieel) Quartaire sector: (niet commercieel) Particuliere sector: Gezinnen en bedrijven Sector overheid Sector buitenland De overheid beinvloedt de productiefactor kapitaal doormiddel van subsidies en heffingen. Subsidies zijn voor bedrijven die gebruik maken van milieu vriendelijke apparaten, en heffingen zijn voor milieu onvriendelijke apparaten. Technische vernieuwingen kunnen niet alleen arbeidsbesparend, maar ook kapitaal en milieubesparend zijn. Pagina 2 van 6

3 Natuur: Onder de productiefactor natuur valt bijvoorbeeld de grondstoffen die aanwezig zijn in een land, of bijvoorbeeld het klimaat. De overheid heeft deze productiefactor kunnen beïnvloeden doormiddel van landaanwinning en waterbeheer. Ondernemerschap: Goed ondernemerschap kan zorgen voor efficiënte organisatie van het productieproces en goede keuzes als het gaat om het doen van investeringen. De productiecapaciteit is dus afhankelijk van de hoeveelheid en kwaliteit van de productiefactoren. In feite wordt zij bepaald door de productiefactor waaraan een tekort is. Zo kunnen er te veel kapitaalgoederen zijn, omdat er een tekort is aan arbeiders, of omgekeerd: Er is werkloosheid omdat door een tekort aan kapitaalgoederen de productiecapaciteit te klein is. In dit laatste geval is kapitaal het knelpunt. We duiden de verhouding tussen de productie en de productiecapaciteit aan als bezettingsgraad: Bezettingsgraad: productie/ productiecapaciteit* 100 procent. Er zijn 4 soorten bestedingen: Consumptie: Wanneer gezinnen producten kopen. Investeringen: Bedrijven kopen machines, deze machines moeten geproduceerd worden, wat inkomen oplevert voor de producenten van de machines. Vervangingsinvestering: Een bedrijf vervangt een machine om zijn productiecapaciteit op pijl te houden Uitbreidingsinvestering: Een bedrijf besluit zijn hoeveelheid vaste kapitaalgoederen uit te breiden waardoor de productiecapaciteit stijgt. Voorraadinvestering: Wanneer de voorraad vlottende kapitaalgoederen toeneemt omdat de productie niet helemaal verkocht wordt. Alle investeringen samen worden de bruto-investeringen genoemd. Als je de vervangingsinvesteringen niet meetelt houd je de netto-investeringen over. De netto investeringen bestaan dus uit de uitbreiding en voorraadinvesteringen. Overheidsbestedingen: Investeert in bijvoorbeeld wegen of bruggen. (vaste kapitaalgoederen) De overheidsbestedingen bestaan uit de personele overheidsconsumptie ( de ambtenarensalarissen) en de materiele overheidsconsumptie. Alle uitgaven worden gedaan met belastinggeld. Export: Er wordt door buitenlandse bedrijven bij onze bedrijven producten gekocht. De hoogte van het nationaal product wordt bepaald door de consumptie+investeringen+overheidsbestedingen+export-import. Oftewel: C+I+O+E-M Wanneer de bruto-investeringen worden meegeteld spreken we van het bruto nationaal product of bruto nationaal inkomen. Worden alleen de netto investeringen meegeteld dan spreken we van het nationale product of netto nationaal inkomen. Er zijn een aantal redenen voor het veranderen van bestedingen: Consumenten of bedrijven kunnen voorzichtiger worden. Pagina 3 van 6

4 Het buitenland kan in een dip zitten waardoor de export daalt. De gemiddelde groei van het nationale inkomen noemen we de trendmatige groei. Conjunctuur: De schommelingen in de groei van het nationale inkomen als gevolg van schommelingen in de bestedingen noemen we de conjunctuur. Stel er is een trendmatige groei van 3 procent en de groei is 1 procent dan is er dus sprake van een laagconjunctuur. Is de groei 2 procent dan is er sprake van een hoogconjunctuur. Een afnemende groei van het nationale inkomen heet een recessie. Bij een depressie is de groei negatief. Conjunctuur leidt tot: Hoogconjunctuur: Kan leiden tot overbesteding waardoor er sprake is van een volledige bezetting van de productiecapaciteit. Dit zorgt voor een oplopende inflatie en een krappe arbeidsmarkt waarbij weinig banen beschikbaar zijn. Laagconjunctuur: Een aanhoudende laagconjunctuur kan leiden tot onderbesteding. De productiecapaciteit is zwaar onderbezet. Er is dus sprake van conjuncturele werkloosheid. Werkloosheid waarbij sprake is van te veel werknemers om zoveel producten te maken. Wanneer de overheid grote investeringen doet kunnen er zeer veel gevolgen optreden: Het nationale inkomen stijgt, hierdoor stijgt de consumptie