7,7. Samenvatting door N woorden 23 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer. 1 Wat is een verzorgingsstaat?

Transcriptie

1 Samenvatting door N woorden 23 juni ,7 5 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer 1 Wat is een verzorgingsstaat? Welvaart, welzijn en solidariteit * Nederland is een verzorgingsstaat, dat wil zeggen dat de overheid zich actief bemoeit met de welvaart en het welzijn van haar inwoners. * Met welvaart bedoelen we dat we over voldoende inkomen beschikken om onze behoeften te vervullen. * Welzijn betekent hoe we ons geestelijk en lichamelijk voelen. * De kern van de verzorgingsstaat is het solidariteitsbeginsel. We spreken van solidariteit als er bereidheid is in een groep of samenleving om risico s met elkaar te delen. (Bijv. jij hebt een baan, vriend raakt werkloos en krijgt een uitkering betaald door alle werkenden. Omdat iedereen het kan overkomen spreken we van een collectief belang.) De drie pijlers De verzorgingsstaat steunt op die belangrijke pijlers: 3. Goed onderwijs: Goede opleiding zorgt voor de kans je talenten te ontplooien. Je maakt kans op de arbeidsmarkt. Goed voor de handel en de economie. Goed voor de verzorgingsstaat omdat hoog opgeleiden meer belasting en premies kunnen betalen. Goede gezondheidszorg: Vele regelingen zorgen voor een beter bestaan bij ziekte. Sociale zekerheid: De sociale zekerheid bestaat uit regelingen die we samen het socialezekerheidsstelsel noemen. Dit verzekert mensen van een inkomen bij werkloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid. Rechten en plichten * Nederland is een sociale rechtsstaat. Dit betekent dat burgers sociale grondrechten hebben die niet afdwingbaar zijn bij de rechter, maar die de grondwet de overheid wel verplicht om er actief naar te streven. * Belangrijke sociale grondrechten: - voldoende werkgelegenheid - een goed leefmilieu - volksgezondheid en voldoende woongelegenheid - goed onderwijs * Bij de verzorgingsstaat horen niet alleen rechten, maar ook plichten als bijvoorbeeld de sollicitatieplicht. * Sollicitatieplicht: De overheid moet zich inzetten om iedereen aan het werk te krijgen, maar in ruil daarvoor moet iedereen die kan werken zijn best doen om een baan te vinden. Is iemand niet actief op zoek naar werk, dan heeft hij Pagina 1 van 11

2 geen recht op een uitkering. * Een andere plicht is het betalen van premies voor verzekeringen als de AOW, de Werkloosheidswet (WW) en de zorgverzekering. De hoofdrolspelers De drie partijen die een grote rol spelen in de verzorgingsstaat zijn: - burgers - overheid - werknemers- en werkgeversorganisaties In Nederland worden burgers geacht voor zichzelf te zorgen en ben je dus zelf verantwoordelijk voor het hebben van werk, een huis en een school voor je kinderen. Alleen als er zelf iets niet lukt kun je bij de overheid aankloppen. De rol van de burgers is ook dat zij een deel van de kosten voor de verzorgingsstaat betalen in de vorm van belastingen en premies. In een verzorgingsstaat is de grootste rol weggelegd voor de overheid, zij: - is verantwoordelijk voor collectieve voorzieningen als onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting. - garandeert inkomen aan mensen die daar zelf niet aan kunnen voorzien, zoals ouderen, zieken en arbeidsongeschikten. - stimuleert 3. werkgelegenheid voor bijvoorbeeld allochtonen, vrouwen en 55 plussers. - zet zich in voor goede 4. arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld door de Arbowet. - helpt om goede 5. arbeidsvoorwaarden te scheppen door bijvoorbeeld te overleggen