Strategie KBO-PCOB vernieuwt adviesrapport

Transcriptie

1 Op 10 oktober 2017 heeft de ledenraad opdracht gegeven het stappenplan ten aanzien van de toekomst van KBO-PCOB uit te voeren. Er is een stuurgroep 1 ingesteld om dit proces te begeleiden, te monitoren en een advies uit te brengen. Voor u ligt het adviesrapport van de stuurgroep. De eerste versie van dit rapport is gebaseerd op input van circa mensen: twaalf dialoogbijeenkomsten met leden en niet-leden, een enquête, vele mails en strategische sessies van de stuurgroep. Op 8 maart 2018 heeft de ledenraad deze versie als een richtinggevend groeidocument gekwalificeerd. Vervolgens is dit document aangescherpt op de missie, visie en strategie en is het organisatiegedeelte aangevuld. Hierbij is gebruik gemaakt van de input vanuit drie werkconferenties met leden. De belangrijkste inzichten (deel 1 t/m 6) uit de dialoogbijeenkomsten over missie, visie en strategie zijn opgenomen, er wordt een schets gegeven van ontwikkelingen in de buitenwereld én hoe onze verenigingen er nu voor staan. We zijn verheugd dat er grote eensgezindheid is over hoe KBO-PCOB zich kan ontwikkelen tot een grote, krachtige en actieve vereniging. Vervolgens wordt een beeld geschetst van de nieuwe vereniging, met al haar elementen van verenigingsorganen, lidmaatschap, contributie en ondersteuning. De visie en strategie zijn beschreven in deel 7 t/m 11. In deel 12 en 13 worden de visie en de strategie vertaald naar uitgangspunten voor de organisatie. In deel 14 t/m 16 komt de organisatievorm met organisatie-elementen aan de orde. In deel 17 blikken we vooruit op het vervolg van het proces. In dit rapport wordt een oriëntatiepunt als richting beschreven. De gezamenlijke beweging naar de nieuwe vereniging doen we stapsgewijs. Daarvoor is een stappenplan vereist en dit noemen we de transitiefase. Veel uitwerkingsvraagstukken en implementatiekeuzes komen in de transitiefase aan de orde. In die fase wordt ook een keuze gemaakt voor de nieuwe naam. Dat is een belangrijke keuze in het kader van het verenigen van identiteiten van de samenstellende onderdelen van de nieuwe vereniging. Het onderzoek naar de nieuwe naam haakt inhoudelijk aan bij het onderzoek naar de verdere uitwerking van de vernieuwing van de vereniging. Voor de zoektocht naar een geschikte naam wordt externe expertise ingeschakeld. Daarbij zal gebruik worden gemaakt van de suggesties voor een nieuwe naam die door leden zijn en worden gedaan. 1 Samenstelling van de stuurgroep: Jan Bolt, Rik Buddenberg, Anke Huisman-Mak (tot maart 2018), Jo Kodde, Wil van der Kruijs, Jeroen Piksen, Hans Pillen, Peter Spronck, Ton Thuis, Martin Visch (vanaf maart 2018), Gerard Wolters en Dedan Schmidt (extern voorzitter) Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 1 mei 2018

2 Inhoud Samenvatting Inleiding Historie Uitkomsten van de dialoogbijeenkomsten Wat gebeurt er in de buitenwereld? Ontwikkeling senioren Hoe staat KBO-PCOB er nu voor? Onze visie op ouder worden Waar leidt dit alles toe? Doelen Identiteit Strategie Besturingsfilosofie Schets van een netwerkorganisatie Vanuit missie, visie en strategie naar organisatievorm Elementen van organisatievorm en financiering Beeld van de nieuwe organisatievorm Vervolg proces Bijlage 1 Tekst statuten Bijlage 2 Uitgebreider verslag werkconferenties Samenvatting Missie, visie en identiteit Onze missie luidt: We willen bijdragen aan een samenleving waarin senioren volwaardig kunnen meedoen en mensen omzien naar elkaar. Een samenleving waarin niemand zich buitengesloten voelt. In de missie ligt voor ons een opdracht die we, met onze rijke historie en basis van ca. 800 afdelingen, met beide handen willen aangrijpen. Onze vereniging komt voort uit de KBO en de PCOB, twee verenigingen die geworteld zijn in de katholieke en de protestants-christelijke traditie. Deze oorsprong komt tot uiting in de kernwaarden van KBO-PCOB die alle activiteiten dragen: omzien naar elkaar, barmhartigheid, naastenliefde en onze aandacht voor identiteit en zingeving. KBO-PCOB staat open voor iedereen die de missie van een inclusieve samenleving en de genoemde waarden deelt, ongeacht de levens- of Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 2 mei 2018

3 geloofsovertuiging of herkomst van mensen. We respecteren elkaars overtuiging en levensbeschouwelijke achtergrond. Het koesteren van de verschillen zien we als een bron van rijkdom. Elke afdeling geeft op haar eigen manier uitdrukking aan de identiteit en daarvoor is ook alle ruimte en mogelijkheid. Dat iedereen mee kan doen is gebaseerd op de visie van een inclusieve samenleving, die staat voor: 1. Gelijke waardering van alle individuen, gelijkwaardigheid 2. Actieve participatie, meedoen 3. Het zien van verschillen als mogelijkheden, kracht van diversiteit 4. Onderkennen van belemmeringen voor deelname en die verminderen 5. Tweerichtingsverkeer: tussen personen zelf en de samenleving Deze maatschappijvisie sluit aan bij onze visie op ouder worden. We zien seniorzijn als een waardevolle, veelkleurige levensfase, waarbij we oog hebben voor alle facetten van ouder worden. Seniorzijn is een levensfase waarin mensen hun tijd, expertise en ervaring in kunnen en willen zetten voor elkaar en voor de samenleving. Ook kwetsbaarheid (lichamelijk, psychisch, sociaal) hoort bij het leven. KBO-PCOB wil het volwaardig meedoen helpen mogelijk maken vanuit ieders mogelijkheden, de waarde voor elkaar en voor de samenleving en het basisconcept: omzien naar elkaar. Strategie Zes ankers van de strategie: 1. We ontwikkelen ons van een klassiek gesloten ledenmodel naar een beweging van actieve mensen, die ook openstaat voor niet-leden. 2. Ons aanpassingsvermogen als vereniging versterken we om aansluiting te houden met de nieuwe senior en de samenleving. 3. We ontwikkelen een veel opener houding richting andere maatschappelijke initiatieven en bewegingen, waarbij samenwerken een sleutelwoord wordt. 4. De behoefte van senioren (leden én niet-leden) wordt leidend boven de gewoonte van de organisatie. 5. Het imago van KBO-PCOB gaan we vernieuwen en verjongen. 6. De kernfuncties blijven bestaan waarbij kennisdeling en -uitwisseling met hulp van nieuwe technologie ondersteunend werkt. De basis! De drie kernfuncties (1) behartigen van belangen, (2) ontmoeten en ontwikkelen en (3) helpen blijven fier overeind staan. Landelijke en lokale belangenbehartiging worden sterker aan elkaar gekoppeld en nog meer dan nu gevoed vanuit panels en netwerkgroepen. We zorgen voor meer en betere ondersteuning van afdelingen door een (daartoe heeft de ledenraad al eerder besloten) Academie voor kennisdeling en -bevordering, regionale/provinciale platforms en consulenten. Een open, actieve beweging. We gaan van een gesloten naar een open verenigingsmodel, met ruimte voor niet-leden. De communicatielijnen worden korter, ook tussen afdelingen in het land. We zorgen voor een betere herkenbaarheid onder een nieuwe naam. We stimuleren om van passief lid tot actief of zelfs initiërend lid te worden. Derhalve gaan we -naast het reguliere lidmaatschap- ook differentiëren in vormen om je aan te sluiten, afgestemd op nieuwe generaties senioren. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 3 mei 2018

