hechting Els Ronsse psychologe

Transcriptie

1 hechting Els Ronsse psychologe

2 Hechting / gehechtheid als normaal proces : socio-emotionele ontwikkeling 0-3 jaar.

3 Gehechtheid: definities vanaf 6 md. specifieke, affectieve en relatief stabiele band tss. baby en moederfiguur gericht op bescherming en overleving baby (veiligheid / basale behoeftenbevrediging / stressregulatie) vormt blauwdruk ( intern werkmodel ) voor latere beschermende relaties

4 Veilige gehechtheid? OUDER: zich emotioneel verbonden voelen met eigen kind emotioneel beschikbaar : sensitief structurerend niet-intrusief niet-vijandig

5 Veilige gehechtheid? KIND: herkennen van ouderfiguren als veilige bron opzoeken nabijheid ( aandacht vragen ) behoeften signaleren / verwachten dat die ingevuld worden waardoor rust kan terugkeren wereld verkennen mits ouder op afstand beschikbaar om emotioneel bij te tanken beeld troostende ouder in zich opnemen zodat kind zz leert te troosten en beroep kan doen op anderen om getroost te worden

6 Hechting: actief nabijheid opzoeken; actief verzorger volgen symbiose; fusie differentiatie tss. volwassenen separatie-angst transitionele objecten objectpermanentie van personen; mentalisatie (=reflectief vermogen waardoor eigen en andermans gedrag begrepen en gemotiveerd wordt door onderliggende gedachten en gevoelens)

7 veilig gehecht: goede balans tss. nabijheidszoeken en exploratie (65%) onveilig gehecht: angstig / vermijdend: onafhankelijk angstig / afwerend/ambivalent: afhankelijk hechtingsgestoord: desorganiseerd/gedesoriënteerd: afwerend én vermijdend

8 Hechting bij V.G. o.v. kind: (aangeboren) handicap andere neurobiologische basis (organischcerebrale schade): temperament beperkte informatieverwerking en geheugen alg. ontw. is trager, minder duidelijk; emotionele signalen van kind zijn anders (té veel of té weinig): verminderde afleesbaarheid meer leerervaringen nodig

9 o.v. ouders/verzorgers: verwerkingsproblematiek: ongewenst kind; gewoon opvoeden is moeilijk beperkte mogelijkheden van ouders: vb. zelf onveilig gehecht (eigen voorgeschiedenis) emotionele beschikbaarheid: onzeker, onvoorspelbaar, te weinig, te intrusief overbescherming

10 o.v. levensomstandigheden armoede,multi-problemgezinnen tekort aan sociaal netwerk / vangnet stress en scheidingservaringen Besluit: minder activiteit bij kind / minder responsiviteit bij verzorgers, terwijl nood aan extra sensitiviteit/flexibiliteit; DUS groter risico tot blijven zoeken en elkaar niet vinden

11 Dosen: verstoring in socialisatiefase (6-18 mdn.) = verstoring in basisveiligheid (vertrouwen vs. wantrouwen) tijdens een onvoltooid of inadequaat hechtingsproces heftige angsten psychotisch decompenseren of compensatoir gedrag ((auto-)agressie, depressie) latere psychische ziektes (vb. schizofrenie) doen persoon terugvallen naar dat niveau

12 kenmerkend gedrag: contactgestoord, hechtingsgestoord, hevige (separatie-) angsten, stemmingsschommelingen, (auto)agressie, regressie,...

13 verstoring in separatie/individuatiefase (18-36 mdn.) = verstoring in autonomie-ontwikkeling (autonomie vs. afhankelijkheid) tijdens deze fase of later (door ongunstige omgevingsomstandigheden / ervaringen)

14 verstoring in separatie/individuatiefase door bedreigde autonomie ontstaat compensatie: zich actief (negatief) laten gelden volledige afhankelijkheid, passiviteit kenmerkend gedrag: uitdagen, ontremd, destructief-agressief, lustonlust gedrag teruggetrokken, bang, imiterend, afhankelijk

15 Gevolgen: beperkte sociale competenties: moeite met aangaan (ondersteunende-, vriendschaps-, liefdes) relaties moeite om scheidingen / verlies te verwerken minder probleemoplossend/reflectief vermogen (meer impulsiviteit) problemen met stressregulatie meer risico op sociaal-emotionele en gedragsproblemen

