Zakelijke dienstverlening - Sectorprognoses

Transcriptie

1 Zakelijke dienstverlening - Sectorprognoses Sector Advisory Kasper Buiting April 217 Chronisch tekort aan vakmensen beperkt groei De economische seinen staan op groen en de zakelijke dienstverleners liften mee op de groei van de Nederlandse economie. Toch heeft het succes ook een keerzijde. De vraag naar personeel is zo groot dat de belangrijkste spelers in de zakelijke dienstverlening, de uitzendbureaus, moeite hebben geschikt personeel te vinden. Met name de vakman (m/v) is maar beperkt voorhanden. Dit vormt een serieuze belemmering voor de groei: niet alleen voor uitzendbureaus, maar ook voor de sectoren die zij van personeel moeten voorzien. ABN AMRO verwacht dat de zeer cyclische uitzendbranche zelf door dit tekort komend jaar mogelijk tot honderden miljoenen extra omzetgroei mist. 1. Ondernemersvertrouwen is groot De Nederlandse economie groeide in 217 met 3,2%. Dit jaar is de groei nog sterker (zie tabel 1). De zakelijke dienstverlening profiteert daar duidelijk van. Het was de afgelopen jaren de sterkst groeiende sector in de Nederlandse economie. Ook de komende jaren heeft de zakelijke dienstverlening volgens ons de wind mee. De verbeterde economische omstandigheden komen duidelijk tot uiting in het aantal faillissementen. Deze zijn op jaarbasis inmiddels gedaald naar 77 (zie figuur 1). Ook het ondernemersvertrouwen is zeer hoog (zie figuur 2). Tabel 1: Nederlandse economie blijft groeien Bron: ABN AMRO Economisch Bureau, prognoses Kerncijfers Nederlandse economie %-mutaties BBP 3,2 3,3 2,6 - Particuliere consumptie 1,9 2,2 2,3 - Overheidsconsumptie,9 3, 2,7 - Investeringen 6,1 5,7 4, - Uitvoer 5,8 5,2 4,6 - Invoer 5,2 5,7 5, Consumentenprijzen (CPI) 1,4 1,6 2,5 Werkloosheid (% ber. bev.) 4,9 3,8 3,5 Figuur 1: Faillissementen zakelijke dienstverlening, bewerking ABN AMRO Figuur 2: Ondernemersvertrouwen Zakelijke Dienstverlening ,

2 De zakelijke dienstverlening als geheel liet de afgelopen vijf jaar een toename van de werkgelegenheid zien (zie tabel 2). Deze kwam echter vrijwel geheel voor rekening van de uitzendbranche. De overige grote subsectoren hadden te maken met een afname van de werkgelegenheid. Dit zijn voornamelijk naijleffecten van de economische crisis van 28. De laatste jaren neemt de werkgelegenheid weer toe in de meeste branches. Tabel 2: aantal werknemers branches Zakelijke Dienstverlening (x1), ABN AMRO Economisch Bureau Organisatieadviesbureaus 156,9 148,5 Juridische dienstverlening / accountancy 13,6 121,3 Uitzendbureaus (inc. Arbeidsbemiddeling) 544,6 722,5 Beveiliging 35,8 31,3 Schoonmaak 159, 159,8 Overige zakelijke dienstverlening 37,4 41,7 2. Ontwikkeling per branche Binnen de sector is er sprake van verschillende groeipaden. Organisatieadviesbureaus en uitzendbureaus groeien dit jaar bijvoorbeeld met 6%, maar de beveiligingsbranche slechts met 2,5% (zie tabel 3). In figuur 3 staat de omzetontwikkeling van de verschillende branches over een langere periode weergegeven. Er valt duidelijk te zien dat vooral de uitzendbranche over een periode van 14 jaar excelleert en meer dan verdubbelt in omzet, terwijl de accountants in diezelfde periode met slechts 2% zijn gegroeid. In de komende paragrafen gaan wij in op de ontwikkelingen in de belangrijkste deelbranches van de zakelijke dienstverlening. Figuur 3: Omzetontwikkeling branches Zakelijke Dienstverlening (inclusief prognose) (21=1), ABN AMRO Economisch Bureau Tabel 3: Omzetontwikkeling branches Zakelijke Dienstverlening (in %), ABN AMRO Economisch Bureau * 219* Organisatieadviesbureaus 4,8 8, 6, 4,5 Accountants 5,6 3,1 3, 2,5 Advocatuur 2,4 3,6 3,5 2,5 Uitzendbureaus 7,1 6,4 6, 5, Beveiliging -,8 4,6 2,5 1,5 Schoonmaak 3,8 7,3 4,5 3, rechtskundige dienstverlening accountants organisatieadviesbureaus uitzendbureaus beveiliging schoonmaak

