HALFJAARLIJKS ONDERZOEK. Conjunctuurenquête najaar 2015

Transcriptie

1 HALFJAARLIJKS ONDERZOEK Conjunctuurenquête najaar 2015

2

3 Algemeen Ondernemers in de technologische industrie verwachten in 2015 een gemiddelde omzetgroei van 2½%. Dit is lager dan in het voorjaar, toen nog een groei van 5½% voor dit jaar werd verwacht. Deze benedenwaartse bijstelling komt overeen met de inschatting van het economisch klimaat. Ook deze is fors negatiever, al is de meerderheid nog positief. Onzekerheid over mondiale economische en politieke ontwikkelingen zijn waarschijnlijk debet aan de verminderde verwachtingen. De meerderheid van de ondernemers verwacht omzetgroei te boeken dit jaar; toch zal bijna een kwart krimp laten zien. De export blijft sterker groeien dan de binnenlandse omzet, al is het verschil kleiner geworden dan in de afgelopen jaren. Komend jaar zal de groei naar verwachting versterken en zullen ook meer ondernemers een positieve omzetontwikkeling laten zien. De sector zal met de verwachte groei in 2016 eindelijk de crisis van 2009 achter zich laten. Na 8 jaar zal de omzet van 2008 overtroffen worden. De werkgelegenheid maakt een pas op de plaats. Wel lijkt een deel van de flexcontracten in vast omgezet te worden. Het totaal aantal banen blijft namelijk gelijk, maar het aantal flexbanen neemt af. Deelnemers Aan deze halfjaarlijkse conjunctuurenquête hebben 227 ondernemingen met in totaal ruim werknemers deelgenomen. De verdeling naar bedrijfsgrootte van de geënquêteerde bedrijven is weergegeven in figuur 1. Figuur 1: Verdeling deelnemers enquête naar bedrijfsgrootte Bedrijfsgrootte 0 10 werknemers 11% werknemers 38% werknemers 22% werknemers 19% werknemers 5% > 500 werknemers 5% Percentage van de deelnemers 1

4 Bescheiden groei Net als in voorgaande enquêtes hebben wij de ondernemers gevraagd naar de resultaten van afgelopen jaar. De resultaten staan weergegeven in figuur 2. De ondernemers in de Technologische Industrie verwachten voor 2015 gemiddeld een omzetgroei van 2½% te noteren. Dit is lager dan de voorspelde groei in de voorjaarsenquête toen men nog een groei van 5½% zei te verwachten. Deze minder positieve verwachtingen zijn ook terug te zien in het percentage bedrijven dat groei of krimp verwacht. De meerderheid verwacht dit jaar groei te realiseren (54%), maar bijna een kwart van de ondernemers denkt juist een omzetkrimp mee te maken dit jaar (23%). Eenzelfde percentage verwacht een ongeveer gelijkblijvende omzet als in Als gekeken wordt naar de overige economische indicatoren, dan zien we dat de export nog steeds een hoger groeitempo laat zien dan de totale omzet, al is het verschil minimaal (3% ten opzichte van 2½%). De orderportefeuille laat dezelfde groei zien als de omzet (2½%). Na de stevige groei van investeringen in 2014 (8½%), blijft de investeringsgroei dit jaar bescheiden met 1½%. Figuur 2: Verwachtingen 2015 Omzet + 2½% Export + 3% Orderpositie + 2½% Investeringen + 1½% Productie + 2 % Voorraden 0 % Verwachtingen 2015 Ondernemers verwachten dat de groei komende jaren weer aantrekt De groei van de technologische industrie zal de komende jaren aanhouden en langzaam aan kracht winnen. Voor 2016 wordt een omzetgroei van 4½% verwacht en voor 2017 wordt rekening gehouden met een nog iets hogere groei van 5% (zie figuur 3). De crisis van 2009 lijkt ver achter ons te liggen en de sector schrijft nu 3 jaar achter elkaar zwarte cijfers. Toch heeft de sector tot op heden het verloren gegane terrein nog niet geheel goedgemaakt. In figuur 4 staat de omzetontwikkeling in indexcijfers weergegeven. Ook in 2015 blijft de omzet nog onder het niveau van Wel wordt de terugslag van 2012 dit jaar goedgemaakt. De verwachte groei voor dit jaar en komend jaar zal ervoor zorgen dat in nominale zin de sector pas na 8 jaar de omzet van 2008 zal overtreffen. 2

