Samenvatting door een scholier 1961 woorden 12 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1961 woorden 12 juni keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappij samenvatting, VERZORGINGSSTAAT! Essener Uitgeverij hoofdstuk 1, Waarom werken we? 90 procent van de Nederlandse mannelijke beroepsbevolking heeft en 80 procent van de vrouwen heeft een betaalde baan. We definiëren werk/arbeid als iedere menselijke bezigheid die verricht word: - met een bepaalde inspanning - met gebruik van iemands capaciteiten - eventueel met behulp van gereedschappen, computers, enzovoorts. - Binnen een maatschappelijk geregelde behoefte. - Met het doel het leveren van een product of een dienst. Het gaat dus niet alleen om het plezier. Het verschil tussen hobby en werk is de maatschappelijke behoefte die er is. Verzorgingstaat: Een land waar de overheid zich verantwoordelijk stelt voor het welzijn van burgers. Werk is een van de behoeftes van de mens. Psycholoog Maslow heeft een piramide van vijf basisbehoefte: Zelf realisatie Erkenning en waardering De behoefte ergens bij te horen Veiligheid en zekerheid Lichamelijke behoeft. Je loon biedt de mogelijkheden om eten en drinken te kopen, maar ook op zekerheid, waardering etc. Arbeidsethos: De waarde die mensen aan arbeid toekennen. (word enerzijds bepaald door de sociaalculturele omstandigheden.) Pas in de 17e eeuw ging men arbeid onder invloed van het calvinisme beschouwen als een morele plicht. In de 19e eeuw kwam het liberalisme en socialisme op. Maatschappelijke positie: De plaats die iemand heeft op de maatschappelijke ladder. (gebaseerd op de waardering voor de arbeid, sociale milieu, sekte en gezinsituatie) De waardering van verschillende soorten werk veranderd in de loop van de tijd. Sociale stratificatie: De verdeling van de samenleving in maatschappelijke klassen waartussen een verhouding van sociale ongelijkheid bestaat. Sociale ongelijkheid: betekent dat er een ongelijke verdeling van welvaart, macht en sociale privileges bestaat. Pagina 1 van 6

2 Verschillen in welvaart zijn terug te voeren op het inkomen van de mens. Sociale mobiliteit: De mogelijkheid om te stijgen (of te dalen) op de maatschappelijke ladder. Door middel van opleiding en werk kan je hogerop komen. Hoofdstuk 2, de sociale partners Werkgevers en werknemers Van elkaar afhankelijk. Je noemt ze ook wel sociale partners! In bedrijven met meer dan 50 werknemers bestaat er een wettelijk vastgelegde vorm van medezeggenschap, de or (ondernemingsraad). Medezeggenschap betekent dat het personeel over sommige kwesties mag meebeslissen. De or heeft instemmingbevoegdheid bij personele aangelegenheden. (vakantieplanning, beloningssysteem en sollicitatieprocedures) de or heeft alleen adviesbevoegdheid bij bedrijfseconomische beslissingen, zoals fusie, overname en reorganisatie. Het doel van vakbonden en vakcentrales, (ook wel vakbeweging genoemd), is de belangenbehartiging van werknemers. In dit kader zijn van belang: - Arbeidsvoorwaarden, zoals onderhandelingen over loon, arbeidstijdverkorting en functiewaardering. - Arbeidsomstandigheden, met name gezondheid, veiligheid en welzijn - Arbeidsverhoudingen zoals medezeggenschap bij interne bedrijfsbeslissingen over fusies en automatisering. - Rechtspositie, van werknemers. Zoals regelingen en procedures bij ontslag. - Sociale zekerheid, zoals het handhaven van een aanvaardbaar niveau van uitkeringen. - Werkgelegenheid, zoals het stimuleren van banenplannen. Leden kunnen individueel bij zo n bond aankloppen als ze problemen hebben in hun werksituatie. Vaak bij ontslag situaties. Vakbonden zullen in overlegsituaties over bijvoorbeeld loonsverhogingen, eerst onderhandelingen voeren. Als dit niet werkt, kunnen ze over gaan tot staking, of een blokkade oproepen. Werkgeversorganisaties hebben als belangrijkste doelen: - Behartigen van de belangen van ondernemers in de onderhandelingen met de vakbonden - Het bevorderen van een goed ondernemersklimaat door het bewerkstelligen van lage kosten (lonen, sociale premies, belastingen, grondstoffen) en een gunstige concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland. - Het bevorderen van de onderlinge eenheid, onder meer door de onderlinge concurrentie te reguleren. - Onderlinge ondersteuning. Er is onder meer een bijstandfonds voor leden die met een staking worden geconfronteerd. Ook wordt onderzoek gedaan naar de economische effecten van EU-maatregelen. Op landelijk niveau overleggen de vakbonden en de werkgeversorganisaties in de sociaal-economische raad (SER) en de stichting van de arbeid. Als beide partijen het met elkaar eens zijn, wordt er een centraal akkoord gesloten. Een bedrijfstak is een groep gelijke bedrijven. Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) is een overeenkomst tussen werkgevers en werknemers over arbeidsvoorwaarden en alle andere zaken waarover men afspraken wil maken. (dit is een standaard overeenkomst tussen één of meer werkgeversorganisaties) Een cao geld voor alle werknemers binnen een bedrijfstak. Iedere cao moet worden voorgelegd aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Als hij de cao Pagina 2 van 6