3 (% omzetgroei) Accountants 3,% 2,5% De crisis van 28 werd niet meteen gevoeld in de accountantsbranche, maar twee jaar later was het wel raak. Vanaf 21 heeft de branche vijf jaar omzetkrimp meegemaakt. Over een langere periode blijft deze branche dan ook duidelijk achter bij de andere branches binnen de zakelijke dienstverlening (zie figuur 3). De laatste drie jaar laat de branche weer gezonde groei zien. De hoogconjunctuur werkt positief uit op de branche. Groeiende bedrijvigheid voedt de vraag naar fiscale advisering. Daarnaast stoppen accountants ten behoeve van een betere kwaliteit meer uren in controleactiviteiten. Het omzetpercentage aan adviesgerelateerde diensten blijft met ongeveer 11% over de afgelopen acht jaar opmerkelijk constant voor de kleinere en middelgrote accountants 1. De samenstelpraktijk (opstellen van jaarrekeningen door accountantadministratieconsulenten) heeft last van margedruk maar die is niet zo groot als wij in eerste instantie dachten. Vanwege de crisis hebben veel kantoren geïnvesteerd in procesoptimalisatie en besparingen in de personeelskosten. Veel partijen werken samen: ofwel door middel van het investeren in een wasstraat voor het maken van een jaarverslag ofwel door met partners te investeren in de vereisten die nodig zijn voor het in stand houden 1 Bron: Novak Full Finance van de controlepraktijk (controle van jaarrekeningen door registeraccountants). De zachte bedrijfscultuurkant krijgt ook binnen de accountancy steeds meer aandacht: het wordt een belangrijke basis van onderscheidend vermogen. De accountantsbranche krijg namelijk op de (middel-)lange termijn te maken krijgen met disruptieve ontwikkelingen: standaardisering, digitalisering en automatisering laten handmatige werkzaamheden verder afnemen. Bovendien bieden nieuwe technologieën mogelijkheden voor branchevreemde partijen om de accountantsmarkt te betreden. Zo bestaat het gevaar dat nieuwe toetreders uit de ICT-wereld de marges in de samenstelpraktijk versneld kunnen uithollen. Voor dit en volgend jaar zijn de vooruitzichten gunstig. Het aantal ondernemers dat aangeeft geen grote belemmeringen te ondervinden in de bedrijfsvoering, is groot. In het eerste kwartaal van 214 gaf nog 41,6% van de ondernemers aan geen belemmeringen te ondervinden. In het eerste kwartaal van dit jaar is dat 65,9%. Als we vervolgens kijken naar de belangrijkste fricties, blijkt dat de belemmering tekort aan personeel wel toeneemt. Beide ontwikkelingen (minder belemmeringen en een tekort aan personeel) wijzen (normaal gesproken) op toekomstige groei. Al moet gezegd worden dat alle sectoren en branches last hebben van een tekort aan personeel door de sterke economie. Het kan dus ook zijn dat het tekort aan personeel hier niet zozeer komt door de sterke groei van de branche zelf, maar door de concurrentie van andere branches en sectoren die in dezelfde vijver van personeel vissen. Het tekort aan arbeidskrachten kan ook wijzen op een mismatch op de arbeidsmarkt. Accountants zullen last krijgen van een toename van personeelskosten. Ook kunnen ze mogelijk extra kosten verwachten vanwege nieuwe regels. Een verhoging van de kosten is echter nog niet terug te zien in de winstgevendheid. Uit de COEN-enquête van het CBS (zie figuur 4) blijkt dat de groei van de winstgevendheid na een kort dal weer aan het toenemen is. De normaal gesproken belangrijkste groeibelemmering, onvoldoende vraag, wordt in de laatste enquête slechts door 2,3% genoemd. Niet eerder was dit percentage zo laag. Verder zijn de ondernemers in de accountantsbranche ook optimistisch: ze zijn positief over het economisch klimaat en een ruime meerderheid van de ondernemers (saldo +6%) verwacht de komende tijd een verdere toename van de omzet.