Tegelijkertijd zorgt een hoger nationaal inkomen voor meer belastinginkomsten en grotere besparingen. Door grotere consumptie stijgt import. Ook kunnen de hogere bestedingen leiden tot inflatie en conjuncturele werkloosheid waardoor de internationale concurrentiepositie verslechterd en de export kan inzakken. Er zijn een aantal dingen mogelijk die de overheid kan ondernemen om de laagconjunctuur te verhelpen. Ten eerste kan de overheid de overheidsbestedingen vergroten waardoor er weer meer werkgelegenheid ontstaat en dus meer nationaal inkomen. Ook is het mogelijk om de belastingen te verlagen, hierdoor hebben gezinnen meer geld om te besteden. Wanneer een bepaalde actie doorwerkt het, het een sneeuwbaleffect, ook wel het multipliereffect. Hiervan een voorbeeld: Door hogere bestedingen stijgt het nationale inkomen, hierdoor stijgt de consumptie, waardoor het nationale inkomen stijgt etc. Bij overbesteding kan de overheid het volgende doen: Eigenlijk het tegenovergestelde als bij een laag conjunctuur: De belastingen verhogen en de eigen uitgaven verkleinen. Dit beleid van het tegen gaan van de conjunctuur dus bij overbestedingen de bestedingen afremmen en bij onderbesteding de bestedingen vergroten wordt het anticyclische begrotingsbeleid genoemd. Sociale uitkeringen en een progressief belastingstelsel zoals we dat in Nederland kennen zorgen automatisch voor een vlakker verloop van de conjunctuurgolf. De toppen zijn minder hoog en de dalen zijn minder diep. Deze progressieve belastingen en sociale uitkeringen worden ook wel automatische stabilisatoren genoemd. Ook de Europese centrale bank kan de conjunctuur beïnvloeden. Door haar rentebeleid kan ze de bestedingen stimuleren en afremmen. De Europese centrale bank kan de rente niet veranderen wanneer het slecht gaat in een bepaald land. Het moet in veel landen dezelfde situatie betreffen. Marktmechanisme/ prijsmechanisme: Dit houdt in dat de prijs van een product wordt bepaald door het Pagina 4 van 6

5 vrije spel van vraag en aanbod. Wanneer de gevraagde en aangeboden hoeveelheid van het product gelijk zijn is er sprake van evenwicht. Decentrale besluitvorming: Wanneer beslissingen worden genomen door individuen en niet door de overheid. Verschillende soorten markten: In een vrijemarkteconomie wordt de macht van de overheid beperkt tot enkele kerntaken zoals bestuur, rechtspraak, defensie en milieubeleid. Dit zijn namelijk dingen die een vrije markt zelf niet kan creëren. In Nederland speelt de overheid slechts een kleine rol in de vrije markt doormiddel van progressieve belastingen en sociale uitkeringen. Planeconomie: De overheid maakt een begroting waarin staat wat, waar en door wie er geproduceerd wordt. De overheid komt aan geld door het heffen van verschillende belastingen. ( Dit heet tevens het budgetmechanisme) Het doel van zo n economie is om de welvaart zo gelijk mogelijk te verdelen en om de productie van ongewenste goederen en diensten te voorkomen. Democratisch budgetmechanisme: In Nederland wordt er gesproken van een democratisch budgetmechanisme omdat men door verkiezingen invloed kan hebben op de productie. Alle partijen hebben namelijk een eigen standpunt wanneer je dan op een partij stemt stem je op die idealen, bijvoorbeeld de aanleg van een brug. Op deze manier beinvloedt de burger indirect de productie. Nederland: Een gemengde economie: In een gemengde economie wordt de vrije werking van de markt beperkt en in de gewenste richting gestuurd. De bedrijven bepalen zelf wat, hoe en tegen welke prijs ze produceren maar de overheid verbind hier wel voorwaarden aan. Als de overheid dit niet zou doen zou er bijvoorbeeld milieuvervuiling kunnen optreden. Een aantal voorbeelden van voorwaarden die de overheid gesteld heeft: veiligheidseisen, milieuvoorschriften, minimumloon, huurbescherming. Ook heft de overheid heffingen op milieuvervuilende producten en geeft subsidie aan gewenste producten zoals kunst. Als laatste gaat de overheid ook kartelvorming en monopolyvorming tegen. In een gemengde economie is de overheid vaak een belangrijke werkgever. In een gemengde economie wordt de welvaart ook beter verdeeld als in andere economieën. Niet alleen bewaakt de overheid in een gemengde economie de werking van de markt, zij produceert ook zelf goederen en diensten via het budgetmechanisme. Dit betreft de