4 Samen een platform. We ontwikkelen van een hiërarchische organisatie naar een platform, ondersteund door technologie, met gelijkwaardige spelers. Wij bieden als platform ruimte voor ontmoeting tussen mensen van lokale afdelingen en bovenlokale netwerken die zich verbinden op voor hen interessante zaken: expertise inzetten voor de ander/samenleving, lezingen geven, thema-netwerken (bijv. filosofie, zingeving.) en ook zullen nieuwe sociale verbanden ontstaan (bijv. cultuur, wandelen en lezen). Als platform zijn we uitnodigend en verbindend naar andere maatschappelijke initiatieven. Een en ander ondersteund door een digitaal verenigingsplatform, waar alle kernfuncties en activiteiten voor leden en niet-leden toegankelijk zijn. Organisatievorm en financiering De wens bestaat om een toekomstbestendige, flexibele en inclusieve organisatievorm neer te zetten. De netwerksamenleving vraagt om een daarbij passende besturingsfilosofie (zoals verwoord in deel 12), vertaald in een netwerkorganisatie. Met dat beeld zijn de organisatie-elementen lidmaatschap, contributie, ledenvertegenwoordiging, bestuur, werkorganisatie en administratie uitgewerkt. Het is wenselijk om een netwerkorganisatie te bouwen met ruimte voor afdelingen, samenwerkingen van afdelingen en andersoortige verbanden. Op provinciaal/regionaal niveau zijn er ondersteuningsnetwerken met eigen taken, bevoegdheden en middelen, die tussen landelijk niveau en lokale afdelingen schakelen en verbinden. Er is een gemeenschappelijke werkorganisatie met een gemeenschappelijk jaarplan, waarvan de medewerkers regionaal fysiek aanwezig zijn. Vervolg De stuurgroep vraagt de ledenraad van 19 juni 2018 het volgende: - in gesprek te gaan over de voorliggende strategienotitie KBO-PCOB vernieuwt! - in te stemmen met het procesvoorstel voor het vervolg van dit groeidocument. 1. Inleiding De ledenraad heeft in juni 2017 het bestuur verzocht de verdere integratie van KBO-PCOB voor te bereiden. Daartoe is een stuurgroep ingesteld met als opdracht een advies uit te brengen aan het bestuur. De stuurgroep is aan het werk gegaan op basis van het stappenplan uit de notitie Als je snel wilt gaan, ga dan alleen. Als je ver wilt komen, ga dan samen.. De ledenraad heeft het stappenplan in oktober 2017 goedgekeurd. De afgelopen maanden is zeer intensief de dialoog gezocht met de leden. Onder het motto KBO- PCOB vernieuwt! zijn bijna tweeduizend mensen geraadpleegd. Hiertoe is onder meer een tournee door het land georganiseerd met twaalf dialoogbijeenkomsten van elk drie uur met telkens tussen de dertig en zeventig deelnemers om over missie, visie en strategie mee te denken. Daarnaast zijn drie werkconferenties georganiseerd rondom het onderwerp organisatievorm en financiering. Er is op deze wijze uitvoerig gesproken met ruim zeshonderd leden en niet-leden. Parallel hieraan is een online raadpleging gedaan over de toekomst van de vereniging onder het vaste ledenpanel, waaraan zo n duizend mensen deelnamen. Aan dit panel worden regelmatig vragen voorgelegd om meningen en behoeften te peilen. Een aparte sessie is belegd met jonge senioren (50plussers, leden en nietleden). Via de speciaal geopende digitale brievenbus zijn een honderdtal brieven ontvangen met opvattingen, ideeën en suggesties voor de toekomst van de vereniging. Niet eerder in de geschiedenis van beide verenigingen zijn in zo korte tijd zoveel mensen betrokken bij het vormgeven van de toekomst en het meedenken over nieuw beleid. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 4 mei 2018

5 De vormgeving van de samenvoeging KBO en PCOB vordert gestaag. Het heeft zijn tijd nodig, maar als bestuur worden we steeds beter geïnformeerd en kunnen we op vele terreinen onze mening kenbaar maken. Een goede ontwikkeling. Uit een nieuwsbrief van een lokale afdeling bij het magazine van februari 2018! De stuurgroepleden hebben in wisselende formaties de dialoogbijeenkomsten (november-december 2017) en werkconferenties (april 2018) in het land bijgewoond. Op basis van alle raadplegingen heeft de stuurgroep een advies geformuleerd, dat in voorliggende notitie is opgenomen inclusief de onderliggende analyse. 2. Historie Om een toekomst te kunnen bouwen, moet je het verleden kennen, is een universeel gezegde. En niet voor niets. Tegen de achtergrond van deze wijsheid is het belangrijk eerst nog eens de ontstaansgeschiedenis in gedachten te nemen. De ouderenbeweging is na de Tweede Wereldoorlog gevormd. KBO richtte zich op de emancipatie van de katholieke ouderen door ze te verbinden en door belangen te behartigen; namens de ouderen van protestantse huize richtte PCOB zich middels belangenbehartiging op goed bejaardenbeleid. Beide organisaties hebben, naast veel gelijksoortige activiteiten, hun christelijke identiteit en waarden gemeen. Er is in beide verenigingen, naast ontspanning ook veel ruimte voor inhoudelijke onderwerpen en zingevingsvraagstukken. Aan de basis staat de traditie van de menslievende en verbonden samenleving. Van oorsprong zijn beide verenigingen gericht op het onderling contact tussen leden. Ze zijn sterk lokaal verankerd. Met hun bonden of koepels zijn ze als het ware verenigd in verscheidenheid en zo in staat bovenlokale belangen te behartigen, leden politiek een stem te geven en schaalvoordelen van samenwerking en ondersteuning te benutten. We bouwen vandaag aan een toekomst van KBO-PCOB met inachtneming van de diversiteit en onze gemeenschappelijke en waardevolle geschiedenis. De leden van vandaag en van morgen hebben deels andere eisen en wensen, hebben een eigentijdse kijk op hun toekomst en vaak afwijkende agenda s om die nieuwe levensfase op voor hun zinvolle wijze in te vullen, maar zullen elkaar ook weer willen vinden op gemeenschappelijke waarden. Om aantrekkelijk en herkenbaar te blijven bouwen we hierop verder, met een eigentijdse missie, een helder perspectief op de toekomst en een moderne agenda. 3. Uitkomsten van de dialoogbijeenkomsten De dialoogsessies rondom missie, visie en strategie waren een bron van ideeën en energie. Niet onvermeld mag blijven dat we in zeer korte tijd maar liefst zeshonderd mensen, leden en niet-leden, op de been wisten te brengen met de open vraag Hoe ziet u graag dat de vereniging zich ontwikkelt in de nabije toekomst?. Het werd niet alleen een hele intensieve tour door Nederland, maar vooral ook een leerzame. Natuurlijk waren er regionale verschillen en vanzelfsprekend worden accenten hier en daar anders gelegd, maar de grondtoon was vooral overal opmerkelijk gelijkluidend en energiek. Wat het ons leerde was dat we nog zoveel meer van elkaar kunnen opsteken dan we tot dusverre doen. En ook dat er een grote veranderingsgezindheid is bij de aanwezige leden, mede vanuit het besef dat we als vereniging alleen bestaansrecht behouden als we met de tijd meebewegen en aantrekkelijk blijven voor nieuwe mensen. Het was letterlijk en figuurlijk een Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 5 mei 2018

6 energieke ontmoeting met en tussen leden, die tot veel nieuwe inzichten, verbondenheid en inspiratie leidden. De verslagen van de bijeenkomsten zijn terug te vinden op de site van KBO- PCOB. Omwille van de hanteerbaarheid hebben we de sessies samengevat in tien belangrijkste inzichten. We beschouwen deze inzichten als leidraad naar de toekomst en als ankers voor de inrichting van de nieuwe organisatie. Kort en bondig zijn wij tot de volgende tien opdrachten vanuit de raadpleging gekomen: 1. Straal! Laat het huidige imago van suf, zeuren, oud achter. Zet sterker in op vitaliteit, kracht, vernieuwing, activiteiten en straal dat vooral uit! 2. Verberg de christelijke oorsprong niet. Sta open voor anderen op gemeenschappelijke waarden als naastenliefde en noaberschap. Laat iedereen welkom zijn die het gemeenschappelijke perspectief deelt en wees open over de oorsprong van de verenigingen waaruit KBO-PCOB voortkomt. Elke afdeling geeft op eigen wijze uitdrukking aan de identiteit; omarm die diversiteit als kracht. 3. Van bond naar beweging. Graag minder bond, en meer de dynamische club van actieve mensen rond gemeenschappelijke interesses. Meer doen dan praten, meer voor dan tegen, meer bewegen dan berusten, meer open dan dicht, meer toekomst dan verleden. Het idee van een beweging krijgt veel bijval. Het sluit aan bij de enorme activiteit in vitale afdelingen. 4. Organiseer het beter. Zorg voor betere (maatwerk) ondersteuning aan afdelingen. Optimaliseer de kennisdeling. Maak beter gebruik van alle ervaring en talent in de vereniging. Verbind! 5. De toekomstige senioren boeien. Bied ruimte aan de nieuwe senioren door divers aanbod en differentieer in vormen om mee te doen. Stel de vereniging open voor nieuwe geluiden en initiatieven. 6. Diversiteit en herkenbaarheid bieden. Koester de lokale identiteit en kracht, zorg voor veel meer zichtbaarheid en communiceer over behaalde resultaten, zowel landelijk als lokaal. Draag de waarde van het collectief van leden uit voor de belangenbehartiging. 7. Een duidelijkere missie. Omzien naar elkaar en streven naar een inclusieve samenleving wordt breed ondersteund, maar sommigen vinden het te vaag. Niet-leden geven aan niet goed te snappen waar KBO-PCOB nu precies voor staat en wat ze van een lidmaatschap kunnen verwachten. Scherp die missie verder aan en maak m concreter en aansprekender. 8. Waardevol bijdragen. Senioren zijn door kennis, ervaring en tijd van grote waarde voor elkaar en voor de samenleving. Draag dat nadrukkelijker uit, laat dat zien. 9. Varieer in tempo. Afdelingen die willen samengaan en/of vernieuwen, roepen op tot meer tempo in samengaan. Anderen willen doseren. Richt een zorgvuldig proces in, rekening houdend met de autonomie en behoeften van afdelingen. Houd rekening met elkaar. 10. Open dialoog vasthouden. Het open karakter van de tour wordt gewaardeerd: praten mét ons en niet óver ons. Doe dit veel vaker! Eén keer per jaar organiseren we samen met de gemeente de seniorendag, die gaat over een maatschappelijk relevant onderwerp. Volle bak met 250 à 300 mensen. Circa 45% niet-leden. Levert altijd nieuwe leden op. Deelnemer aan dialoogsessie KBO-PCOB vernieuwt! 4. Wat gebeurt er in de buitenwereld? KBO-PCOB staat als grootste organisatie met leden onlosmakelijk en midden in de Nederlandse samenleving en vertolkt op een waardige en constructieve manier de stem van heel veel senioren. Maar willen we gehoord blijven worden, aangesproken blijven worden en gevonden Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 6 mei 2018