3 algemeen verbindend verklaard, geldt deze voor alle werkgevers en werknemers in de bedrijfstak. Harmoniemodel Conflictmodel - partijen gezamenlijk oplossingen zoeken - belangentegenstellingen tussen werknemers en werkgevers benadrukt. In de jaren van wederopbouw, werd er veel gebruik gemaakt van de vakbonden. Eind jaren tachtig veranderde de rol van de vakbeweging opnieuw. Vakbonden gingen toen akkoord met lagere looneisen in ruil voor onder andere meer werkgelegenheid. Poldermodel. Laaggeschoolde werkgelegenheid lageloonlanden. Hoofdstuk 3, van nachtwakersstaat tot verzorgingsstaat. Volgens de: Liberalen moet de overheid zich altijd terughoudend opstellen Sociaaldemocraten bemoeit de staat zich actief met het productieproces, maar blijft de vrije, ondernemingsgewijze productie gehandhaafd. Confessionelen/christendemocraten vinden dat de werknemers en werkgevers in beginsel gezamenlijk, in harmonie, de economie vorm moeten geven. Alle drie deze visies zien we terug bij het ontstaan van de verzorgingsstaat. Basis vrijemarkteconomie Adam smith ( ). (grondlegger klassiek liberalisme) Volgens Smits de wet van vraag en aanbod, via het prijsmechanisme. Bij een beperkt aanbod van een aantrekkelijk product, zijn mensen bereid een hoge prijst te betalen, waardoor de producent dus een hoge winst kan realiseren. Andere ondernemers gaan daarom dit product ook op de markt brengen, waardoor er meer concurrentie ontstaat en de prijzen vanzelf zullen dalen. Daarmee wordt het voor sommige producenten oninteressant om het producten te blijven maken. Er komt dus weer minder aanbod, tegen een iets hogere prijs. Dit proces gaat door tot dat er een evenwicht is bereikt. Vanuit een aantal overwegingen ontstond in de loop van de 19e eeuw het inzicht dat de staat moest ingrijpen in de vrije markt: - De christendemocraten wilden de zwakkeren betere bescherming bieden - De socialisten streefden naar betere leefomstandigheden en een sterkere rechtspositie van arbeiders. - De liberalen hadden belang bij het verminderen van criminaliteit die een onvermijdelijk gevolg was van de grote armoede. Door deze opvattingen sociale wetten aangenomen. - kinderarbeid verboden - betere arbeidsomstandigheden - nog maar 8 uur op een dag werken. Gemengde markteconomie: Er kwam een economie waarbij niet alles aan het marktmechanisme wordt overgelaten, maar waarin de overheid een voorwaardenscheppende en producerende rol vervult. Geleide loonpolitiek: niet de werkgevers, maar de regering beslist hoe hoog de lonen mochten zijn. Socialezekerheidsstelsel: mensen zijn bij ziekte, ouderdom, of arbeidsongeschiktheid van een inkomen verzekerd. Hoofdstuk 4, sociaaleconomische doelstellingen Al in 1951 SER vijf belangrijke doelstellingen voor het sociaal economische beleid van de overheid die nog Pagina 3 van 6

4 steeds de basis vormen van het overheidsbeleid: 1. een evenwichtige economische groei 2. een rechtvaardige inkomensverdeling 3. een evenwichtige betalingsbalans 4. een stabiel prijsniveau 5. een evenwichtige arbeidsmarkt. 1. Een evenwichtige economische groei: De economische bedrijvigheid is evenwichtig over het hele land gespreid en niet ten koste mag gaan van andere behoefte, zoals een leefbaar milieu 2. Een rechtvaardige inkomensverdeling: Hiermee word bedoeld dat de verschillen tussen inkomens niet al te groot is. Dit wordt door de NL overheid probeert te bereiken door: - Een progressief belastingstelsel: mensen die veel verdienen betalen relatief meer inkomstenbelasting - Het minimumloon: gebaseerd op het bedrag dat iemand nodig heeft om rond te komen - Uitkeringen: voor mensen die niet zelfstandig in hun levensonderhoud kunnen voorzien - Subsidies: zoals huur en zorgtoeslag voor mensen die te weinig verdienen. 3. Een evenwichtige betalingsbalans: Een overzicht van alle grensoverschrijdende geldstromen met het buitenland. (bestaan uit import en export van goederen en diensten). Het saldo op de betalingsbalans heeft sterke invloed op andere doelstellingen en omgekeerd. 4. Een stabiel prijsniveau: De overheid probeert prijsstijgingen in het binnenland in de hand te houden, zodat de koopkracht behouden blijft. Prijzen en lonen staan dus in een directe verbinding met elkaar. 5. Een evenwichtige arbeidsmarkt: De Arbeidsmarkt is geen markt in letterlijke zin, maar een denkbeeldige plaats waar vragers naar en aanbieders van werk elkaar ontmoeten. Het aanbod aan arbeidskrachten bestaat uit de beroepsbevolking. Als de vraag naar werk groter is dan het aanbod is er werkeloosheid. Te onderscheiden in: - Frictiewerkloosheid, bijvoorbeeld als werknemers van de ene baan naar een andere overstappen en daardoor voor korte tijd geen werk hebben. - Seizoenswerkloosheid, door seizoengebonden werkzaamheden, zoals het exploiteren van een starndpaviljoen. - Conjuncturele werkloosheid, in perioden van economische laagconjunctuur, dat wil zeggen een tijdelijke periode van afnemende vraag. - Structurele werkloosheid, als werk structureel verdwijnt, bijvoorbeeld door automatisering of door verplaatsing van bedrijfsonderdelen van lagelonenlanden. Vooral arbeidsintensieve werkgelegenheid is grotendeels verplaatst naar lagelonenlanden. Kenmerken van de huidige beroepsbevolking zijn: - Jongeren treden vaak pas na hun 20e tot de arbeidsmarkt toe - 90 % van de mannen tussen de jaar werkt, soms in deeltijd % van d vrouwen tussen de jaar werkt, vaak in deeltijd. Pagina 4 van 6

