4,7. Samenvatting door een scholier 1766 woorden 29 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1766 woorden 29 juni ,7 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Verzorgingsstaat 1. Wat is een verzorgingsstaat? Wat is een verzorgingsstaat en welke rol speelt de overheid daarin? Verzorgingsstaat = de overheid bemoeit zich actief met de welvaart en het welzijn van haar inwoners Welvaart = over voldoende inkomen beschikken om je behoefte te vervullen Welzijn = hoe je je geestelijk en lichamelijk voelt Solidariteit = als er bereidheid is in een groep of samenleving om risico s met elkaar te delen 3 pijlers van de verzorgingsstaat: - Goed onderwijs - Goede gezondheidszorg - Sociale zekerheid Sociale zekerheidsstelsel = verzekert mensen van een inkomen bij werkloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid Sociale rechtstaat = burgers hebben sociale grondrechten Premie = bedrag dat je periodiek betaalt om - als de afgesproken omstandigheden zich voordoen - in aanmerking te komen voor een uitkering De overheid: Pagina 1 van 10

2 - Is verantwoordelijk voor collectieve voorzieningen = voorzieningen die door de overheid zijn geregeld en iedereen ten goede komen - Garandeert een inkomen aan mensen die daar zelf niet in kunnen voorzien - Stimuleert werkgelegenheid - Zet zich in voor goede arbeidsomstandigheden - Helpt om goede arbeidsvoorwaarden te scheppen - Bevordert het welzijn van mensen Werknemers zijn verenigd in vakbonden = organisaties die de collectieve en individuele belangen van werknemers behartigen Vakcentrale = als vakbonden samenwerken Werkgevers hebben zich georganiseerd in werkgeversorganisaties Sociale partners = werkgeversorganisaties en vakcentrales samen Collectieve arbeidsovereenkomst (cao) = hierin worden de arbeidsvoorwaarden vastgesteld voor de werknemers in één hele bedrijfstak Planeconomie de overheid bemoeit zich erg met de bevolking en iedereen krijgt hetzelfde loon. Vrijemarktmechanisme waarde vrijheid staat centraal en de overheid bemoeit zich nauwelijks met de economie. Sociaaldemocratische model hoge belastingen en uitgebreide voorzieningen. Overheid regelt veel op het gebied van onderwijs en kinderopvang. Pagina 2 van 10

3 2. Hoe is de verzorgingsstaat ontstaan en hoe denkt de politiek daarover? Nachtwakersstaat = een staat waarin de overheid zich vooral beperkt tot het handhaven van de rechtsorde. (Overheid houdt zich niet veel bezig met de bevolking) Zorg was een gunst en geen recht. Vanuit verschillende overwegingen ontstond de opvatting dat de staat moest ingrijpen in de vrije markt: - Christenen wilden de zwakkeren een betere bescherming bieden. - Sociaaldemocraten streefden naar een sterkere rechtspositie van de arbeiders. - De liberalen waren voorstander van een vermindering van de criminaliteit, die een onvermijdelijk gevolg was van de grote armoede. Vrijemarkteconomie = overheid speelt een terughoudende rol op economisch terrein en regelt alleen het hoogst noodzakelijke. De overheid besloot de vrijemarkteconomie te beperken door een aantal sociale wetten aan te nemen: armenwet kinderarbeid werd verboden (Kinderwetje van Van Houten) veiligheidswet leerplicht arbeidswet kinderbijslagwet Taken van de overheid werden verder uitgebreid. Ontstond behoefte aan verkeringen. Pagina 3 van 10

4 Verzekering = een overeenkomst tussen een verzekeringsmaatschappij en een verzekeringnemer. Met een verzekering poogt de verzekeringnemer een risico af te dekken dat hij zelf niet kan of wil dragen. Alleen ongevallenwet in 1901 was verplicht Werknemers kregen meer rechten en inkomenszekerheid (sociaaldemocraten). Werknemers en werkgevers gingen meer samenwerken (katholieken). Werknemers kregen het beter door nieuwe sociale wetten. (AOW, Bijstandswet en Arbeidsomstandighedenwet) Oprichting van overlegorganen, zoals Stichting van de Arbeid overlegt met vakbonden en werkgevers over arbeidsvoorwaarden (christendemocraten) Liberalen: - Zijn sterk voor een vrijemarkteconomie - Willen uitgaven voor gezondheidszorg en socialezekerheidsstelsel zo laag mogelijk houden zodat de eigen verantwoordelijkheid van burgers wordt gestimuleerd - Onderwijs is een investering in de toekomst hierop niet te veel bezuinigen Sociaaldemocraten: - Zijn voor een gemengde economie overheid speelt een sturende rol en zorgt voor werkgelegenheid - Goed stelsel van zorg en uitkeringen kan bijdragen om sociale ongelijkheid te minderen - Willen dat de overheid flink blijft investeren in het onderwijs Christendemocraten: - Zijn voor dat de overheid een aanvullende rol vervult kan alleen met een maatschappelijk middenveld dat wordt gevormd door groeperingen en organisaties die taken uit handen nemen van de overheid - Vinden gezondheidszorg belangrijk. Zijn voor mantelzorg als iemand hulpbehoevend is. Als mensen niet voor elkaar kunnen zorgen, moet de overheid ingrijpen Mantelzorg = hulp vanuit de directe omgeving door familie, buren en vrienden 3. verzorgingsstaat, de praktijk Hoe ziet de verzorgingsstaat er in de praktijk uit? Pagina 4 van 10