7 blijven worden dan dienen we ons goed rekenschap te geven van de ontwikkelingen in die samenleving. Zoals we met elkaar in dialoog zijn over hoe we ons willen ontwikkelen, zo willen we ook in contact staan met de buitenwereld. Tegen deze achtergrond zien we tien grote maatschappelijke ontwikkelingen die ontegenzeggelijk van invloed zijn op hoe we onze toekomst vorm kunnen geven. 1. Netwerksamenleving waarin horizontale samenwerking en communicatie steeds verder geïntensiveerd worden dankzij technologische hulpmiddelen 2. Individualisering waarbij mensen meer als individu in plaats van als groep in de samenleving staan 3. Participatiesamenleving waarin de overheid zich terugtrekt en aan iedereen die dat kan wordt gevraagd actief bij te dragen aan hun eigen leven, de omgeving en daarmee de samenleving als geheel 4. Decentralisatie van centrale overheid en provincies naar gemeenten, met lokale verschillen en soms ook willekeur in beleid (bijv. traplift hier wel vergoed, bij de buurgemeente niet) 5. Lokale netwerken komen op en vrijwilligers gaan meer burgerinitiatieven vormgeven 6. Overlegsamenleving waarin overheden en beleidsmakers met gelijkwaardige sterke gesprekspartners afspraken maken en convenanten sluiten 7. Goed bestuur. Keurmerken, aansprakelijkheid, automatisering, privacy en wetgeving stellen steeds zwaardere eisen aan organisaties 8. Ontkerkelijking waarbij de kerk als instituut invloed verliest in de maatschappij 9. Verenigen. Mensen verbinden zich anders dan voorheen, meer op interessegebied, tijdelijk en projectmatig en op basis van competenties 10. Ledenwerving. Het zijn van een merk biedt belangrijke kwaliteits- en garantiefuncties. Mensen kiezen op alle niveaus bij voorkeur voor positieve en inspirerende merken 5. Ontwikkeling senioren In 2020 is 50% van de in Nederland levende mensen 50+ en maar liefst een derde ouder dan 65 jaar. De toenemende levensverwachting versterkt deze trend. We blijven langer zelfstandig wonen, mede omdat we steeds vitaler oud worden. De ontwikkeling van de gezondheidszorg en de voortschrijdende techniek dragen daar ook aan bij. Veel senioren zijn ondernemend, zowel voor zichzelf, maar ook gericht op anderen, als vrijwilliger, mantelzorger, grootouder. Hun wijsheid en ervaring kan maatschappelijk nog zoveel meer worden benut, ook om de verbinding aan te gaan met andere generaties. Er is een groeiend potentieel van vitale ouderen die over een schat aan kennis en wijsheid beschikken. We spreken daarom wel over de nieuwe senior 2. De kunst is voor zowel de 2 Door de groeiende omvang van de groep senioren wordt er ook meer en meer over senioren geschreven. Zowel over gezond of succesvol ouder worden (bijv. de theorie van Jung over prettig oud worden en het model van Machteld Huber over positieve gezondheid), alsook over het ontwikkelen van passende producten en diensten. Zo onderscheidt Woolfe de volgende vier motivatiekenmerken van de nieuwe senior (Bron: Grey Ocean Strategy, Edgar Keehnen): Je ontwikkelen. Creativiteit en intellectuele ontwikkeling: de honger naar nieuws en het willen blijven ontdekken van nieuwe dingen is een belangrijke eigenschap van de deze groep. Je inzetten. De behoefte kennis en ervaring te delen: generositeit naar andere leeftijdsgroepen. Actief en vitaal blijven. Vitaliteit en productiviteit: er is een sterke behoefte om een waardevolle bijdrage te kunnen blijven leveren, op welke wijze dan ook. Je interesseren voor anderen. Belangstelling voor anderen: senioren voelen zich begaan met de wereld en de mensen om zich heen. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 7 mei 2018

8 betrokkenen zelf als voor organisaties als KBO-PCOB die schat op een voor de mensen zelf en voor de samenleving vruchtbare wijze te ontginnen. "Ik ga bijna met pensioen. Dat leidt tot allemaal nieuwe ontwikkelingen in mijn leven. (...) Ik wil met andere ouderen nadenken over zingeving. (...) Hoe word je op een mooie manier ouder, hoe ga je de toekomst in?" Deelnemer dialoogsessie KBO-PCOB vernieuwt! Maar het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Senioren gaan later met pensioen en dat heeft consequenties voor de gelegenheid die zij (kunnen) nemen voor vrijwilligerswerk. Ook is er sprake van een ontwikkeling dat mensen liever meer projectmatig dan structureel vrijwilligerswerk doen. Deze uitdagingen rondom vrijwilligerswerk in de samenleving zijn van grote invloed op een vereniging die draait voor en door senioren. Vrijwilligerswerk is van groot belang in een vereniging waarin leden omzien naar elkaar. Daar hoort in het bijzonder de aandacht voor kwetsbare senioren bij, die door deelname aan activiteiten of aandacht van een vrijwilliger het gevoel blijven houden deel te nemen aan de samenleving. Onze seniorenvereniging heeft daarnaast te maken met een negatief sentiment rond ouderdom. Niet zelden een door onszelf opgelegd gevoel. Ouder worden is niet sexy. We willen niet oud worden genoemd, we willen eeuwig jong ogen en jong van geest blijven. Maar ouderen voelen zich soms ook afgedankt, of een last of kostenpost. Voor een deel van hen dreigt eenzaamheid door onvoldoende aansluiting of door fysieke, psychische, sociale of financiële beperkingen. De samenleving is niet per se seniorvriendelijk ingericht, niet in de laatste plaats door het grote accent dat wordt gelegd op de economische waarde van mens en organisaties. De soms negatieve beeldvorming over ouder worden kan het beste in positieve zin worden omgebogen door de doelgroep zelf. Door het zijn van een inspirerend voorbeeld, door actief bij te dragen en te participeren, door mensen die niet eenvoudig meekomen erbij te betrekken, door het nemen van initiatieven. KBO-PCOB wil in deze ontwikkeling van grote betekenis zijn. 6. Hoe staat KBO-PCOB er nu voor? Eind 2015 besloten de seniorenorganisaties Unie KBO en PCOB tot intensivering van de samenwerking. Het nieuwe bureau KBO-PCOB behartigt sinds begin 2017 onder één dak de belangen van senioren. De samenwerking geeft meer slagkracht en zorgt ook voor meer zichtbaarheid in het maatschappelijke en politieke debat. Het samengaan van de verenigingsbureaus was een logische voortgang van de al jarenlange succesvolle gezamenlijke belangenbehartiging en projecten. Bij die gelegenheid verwoordden we het in ons persbericht kernachtig met Het samengaan van de bureaus is een belangrijke stap op weg naar één krachtige organisatie. Samen staan we nog sterker in de belangenbehartiging voor senioren, en dat is hard nodig in deze tijd. Nu anderhalf jaar later en veel gesprekken verder is het goed om te kijken waar we nu intern staan en hoe ver we zijn gevorderd om een nieuwe stap te zetten naar die ene krachtige organisatie. We onderscheiden grofweg een aantal grootheden. Dat zijn organisatie, herkenbaarheid, belangenbehartiging en ledenontwikkeling. Organisatie. De bovenlokale organisatie(s), landelijk en alleen bij de KBO provincies, staan voor de uitdaging om de achthonderd afdelingen op professionele en efficiënte wijze te ondersteunen. Door de huidige structuur, die voortkomt uit de geschiedenis, is een eenduidige ondersteuning niet eenvoudig. Waarbij in acht moet worden genomen dat er heel sterke en heel zwakke afdelingen zijn Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 8 mei 2018