16 In wat zie je dat nu? - neiging tot symbiose en versmelten; reddersfantasieën; - oraliteit / zuchtigheid: vullen - opwekken van negatieve tegenoverdrachtelijke gevoelens - creativiteit om regels/afspraken en structuur te ontkrachten - mensen raken op hun zwakke plekken - zaken willen controleren / nood aan externe controle - het mag/kan nooit echt goed zijn

17 Een ogenschijnlijk onschuldige opmerking kan tot een woedeuitbarsting leiden, korte tijd later gevolgd door een vrolijke bui, alsof er niets gebeurd is. Zwart-wit denken Bij borderline wordt de wereld opgedeeld in uitersten: zwart en wit, goed en slecht, mooi en lelijk, alles of niets. Er bestaan geen grijstinten. Iemand is of fantastisch leuk of onuitstaanbaar. De mening over één en dezelfde persoon kan in korte tijd helemaal omslaan. Extreme angst om verlaten te worden Mensen met een borderline stoornis hebben een grote behoefte aan intieme relaties, maar zijn daar tegelijkertijd bang voor. Ze zijn extreem bang om in de steek gelaten te worden. Ze stellen mensen daarom voortdurend op de proef. Zo testen ze als het ware of en wanneer iemand hen in de steek laat. Op zich neutrale uitspraken of acties leggen ze al snel uit als een persoonlijke afwijzing. Mensen met borderline leggen vaak makkelijk contacten.

18 Maar hun verwachtingen zijn zo hooggespannen dat niemand eraan kan beantwoorden. Alleen zijn vinden ze vaak erg moeilijk en kan hen in grote paniek brengen. Ze eisen daarom iemands aandacht en liefde volledig op. Hun relaties zijn vaak heftig, maar kort. Opzettelijke zelfverwonding (automutilatie) Veel mensen met borderline krassen zichzelf met scherpe voorwerpen of branden zich met een sigaret. Ook gedachten over of pogingen tot zelfdoding komen veel voor. Identiteitsproblemen Mensen met borderline hebben meestal weinig zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld en zijn buitengewoon gevoelig voor opmerkingen die ze als kritiek ervaren. Ze twijfelen constant over wat ze zullen aanpakken en wat ze met hun leven willen. Dissociatieve verschijnselen Mensen met borderline kunnen momenten van vervreemding hebben, het gevoel er niet echt te zijn of een sterk en beangstigend gevoel van innerlijke leegte. Soms weten ze even echt niet wat ze gedaan hebben of hoe ze ergens zijn gekomen. Psychotische verschijnselen Soms krijgen mensen met borderline last van psychotische verschijnselen, zoals in de war of achterdochtig zijn en stemmen horen. Deze verschijnselen kunnen enkele uren of dagen duren.

19 Vr. : Waarom is borderline moeilijk te herkennen? Antw. 3: Moeilijk te herkennen... Mensen met borderline kunen heel succesvol, aantrekkelijk een sociaal overkomen, door de spontaniteit en het gemak waarmee ze contacten leggen. Onderliggende angsten blijven zo verborgen. De stoornis gaat verder vaak gepaard met andere psychische problemen, zoals depressie, angststoornissen, eetstoornissen, posttraumatische stress of drugs- of alcoholverslaving, waardoor de diagnose borderline niet snel wordt gesteld. De ziekte komt meestal geleidelijk tot uiting tussen het zeventiende en vijfentwintigste jaar. In die periode gaan mensen een zelfstandig leven opbouwen, met allerlei nieuwe contacten. Mensen met borderline hebben grote moeite met het opbouwen van stabiele relaties. Maar heftige emoties en snelle veranderingen horen ook bij de leeftijdsfase. Dit maakt dat de borderline stoornis niet gemakkelijk te herkennen is. Daar komt bij dat de ene persoon met borderline erg expressief en impulsief is, de ander juist extreem introvert en depressief

20 verdedigingsmechanismen omgaan met emoties te pijnlijk voor bewustzijn = iets plaats geven dat geen plaats heeft

21 verdringing splitting isolatie van het affect projectieve identificatie dissociatie mental handicap smile ; secondary handicap (V. Sinason)

22 Hechting en trauma R. Vermote (2002): V.G. ervaren veel meer trauma dan niet V.G. Waarom? V.H. op zich = trauma meer (seksueel) misbruik pseudo-debiliteit