5 Belangrijke doelen van de overheid op het gebied van onderwijs: - Iedereen de kans geven zijn of haar talenten te ontwikkelen. Onderwijs vergroot de kansen op een goede baan later. - Zorgen voor voldoende hoogopgeleid personeel zodat de Nederlandse economie goed kan concurreren met het buitenland en bedrijven niet aangewezen zijn op buitenlandse specialisten. In Nederland geldt de leerplicht: Iedereen tussen de vijf en zestien moet naar school. Daarna ben je niet meer leerplichtig tot je 18e als je een startkwalificatie (minimaal mbo-2) hebt. Als leerlingen veel spijbelen, krijgen ze te maken met de leerplichtambtenaar. Spijbelen is officieel strafbaar en er kunnen daarom sancties opgelegd worden. (kinderbijslag intrekken) Onderwijsinstellingen worden gecontroleerd door de Onderwijsinspectie houdt een lijst bij met zwakke opleidingen en kan in het uiterste geval scholen op opleidingen sluiten. Overheid moet zorgen voor goede gezondheidszorg. Iedereen met psychische of fysieke problemen moet hulp kunnen krijgen als dat nodig is. Iedereen boven de 18 moet een zorgverzekering afsluiten. Iedereen onder de 18 is gratis meeverzekerd met z n ouders. Je betaalt de zorgverzekering door een inkomensafhankelijke bijdrage via je loon en zorgpremies. Systeem van marktwerking: zorgverzekeringen kopen zelf zorg in voor hun verzekerden. Ze maken dus zelf prijsafspraken met aanbieders zoals huisartsen, fysiotherapeuten, tandartsen en ziekenhuizen. Sommigen vragen zich af of de vrije prijzen niet ten koste van de kwaliteit van de zorg gaan. Socialezekerheidsstelsel: - Sociale verzekeringen: mensen betalen premie om zich te verzekeren tegen een bepaald risico, is verplicht. Sociale verzekeringen zijn onder te verdelen in: Pagina 5 van 10

6 Werknemersverzekeringen: bestemd voor werknemers. Premie wordt gezamenlijk betaald door de sociale partners. De hoogte van de uitkering is gekoppeld aan het laatstverdiende loon. 3 belangrijkste werknemersverzekeringen: 1. Werkloosheidswet (WW): voorziet in een inkomen als een werknemer onvrijwillig werkloos wordt. Uitkering is afhankelijk vaan aantal gewerkte jaren. 2. Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte (WULBZ): verplicht werknemers om werknemers bij ziekte gedurende maximaal twee jaar een uitkering van 70% van het laatstverdiende loon te verstrekken. 3. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA): voorziet in een inkomen voor werknemers die als gevolg van langdurige ziekte of een ongeval van langdurige ziekte of een ongeval niet in staat zijn om te werken. Hoogte uitkering hangt af van het laatstverdiende loon en van de mate waarin iemand arbeidsongeschikt is. Volksverzekeringen: hiervoor betaalt iedereen die in Nederland een inkomen heeft een premie. Enkele volksverzekeringen: 1. Algemene Ouderdomswet (AOW): uitkering die iedereen vanaf zijn 65e krijgt. Iedereen krijgt hetzelfde bedrag. 2. Algemene Nabestaandenwet (ANW): voorziet een inkomen voor weduwenaars, weduwen en minderjarige wezen. Hoogte van de uitkering hangt af van het inkomen van de achtergebleven partner. 3. Algemene Kinderbijslagwet (AKW): krijgen alle ouders met kinderen onder de Sociale voorzieningen: zijn bestemd voor mensen die geen aanspraak kunnen maken op een sociale verzekering, omdat ze bv nog nooit gewerkt hebben. Het benodigde geld wordt betaald van de belastingopbrengsten. Wet werk en bijstand (WWB): van iedereen boven de 21 wordt verwacht dat hij zelfstandig in zijn eigen bestaan voorziet. Wie dat niet kan, krijgt ondersteuning en zolang dat nodig is, een bijstandsuitkering (vangnet). Algemene bijstand = minimumbedrag voor je noodzakelijke maandelijkse kosten Bijzondere bijstand = bedrag voor ongewone extra kosten, bepaald door de Sociale Dienst 4 Werk in de verzorgingsstaat Wat is de betekenis van werk in een verzorgingsstaat zoals Nederland? Pagina 6 van 10