4 Figuur 4: Belemmeringen voor accountants (COEN-enquête), ABN AMRO Economisch Bureau Financiële beperkingen Tekort aan arbeidskrachten Onvoldoende vraag Geen belemmeringen (r-as) 1 Het optimisme onder de ondernemers gekoppeld aan de sterke groei van de Nederlandse economie in 217, leidt ertoe dat wij voor de accountantsbranche een omzetgroei van 3% verwachten in 218. In 219 zal deze wat lager liggen op 2,5% Organisatieadviesbureaus (% omzetgroei) ,% 4,5% De toenemende bedrijvigheid, meer vertrouwen in de toekomst en een verbeterde winstgevendheid stimuleren in sterke mate de vraag van ondernemers naar adviesdiensten. Een belangrijke reden om een adviseur in te schakelen is de sterk veranderende omgeving van bedrijven. Denk bijvoorbeeld aan de impact van digitalisering. In veel sectoren wordt daarom gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe bestuursmodellen en businessmodellen; zaken waar de adviseur een belangrijke rol in kan spelen. De tariefdruk blijft echter hoog. Opdrachtgevers blijven kritisch kijken naar de kwaliteit-prijsverhouding van de geleverde diensten. Zij eisen voor hun vraagstukken oplossingen die er werkelijk toe doen, creatief zijn en naadloos aansluiten op hun bedrijf en op de sector waarin zij opereren. Die oplossing willen ze bovendien tegen een transparante en acceptabele prijs. De tarieven worden verder in toom gehouden door de stevige concurrentie binnen de branche. Wat de tarieven ook in toom houdt, is de enorme versnippering van de branche. Bijna 98 procent van de bedrijven heeft minder dan vijf werknemers. De topspelers aan de bovenkant van de markt doen het goed. Net als veel kleine, gespecialiseerde consultants. Vooral de middelgrote bedrijven hebben het moeilijk. Ze hebben niet de zekerheid van een internationaal netwerk en hun budget om te investeren in specialistische kennis is beperkt. De markt voor adviesdiensten is zeer cyclisch van aard. Bij een tegenvallende conjunctuur daalt de vraag snel en fors. Bij een zich herstellende en vaartmakende economie daarentegen accelereert de vraag. Dit was de afgelopen jaren het geval en zal ook de komende jaren zo zijn. De ondernemers in de organisatieadviesbranche zijn optimistisch en met ruime meerderheid ervan overtuigd dat het economisch klimaat de komende tijd nog verder verbetert. Bovendien ervaart 43,6% van de ondernemers geen serieuze belemmeringen. Dit percentage is de afgelopen jaren hoger geweest. Het ligt niet aan onvoldoende vraag: slechts 11,9 procent geeft aan een tekort aan vraag als belemmering te ervaren. Niet eerder was dit percentage zo laag. De belemmering die wel steeds hoger scoort, is het tekort aan arbeidskrachten. Dit doet inmiddels pijn bij bijna een kwart (24,7%) van de adviesbureaus. De organisatieadviseurs verwachten een vrij sterke groei van het personeelsbestand, maar krijgen vacatures steeds moeilijker vervuld. Dit is op zich ook een positief teken dat aangeeft dat de branche groeiende is. Het heeft vanzelfsprekend ook een keerzijde in die zin dat de personeelskosten mogelijk gaan stijgen en de marges onder druk komen te staan. Wij verwachten dat de omzet

5 van de branche van organisatieadviesbureaus in 217 met 4% groeit en in 218 met 3,5%. (% omzetgroei) Uitzendbureaus 6,% 5,% De economie groeit en dat is goed nieuws voor de uitzendbureaus. De goed draaiende economie zorgt voor toenemende vraag naar personeel. De afgelopen jaren zien we een aanhoudende groei van uitzenduren (zie figuur 5) en wij verwachten dat dit ook de komende periode zal aanhouden. Figuur 5: Aantal uitzenduren (% groei) Bron: ABU aantal uitzenduren gemiddeld afgelopen 1 jaar Structurele ontwikkelingen Er is al jaren sprake van een structurele verschuiving van vaste naar flexibele arbeidscontracten, waar het uitzendcontract er een van is. Werkgevers voelen er namelijk steeds minder voor om werknemers in vaste dienst te nemen. Dit onder meer door de complexer wordende arbeidswetgeving en daaraan verbonden risico s. De belangrijkste aanjager van flexibele arbeidsrelaties