9 en daarmee de behoeften aan ondersteuning ook sterk varieert. Het ontwikkelen van adequate dienstverlening is één, maar het efficiënt toegankelijk maken van die dienstverlening aan afdelingen is nog van een heel andere orde. Daar valt nog een wereld te winnen. Sterke afdelingen kenmerken zich vaak door het hebben van initiatiefrijke sterke bestuurders, hebben een gevarieerd programma dat aantrekkelijk is voor een brede groep leden, hebben goede relaties in de gemeente en krijgen daardoor veel voor elkaar. Naar sterke afdelingen wordt geluisterd en ze weten uitstekend de stem van senioren te vertolken. Deze afdelingen lijken ook bereid te zijn andere afdelingen te versterken met advies, maar dat gebeurt nog nauwelijks. De bereidheid en de behoefte om kennis, goede voorbeelden en ideeën te delen zijn groot. In de praktijk wordt dat nog te weinig gefaciliteerd en daar ligt ook een opdracht. Herkenbaarheid. Uit jarenlang onderzoek naar sterke inspirerende merken is een duidelijk beeld ontstaan waaraan die merken voldoen. Ze werken steevast op het snijvlak van passie en probleem, ofwel ze lossen iets op wat de moeite waard is en doen dat met volle overgave. Ze zijn klantgericht, niet de organisatie staat centraal, maar de waarde voor de afnemer. Ze zijn altijd in beweging en spelen steeds tijdig in op veranderingen in de samenleving. Door hun omvang maken ze het verschil, creëren ze impact en omarmen ze innovaties die hun processen ondersteunen. Ze verrassen en inspireren. En iedereen die ze zou moeten kennen, kent ze. KBO-PCOB zou met leden en desondanks lage bekendheid, de lat veel hoger mogen leggen. De dialoogsessies ademen die energie uit, mensen vragen massaal om vernieuwing. Herkenbaarheid vraagt om nieuw elan, een nieuw perspectief. De kans daartoe was niet eerder zo groot. Belangenbehartiging. Met stip op één wordt door de leden belangenbehartiging als lidmaatschapsmotief genoemd, zowel op landelijk als lokaal niveau. Overheden spreken bij voorkeur met goed georganiseerde en geïnformeerde vertegenwoordigingen van burgers. De samenvoeging van KBO- PCOB heeft ons vandaag tot een van de belangrijkste spreekbuizen gemaakt van senioren. We signaleren knelpunten en doen dat opbouwend, constructief en realistisch. Door decentralisatie van overheidsbeleid naar gemeenten, door groei, als gevolg van gemeentelijke samenvoegingen, van grote gemeenten, vraagt overleg met overheden om een steeds professionelere houding, ook van vrijwilligers. KBO-PCOB heeft dat kaliber vrijwilligers en blijft ook graag aantrekkelijk voor dat kaliber vrijwilligers. Organisatorisch dienen we ons steeds beter te bekwamen om die vrijwilligers, waar nodig, te scholen, ze kennis te laten delen met elkaar, ze in bovenlokale netwerken te verbinden, zodat elke afdeling de waarde van het collectief optimaal kan ervaren. "Je kunt lokaal echt het verschil maken als je bij de gemeente dingen voor elkaar krijgt voor senioren Deelnemer dialoogsessie KBO-PCOB vernieuwt! Ledenontwikkeling. Het is eerder gezegd, meer mensen treden toe tot het leger van senioren en meer senioren worden vitaal oud. Toch lopen onze ledenaantallen terug. Bij onveranderd beleid zal die terugloop niet gestaag voortgaan, maar in een steeds sterkere stroomversnelling komen. Dat is niet alleen demografisch bepaald met een ouder wordende achterban en gebrek aan voldoende instroom van jongeren, maar is ook een ijzeren marketingwet. Merken verdwijnen niet geruisloos, maar altijd als donderslag bij heldere hemel. Plotseling is het over. Om leden te behouden en te werven anno 2018 is een modern aanbod nodig, waarbij het lidmaatschap een voortdurende positieve ervaring moet zijn. Tegenwoordig is men immers zo aangemeld, maar ook zo weer afgemeld, met een druk op de knop. Nieuwe leden hebben andere motieven om lid te worden en zeker ook een andere, minder vanzelfsprekende loyaliteit. Belangenbehartiging, hoe zeer dat met stip op nummer 1 wordt gezet, is tegenwoordig toch niet Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 9 mei 2018

10 meer de doorslaggevende reden om lid te worden van willekeurig welke vereniging. Het ontbreken van belangenbehartiging zal als tekortkoming worden gezien, als de vereniging niet opstaat als belangen in het geding zijn, maar het is niet genoeg reden voor lidmaatschap. Men kan zijn geld nu eenmaal overal kwijt en nuttige tijdsbesteding is voor de meeste mensen ook elders mogelijk. Mensen willen eerder minder verplichtingen dan meer. Als de wens is de vereniging te behouden of zelfs te laten groeien is een sterke oriëntatie op waar leden en potentiële leden behoefte aan hebben van groot belang. 7. Onze visie op ouder worden Veel mensen kijken met nieuwsgierigheid uit naar het moment dat presteren minder van ze wordt verlangd en dat na jaren van werken ruimte ontstaat voor nieuwe perspectieven, voor zingeving, verdieping en nieuwe activiteiten. Er is meer tijd voor relaties en andere ervaringen, maar er blijft ook de behoefte gezien te worden en bij te dragen. Het economisch actief en van waarde zijn maakt plaats voor andere vormen van betekenisvol zijn. We zien seniorzijn als een waardevolle levensfase. Blijf actief als je oud wordt. Een van mijn stelregels is altijd geweest: het hebben van plichten is een recht. We hebben rechten, gelukkig. Maar we hebben ook plichten, gelukkig. Want als je plichten hebt, dan hoor je erbij. Dan ben je medeverantwoordelijk. En ik raad mensen die ouder worden aan, om dat ook te blijven voelen. Dat je ook plichten hebt. Plichten om een bijdrage te leveren aan de samenleving. Plichten om je voor anderen te interesseren. Plichten om erbij te horen en anderen erbij te laten horen. En als je dat doet, dan helpt dat denk ik ook voor het langer gezond blijven en langer sterk blijven. Interesseer je voor dingen, blijf je interesseren voor dingen. Dan is het leven zoveel waardevoller! Jan Terlouw in de film KBO-PCOB vernieuwt! Het hierop tijdig voorbereid zijn en aansluiting vinden op andere vormen van betrokkenheid brengt vaak een interessante zoektocht met zich mee. In een seniorvriendelijke samenleving voltrekken deze processen zich langs een vanzelfsprekende en natuurlijke weg. Zowel de senior als zijn of haar omgeving zijn erbij gebaat hierin steeds samen te blijven optrekken en elkaar niet af te schrijven. Hier liggen zowel voor ouderen als jongeren gelijke verantwoordelijkheden en kansen. Als mensen ouder worden dan verandert er van alles in hun leven. Dus bijvoorbeeld als je niet meer deelneemt aan het arbeidsproces, dan moet je voor jezelf zoeken naar andere maatschappelijke rollen die voldoening geven. Die je een tijdsbesteding geven, de structuur aan je dag geven. Zo zijn er een heleboel aspecten als je ouder wordt, die mensen meer doen nadenken over allerlei vragen om het leven. Wat is het leven? Wat is zinvol in het leven? Waar haal ik voldoening uit? Wat is belangrijk voor mij? Anja Machielse, hoogleraar empowerment kwetsbare ouderen, in de film KBO-PCOB vernieuwt! Volgens de hoogleraar bestaat dé oudere helemaal niet. De een voelt zich heel erg oud op zijn veertigste. De ander voelt zich nog helemaal niet oud dik in de negentig. We moeten niet denken in stereotyperingen, mensen niet als groep beoordelen, maar steeds naar de individuele kwaliteiten, wensen en behoeften kijken. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 10 mei 2018

11 8. Waar leidt dit alles toe? Onze missie luidt: We willen bijdragen aan een samenleving waarin senioren volwaardig kunnen meedoen en mensen omzien naar elkaar. Een samenleving waarin niemand zich buitengesloten voelt. Dat iedereen mee kan doen is gebaseerd op het concept van een inclusieve samenleving, dat wil zeggen een samenleving waarin iedereen ertoe doet. Het gaat om: Gelijke waardering van alle individuen, gelijkwaardigheid Actieve participatie, meedoen Het zien van verschillen als mogelijkheden, kracht van diversiteit Onderkennen van belemmeringen voor deelname en die verminderen Tweerichtingsverkeer: tussen personen zelf en de samenleving Inclusie Exclusie Segregatie Integratie Met name de laatste, het tweerichtingsverkeer, lichten we eruit. Uit de dialoogsessies kwam zo vaak de verzuchting dat senioren - vrij vertaald - niet in hun laatste levensfase zitten, maar juist ook de tijd en de mogelijkheden hebben bij te dragen aan de samenleving, van waarde zijn en blijven en mee moeten kunnen blijven doen. De samenleving heeft zo niet alleen een rol of plicht richting de senioren, maar de senioren hebben net zo goed een rol richting de samenleving. "We kunnen het imago van senioren en onze vereniging opwaarderen door onze waarde te tonen, als sociaal netwerk voor elkaar en voor de samenleving" Deelnemer aan dialoogsessie KBO-PCOB vernieuwt! De stuurgroep kwam tot de conclusie dat KBO-PCOB, wij met elkaar, senioren moet stimuleren en oproepen om veel meer gebruik te maken van het eigen potentieel. We zitten onze dagen niet uit, we bewaken niet slechts de positie van senioren, we bouwen nog elke dag mee aan de samenleving. De samenleving heeft de senior nodig, met zijn/haar wijsheid, kennis en ervaring en ook toenemende vitaliteit. Een samenleving waar ouderen, en dat is met elke levensfase net weer even anders, hun ideale omgeving vinden en waar jongeren, om die tweespalt maar even te maken, hun voordeel kunnen doen van die goed georganiseerde senioren. Een samenleving waarin we elkaar nodig hebben, jong en oud, waarin wederzijds waarde wordt toegevoegd en waar het eigenbelang, of het groepsbelang, plaats heeft gemaakt voor het algemeen belang. Een samenleving waarin iedereen in z n waarde wordt gelaten en waar we een beroep op elkaar kunnen doen. En kwetsbaarheid lichamelijk, sociaal, psychisch is onlosmakelijk onderdeel van ons menszijn; we omarmen het, omdat het ons tot mens maakt. Echt mens worden we in relatie tot de ander. Dat is wat we laten zien met KBO-PCOB en -ook- daarom sluiten mensen zich bij ons aan. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 11 mei 2018