5 - De meeste ouderen stoppen al vóór hun 65ste. Hoofdstuk 5, Sociale zekerheid geregeld. - Het Scandinavisch model bestaat uit een combinatie van een Flexibele arbeidsmarkt en een sterke sociale zekerheid. Het eerste zie je terug in het feit dat je makkelijk ontslagen kunt worden, maar ook weer relatief snel een andere baan hebt. Het tweede zie je terug o.a. in de hoogte van de uitkeringen: VB: alleenstaande ouder met 2 kinderen krijgt bijvoorbeeld 80 % van het laatstverdiende loon. - In Engeland en de VS staan liberale waarden als zelfredzaamheid, particulier initiatief en vrijheid geen uitgebreide sociale zekerheid toe. - Het Rijnlands model is een aanduiding voor gemengde economische orde waarbij de markt sterkt word ingeperkt door aan de ene kant een ver ontwikkelde collectieve sector en daarnaast een harmonieuze samenwerking tussen overheid en de sociale partners. Sommige economen hebben de drie modellen vergeleken op basis van 2 criteria. Efficiëntie en rechtvaardigheid. De ontwikkeling tot verzorgingsstaat en de formulering van sociaaleconomische doelstellingen bracht met zich mee dat de overheid in het naoorlogse Nederland steeds meer taken kreeg: - Economische taken stimuleren van werkgelegenheid en het bestrijden van inflatie - Ondernemerstaken financieren en produceren van goederen en diensten, waaronder de zorg voor goed openbaar vervoer en een schoon milieu - Sociale taken verstrekken van uitkeringen en subsidies - Welzijnstaken maatschappelijk en sociaal-cultureel werk. - Culturele taken, beheren van bibliotheken en musea Sociale verzekeringen zijn verzekeringen in de letterlijke zin van het woord: mensen betalen premie om zich te verzekeren tegen een bepaald risico. Volksverzekeringen betaalt iedereen die in NL een inkomen heeft. Werknemersverzekeringen zijn speciaal bestemd voor werknemers. 3 soorten: - werkeloosheidswed (WW) = voorziet in een inkomen als een werknemer onvrijwillig werkeloos wordt. - De wet van uitbreiding loondoorbetalingplicht bij ziekte (WULBZ) = verplicht werkgevers om werknemers bij ziekte gedurende max. 1 jaar een uitkering van 70% van het laatstverdiende loon te versterken. - De wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) = voorziet in een inkomen voor werknemers die als gevolg van langdurige ziekte of een ongeval niet in staat zijn om te werken. Het recht op bijstand word ook wel wet werk en bijstand (WWB) genoemd, hier tegenover staat wel de sollicitatie plicht. Dat je wel moet solliciteren in de tijd dat je werkeloos bent. Aantekening: 1. Arbeidsmarkt = plaats waar vraag en aanbod van werk elkaar ontmoeten. 2. Hoe kom je aan een baan? Via: relaties, krant, website, arbeidsbureau, uitzendbureau. 3. Werkzoekende biedt aan: a) opleiding b) ervaring c) leeftijd d) medische beperkingen e) sociale vaardigheden. Werkgever vraagt om: a) kennis b) vaardigheden c) grote inzet. 4. Waarom zijn er nog veel onvervulde vacatures? Oorzaken: 1: beperkte capaciteiten Pagina 5 van 6

6 2: scholingsveroutering 3: scholingsvertraging 4: weinig bedrijfsopleidingen 5: mannen/vrouwenwerk Arbeidsbureau = opgezet door overheid Uitzendbureau = opgezet particulier Pagina 6 van 6