is echter de behoefte van werkgevers om het personeelsbestand (en de personeelskosten) te laten meebewegen met de markt. Het uitzenden voor de traditionele momenten piek en ziek is tot een commodity verworden. Daarnaast hebben opdrachtgevers steeds meer inzicht gekregen in de kosten van een uitzendkracht voor het uitzendbureau. Beide factoren brengen daarom voor het traditioneel uitzenden prijsdruk met zich mee. Figuur 6: % ondernemingen dat 'tekort aan personeel' als belemmering ziet % Daarbij komt dat mede door digitalisering de toetredingsdrempel tot uitzenden alsmaar lager wordt. Al met al is het voor uitzenders moeilijk hier onderscheidend in te zijn, tenzij ze zeer efficiënt zijn en tot de (grote) kostenleiders behoren. De grote bureaus hebben de investeringskracht en het volume om hier aan te werken. Kleinere bureaus die vanuit de online wereld in uitzenden zijn gestapt hebben ook een voorsprong. Een goed voorbeeld is het sterk groeiende Young Capital. Hoewel de branche profiteert van de economische groei, zijn er structurele uitdagingen. Zo daalt door automatisering het aantal banen waarvoor een lage scholing voldoet. Dit zijn de banen waar het algemene uitzendbureau zich op richt. Ook neemt in de flexschil van werkgevers het aandeel van uitzendkrachten af ten gunste van tijdelijke arbeidscontracten en zzp ers % Advocatuur Accountants Organisatie-adviesbureaus Beveiliging Schoonmaak Nederland Uitzendbureaus (r-as)

6 Uitzendbureaus zijn daardoor genoodzaakt andere arbeidgerelateerde diensten aan te bieden; het liefst met een hogere toegevoegde waarde zoals recruiting. Zeer recent heeft minister Koolmees een wetsvoorstel gedaan waarmee het kabinet invulling wil geven aan de wens de kloof tussen vast en flex te verkleinen. Ten tijde van het schrijven van deze Sectorprognose is er volop discussie over het wetsvoorstel Arbeidsmarkt in balans. Zowel werkgeversorganisaties als vakbonden hebben op - en aanmerkingen. Ook in de uitzendmarkt zien we buitenlandse toetreders: voorbeelden zijn de overnames van respectievelijk USG People en Otto Workforce (beide door Japanse bedrijven). Conjuncturele ontwikkelingen Als onderdeel van een zeer cyclische branche hebben uitzendbureaus de economische wind stevig in de rug. Het aantal uitzenduren is de laatste jaren fors toegenomen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat uitzendondernemers vrij optimistisch zijn. Ze ervaren relatief weinig belemmeringen en er zijn bovendien weinig uitzenders die een tekort aan vraag ervaren. Er is wel een belangrijke belemmering bijgekomen en dat is opvallend genoeg het tekort aan uit te lenen mensen. Personeelstekorten hebben in de afgelopen jaren van sterke groei de uitzendbranche geen windeieren gelegd. Als ondernemers uit hun jasje groeien en zelf niet snel genoeg mensen aan zich kunnen binden, kijken ze al gauw naar uitzend- of detacheringskrachten als oplossing. Nu zeggen de uitzendbureaus echter zelf dat ze moeite hebben met het vinden van personeel. In een ABU-onderzoek van eind vorig jaar zegt 95% van de ondernemers in de uitzendbranche krapte te ervaren op de arbeidsmarkt 2. Krapte is tot daar aan toe, maar nu geeft maar liefst 58% van de ondernemers ook aan dit als serieuze belemmering voor groei te ervaren (zie figuur 6). Dat zoveel uitzendbedrijven dit als belemmering ervaren is van vrij recente datum: een jaar geleden was dit nog geen 3% en begin 216 slechts 18%. Het is ook een groot percentage in vergelijking met andere branches en sectoren. Schoonmaakbedrijven hebben er na uitzendbureaus het meeste last van en daar ligt dit percentage op 27%. Voor Nederland als geheel geldt dat het percentage ondernemers dat een tekort aan personeel als serieuze belemmering ervaart snel stijgende is, maar toch beduidend lager ligt: 18%. De uitzendbureaus doen er wel van alles aan om de krapte tegen te gaan. Uit het ABUonderzoek komt onder andere naar voren dat ze zicht richten op nieuwe doelgroepen (63%) of bijvoorbeeld zelf mensen gaan opleiden (52%). Ook het meer uren