5 Figuur 3: Omzetgroei technologische industrie Omzetgroei technologische industrie (t.o.v. jaar eerder) ,0% ,2% ,4% ,8% ,5% ,5% ,5% ,0% ,7% ,6,2% Bron: CBS Statline ; FME-Conjunctuurenquêtes Figuur 4: Omzetontwikkeling technologische industrie Omzet ontwikkeling in indexcijfers (2010 = 100) , ,5 119, ,3 116,1 121, ,5 108, , Bron: CBS Statline ; FME-Conjunctuurenquêtes 3

6 Deelsectoren en grootteklassen De technologische industrie is een sector met een grote diversiteit aan bedrijfsactiviteiten. De gemiddelde groei geeft vaak een onvolledig beeld van de ontwikkelingen bij de onderliggende deelsectoren. In figuur 5 en 6 staan de ontwikkelingen in enkele belangrijke deelsectoren weergegeven. Opvallend is dat (foutmarge in acht genomen) de deelsector electrische, elektronische en optische apparatuur, computers voor 2015 een bovengemiddelde groei laat zien. De technische groothandel daarentegen kent een lage gemiddelde omzetgroei. Deze wordt overigens voor een belangrijk deel veroorzaakt door een relatief grote groep bedrijven met een zeer grote krimp van de omzet. Het totaal percentage bedrijven met krimp is niet veel groter dan de gehele Technologische industrie. De sectoren basismetaal en metaalproducten en de machinebouw kennen een gemiddelde omzetontwikkeling. Ten aanzien van de verwachtingen voor 2016 zien we een vergelijkbaar beeld. Wel convergeren de groeicijfers. De deelsector electrische, elektronische en optische apparatuur, computers zal naar verwachting iets minder boven het gemiddelde uitstijgen, terwijl de technische groothandel juist een aantrekkende groei laat zien en minder negatieve afwijking van het sectorgemiddelde vertoont. Figuur 5: Omzetgroei naar deelsectoren Verwachtingen 2015 Gemiddelde groei % bedrijven met groei gelijk krimp saldo Basismetaal / metaalproducten 2½% 52% 32% 17% 35 Electrische, elektronische en optische apparatuur, computers* 7½% 86% 7% 7% 79 Machines 2½% 50% 17% 33% 17 Technische groothandel ½% 54% 17% 29% 25 Totaal TI 2½% 54% 23% 23% 31 * N was ditmaal relatief klein voor de deelsector electrische, elektronische en optische apparatuur, computers. Het hier gepresenteerde groeicijfer kent daarom een hogere foutmarge. Figuur 6: Omzetgroei naar deelsectoren Verwachtingen 2016 Gemiddelde groei % bedrijven met groei gelijk krimp saldo Basismetaal / metaalproducten 4½% 78% 17% 6% 72 Electrische, elektronische en optische apparatuur, computers 6½% 93% 0% 7% 86 Machines 4½% 77% 19% 4% 73 Technische groothandel 3½% 80% 12% 8% 72 Totaal TI 4½% 80% 14% 6% 66 *N was ditmaal relatief klein voor de deelsector electrische, elektronische en optische apparatuur, computers. Het hier gepresenteerde groeicijfer kent daarom een hogere foutmarge. 4

7 Als gekeken wordt naar grootteklasse, dan valt op dat vooral de middelgrote bedrijven ( werknemers) een bovengemiddelde groei voor 2015 verwachten (zie figuur 7). De grotere bedrijven en de kleinere zullen naar verwachting een benedengemiddelde groei laten zien. De kleinere bedrijven verwachten in 2016 een groei te kunnen noteren die ongeveer gelijk is aan het sectorgemiddelde (zie figuur 8). De bedrijven met meer dan 250 medewerkers verwachten dat hun omzetgroei zal aantrekken in Desondanks zal de groei nog steeds lager liggen dan het sectorgemiddelde. Figuur 7: Omzetgroei naar grootteklasse Verwachtingen 2015 Gemiddelde groei % bedrijven met groei gelijk krimp saldo 1-10 werknemers 1½% 67% 8% 25% werknemers 1½% 49% 24% 27% werknemers 3% 49% 34% 17% werknemers 5½% 68% 15% 18% 50 >250 werknemers 1% 41% 23% 36% 5 Totaal TI 2½% 54% 23% 23% 31 Figuur 8: Omzetgroei naar grootteklasse Verwachtingen 2016 Gemiddelde groei % bedrijven met groei gelijk krimp saldo 1-10 werknemers 5% 78% 17% 4% werknemers 4% 81% 9% 10% werknemers 5% 81% 19% 0% werknemers 6% 89% 8% 3% 86 >250 werknemers 3% 67% 19% 14% 53 Totaal TI 4½% 80% 23% 23% 31 5