12 9. Doelen Volwaardig meedoen vraagt iets van ons als vereniging, van de senioren zelf en van de samenleving. Doelen vs. doelgroepen Vereniging Senioren Samenleving Kennis Houding Gedrag Weten wat er speelt bij onze leden en bij senioren en de samenleving Informatie over wat er voor hen is in de vereniging en in de samenleving Kennis over senioren o.b.v. feiten, mythes de wereld uit, senioren zijn van grote waarde door expertise, ervaring en tijd Seniorzijn is een waardevolle levensfase Omzien naar elkaar en naar mensen die dat nodig hebben Bewustzijn over levensvragen die gepaard gaan met ouder worden Positief en krachtig vanuit mogelijkheden (niet zeuren) Respectvol jegens alle senioren Een open houding, contact, betrekken Meedoen mogelijk maken en stimuleren Signalen en standpunten uitdragen naar de samenleving Regie op eigen leven Actief zijn Sociaal netwerk creëren/onderhouden Omzien naar kwetsbaren Meedoen mogelijk maken; omstandigheden creëren of verbeteren Als we spreken over de doelgroep senioren gaan we niet uit van een klassieke leeftijdsgrens. Zoals Anja Machielse zei de senior bestaat niet. In beginsel zijn we er voor iedereen die zich aangesproken voelt door onze missie, ons perspectief. De term senioren in de tabel verwijst naar een brede groep, zij die zich voorbereiden op stoppen met werken, die zich zinvol willen inzetten voor de samenleving alsook mensen in een kwetsbare periode en die een sociaal vangnet zoeken of nodig hebben. Samen-leven is een werkwoord! Deelnemer aan dialoogsessie KBO-PCOB vernieuwt! 10. Identiteit Onze vereniging komt voort uit de KBO en de PCOB, twee verenigingen die geworteld zijn in de katholieke en protestants-christelijke traditie. De Unie KBO heeft in haar statuten opgenomen dat haar grondslag ligt in de katholieke traditie, waarin een samenleving wordt nagestreefd van gemeenschapszin, diversiteit, solidariteit en respect. Voor de PCOB geldt als grondslag dat zij de bijbel als Gods woord aanvaardt voor denken en handelen. Deze oorsprong van beide verenigingen komt tot uiting in de kernwaarden van KBO-PCOB die alle activiteiten dragen: omzien naar elkaar, barmhartigheid, naastenliefde en onze aandacht voor identiteit en zingeving. We staan open voor iedereen die de missie van een inclusieve samenleving en de genoemde waarden deelt, ongeacht de levens- of geloofsovertuiging of herkomst van mensen. We respecteren elkaars overtuiging en levensbeschouwelijke achtergrond. Elke afdeling geeft op haar eigen manier uitdrukking aan de identiteit. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 12 mei 2018

13 Het koesteren van de verschillen zien we als een bron van rijkdom. Daarom laat KBO-PCOB zich inspireren door de identiteit van haar grondleggers en van alle verbanden die zich bij haar aansluiten. Zo gaan we constructief om met verschillen, werken we aan een inclusieve samenleving en geven we elkaar ruimte om op eigen wijze invulling te geven aan de kernwaarden. Daarin vinden we onze kracht. Als je in de samenleving iets wilt bereiken, moet je het allereerst hebben over wat dat dan is! KBO-PCOB wil bijdragen aan een samenleving waarin senioren volwaardig meedoen en mensen omzien naar elkaar. Een samenleving waarin niemand zich buitengesloten voelt. Als je nou daarvoor wilt gaan, dan doe je dat alsjeblieft vanuit wat je bent. En wat je misschien wel onopgeefbaar vindt. Maar je doet het wel samen met anderen voor die brede samenleving. En dat jouw positie net anders is als die van de ander, dat zal zo wezen. Benut dan die verscheidenheid als kracht om de gezamenlijke doelstelling te bereiken. Kars Veling in de film KBO-PCOB vernieuwt! In samenwerking met de notaris is een tekst geformuleerd voor artikel 2 en 3 van de statuten van de nieuwe vereniging, waarin de grondslag en de missie/waarden worden verwoord. De tekst is te vinden in bijlage 1 bij deze rapportage. 11. Strategie Als we alles wat we hebben opgehaald vanuit gesprekken, dialoogsessies en enquêtes goed filteren dan adviseren we een zestal ankers voor de nieuwe strategie. Dat zijn wat ons betreft: 1. We ontwikkelen ons van een klassiek gesloten ledenmodel naar een beweging van actieve mensen, die ook openstaat voor niet-leden. 2. Ons aanpassingsvermogen als vereniging versterken we om aansluiting te houden met de nieuwe senior en de samenleving. 3. We ontwikkelen een veel opener houding richting andere maatschappelijke initiatieven en bewegingen, waarbij samenwerken een sleutelwoord wordt 4. De behoefte van senioren (leden én niet-leden) wordt leidend boven de gewoonte van de organisatie. 5. Het imago van KBO-PCOB gaan we vernieuwen en verjongen. 6. De kernfuncties (Behartigen van belangen, Ontmoeten en ontwikkelen, Helpen) blijven bestaan en worden op een moderne leest geschoeid, waarbij kennisdeling en -uitwisseling met hulp van nieuwe technologie ondersteunend werkt. De volgende ideeën, die verdere uitwerking vergen, schetsen welke kant we op willen bewegen: 1. We groeien naar een krachtige, actieve, open vereniging! We ontwikkelen ons van een hiërarchische organisatie naar een platform, ondersteund door technologie, met gelijkwaardige spelers. Weg van het klassieke top-down of bottom-up gevoel, maar op basis van gelijkwaardigheid. De afdelingen en initiatieven die als rolmodel kunnen fungeren brengen we beter in het zicht ( Pareltjes mogen schijnen, zei een deelnemer aan dialoogsessie KBO- PCOB vernieuwt! ) en vervullen daarmee een belangrijke voorbeeldfunctie. De communicatielijnen worden korter en directer, ook tussen afdelingen in het land. Belangenbehartiging, zowel lokaal als landelijk, blijft een van onze kerntaken en wordt sterker aan elkaar gekoppeld en dichter naar elkaar toe gebracht. We zorgen voor een betere herkenbaarheid onder een nieuwe naam, met een Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 13 mei 2018

14 duidelijke concrete missie en met een passende huisstijl. Het magazine behoudt de verbindende, inspirerende en informerende rol die zij ook nu vervult. We gaan van een gesloten verenigingsmodel naar een open verenigingsmodel, met ruimte voor niet-leden om op onderdelen mee te doen en kennis te maken. 2. We zijn al in beweging met de Academie voor kennis delen & ontwikkelen Al eerder nam de ledenraad een besluit over een Academie voor kennisdeling en -bevordering, regionale/provinciale platforms en consulenten. Deze ontwikkeling past naadloos in de voorliggende strategie. We bouwen aan een gemeenschappelijk kenniscentrum, een academie, voor uitwisseling van ervaringen. Voorbeelden van geslaagde lokale projecten krijgen een centrale plek in de academie en met tips hoe deze op te zetten: de lokale seniorendag samen met de gemeenten, de seniorencafés, de beweegtuin, het is te veel om op te noemen waar onze vereniging nu al rijk aan is! Omzien naar elkaar is ook omzien naar afdelingen die hulp vragen. En een databank van inspiratie-sessies van afdelingen die anderen afdelingen willen inspireren met hun verhalen. Speciale vrijwillige ambassadeurs die zoveel weten van een bepaald thema dat zij graag een rol als spreker of consulent willen vervullen (kan variëren van PR tot WMO, van ledenwerving tot mantelzorg) kunnen worden uitgenodigd. 3. We gaan actieve deelname stimuleren en differentiëren in vormen om je aan te sluiten We gaan programma s en activiteiten ontwikkelen die bestaande leden meer aansporen tot actieve deelname. We stimuleren om van passief lid tot actief of zelfs initiërend lid te worden. Dat vraagt om het ontwikkelen van nieuwe vormen van betrokkenheid, naast het reguliere lidmaatschap, afgestemd op de nieuwe generaties senioren. Houding vs. Kerntaak Behartigen belangen Ontmoeten en ontwikkelen Helpen / Verlenen van diensten Initiatief nemend Actieve participatie Passieve participatie Actieve lobby lokaal en nationaal (ook met anderen) Organiseren van bijeenkomsten, lezingen, gezelligheid, etc. Alleen of samen met anderen Vrijwilligersconcepten ontwikkelen op basis van gesignaleerde behoeften Deelnemen in themagroepen of als panellid Deelnemen (leden / niet-leden, gratis/ betaald), bijwonen van lezingen 1-op-1 hulp bieden In projecten meedoen Trainingen geven Steunlid, informatie en uitleg over de inzet en behaalde resultaten Er kennis van nemen erover lezen; het steunen Hulp ontvangen Informatie vinden Donateur / vriend worden van het steunfonds Voordelen Er komt ook ruimte voor niet-leden om deel te nemen aan verenigingsactiviteiten, bijvoorbeeld bijwonen van lezingen; zij betalen daarvoor een apart bedrag. Niet-leden kunnen deelnemen aan het landelijke seniorenpanel (dat wordt dus breder dan een ledenpanel!), waardoor we niet alleen de stem van onze leden vertolken, maar breder, van alle senioren. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 14 mei 2018