laten draaien van 2 ABU: Ledenonderzoek Krapte op de arbeidsmarkt 217 uitzendkrachten wordt door een deel genoemd (24%). Deze lapmiddelen kunnen helpen, maar zullen uiteindelijk ook uitgewerkt raken. We zien nu dat de werkloosheid verder daalt naar 3,8% dit jaar en 3,5% volgend jaar. Veel rek zit er niet meer in. Mogelijk dat de prijzen van arbeid omhoog gaan en daarmee de omzet en marges van uitzendondernemingen, maar voorlopig zien wij niet een dergelijke ontwikkeling. Bovendien wordt het zoeken en vinden van geschikte kandidaten steeds lastiger, wat druk op de marges zet. Volgens Paul Haarhuis, CCO van Timing, is de beste conjuncturele fase voor de uitzendbranche alweer achter de rug: De meest ideale economische situatie voor de branche is een economische groei van meer dan 2% en een werkloosheid van meer dan 5%. De geschiedenis leert dat uitzenders dan de meeste groei meemaken. Met een lagere werkloosheid worden de omstandigheden moeilijker. Aan de eerste voorwaarde wordt nog steeds riant voldaan met 3,2% (217) en 3,3% (218) groei. De werkloosheid zit echter ruim onder de 5%. De branche ondervindt dus een negatief effect. Het is moeilijk in cijfers te vatten wat het effect is van het tekort aan personeel op de uitzendbranche. Op basis van de BBP-groei zou je een hogere groei van het aantal uitzenduren mogen verwachten. Als we naar de vorige

7 hoogconjunctuur kijken, zien we de volgende cijfers: Tabel 4: Groei uitzenduren in hoogconjunctuur afgezet tegen BBP en werkloosheid (in %) Jaar Uren BBP Werkloosheid 26 2,2 3, ,8 3,7 4, ,6 1,4 7, ,4 2,3 6, ,3 2, ,6 3,2 4,9 De groei in 26 en 27 zorgde voor een zeer sterke groei van het aantal uitzenduren. De huidige groei van het aantal uren steekt daar wat magertjes bij af. Hierbij moet wel bedacht worden dat de arbeidsmarkt veranderd is in de tussentijd. Zo zijn er veel zzp'ers bijgekomen. Die voorraad kan als een spons werken voor de extra vraag naar arbeid. Kijken we naar de afgelopen jaren, dan zien we een sterke groei van het aantal uitzenduren in 215 (9,4% bij een BBP-groei van 2,3%). 216 was een minder jaar (7,3% bij een BBP-groei van 2,2%). In 217 groeide het BBP heel sterk (+3,2%) en ook de groei van het aantal uren nam toe (+8,6%). Dit is echter lager dan in 215. Hier zou je een hogere groei verwachten. Als we vervolgens kijken naar de verhouding groei uren en BBP-groei, dan zien we een afname in de deling uren/bbp: Tabel 5: Groei uitzenduren afgezet tegen BBP en werkloosheid Jaar Groei uren / groei BBP 214 4, , , ,7 Dit wijst erop dat er remmende factoren zijn voor de groei van de uitzenduren. Het tekort aan personeel, veruit de meeste genoemde belemmering onder ondernemers in de branche, is hierbij waarschijnlijk de belangrijkste factor. Een cijfer eraan hangen is lastig, maar als de verhouding op het niveau van 216 was gebleven, dan was de groei van het aantal uitzenduren in 217 op 1,6% uitgekomen in 217; een volle 2 procentpunt hoger. Het totaal aantal gewerkte uitzenduren kwam in 216 uit op 874 miljoen uur 3. Een groei van 1,6% in plaats van 8,6% scheelt dan al 17,5 miljoen uren. De gemiddelde omzet per gewerkt uur was in 216 bijna 32; dan zou het verschil al kunnen oplopen tot ruim 55 miljoen euro. Natuurlijk is het personeelstekort niet de enige belemmerende factor, maar wel de belangrijkste. Een groot deel van deze half miljard kan naar onze inschatting toegewezen worden aan het personeelstekort. Voor komend jaar verwachten wij eenzelfde beeld. De ondernemers in de branche houden last van het tekort aan personeel. De groei van het aantal uren zal naar onze verwachting niet sneller gaan dan dit jaar, ondanks de hoge BBPgroei. Er zijn nog geen CBS-cijfers bekend om deze veronderstelling te staven, maar de ABUgroeicijfers van de eerste 12 weken ondersteunen dit beeld. Het aantal uren zal een mooie groei laten zien, maar waarschijnlijk wel lager dan had gekund. Het verschil zou kunnen oplopen tot 1 a 2%, wat een omzetverschil van honderden miljoenen betekent. 3 CBS: Statline