met vakbonden en werkgeversorganisaties. - bevordert het 6. welzijn van mensen door bijvoorbeeld sportverenigingen en bibliotheken te subsidiëren. * Het grootste deel van de kosten van de verzorgingsstaat wordt betaald door werknemers en werkgevers. Om voor de belangen van hun groepen op te komen hebben beide zich georganiseerd: Werknemers zijn verenigd in vakbonden. Dit zijn organisaties die de collectieve en individuele belangen van werknemers behartigen. Als vakbonden samenwerken spreken we van een vakcentrale. (FNV: Federatie Nederlandse Vakbeweging & CNV: Christelijk Nationaal Vakverbond) Werknemers zijn georganiseerd in werknemersorganisaties. (VNO-NCW: een samengaan van het Verbond voor Nederlandse Ondernemingen en het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond & MKB-Nederland: voor het midden- en kleinbedrijf) * Werkgeversorganisaties en vakcentrales noemen we samen de sociale partners. Zij maken afspraken die voor alle werknemers en werkgevers gelden. * Op bedrijfstakniveau stellen vakbonden en werkgeversorganisaties samen een collectieve arbeidsovereenkomst op waarin de arbeidsvoorwaarden in worden vastgesteld voor de werknemers in 1 hele bedrijfstak. (cao) Het kan ook anders Dat Nederland een verzorgingsstaat is heeft te maken met keuzes uit het verleden. Het zou namelijk ook anders kunnen: Planeconomie in de SU in de tijd van het communisme: - productiemiddelen van de staat - overheid zorgde voor werk en hetzelfde loon - gelijkheid was een belangrijke waarde - gedwongen arbeid verlenen en winst afstaan - zware straffen bij verzet - corruptie Vrijemarktmechanisme in Amerika: - vrijheid centraal en weinig bemoeienis met de economie door de staat - belastingen zijn laag, maar iedereen moet zich zelf verzekeren tegen werkloosheid en ziekte - onderwijs en gezondheidszorg voor eigen kosten - democraten willen zorg betaalbaarder en voor iedereen toegankelijk maken - republikeinen zijn tegen te veel overheidsbemoeienis 3. Sociaaldemocratische model bij de meeste Scandinavische landen: Pagina 2 van 11

3 - hoge belastingen - uitgebreide voorzieningen - ondanks dat je makkelijk ontslagen kan worden heb je door begeleiding zo weer een nieuwe baan - uitgebreide verlofregelingen voor ouders met kleine kinderen - hoge uitkeringen - duur systeem - veel wordt geregeld door overheid op gebied van onderwijs en kinderopvang - hoogst percentage werkende vrouwen in EU Nederland koos uiteindelijk voor een tussenweg, namelijk de verzorgingsstaat. 2 Ontstaan verzorgingsstaat Nederland als nachtwakersstaat * In de 19 e eeuw was de Nederlandse economie volledig gebaseerd op het principe van de vrije markt: iedereen kan produceren wat hij wilde, er waren geen regels over minimumloon en je kon zomaar ontslagen worden. * Omdat de overheid zich niet met de economie bemoeide, spreken we ook wel van staatsonthouding op economisch gebied. * Een nachtwakersstaat is een staat waarin de overheid zich vooral beperkt tot het handhaven van de rechtsorde. (Zwakkeren zoals zieken en ouderen werden geholpen door rijke burgers, de kerk of andere liefdadigheidsinstellingen) Zorg was een gunst en geen recht. Overgangsperiode * Langzamerhand werden de keerzijden van deze liberale vrijemarkteconomie zichtbaar: - de lonen waren zo laag dat mensen werkdagen van 16 uur moesten maken om genoeg te verdienen - ook op zaterdag werkt gewerkt - een minimumloon bestond niet - kinderen werkten al heel jong mee om het gezinsinkomen aan te vullen - had je geen werk, dan was je aangewezen op liefdadigheid, bedelarij of diefstal * Vanuit