23 Hechting en trauma symptomen bij V.G.: fight-flight reacties, impulscontroleproblemen, acting-out, automutilatie, dissociatie, autistiforme protectie gevolgen: hyperarousal (fight) dissociatie (flight

24 Behandeling en aanpak niet echt te repareren : knik bij jong boompje (A. Došen) werk van lange adem einddoel = IK-versterking

25 hulpvraagtype van vertrouwen vs. wantrouwen en van autonomie vs. afhankelijkheid(a. Došen): onvoorwaardelijke waardering, toch grenzen, nabijheid (van op afstand), veiligheid door houvastjes, sturing/vulling (met deelverantwoordelijkheden

26 Behandeling en aanpak 1. doorbreken van negatieve spiraal: weer perspectief bieden stoppen met breken en verlaten onvoorwaardelijke waardering van persoon; onderscheid persoon en (storend) gedrag betrouwbaarheid ipv vertrouwen ( trouw zijn aan zaken van beperkte waarde )

27 Behandeling en aanpak 2. mensen breed (ver-)dragen: delen verschil(lende).. mensen laten «bougeren»; parcours mensen hun ervaringen leren verdragen ipv verstaan of verwerken (immers, te pijnlijk

28 3.werken met een hulp-ik: ondersteun, mobiliseer als begeleider ik-mogelijkheden van cliënt: vb. help vasthouden wat goed loopt vb. help begrijpen van wat verkeerd liep vb. help realiteitstoetsing vb. leer aanvaarden van begeleiding vb. ondersteun bij t leren omgaan met stress

29 4. streven naar optimale balans afstand - nabijheid: starten vanuit minimale emotionele afstand en groeien naar gedoseerd vertrouwen nabijheid van op afstand; volgbaarheid buffers inbouwen; uitstel; een tussen emotioneel bijtanken

30 5. (in)vulling: van basisbehoeften en van relationele behoeften zinvolle dingen kunnen doen (deel-)verantwoordelijkheden valoriseren wat cliënt goed kan

31 6. werkpuntensysteem: werkbare aandachtspuntjes voor cliënt en voor begeleiding is geen token-economy systeem het mag ook foutlopen; in crisis mogen gaan zekerheid om te kunnen herbeginnen

32 Behandeling en aanpak 7. gezocht: superrrrrrr-begeleiderrrrrrrs 7.1. realistisch geen te vaste verwachtingen a priori alles weer goed maken lukt niet goed genoeg zijn: zelf feilbaar bewust van eigen grenzen inzicht in wat haalbaar/niet haalbaar is

33 Behandeling en aanpak. 7. gezocht: superrrrrrr-begeleiderrrrrrrs 7.2. rationeel en stevig kunnen omgaan met machtsstrijd grenzen kunnen bepalen; niet laten verleiden tot discussie rond grenzen moeilijke momenten kunnen doorkomen bij crisis: eerst neutraal handelen, dan praten (overnemen waar nodig, na aankondigen)

34 Behandeling en aanpak. 7. gezocht: superrrrrrr-begeleiderrrrrrrs 7.3. reflecterend: omgaan met overdracht en eigen tegenoverdracht splitting: Sint en Piet projectieve identificatie niet laten verleiden tot afwijzing en verwerping

35 Behandeling en aanpak. 7. gezocht: superrrrrrr-begeleiderrrrrrrs 7.4. ruimte geven en (verantwoorde) risico s durven nemen vasthouden maar ook loslaten

36 Behandeling en aanpak. 7. gezocht: superrrrrrr-begeleiderrrrrrrs 7.5. repareren en replayen herstel en herbeginnen (iets dat slecht was, (tot 7 maal 70 maal ) kan toch nog goedgemaakt worden)

37 Behandeling en aanpak. 7. gezocht: superrrrrrr-begeleiderrrrrrrs rustig - relaxed ritmisch regelmatig ruimdenkend relativerend richtinggevend... nog??

38 Waar mag je naar streven? Benaderen op socio-emotioneel niveau!! Benader op wat iemand aankan, niet op wat hij kan. Beter te weinig vragen, met meer kans op Beter te weinig vragen, met meer kans op lukken, en zelfwaardering die stijgt, dan te veel, met kans op mislukken.

39 Tekst gebaseerd op een voordrachtspresentatie over hechting, gebracht door Filip Morisse, ortho-agoog, poliklinische werking Poliklinische voor werking personen voor personen met een met een verstandelijke handicap beperking P.C. DR. GUISLAIN Pc guislain