8 Figuur 7: Groei uitzenduren afgezet tegen BBP % Aantal uitzenduren (% omzetgroei) Advocaten 3,5% 2,5% BBP (r-as) De toenemende complexiteit en diversiteit van de maatschappij zorgt ervoor dat de hoeveelheid regels blijft toenemen. Deze juridisering van de samenleving zorgt ook de komende jaren voor groei voor de branche. Andere factoren die ervoor zorgen dat de advocatuur groeit, zijn een toename van fusies en overnames en nieuwe wetgeving op arbeidsrechtelijk gebied. Ook de brexit kan voor extra werk voor advocatenkantoren en juridisch dienstverleners zorgen. Tegelijk zijn er uitdagingen voor advocatenkantoren. Zo treden steeds meer buitenlandse partijen toe tot de Nederlandse markt. Een voorbeeld hiervan is de overname van Boekel door het Chinese Dentons. Daarnaast gaan branchevreemde partijen, zoals de grootste accountantskantoren, juridische diensten aanbieden. Door forse versnippering (zie ook figuur 8) door toetreding van kleine gespecialiseerde kantoren en een kritischere consument neemt bovendien de tariefdruk toe. Digitalisering gaat ook impact hebben op de advocatuur, maar de branche speelt daar nog maar beperkt op in. Het leek erop dat de digitalisering van de rechtspraak een mogelijke wake-up call zou betekenen voor de branche. Deze ambitieuze stap van de overheid lijkt vooralsnog nog echter geen succes 4. De totale omzet van de rechtskundige dienstverlening (waar naast de advocatuur onder andere notarissen, deurwaarders en octrooibureaus onder vallen) bedroeg in 216 EUR 6,5 miljard. 4 De advocatuur was goed voor ongeveer de helft daarvan, ruim EUR 3 miljard.. Figuur 8: Grootte advocatenkantoren 26 / 216 Bron: NoVA tot 5 6 tot 2 21 tot 6 > De rechtskundige dienstverlening heeft lang last gehad van de economische crisis die in 28 uitbrak. Pas in 214 kwamen de groeicijfers weer enigszins in de buurt van de groeicijfers van vóór 29 (zie figuur 3). In 216 en 217 nam de omzet toe met respectievelijk 2,4% en 3,6%. Wij verwachten dat de branche ook dit jaar weer een redelijk gezonde groei laat zien. De Nederlandse economie, waar de branche in hoge mate mee correleert, groeit in 218 nog iets sterker dan in 217. Bovendien zijn de ondernemers ook vrij optimistisch. Uit de conjunctuur-enquête van het CBS (COEN) blijkt dat advocatenkantoren

9 komend jaar weer een goede toename van de omzet verwachten. Daarnaast zijn ze positief over de winstgevendheid. Wat betreft de belemmeringen die zij ervaren, zijn ze ook duidelijk: Nog niet eerder ervaren zo weinig rechtskundige ondernemers serieuze belemmeringen in hun bedrijfsvoering. De traditioneel belangrijkste groeibelemmering, een tekort aan vraag, wordt door slechts 9,5% van de ondernemers in de advocatuur genoemd. Het tekort aan arbeidskrachten lijkt binnen de advocatuur niet zo n groot probleem als in andere branches. 9,1% van de ondernemers ervaart dit als een serieuze belemmering. In 218 laat de advocatuur volgens onze prognoses 3,5% omzetgroei zien; een jaar later is dat 2,5%. (% omzetgroei) werkgelegenheid verloren. Tussen 21 en 216 is het aantal banen afgenomen van 35.8 tot 31.3 (zie tabel 2). Dit verlies aan banen lag vooral bij de grotere bedrijven. Figuur 9: Aantal beveiligingsbedrijven 27 heden Totaal (l-as) Particuliere beveiligingdiensten (l-as) Beveiliging via alarmsystemen (r-as) Detective / opsporing (r-as) Figuur 1: Grootte beveiligingsbedrijven 27 / tot 5 5 tot 2 2 tot tot 1 1 en meer 217 was voor de beveiliging wel een goed jaar met 4,6% omzetgroei. Toch was deze omzet maar 11% hoger dan de omzet in 21, terwijl de zakelijke dienstverlening als geheel 29% meer omzet draaide dan 7 jaar eerder. Beveiliging 2,5% 1,5% In de periode tussen 27 en 218 is het aantal beveiligingsbedrijven toegenomen van 162 tot 3635 (zie figuur 9). De verdubbeling van het aantal beveiligingsbedrijven kwam vrijwel geheel op het conto van de bedrijven met 1 werknemer (voornamelijk zzp'ers) (zie figuur 1). Waren er in 27 nog geen 1 eenmanszaken; inmiddels is dit aantal gestegen tot meer dan 25. Ondanks de aanwas van vele kleine bedrijven