verschillende overwegingen ontstond de opvatting dat de staat moest ingrijpen in de vrije markt: - Christenen wilden de zwakkeren een betere bescherming bieden - Sociaaldemocraten streefden naar een sterkere rechtsperiode - De liberalen waren voorstander van een vermindering van de criminaliteit, die een onvermijdelijk gevolg was van de grote armoede. * In de 2 e helft van de 19 e eeuw besloot de overheid de vrijemarkteconomie te beperken door een aantal sociale wetten aan te nemen. * In de eerste helft van de 20 e eeuw werden de taken van de overheid geleidelijk verder uitgebreid. * Er ontstond behoefte aan verzekeringen om inkomensverlies bij invaliditeit, ziekte en werkloosheid en werkloosheid te compenseren: Pagina 3 van 11

4 - de eerste verzekeringen waren vrijwillig - je kon je verzekeren, maar het hoefde niet - de Ongevallenwet (1901) was niet vrijwillig - duur en hoogte van verzekeringen waren beperkt Nederland wordt een verzorgingsstaat * Na de WOII vormden de Katholieken en Sociaaldemocraten samen de regering: De Socialistische PvdA wilden dat werknemers meer rechten en meer inkomenszekerheid kregen. De Katholieke partij (KVP) wilde dat werkgevers en werknemers meer gingen samenwerken. * Beide kregen hun zin. De positie van de werknemers werd beter door nieuwe sociale wetten zoals de AOW, de Bijstandswet en de Arbeidsomstandighedenwet. * De Christendemocratische visie is terug te zien in overlegorganen waarin elk jaar vakbonden en werkgevers overleggen over de arbeidsvoorwaarden. Liberale visie - vrijemarkt economie - overheid moet op economisch terrein een terughoudende rol spelen en alleen het hoogst noodzakelijke regelen - particulier initiatief en bedrijfsleven mogen niet gehinderd worden - uitgeven voor de gezondheidszorg en het sociale zekerheidsstelsel zo laag mogelijk houden - eigen verantwoordelijkheid van burgers stimuleren (Bijv. WW inkorten, bepaalde vergoedingen uit het basispakket & Bijv. onderwijs is een investering in de toekomst. Niet veel bezuinigen) Sociaaldemocratische visie - voorstander sturende rol van de overheid - gemengde economie waarin het bedrijfsleven en de overheid samen voor werkgelegenheid zorgen - nadelige gevolgen van de vrijemarkteconomie proberen te voorkomen door te investeren wanneer het economisch slechter gaat - goed stelsel van zorg en uitkeringen om de sociale ongelijkheid te verminderen - flink blijven investeren in onderwijs Christendemocraten visie - aanvullende rol overheid - taken overdragen aan maatschappelijk middenveld (=organisaties en groeperingen die het werk van de overheid waar mogelijk uit handen nemen) - Eerst mantelzorg (=hulp vanuit de directe omgeving door familie, buren en vrienden), pas daarna hulp van de overheid. Sociale wetten * 1854 Armenwet: eerste overheidssteun voor armen * 1877 De Kinderwet: verbood kinderarbeid Pagina 4 van 11

5 * 1895 Veiligheidswet: beschermde arbeiders tegen gevaren in het bedrijf * 1901 Ongevallenwet: verplichte verzekering voor arbeidsongeschiktheid door een bedrijfsongeval -- Eerste Woning Wet: telde eisen aan de bouw van woningen zoals de riolering -- Leerplicht: verplichtte iedereen tot minimaal 6 jaar school * 1913 Invaliditeitswet: verplichtte werkgevers een premie te betalen voor arme werknemers tegen inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid. * 1917 Werkloosheidsbesluit: regelde maximaal 8 weken uitkering voor werklozen * 1919 Arbeidswet: regelde 8-urige werkdag -- Vrijwillige ouderdomswet: regelde een niet verplichte verzekering tegen inkomensverlies als ouderen stopten