15 4. Vrijwilligersnetwerken / gemeenschappen uitbouwen Vrijwilligersnetwerken gaan we stevig uitbouwen en vernieuwen, zodat iedereen die dat wil zich op zijn of haar eigen competenties en interesses in kan zetten, voor elkaar en voor de samenleving. Bestaande landelijke concepten als de tabletcoaches en ouderenadviseurs worden verstevigd. Mooie andere concepten die succesvol zijn in bepaalde lokale afdelingen, maar nog niet overal bekend zijn, zullen we voor het voetlicht brengen, denk aan de formulierenbrigade en de lief&leedstraten. We zoeken aansluiting bij Ontmoeten en ontwikkelen met netwerken die bovenlokaal functioneren, denk bijvoorbeeld aan cultuur, wandelen, lezen en lezingencircuits. En we gaan nieuwe concepten lanceren, zoals: - Thema-netwerken voor kennisuitwisseling en consultaties over belangenbehartigingsonderwerpen en speerpunten - Een lezingencircuit: een netwerk van mensen die graag over bepaalde onderwerpen een lezing verzorgen (een soort speakers academy) - Ervaring doorgeven: een netwerk van mensen die les willen en kunnen geven op scholen om hun ervaring door te geven 5. Samen een landelijk platform Onze vereniging, onze beweging vervult in belangrijke mate een platformrol. We verbinden mensen, lokale afdelingen, netwerken en maatschappelijke organisaties die zich uitgenodigd voelen zich aan te sluiten bij ons perspectief. Communicatie en kennisuitwisseling vinden tegenwoordig meer plaats langs een digitale weg en veel huidige senioren zijn intensieve gebruikers van technologische verworvenheden. We zullen daarom veel meer dan nu het geval is gebruik maken van technologie en digitale mogelijkheden die voorhanden zijn. Vanzelfsprekend blijft ook de huidige offline communicatie bestaan. We ontwikkelen een digitaal verenigingsplatform waar alle kernfuncties en activiteiten toegankelijk zijn voor leden en niet-leden én waar mensen zelf aan kunnen bijdragen (door activiteiten toe te voegen, door stukken te schrijven, door te opiniëren, enz.): de virtuele weerslag van onze beweging. 12. Besturingsfilosofie Met het vaststellen van de strategie, de koers en wat we daarmee beogen te bereiken zijn we er niet. Hoe gaan we ervoor zorgen dat de nieuwe strategie wordt geïmplementeerd en als zodanig wordt herkend en gewaardeerd door de leden en op wie we ons nog meer richten, de toekomstige senior, de niet-leden, de samenwerkingspartners en overige stakeholders? Een en ander vraagt om een visie op de organisatie en dat begint bij een besturingsfilosofie: welke zijn de uitgangspunten, waarden en principes om onze taken in de huidige netwerksamenleving goed uitgevoerd te krijgen? Nadat we de besturingsfilosofie hebben vastgesteld kan worden bepaald welke organisatievorm bij ons past. Luisteren: De leden vormen het bestaansrecht van de vereniging. We zorgen ervoor dat ook nietleden zich gehoord voelen, dat we signalen uit de samenleving goed oppikken en dat de koers en de activiteiten zichtbaar aansluiten bij de wens van senioren. Maatwerk: De organisatie moet in staat zijn maatwerk te leveren richting afdelingen en netwerken. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 15 mei 2018

16 Ieder in z n kracht: Lokaal organiseren wat kan en de verantwoordelijkheid leggen en laten waar het past. Samenwerken: We streven naar een verenigingsklimaat waarin het samen werken tussen alle betrokkenen, interne en externe partijen de voorkeurshouding is. We zoeken naar wat ons bindt, boven wat ons doet verschillen. We werken samen aan en op basis van vertrouwen in elkaar. Kennis ontsluiten: De kennis en ervaring bij de honderdduizenden senioren is zo groot dat we die, waar maar even mogelijk is, inzetten voor de vereniging en voor het bereiken van een seniorvriendelijke samenleving. Ondernemend: We bevorderen een ondernemende en actieve verenigingscultuur, met ruimte voor voortdurende vernieuwing, waarbinnen mensen graag actief worden. Slagvaardig en wendbaar: we zijn in staat snel besluiten te nemen en ons aan te passen, kansen te pakken en standpunten te formuleren als onze omgeving dat vraagt. Professioneel: We streven als vrijwilligersorganisatie naar de hoogst mogelijke professionaliteit van werken en organiseren. We werken voor iedereen zichtbaar efficiënt en doelmatig, met snelle (controleerbare) besluitvorming. Open houding: We treden iedereen met een open geest en gezonde nieuwsgierigheid tegemoet en we sluiten niemand buiten, we zijn transparant met heldere verantwoording. Toegankelijk met korte communicatielijnen: gehoord en gezien worden is belangrijk, evenals ruimte voor initiatieven. Inclusief: Bij een inclusieve samenleving hoort een inclusieve vereniging. 13. Schets van een netwerkorganisatie In onderstaande afbeelding is een netwerkorganisatie weergegeven. De gekleurde bollen (blauw, oranje, groen) staan voor afdelingen en de driehoeken staan voor andersoortige verbanden. Deze driehoeken zijn toegevoegd aan de afbeelding van de netwerkorganisatie om ook verbanden andersoortig dan afdelingen te stimuleren. De ovalen geven samenwerkingsverbanden weer. De cirkels, driehoeken en ovalen maken de veelvormigheid van de nieuwe vereniging zichtbaar. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 16 mei 2018

17 1. Vrijwilligers. We zijn en blijven primair een vrijwilligersorganisatie. Dat houdt in dat wat op basis van vrijwilligheid kan worden georganiseerd ook door vrijwilligers blijft worden uitgevoerd. Voor continuïteit en kwaliteit is een ondersteuningsorganisatie nodig die faciliteert, begeleidt en opleidt, en administratieve, communicatieve en andere taken uitvoert. 2. De afdeling. Afdelingen zijn geworteld in de lokale samenleving. Landelijk zijn ze verbonden, samen vormen ze één grote beweging. Herkenbaar, een sterk merk, autoriteit en in zekere zin ook een keurmerk voor kwaliteit en wat leden mogen verwachten. Het onderschrijven van de missie, de kernwaarden en daarnaar handelen maakt ons tot die eenheid. Afdelingen hebben de drie kerntaken gemeenschappelijk. Hoe dat lokaal wordt ingevuld is vervolgens verder aan de afdelingen. Invulling én kleuring lokaal blijft divers. 3. Bovenlokale netwerken en gemeenschappen. Dit zijn soms tijdelijke, digitale of externe netwerken met een regionaal of landelijk karakter rond grotere thema s of interesses. Het kan gaan over inhoudelijke onderwerpen, dienstverlening betreffen of gewoonweg rond ontmoeting en ontwikkeling zijn georganiseerd. 4. Ondersteuningsorganisatie. We hebben een lange historie van ons lokaal verenigen met het bovenlokaal regelen van zaken die zich daar lokaal minder goed of niet voor lenen. Denk aan bovenlokale belangenbehartiging, marketing en ledenwerving, innovatie en productontwikkeling, verenigingsopbouw en vrijwilligersondersteuning, automatisering, verzekeringen, het uitgeven van een magazine, wet- en regelgeving (AVG, privacy, data), enz. 14. Vanuit missie, visie en strategie naar organisatievorm Met de strategie, missie, visie en besturingsfilosofie in ons achterhoofd kan de organisatievorm en financiering verder worden uitgewerkt. Met organisatie wordt globaal de besturing van de vereniging en de invulling van de ondersteuning bedoeld. De besturingsfilosofie (deel 12) en netwerksamenleving (deel 13) geven richting aan een passende en toekomstbestendige nieuwe vereniging. Onderstaand model uit het stappenplan visualiseert het stadium waar we ons nu bevinden, we bouwen vanaf de linkerkant: Bij het vormgeven van de vereniging gaat het om een aantal ontwerpvragen die het beste in samenhang met elkaar kunnen worden bezien. Het gaat dan om de volgende vragen: Lidmaatschap van personen of van afdelingen? Ledenraad: samenstelling en verkiezing Bestuur: welk model hanteren we? Afdeling: besturing, rollen en verantwoordelijkheden Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 17 mei 2018