heeft de sector de afgelopen jaren aan De omzetgroei van de beveiligingsbranche is vrij zwak de laatste paar jaar. De branche had net als andere dienstverlenende sectoren last van de economische crisis, maar leek zich relatief vlot te herstellen. Tussen 29 en 212 deed de branche het beter dan de zakelijke dienstverlening als geheel. Daarna wist de branche in veel mindere mate te profiteren van de economische meewind die de overige zakelijke dienstverlening stevige omzetgroei bracht. Opvallend hierbij is dat de tarieven juist vrij sterk toenemen in de beveiligingsbranche. Waar de gemiddelde prijs van dienstverlening tussen 26 en 215 met 9% is gestegen, zijn de prijzen van de beveiligingsbranche met 14% gestegen (zie ook figuur 11).

10 Figuur 11: Prijsontwikkeling beveiliging en zakelijke dienstverlening (21 = 1) ,5 92, Dienstenprijzen (DPI) Vorig jaar heeft ABN AMRO onderzoek gedaan naar de beveiligingsbranche 5. Daaruit bleek dat de branche een beperkt groeipotentieel heeft. De beveiligingsbranche is nergens in Europa zo groot als in Nederland, als wordt gekeken naar toegevoegde waarde uitgedrukt als percentage van het BBP. Nu heeft dat deels te maken met de mainportfunctie (beveiliging Schiphol en Rotterdamse haven), maar toch doet het verschil met andere landen vermoeden dat de maximale grootte voor nu wel bereikt is. Daarnaast zijn er nog andere factoren die de omzetgroei bescheiden houden. Zo daalt de hoeveelheid kantoor-en winkelruimte. Hoe minder oppervlak, hoe minder oppervlak te beveiligen. Nu is de totale hoeveelheid kantooroppervlak sinds 212 aan het afnemen ,4 14,1 Beveiliging Het totale oppervlak aan winkelruimte begint nu ook te krimpen. Dit zorgt voor een verminderd groeipotentieel van de branche. Een andere negatieve ontwikkeling is de toenemende behoefte van de overheid haar medewerkers te herplaatsen. Deze trend naar inbesteding heeft ook negatieve gevolgen voor de vraag naar beveiligingsdiensten. De stijgende prijzen en dalende werkgelegenheid wijzen op een sterke aanpassing van de sector aan maatschappelijke ontwikkelingen en met name aan de digitalisering van de sector. Nieuwe technologieën maken het mogelijk op afstand te bewaken. Bovendien is daarbij een flexibeler dienstverlening mogelijk (bewaking op afroep). Beveiligers op locatie zijn steeds minder nodig. De werkgelegenheid daalt door deze ontwikkelingen, maar de prijs van de dienst bewaking stijgt hierdoor wel. Bewaking wordt geavanceerder; meer techniek is vereist met daarbij een hoger opleidingsniveau van de medewerkers. Een combinatie van volumedaling en prijsstijging is het gevolg. Uit de COEN-enquête blijkt dat de ondernemers in de beveiligingsbranche weinig optimistisch zijn. Het aantal geënquêteerden dat verwacht dat het economisch klimaat beter wordt, is zelfs iets kleiner dan het aantal dat verwacht dat het economisch klimaat slechter wordt (-,6%). Het saldo tussen ondernemers die verwachten dat hun omzet zal groeien komend kwartaal en ondernemers die een omzetkrimp verwachten is +3,5%. Opvallend is dat dit gepaard gaat met een ruime meerderheid die een stijging van de tarieven verwacht (saldo: +7,7%). De ondernemers is ook gevraagd aan te geven wat hun verwachtingen zijn ten aanzien van investeringen over heel 218. Hier verwachten meer ondernemers een afname van de investeringen dan een toename (-4,1%). Met deze negatieve verwachtingen is het niet verwonderlijk dat de branche ook niet positief is over de personeelssterkte. Daar wordt een lichte krimp verwacht (saldo: -,2%). Het sentiment is niet positief voor het komend kwartaal en komend jaar en daarmee lijkt de branche de stagnatie die al een tijd aan de gang is voorlopig niet te zullen doorbreken. Het percentage ondernemers dat aangeeft geen belemmeringen te ondervinden is al langere tijd op hoog niveau en staat nu 48,5%. Dit wijst op een vrij goed ondernemersklimaat. Maar zoals we eerder zagen is het groeipotentieel beperkt. 18,1% van de bedrijven geeft aan serieuze hinder te ondervinden van een tekort aan vraag.