met werken. * 1930 Ziektewet: regelde (gedeeltelijke) doorbetaling bij ziekte * 1939 Kinderbijslag wet: regelde een financiële tegemoetkoming voor de opvoeding van kinderen * 1956 Algemene ouderdomswet: regelde een uitkering voor iedereen van 65+ * 1965 De Algemene Bijstandswet: garandeerde een basisinkomen voor iedereen zonder inkomen * 1967 De wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering: garandeerde een inkomen bij langdurige of blijvende arbeidsongeschiktheid * 1980 De Arbowet: verplichtte werkgevers tot goede en veilige arbeidsomstandigheden * 1983 Nederland werd een sociale rechtsstaat en arbeid werd een grondrecht * 2006 Invoering van verplichte zorgverzekering 3 Verzorgingsstaat, de praktijk Onderwijs * Twee belangrijke doelen van de overheid op het gebied van onderwijs zijn: Iedereen de kans geven zijn of haar talenten te ontwikkelen. (Onderwijs vergroot de kansen om later een goede maatschappelijke positie te bereiken. Bijv. vrouwen en allochtonen. Met een diploma is de kans groter dat zij hun achterstand kwijt raken) Zorgen voor voldoende hoog opgeleid personeel zodat de Nederlandse economie goed kan concurreren met het buitenland en bedrijven niet aangewezen zijn op buitenlandse specialisten. * Om deze twee doelen te bereiken is er een makkelijke doorstroming in het onderwijssysteem geregeld. * Om het belang van goed onderwijs te benadrukken zorgt de overheid ervoor dat de leerplicht goed wordt nageleefd en dat de kwaliteit van scholen wordt gecontroleerd. * In Nederland geldt volledige leerplicht voor iedereen tussen de 5 en 16 jaar. Jongeren zijn tot hun 18 e gedeeltelijk leerplichtig als ze nog geen startkwalificatie hebben gehaald. * Als leerlingen veel spijbelen, krijgen zij en hun ouders te maken met de leerplichtambtenaar. * Alle onderwijsinstellingen worden gecontroleerd door de onderwijsinspectie. Pagina 5 van 11

6 Gezondheidszorg * Een belangrijke taak van de overheid is zorgen voor een goede gezondheidszorg. * Sinds 2006 is iedereen boven de 18 verplicht een zorgverzekering af te sluiten. * Je betaalt de zorgverzekering door een inkomens afhankelijke bijdrage via je loon en zorgpremies. Marktwerking * De overheid heeft haar verantwoordelijkheid voor de gezondheidszorg deels losgelaten door een systeem van marktwerking in te voeren. (=zorgverzekeringen kopen tegenwoordig hun eigen zorg in) * Critici vragen af of dit niet ten koste gaat van de kwaliteit van de zorg. Dit blijkt alleen juist integendeel vaak niet het geval te zijn. Socialezekerheidsstelsel * Een stelsel van sociale zekerheid, het socialezekerheidsstelsel bestaat uit: - sociale voorzieningen - sociale verzekeringen Sociale verzekeringen * Sociale verzekeringen zijn verzekeringen in de letterlijke zijn van het woord: mensen betalen premie om zich te verzekeren tegen een bepaald risico. (Bijv. het risico op verlies van inkomen bij ziekte) * Sociale verzekeren zijn verplicht. * Sociale verzekeringen zijn te verdelen in werknemersverzekeringen en volksverzekeringen. * Werknemersverzekeringen: - zijn bestemd voor werknemers - premie wordt betaald door de sociale partners samen - de uitvoering gebeurt door het UWV (=Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) - hoogte is gekoppeld aan het laatst verdiende loon * De drie belangrijkste werknemersverzekeringen: 3. De Werkloosheidswet (WW): voorziet in een inkomen als een werknemer onvrijwillig werkloos wordt. De Wet Uitbreiding Loondoorbetaling Bij Ziekte (WULBZ): verplicht werkgevers om werknemers bij ziekte gedurende maximaal 2 jaar een uitkering