18 Andersoortige verbanden Ondersteuningsnetwerken Werkorganisatie Financiering: contributiehoogte en -inning Ledenadministratie: lokale database of gemeenschappelijk? Deze vragen moeten in samenhang met de visie en strategie en de besturingsfilosofie worden bezien. Om van hieruit de ontwerpvragen te beantwoorden heeft de stuurgroep vier heel verschillende organisatiemodellen ontwikkeld. De modellen verschillen op tal van wezenlijke aspecten van structuur, verantwoordelijkheidsverdeling, lidmaatschap en vertegenwoordiging. Om zicht te geven op de verkenning van de opties en de samenhang beschrijven we hieronder de modellen die zijn gepresenteerd tijdens de werkconferenties en hoe dit heeft geleid tot het voorgestelde model in delen 15 en 16. Dit voorgestelde model in delen 15 en 16 beschrijft het oriëntatiepunt dat als richting dient in het vernieuwingstraject. De gezamenlijke beweging naar de nieuwe vereniging toe is van groot belang. Aandacht voor transitie (overgang) en implementatie is een volgende stap. De werkconferenties en de vier modellen In de drie werkconferenties zijn we met elkaar in dialoog gegaan aan de hand van vier organisatiemodellen. We hebben gesproken over de verschillende componenten van de verenigingsorganisatie en de samenhang daartussen. In de werkconferenties werden de voor- en nadelen per organisatiemodellen door de deelnemers als volgt verwoord: Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 18 mei 2018

19 Model 1 Goed model omdat dit lijkt op hoe het op dit moment bij de KBO is. Overzichtelijke situatie provinciaal of regionaal bestuur. Ondersteuning kan landelijk, maatwerk dichterbij de afdelingen. Samenwerking organiseren tussen afdelingen? Provincie is makkelijk. Optie die wordt besproken: 1 en 3 combineren. Model 3 Netwerkorganisatie: andere verbanden in deze nieuwe tijden. Proberen te kiezen voor nieuwe vormen van organisatie: daarom het netwerkmodel in dit model 3. Deelnemers bij dit model vinden dit meest effectieve manier van werken. Model 4 erg van bovenaf. Tussenlaag is fijn, omdat je samen plan van aanpak maakt. Dynamiek spreekt aan. Rechtspersonen voor afdelingen is belangrijk. Dynamiek van het netwerkmodel in ieder geval erin. Daarom bij model 3 gaan staan. Verantwoordelijkheid ligt op laag niveau. Model 2 Wordt door aantal deelnemers gezien als meest eenvoudige organisatieweergave. Werkorganisatie moet dicht bij het bestuur zitten. Overzichtelijke situatie provinciaal of regionaal bestuur. Model 4 Autonomie van afdelingen zichtbaar in netwerkmodel. Is vernieuwend. Het experimentele hierin vinden we mooi. Afdeling is heel belangrijk, basis van waaruit het moet ontstaan. Korte lijnen, zien wat er gebeurt. Andersoortigen erbij betrekken. Afdelingen hebben behoeften om samen te werken, bij elkaar te komen. Platform dat stimuleert en bijeenbrengt. Model 4 is ontzettend flexibel. Omzien naar elkaar en solidariteit zo laag mogelijk organiseren. Diversiteit per provincie/regio is de sterkte van de vereniging. Model 4 kent ontwikkeling. Dit is het enige model met realiteitswaarde. De sfeer tijdens de werkconferenties was constructief en er sprak een grote betrokkenheid uit. Duidelijk is dat we naar andere organisatievormen willen, maar ook dat ervoor gewaakt moet worden dat wat nu goed werkt, ook in de toekomst goed moet blijven werken en niet verloren gaat bij het vormen van de nieuwe organisatie. Een uitgebreider verslag van de werkconferenties is opgenomen in bijlage 2 bij deze rapportage. Samenvattend kwam, in de gesprekken die we hadden aan de hand van de vier organisatiemodellen, het belang naar voren om zowel een sterke lokale organisatie te hebben als om landelijk sterk te kunnen optreden. De verbinding tussen beide is daarbij essentieel. Afdelingen kunnen goed werken als er een tussenniveau is dat de verbinding tussen het lokale en landelijke maakt en ondersteunt. Zelfstandigheid en autonomie voor afdelingen is daarin van groot belang. Afdelingen moeten hun eigen contributie kunnen blijven vaststellen, gezien de diversiteit van afdelingen en financiële situaties in het land. Het deel van de contributie dat aan het landelijke geheel wordt afdragen, zou gelijkgetrokken moeten worden voor alle leden. Gedurende de werkconferenties koos het grootste deel van de aanwezigen bij model 3 en 4. Hieruit blijkt dat de afbeelding van de netwerksamenleving ( het model met de cirkels en driehoeken ) aanspreekt. Leden herkennen hierin de gewenste veelkleurigheid, diversiteit en Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 19 mei 2018

20 flexibiliteit voor de nieuwe vereniging. Deelnemers die bij model 1 stonden, bleken na gesprek met deelnemers bij model 4 naar elkaar toe te kunnen bewegen. Na verder doorvragen, bleek hieruit het grote belang van afdelingen met eigen besturen, wel een netwerksamenleving, plus een tussenniveau om het landelijke en lokale te verbinden. De nieuwe vereniging is daarbij een waar netwerk dat past in de netwerksamenleving waarin zij functioneert en waaraan zij een bijdrage levert. Begrippen als hiërarchie en 'top down' passen minder bij de nieuwe vereniging. Termen zoals coördineren en faciliteren passen mogelijk beter bij de organisatievorm. 15. Elementen van organisatievorm en financiering Bij de organisatie en de financiering van een vereniging komen veel elementen kijken. Zo zijn er vragen over wie is waar lid van, wie betaalt wat en hoe is de besturing (bestuur en ledenvertegenwoordiging) ingericht. De stuurgroep heeft de oogst van de werkconferenties verwerkt tot een samenhangend geheel. Op onderdelen is nog precieze uitwerking nodig. Per element wordt hieronder een toelichting gegeven van het samenhangende geheel dat er nu voorligt. Lidmaatschap In de nieuwe vereniging zijn individuen lid van de vereniging. Leden kunnen zich verenigen in afdelingen of andersoortige verbanden (de driehoeken in de figuur). Lidmaatschap of deelname is facultatief. Er zijn twee soorten lidmaatschap in de nieuwe vereniging: 1) een afdelingslid wordt lid van een afdeling en van het geheel. Er bestaat ook de mogelijkheid om lid te worden van een andere afdeling dan in je woonplaats. 2) een individueel lid wordt enkel lid van het geheel. Alle leden afdelingsleden en individuele leden kunnen zich daarnaast aansluiten bij andersoortige verbanden. Het aanbod van twee soorten lidmaatschap past bij de noodzaak om in te spelen op de wensen van uiteenlopende groepen senioren. Voor sommigen is de aansluiting bij een plaatselijke afdeling een belangrijke reden om lid te worden. Anderen willen zich met name aansluiten vanwege de kerntaken op landelijk niveau. Het afdelingslidmaatschap trekt deze doelgroep niet en kan zelfs een drempel opwerpen. Ook voor deze groep senioren heeft de vereniging een passend aanbod. De vereniging stimuleert actieve deelname van de leden aan activiteiten. Dit past bij de strategie die erop is gericht een beweging te vormen van actieve mensen. Leden kunnen op meerdere manieren actief zijn in de vereniging. Dat kan in afdelingsverband en in andere verbanden, zoals thematische netwerken of regionale initiatieven. Ledenraad In een vereniging is de algemene ledenvertegenwoordiging, in ons geval bekend als de ledenraad, het hoogste en belangrijkste orgaan. Voor de vereniging is het van belang dat alle leden rechtstreeks invloed hebben op de samenstelling van de ledenraad. Leden kiezen op persoonlijke titel een lid dat namens hem of haar plaatsneemt in de ledenvertegenwoordiging. Er wordt gestreefd naar een ledenraad van maximaal 30 personen. Die grootte bevordert de onderlinge band van de ledenraadsleden en maakt ledenraadsvergadering praktisch goed te organiseren. Per geografische provincie kiezen de leden twee tot vijf leden voor de landelijke ledenraad, afhankelijk van het aantal leden in die provincie. Deze zogenoemde gewogen verkiezing zorgt voor een ledenvertegenwoordiging die in balans is met de spreiding van leden over Nederland. Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 20 mei 2018