7 Verschil tussen werk en hobby is het economische nut. Werk wordt gezien als: - Morele plicht: werk je niet, dan ben je lui - Maatschappelijke plicht: alleen als je werkt ben je een volwaardig lid van de samenleving - Een vervulling waarin je iets van jezelf kwijt kunt Arbeidsethos = de betekenis die arbeid voor ons heeft Werk is als een sociaal grondrecht opgenomen in de grondwet. Belangrijke redenen: - Werk is belangrijk bij het vervullen van de basisbehoeften van de mens. - Werk biedt de mogelijkheid om je maatschappelijke positie te verbeteren. Werk als sociaal grondrecht heeft tot gevolg dat de overheid zich er actief mee bemoeit en dat mensen zonder werk recht op een uitkering hebben. De vijf basisbehoeften van de mens: - Lichamelijke behoeften: eten, drinken, onderdak - Behoefte aan veiligheid en zekerheid - Sociale behoeften: ergens bij horen - Behoefte aan erkenning en waardering - Behoefte aan zelfrealisatie: innerlijke drang om iets zinvols te doen Werk is belangrijk bij het vervullen van: - materiële basisbehoeften: inkomen en zekerheid - immateriële basisbehoeften: sociale contacten, maatschappelijke status en ontwikkelen van een identiteit status = de waardering die anderen toekennen aan iemands beroep Gelaagde samenleving: niet iedereen heeft evenveel geld Sociale ongelijkheid = de welvaart is niet gelijk verdeeld over mensen Sociale ongelijkheid heeft veel te maken met je maatschappelijke positie. Maatschappelijke positie = de plaats die je inneemt op de maatschappelijke ladder Factoren die een rol spelen bij een hogere of een lagere maatschappelijke positie: - hoogte van je inkomen - hoeveelheid macht en verantwoordelijkheid die je in je werk hebt - benodigde kennisniveau - speciale aanleg en ervaring Pagina 7 van 10

8 sociale mobiliteit de verschillen tussen de sociale lagen zijn hierdoor minder scherp geworden. Ongeschoolden en uitkeringsgerechtigden raken steeds verder achterop, omdat het moeilijk is om zonder diploma's f werkervaring een baan te vinden overheid voert een emancipatiebeleid. Werkgevers worden gestimuleerd om bv eerder gehandicapten en allochtonen aan te nemen positieve discriminatie 5 De arbeidsmarkt Hoe zit de arbeidsmarkt in elkaar en welke ontwikkelingen zijn er gaande? Arbeidsmarkt = de plaats waar de vraag naar arbeidskrachten en het aanbod van arbeidskrachten elkaar ontmoeten Beroepsbevolking = alle personen die geheel of gedeeltelijk beschikbaar zijn voor werk Werkgelegenheid = de vraag naar arbeidskrachten Werkloze: - Tussen 15 en 65 - Niet of minder dan 12 uur per week werk - Actief op zoek naar een baan van minimaal 12 uur - Ingeschreven als werkzoekende bij UWV 4 soorten werkloosheid: - Frictiewerkloosheid Werkloosheid als gevolg van wrijving op de arbeidsmarkt: de periode tussen het ontstaan van de vacature en het vervullen ervan Pagina 8 van 10

9 - Seizoenswerkloosheid wordt veroorzaakt doordat bepaalde beroepen seizoensgebonden zijn (aardbeienplukkers) - Conjuncturele werkloosheid ontstaat wanneer het economisch slechter gaat Hoogconjunctuur = als de economie groeit Laagconjunctuur (/recessie) = als de economie krimpt - Structurele werkloosheid banen gaan voorgoed verloren, bv door automatisering Veranderingen op de arbeidsmarkt: - Verdwijnen en opkomen van bedrijfstakken Automatisering = De vervanging van menselijke arbeid én denken door machines of computers Fabrieken en bedrijven zijn verplaatst naar lagelonenlanden - Schaalvergroting bij bedrijven Multinationals = onderneming die in twee of meerdere landen vestigingen heeft - Flexibilisering van de arbeid Meer behoefte aan flexibele arbeidsrelaties = alle werksituaties met een variabele inzetbaarheid thuis werken, oproepbaar of tijdelijk contract - Internationalisering van de arbeidsmarkt Globalisering van de arbeidsmarkt = de arbeidsmarkt wordt steeds internationaler kan leiden tot verdringing van Nederlandse arbeiders, maar biedt ook mogelijkheden om bedrijven uit te breiden in andere gebieden 6 Verzorgingsstaat onder druk Welke problemen kent onze verzorgingsstaat en hoe ziet de toekomst van de verzorgingsstaat eruit? Pagina 9 van 10

10 Kritiek op de verzorgingsstaat: - verzorgingsstaat is te duur - de vele voorzieningen en uitkeringen maken de mensen passief - mensen maken misbruik van de verzorgingsstaat Pagina 10 van 10