van 70% van het laatstverdiende loon te verstrekken. De Wet Werk En Inkomen (WIA): voorziet in een inkomen voor werknemers als gevolg van langdurige ziekte of een ongeval en die dus niet in staat zijn om te werken. * Voor de volksverzekeringen betaalt iedereen die in Nederland inkomen heeft een premie. * Belangrijkste volksverzekeringen: 3. De Algemene Ouderdomswet (AOW): iedereen vanaf 65 jaar heeft recht op deze uitkering. De Algemene Nabestaandenwet (ANW): voorziet in een inkomen voor weduwnaars, weduwen en minderjarige wezen. De Algemene Kinderbijslagwet (AKW): tegemoetkoming aan ouders met kinderen jongen dan 18 jaar. Sociale voorzieningen * Sociale voorzieningen zijn voor mensen die geen aanspraak kunnen maken op een sociale verzekering. (Bijv. Pagina 6 van 11

7 iemand die nog nooit gewerkt heeft) * Voor de sociale voorzieningen betalen de burgers premie. * De Wet Werk en Bijstand (WWB): - voor iedereen van 21+ die niet zelfstandig zijn eigen bestaan kan voorzien - bijv. ondersteuning bij het vinden van werk, een werk-leertraject en zo lang dat nodig is een bijstandsuitkering - de bijstand wordt het vangnet onder het socialezekerheidsstelsel genoemd - voorziet in een minimumbedrag dat je maandelijks nodig hebt. * De algemene bijstand is voor noodzakelijke kosten. ( Bijv. huur, kleding, voeding) * De bijzondere bijstand is voor ongewone extra kosten. (Bijv. een kapot wasmachine) 4 Werk in de verzorgingsstaat Waar werken we? * Het grote verschil tussen werk en een hobby is het economische nut van de activiteit. * Mensen werken omdat: 3. Mensen het zien als morele plicht. (Werk je niet dan ben je lui) Mensen zien het als maatschappelijke plicht. (Alleen als je werkt ben je volwaardig lid van de samenleving) Mensen zien werk als een vervulling waarin ze iets van zichzelf kwijt kunnen. * Arbeidsethos is de betekenis die arbeid voor ons heeft. * Arbeid is als sociaal grondrecht opgenomen in de grondwet, omdat: Werk is belangrijk bij het vervullen van de basisbehoeften van de mens. Werk biedt de mogelijkheid om je maatschappelijke positie te verbeteren. Functies van werk * Basisbehoeften van de mens: (Piramide van Maslow) De lichamelijke behoefte: eten, drinken, onderdak. De behoefte aan veiligheid en zekerheid. De sociale behoeften, zoals de behoefte om ergens bij te horen. De behoefte aan erkenning en waardering. De behoefte aan zelfrealisatie: de innerlijke dwang om iets zinvols te doen. * Materiele basisbehoeften zijn inkomen en zekerheid. * Immateriële basisbehoeften zijn sociale contacten, maatschappelijke status en het ontwikkelen van een identiteit. * De functies van werk: Loon: Eten, drinken en onderdak. Bepaald je materiele levensstandaard en vormt de in geld uitgedrukte waardering voor werk. Zekerheid: Een vaste baan bied materiele zekerheid. Werk verschaft ook immateriële zekerheid en bied een bepaalde regelmaat, zorgt voor verdeling tussen arbeidstijd en vrije tijd. 3. Sociale contacten: Door te werken blijf je onder de mensen. 4. Erkenning en waardering: Werk bepaald het beeld dat je van jezelf hebt en draagt bij aan je identiteit. Je beroep verschaft ook een bepaalde status (=de waardering die anderen toekennen aan iemands beroep) die bepaalt welke maatschappelijke positie jij hebt. Pagina 7 van 11