8 Economisch klimaat: Optimisme verdwijnt In de conjunctuurenquête wordt de ondernemers gevraagd aan te geven wat hun verwachtingen zijn voor het (algemeen) economisch klimaat. Na vijf opeenvolgende verbeterde verwachtingen ten aanzien van het economisch klimaat, was er eind vorig jaar opeens sprake van een verslechtering van de verwachtingen (zie figuur 9). Het optimisme over het economisch klimaat leek in het voorjaar te zijn teruggekeerd, maar valt nu wederom terug. Het saldo tussen optimisten en pessimisten is nog positief (+25%), maar is fors gedaald ten opzichte van de voorjaarsenquête (+65%). De verwachtingen ten aanzien van het algemeen economisch klimaat lopen daarmee synchroon met de minder positieve verwachtingen voor de eigen onderneming ten opzichte van de voorjaarsenquête. Figuur 9: Verwachtingen voor macro-economisch klimaat 80 Verwach ngen macro-economisch klimaat 62% 65% % 20 16% 25% 0-20 najaar 2011 voorjaar % -11% najaar % voorjaar 2013 najaar 2013 voorjaar 2014 najaar 2014 voorjaar 2015 najaar % -60 op misten pessimisten saldo pessimisten/pessimisten Personeel Het totale personeelsbestand in de technologische industrie (vast en flex) zal zowel in 2015 als 2016 ongeveer gelijk blijven (zie figuur 10). Het aantal flexkrachten zal naar verwachting evenwel afnemen met 1½% dit jaar en 3½% in Op de langere termijn wordt een groot tekort voorzien aan technici in de technologische industrie, dit door de forse uitstroom van mensen die met pensioen gaan en te weinig instroom van afgestudeerden. Figuur 10: Personeelssterkte Personeelssterkte percentage Totaal - Groei % Totaal - Groei % Flex - groei 2015 Flex - groei ½% -3½% 6

9 Groeibelemmeringen In figuur 11 hebben wij weergegeven wat volgens de ondernemers in de technologische industrie de belangrijkste belemmeringen voor groei van hun bedrijf zijn. Traditioneel scoort druk op verkoopprijzen het hoogst als groeibelemmering. Opvallend is dat het tekort aan voldoende opgeleid personeel in belang blijft toenemen als groeibelemmering. De beschikbaarheid en het leveringsgedrag van toeleveranciers wordt ook een belangrijker groeibelemmering. Inkoopprijzen zijn juist minder een probleem geworden. Figuur 11: Groeibelemmeringen Groeibelemmeringen Probleem of groot probleem Score Druk op verkoopprijzen 61% 2,7 (2,7) Tekort voldoende opgeleid personeel 54% 2,5 (2,2) Vraagterugval 46% 2,3 (2,1) Personeelskosten / overcapaciteit 36% 2,0 (2,1) Oplopende inkoopprijzen 25% 1,8 (2,0) Beschikbaarheid / leveringsgedrag toeleveranciers 24% 1,7 (1,4) Betaalgedrag klanten / afnemers 21% 1,6 (1,7) Financiering / kredietverlening 14% 1,1 (1,2) De score is berekend op basis van de antwoorden van de ondernemers. Zij konden aangeven in hoeverre zij een belemmering als een probleem beschouwen. Een score van 0 betekent hier: De ondernemers beschouwen dit onderdeel als geen enkel probleem. Een score van 4 betekent dat dit onderdeel als een groot probleem wordt beschouwd. De tabel is gerangschikt naar score. Tussen haakjes staan de scores uit de voorjaarsenquête weergegeven. 7

10 FME, Zoetermeer, november 2015 Kasper Buiting, beleidsadviseur Onderzoek en Economie Vereniging FME-CWM, Zoetermeer, november 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag zonder bronvermelding worden gekopieerd, gedownload, vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier. 8

11

12 FME Boerhaavelaan 40 Postbus AD Zoetermeer T E info@fme.nl I