productie van collectieve en quasicollectieve goederen. Bij sommige goederen is het niet vast te stellen hoeveel iemand ervan gebruik maakt. Voorbeelden van dit soort producten zijn dijken, openbare orde, straatverlichting en rechtspraak. Er valt geen prijs vast te stellen voor deze producten maar ze worden geproduceerd door de overheid. Deze goederen heten collectieve goederen. Producten die wel individueel leverbaar zijn en waar per persoon een prijs voor vast te stellen is noemen we individuele goederen. Deze producten worden door de markt geproduceerd. Als laatste zijn er ook nog de quasi-collectieve goederen, Dit zijn goederen geproduceerd door de overheid die voor een lage of niet kostendekkende prijs geleverd worden. Voorbeelden van dit soort producten zijn onderwijs, vuilnisophaal en openbaar vervoer. Door de productie van deze goederen in eigen hand te houden kan de overheid de kwaliteit van belangrijke goederen bewaken. Pagina 5 van 6

6 Men onderscheidt in de economie 3 overheidsfuncties: - De toedelingfunctie of allocatiefunctie: Hiermee wordt bedoeld dat de overheid de omvang en de samenstelling van de productie beïnvloed. ( Probeert er bijvoorbeeld voor te zorgen dat een bepaald product over 100 jaar nog verkrijgbaar is.) - De stabilisatiefunctie: Hiermee wordt bedoeld dat de overheid de groei van de productie wil stabiliseren zonder heftige schokken of arbeidsonrust. ( Vooral conjunctuurschommelingen, de overheid probeert deze met haar beleid soepeler te laten verlopen.) - De Herverdelingsfunctie: De overheid beinvloedt de inkomensverdeling. ( De overheid probeert ongeveer voor een gelijkmatige arbeidsverdeling te zorgen.) Alle die de functies hebben te maken met het feit dat de Nederlandse overheid aan de ene kant de overheid de vrije markt zoveel mogelijk ruimte wil geven en anderzijds overheidsingrijpen noodzakelijk vindt. De overheid voert tevens een sectorbeleid, Dit houdt in dat zij bepaalde sectoren subsidieert of niet. Een sector die veel subsidie krijgt is bijvoorbeeld de landbouw. Sectoren als de scheepsbouw worden niet meer gesubsidieerd door de overheid omdat het simpelweg te kostbaar werd. Op steun aan bedrijven is vaak veel kritiek, omdat onduidelijk is wat de concrete resultaten ervan zijn. De overheid meent dat steun belangrijk is om overleg op gang t houden waardoor een bedrijf als Phillips gestimuleerd wordt te blijven investeren in Nederland. Bovendien heeft de overheid zo invloed op de investeringen. Met regionaal beleid probeert de overheid ervoor te zorgen dat de productie evenwichtig is verdeeld over het land. Ook word er zo voorkomen dat er in bepaalde regio s veel werkloosheid is. Bij het voeren van haar economische politiek wordt de overheid ondersteund door verschillende organen: Het Centraal planbureau, het centraal bureau voor de statistiek en de sociaaleconomische raad. Bij het arbeidsmarkt beleid speelt de stichting van de arbeid een grote rol. In dit orgaan overleggen werkgevers, vakbonden en overheid over zaken als loonontwikkeling. De Nederlandse economie wordt wel een overlegeconomie genoemd. Werknemers en vakbonden gaan redelijk harmonisch met elkaar om. De kabinetten paars en balkenende: Paars: werk, werk en nog eens werk, door loonmatiging en lastenverlichting. Balkenende: Meedoen, minder werk minder regels. Steeds vaker worden bedrijven die gedeeltelijk of volledig in handen zijn van de overheid verkocht op de markt. De overheid hoopt dat hierdoor de bedrijven efficiënter gaan werken. De overheid kan nog wel eisen stellen en kan financiële steun geen. Op deze manier ontstaat door privatisering ook meer concurrentie waardoor de prijzen dalen. Tegenwoordig worden vaak scholen gesponsord door bedrijven. De overheid moet ervoor oppassen dat ze niet afhankelijk gaat worden van deze bedrijven en ervan uitgaand dat deze bedrijven toch wel betalen voor het onderwijs. Als het onderwijs wordt betaald door bedrijven kan de overheid ook niet meer garanderen dat de kwaliteit even hoog blijft. Ook kan de onafhankelijkheid van scholen in gevaar komen omdat de scholen zonder die bedrijven anders geen geld hebben om hun diensten voort te zetten. Volgens ambtenaren, scholen en bedrijven zijn er goede afspraken gemaakt om dit te voorkomen. Ruilvoetindexcijfer: Prijsindexcijfer van export/ prijsindexcijfer van import*100 Pagina 6 van 6