8 5. Zelfrealisatie: Werk geeft je een gevoel van eigenwaarde en zorgt ervoor dat jij je kunt ontplooien. Maatschappelijke positie * Nederland is een gejaagde samenleving, dat wil zeggen dat niet iedereen evenveel geld heeft. We spreken daarom ook wel van sociale ongelijkheid. (=welvaart niet gelijk verdeeld over mensen) * Sociale ongelijkheid heeft te maken met je maatschappelijke positie. (=de plaats die je inneemt op de maatschappelijke ladder) * Factoren die een rol spelen bij je maatschappelijke positie: - de hoogte van je inkomen - de hoeveelheid macht en verantwoordelijkheid die je op je werk hebt - het benodigde kennisniveau - speciale aanleg en ervaring * Je maatschappelijke positie heeft uiteindelijk gevolgen voor je levenswijze. Klimmen op de ladder * De mogelijkheden tot sociale mobiliteit zijn gestegen, hierdoor zijn de verschillen tussen de sociale lagen minder geworden. * De overheid voert een emancipatiebeleid: gesubsidieerde banen en wettelijke regelingen stimuleren werkgevers om eerder sollicitanten uit bepaalde groepen in dienst te nemen. (=positieve discriminatie) 5 De Arbeidsmarkt Wat is de arbeidsmarkt? * Wanneer je op zoek bent naar werkt kom je terecht op de arbeidsmarkt. Dit is de plaats waar de vraag naar arbeidskrachten en het aanbod van arbeidskrachten elkaar ontmoeten. * Het aanbod van arbeidskrachten wordt bepaald door de beroepsbevolking. Dit zijn alle personen die geheel of gedeeltelijk beschikbaar zijn voor werk. * De vraag naar arbeidskrachten noemen we de werkgelegenheid: Als de vraag naar arbeidskrachten gelijk is aan het aanbod is er volledige werkgelegenheid. Als de vraag naar arbeidskrachten groter is dan het aanbod, dan hebben we mensen uit het buitenland nodig. Bij overschot aan arbeidskrachten spreken we van werkloosheid. Werkloosheid * Iemand is geregistreerd werkloze wanneer hij/zij: - tussen de 15 en 65 jaar oud is - niet werkt of minder werkt dan 12 uur per week - actief op zoek is naar een baan van twaalf uur per week of meer - ingeschreven staat als werkzoekende bij het UWV WERKbedrijf * Gevolgen werkloosheid: - inkomensachteruitgang Pagina 8 van 11

9 - gevoel van eigenwaarde krijgt een klap * Vier soorten werkloosheid: Frictiewerkloosheid: ontstaat wanneer iemand door frictie of wrijving op de arbeidsmarkt tijdelijk zonder werk zit. (iemand zit tussen 2 banen in) Seizoenswerkloosheid: wordt veroorzaakt doordat beroepen seizoensgebonden zijn. 3. Conjuncturele werkloosheid: ontstaat wanneer het economisch slechter gaat. Als de economie groet spreken we van hoogconjunctuur. Als de economie krimpt ontstaat er laagconjunctuur. 4. Structurele werkloosheid: betekent dat er banen voorgoed verloren gaan. (Bijv. door automatisering of lagelonenlanden) Arbeidsmarkt in ontwikkeling * Belangrijke huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt: - verdwijning van bedrijfstakken en opkomst van nieuwe bedrijfstakken - schaalvergroting bij bedrijven - flexibilisering van de arbeid - internationalisering van de arbeidsmarkt Oude en nieuwe bedrijfstakken * In Nederland is veel arbeidsintensief laaggeschoold werk in de landbouw en industrie verdwenen door de automatisering of door lagelonenlanden. Schaalvergroting * Uit concurrentieoverwegingen zijn veel bedrijven gefuseerd tot grote multinationals. Dit zien we bij veel meer grote en kleine organisaties gebeuren en zorgt er uiteindelijk voor dat de afstand tussen de top en het personeel groter wordt. (=schaalvergroting) Flexibilisering * Tegenwoordig hebben werkgevers en werknemers steeds meer behoefte aan flexibele arbeidsrelaties, dit zijn alle werksituaties met een variabele inzet. (Bijv. mensen met een tijdelijk contract of zzp ers) * Voordelen van tijdelijke arbeidskrachten: - ze hoeven niet ontslagen te worden - voor zzp ers hoeven geen premies afgedragen te worden Internationalisering * Door de wereldwijde handel, de multinationals en de internationale kapitaalstromen raken economieën wereldwijd steeds meer met elkaar verbonden. (Internationalisering of globalisering van de arbeidsmarkt) * Positieve gevolgen van internationalisering: De EU veranderd geleidelijk in 1 gemeenschappelijke arbeidsmarkt. Buitenlandse bedrijven in andere landen. Studenten lopen stage in andere EU-landen. Europese arbeidsmarkt biedt mogelijkheden voor bedrijven die willen investeren of uitbreiden in andere gebieden. * Negatief gevolg van internationalisering: - De komt van Europese arbeidsmigranten kan leiden tot verdringing van Nederlandse werknemers. Gevolgen voor de verzorgingsstaat Pagina 9 van 11

10 * Veranderingen op de arbeidsmarkt: - Financiering van de verzorgingsstaat kan ik gevaar lopen - Werkgelegenheid loopt terug, minder mensen die sociale premies betalen - Investeren in topsectoren (waterbeheer, chemische industrie, hightech en agrofood) 6 Verzorgingsstaat onder druk * Na de voltooiing van de verzorgingsstaat ontstond er kritiek op de omvang, omdat: - de verzorgingsstaat erg duur is - de vele voorzieningen en uitkeringen mensen passief kan maken - mensen misbruik maken van de verzorgingsstaat Hoge kosten * Het aantal mensen dat gebruik maakt van de voorzieningen is in feite groter dan verwacht: - Meer mensen in de Bijstand - Meer uitgaven voor onderwijs - Meer mensen arbeidsongeschikt - Door vergrijzing meer AOW-uitkeringen - Kosten van de gezondheidszorg stegen Vangnet of hangmat? * Uitkeringen of voorzieningen kunnen mensen passief maken als die te weinig worden uitgedaagd om zelf naar een oplossing te zoeken. * In situaties waarin iemand er met een baan nauwelijks op vooruit gaat kan de prikkel gaan ontbreken om werk te zoeken en leidt de uitkering tot blijvende onafhankelijkheid. Misbruik * In de verzorgingsstaat wordt veel misbruik gemaakt van voorzieningen en uitkeringen. (Bijv. twee mensen met een uitkering die elk een ander adres opgeven, terwijl ze eigenlijk samenwonen) Wat doet de overheid? * Door bezuinigingen en controle probeert de overheid de ergste problemen van de verzorgingsstaat op te lossen. * Maatregelen om werken te stimuleren: - De loonbelasting is verlaagd. (Meer werkenden in dienst) - Werknemers stimuleren langer door te werken door de pensioenleeftijd te verhogen. * De overheid geeft mensen en bedrijven meer verantwoordelijkheid. * De overheid is nadrukkelijker gaan controleren op misbruik. Nieuwe ontwikkelingen * Mede door de verschillende perioden van economische neergang, is de verzorgingsstaat aan een nog gronderige herziening toe. Belangrijk zijn: Pagina 10 van 11

11 - de verschuiving van oude naar nieuwe generaties - de veranderende verhoudingen tussen de generaties Nieuwe risico s, nieuwe behoeftes * De verzorgingsstaat biedt vooral bescherming tegen risico s die te maken hebben met werk: werkloosheid, ziekte en arbeidsongeschiktheid, armoede en bijstand. * Nieuwe risico s en behoeftes: - Vrouwen zijn veel vaker gaan werken en hebben geen tijd meer voor kind en gezin. De vraag naar kinderopvang is gestegen. - Werknemers switchen veel sneller van baan. Dit brengt een nieuw risico van plotseling ontslag. - Goede scholing en bijscholing worden belangrijk. Verhouding tussen de generaties * Mensen worden steeds ouder. Er is een toenemende vergrijzing en ontgroening. * Solidariteit tussen de generaties is belangrijk voor de sociale cohesie. Om solidariteit te bevorderen is het belangrijk dat er voldoende voorzieningen voor alle generaties zijn. Pagina 11 van 11