21 De ledenraad heeft statutaire bevoegdheden, zoals het bespreken en goedkeuren van de begroting, het jaarplan en het jaarverslag. Daarnaast kan de ledenraad van gedachten wisselen over meer thematische onderwerpen. De ledenraad komt minimaal tweemaal per jaar bijeen (goedkeuring plannen, goedkeuring verantwoording), maar we denken dat het wenselijk is om zeker vier maal per jaar bijeen te komen om ook andere thema s te bespreken. Ledenraadsleden hebben geen last, maar wel ruggenspraak. Dat wil zeggen dat van ledenraadsleden wordt verwacht dat zij zich actief een beeld vormen van wat er bij de leden in de vereniging leeft. Mede op grond daarvan komen zij zelf tot een oordeel of standpunt; zij zijn niet gebonden aan een opdracht. Bestuur Het bestuur van de nieuwe vereniging bestaat uit vijf tot zeven leden, met een sterke voorkeur voor vijf bestuursleden. Het besturingsmodel van het bestuur blijft, net zoals in het huidige model, een strategisch bestuur. We hanteren de verenigingsstructuur als ons juridische kader. Bij de werving en selectie van bestuursleden wordt gebruik gemaakt van een selectiecommissie. Deze commissie, bestaande uit enkele bestuurs- en ledenraadsleden, toetst sollicitanten en doet een voordracht aan het voltallige bestuur. Het bestuur zal vervolgens het kandidaat-bestuurslid voordragen aan de ledenraad, voorzien van de bijbehorende motivatie van de commissie. Afdeling Op afdelingsniveau hebben afdelingen hun eigen bestuur. Iedere afdeling heeft de mogelijkheid om een zelfstandige rechtspersoon te zijn. Afdelingen zijn in alle gevallen autonoom en hebben de mogelijkheid om hun eigen identiteit te kiezen en uit te dragen. Iedere afdeling màg een eigen rechtspersoonlijkheid dragen, maar dat hoeft niet. Afdelingen die er voor kiezen om geen rechtspersoonlijkheid aan te nemen maar dat in een enkel geval wel nodig hebben, kunnen gebruik maken van de landelijke rechtspersoonlijkheid. De consequenties en (on)mogelijkheden van wel of geen rechtspersoonlijkheid komen aan de orde in de implementatiefase. Afdelingen maken in al deze situaties een eigen keuze hierin. Afdelingen dragen zorg voor de drie kernfuncties: lokale belangenbehartiging, ontmoeten & ontwikkelen en helpen (dienstverlening). Dat kunnen ze natuurlijk doen in samenwerking met elkaar en met ondersteuning van de gezamenlijke dienstverlening en belangenbehartiging. Daar waar dat gewenst is, kunnen afdelingen in elkaar opgaan. Dit maakt onderdeel uit van een flexibele en inclusieve vereniging. Met afdeling kan een KBO-afdeling, een PCOB-afdeling of een KBO-PCOBafdeling worden bedoeld. In alle gevallen zijn de afdelingen aangesloten bij de vereniging KBO-PCOB. Andersoortige verbanden Naast afdelingen kunnen er andere georganiseerde verbanden zijn op initiatief van leden. Deze verbanden voeren niet de drie kernfuncties uit, maar kunnen gericht zijn op enkele kernfuncties of op een andere functie. Deze nieuwe verbanden zijn waarschijnlijk meer themagericht en daarmee ook vaak niet alleen lokaal georganiseerd. De opzet van deze nieuwe verbanden wordt gefaciliteerd door de werkorganisatie en bij de opzet daarvan wordt ook nagedacht over besturing, organisatie en financiering. Provinciale/regionale ondersteuningsnetwerken Met het oog op de verankering van de vereniging is het belang van een niveau tussen landelijk en lokaal groot. Op provinciaal/regionaal niveau zullen daarom ondersteuningsnetwerken functioneren. Deze netwerken bieden ondersteuning aan lokale afdelingen en andersoortige verbanden. Een van de taken voor de ondersteuningsplatforms is de communicatie, twee kanten op. De Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 21 mei 2018

22 ondersteuningsnetwerken bestaan uit vrijwilligers die bovenregionaal, tussen afdelingen en andersoortige verbanden, coördineren, adviseren en organiseren. Daartoe hebben zij expertise op een of meerdere terreinen waarop de vereniging actief is. Of een ondersteuningsnetwerk actief is binnen een hele provincie of binnen een kleinere regio is een kwestie van maatwerk; dat hangt onder andere samen met de samenwerkingsrelaties die er in een bepaald gebied al bestaan. De ondersteuningsnetwerken vormen geen extra bestuurlijke laag. Dit betekent dat de ondersteuningsnetwerken werken op basis van het jaarplan dat de ledenraad voor de vereniging als geheel heeft goedgekeurd. Dat jaarplan vertalen zij naar hun eigen regio, zodat in de uitvoering maatwerk gestalte krijgt. De ondersteuningsnetwerken krijgen middelen ter beschikking om de samenwerking te organiseren en coördineren. Werkorganisatie Er wordt een gemeenschappelijke werkorganisatie gevormd die in samenwerking met de leden gestalte geeft aan de landelijke belangenbehartiging en zichtbaarheid en aan de ondersteuning van de vereniging. Bij dit laatste gaat het om a) verenigings- en vrijwilligersondersteuning b) informatievoorziening c) administratie en beheer d) innovatie en productontwikkeling. Met het oog op efficiëntie en inhoudelijke samenhang wordt de werkorganisatie gemeenschappelijk georganiseerd. Tegelijkertijd is het van groot belang dat de ondersteuning van afdelingen binnen de regio zelf plaatsvindt. De beroepskrachten zullen daarom vanuit de gemeenschappelijke werkorganisatie fysiek aanwezig zijn in de regio. Dit wordt ook wel een gedeconcentreerde organisatie genoemd. Het idee daarvan is dat de ondersteuners toegankelijk en bereikbaar zijn voor afdelingen en andere initiatieven, in nauwe samenwerking met de provinciale/regionale ondersteuningsnetwerken. Wat het gemeenschappelijk maakt, is het gemeenschappelijke jaarplan. Ook werken alle beroepskrachten met dezelfde systemen, applicaties en processen ten behoeve van de effectiviteit en schaalvoordelen. Het gemeenschappelijke jaarplan wordt vervolgens per afdeling/regio ingekleurd. Invulling én kleuring lokaal blijft divers, zodat maatwerk gestalte krijgt. Daarin zullen de ondersteuningsnetwerken een belangrijke rol spelen. De directeur van de vereniging is verantwoordelijk voor het functioneren van de werkorganisatie. Nagedacht moet nog worden over de wijze en het aantal plekken waarop een gedeconcentreerde organisatie vorm krijgt. De samenwerking tussen werkorganisatie en ondersteuningsnetwerken wordt vanuit beide kanten gezocht. Financiering Contributie blijft het grootste deel van de inkomsten voor de nieuwe vereniging. Een andere bron van inkomsten is de subsidiestroom, die zo n een derde van het totaal inbrengt. Het is belangrijk dat afdelingen zelf hun contributiehoogte blijven bepalen vanwege de diversiteit in aanbod van activiteiten en financieringsmogelijkheden per afdeling. Op deze manier blijft maatwerk mogelijk. Het deel hiervan dat landelijk wordt afgedragen, zal voor ieder lid gelijk zijn. Ledenadministratie en contributie-inning Voor de ledenadministratie wordt toegewerkt naar een gemeenschappelijke ledenadministratie. Dit maakt het mogelijk om afdeling te ontzorgen, nieuwe leden professioneler te benaderen, efficiëntievoordelen te behalen en het systeem volledig te laten voldoen aan de eisen voor gegevensbescherming en -privacy. De inrichting van de ledenadministratie moet het mogelijk maken Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 22 mei 2018

23 dat zowel afdelingsvrijwilligers als medewerkers van de gemeenschappelijke werkorganisatie kunnen beheren. In veel gevallen is het praktisch dat afdelingen de contributie innen. Voor sommige afdelingen is het innen van de contributie bijvoorbeeld een moment om persoonlijk contact te hebben met alle leden. Dan is het belangrijk om dat te handhaven. Andere afdelingen zien de voordelen van inning door de gemeenschappelijke werkorganisatie en ook dat kan. Maatwerk is ook op dit terrein mogelijk. 16. Beeld van de nieuwe organisatievorm Met het vernieuwingstraject KBO-PCOB vernieuwt! willen we naar een toekomstbestendige vereniging toe groeien. We willen een inclusieve samenleving realiseren, een sterke bijdrage leveren aan de (netwerk)samenleving, jonge(re) senioren aanspreken en betrekken en in organiseren en handelen blijven omzien naar elkaar. Bij deze nieuwe vereniging hoort een organisatievorm die dat mogelijk maakt. Organisatievorm Figuur 1: Beeld van toekomstige vereniging Alle organisatie-elementen uit deel 15 komen samen in figuur 1 (beeld van toekomstige vereniging). Deze figuur laat een niet-hiërarchische maar samenwerkende organisatie zien. In de afbeelding zijn zowel de bestuurlijke als de operationele lijn te zien. De operationele lijn is zichtbaar in 'het model Adviesrapport stuurgroep KBO-PCOB vernieuwt p. 23 mei 2018