11 In tegenstelling tot de andere deelbranches van de zakelijke dienstverlening profiteert de beveiligingsbranche maar beperkt van de groei van de Nederlandse economie. De omzet zal dit jaar naar onze verwachting met 2,5% groeien en in 218 met 1,5%. (% omzetgroei) Schoonmaakbedrijven 4,5% 3,5% Na enkele moeilijke jaren na de crisis groeit de schoonmaakbranche de afgelopen jaren vrij sterk. De groei van de Nederlandse economie stimuleert de vraag naar schoonmaakdiensten. Het volume blijft wel onderhevig aan structurele negatieve ontwikkelingen. De hoeveelheid kantoorruimte staat onder druk. Bovendien zet de overheid haar inbestedingsbeleid voort. Op de (middel-)lange termijn zijn de groeikansen van de branche daarom beperkt. Standaardschoonmaakwerkzaamheden dreigen steeds meer een commodity te worden, waardoor prijsverhogingen moeilijk door te voeren zijn. Daardoor zijn er lage marges ondanks toenemende omzetten. Kansen liggen er wel in de gespecialiseerde reinigingswerkzaamheden: gevelreiniging, reiniging van vliegtuigen of schoonmaak na calamiteiten. Bedrijven die zich in dergelijke werkzaamheden specialiseren kunnen grotere marges halen. Een andere mogelijkheid ligt in het allrounden : het uitbreiden van de dienstverlening door deze aan te vullen met bijvoorbeeld beveiliging of catering. Zulke allround-facility organisaties (Total Facility Management) hebben ook kans hogere marges te ontwikkelen. Mogelijk dat deze ontwikkeling zich verder doorzet in de toekomst en ook met andere disciplines de samenwerking wordt gezocht of verdere integratie plaatsvindt. Te denken valt aan bijvoorbeeld ICT, HRM-diensten of vastgoed. Zo is Facilicom Facility Solutions verantwoordelijk voor schoonmaak, beveiliging, receptiediensten, catering, koffieautomaten, afvalverwerking, repro, postshops, groenvoorziening, servicedesks en technisch en bouwkundig onderhoud bij Vodafone Nederland. Voor 218 en volgend jaar zijn de vooruitzichten vrij gunstig. De economie groeit dit jaar nog wat sterker dan in 217 en dat heeft positieve gevolgen voor de branche. De ondernemers zijn dan ook overwegend optimistisch. Een ruime meerderheid (saldo +18,1%) verwacht een verdere groei van de omzet dit jaar. Een kleine meerderheid van de ondernemers ervaart groeibelemmeringen. De traditioneel belangrijkste groeibelemmering, onvoldoende vraag, wordt door slechts 5,8% van de ondernemers genoemd. De ondernemers verwachten dat de werkgelegenheid in de branche dit jaar toeneemt (saldo + 15,6% wat wil zeggen dat het percentage ondernemers dat een toename van het eigen personeelsbestand verwacht 15,6 procentpunt groter is dan het percentage dat een afname van het personeelsbestand verwacht). Net als in andere branches in de zakelijke dienstverlening wordt het tekort aan arbeidskrachten pijnlijk: 27,4% van de ondernemers in de schoonmaakbranche noemt dit inmiddels als serieuze belemmering. Wij verwachten dat de omzet van de schoonmaakbranche in 218 met 4,5% zal groeien. In 219 zal deze groei met 3,5% iets lager uitvallen.

12 Tekst afgesloten op 19 april