1 Voorwoord Doelstelling, doelgroep en opzet Doelstelling Doelgroep Opzet Ervaringen...

Transcriptie

1 Pilot Hoogbegaafdheid Tussenevaluatie - maart 2017

2 Inhoud 1 Voorwoord Doelstelling, doelgroep en opzet Doelstelling Doelgroep Opzet Ervaringen Praktische uitwerking Conclusies en aanbevelingen Behaalde projectresultaten Lange termijn opbrengsten Werkbare componenten Aanbevelingen voortzetting pilot Rotterdam OAT HOS Aanbevelingen uitrol pilot Rotterdam Hoe nu verder? Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 2

3 1 Voorwoord Ongeveer 10% van alle Nederlandse leerlingen laat kenmerken zien die duiden op (hoog)begaafdheid. Naast een sterk ontwikkelingspotentieel beschikken begaafde leerlingen over creërend denkvermogen en een sterke gedrevenheid. Het is niet vanzelfsprekend dat dit zich ook uit in excellente prestaties op één of meerdere gebieden. Hiervoor is een stimulerende leeromgeving nodig, met onderwijsgevenden die rijk onderwijs vormgeven dat (ook) aansluit bij de specifieke onderwijsbehoeften van deze leerlingen 1. Om binnen het onderwijs ook recht te kunnen doen aan de behoeften, capaciteiten en interesses van begaafde en excellerende leerlingen is het noodzakelijk dat hier binnen alle schoolontwikkelingstrajecten, structureel aandacht aan besteed wordt. Op die manier kan beleid voor begaafde en excellerende leerlingen ingebed worden binnen de school en is de continuïteit geborgd. Vaak zijn meerdere onderwijsaanpassingen nodig om tegemoet te komen aan alle behoeften van een (hoog)begaafde leerling op cognitief, sociaal én emotioneel gebied. Hoe hieraan tegemoet gekomen kan worden, verschilt per individuele leerling 2. Binnen PPO Rotterdam wordt een ondersteuningscontinuüm ontwikkeld dat flexibel en cyclisch is. Belangrijk is dat de onderwijsbehoeften van de leerling altijd centraal staan. Elke school biedt binnen de basisondersteuning een rijke voedingsbodem (d.m.v. signaleren, differentiëren en verrijken) in de reguliere groep en een plusgroep. Voor extra ondersteuning is expertise met betrekking tot hoogbegaafdheid inzetbaar binnen het samenwerkingsverband. Daarnaast is in de wijk Hillegersberg-Schiebroek een pilot gestart voor leerlingen met complexe problematiek: kenmerken van begaafdheid en kenmerken van leer en/of gedragsproblemen. Het karakter van de pilot is een lerend proces: het betreft een nieuw concept waarbij door middel van continue monitoring en evaluatie activiteiten worden aangescherpt en ontwikkeld. De drie theoretisch onderbouwde pijlers van de pilot zijn: Talentontwikkeling Executieve vaardigheden Psycho-educatie Deze pijlers zijn in een bovenschoolse deeltijdgroep omgezet naar onderwijsactiviteiten. Op basis van de uitkomsten van de pilot kan worden gekozen voor uitrol over de stad Rotterdam. Het karakter van de pilot Hoogbegaafdheid is een lerend proces: het betreft een nieuw concept waarbij door middel van continue monitoring en evaluatie activiteiten worden aangescherpt en ontwikkeld. Deze tussenevaluatie is een beschrijvende evaluatie van de uitgevoerde activiteiten gedurende de looptijd van de pilot Hoogbegaafdheid in schooljaar en en dient tevens als onderlegger in de besluit vorming omtrent continuering en verdere uitrol. Deze publicatie is gebaseerd op de uitgebreide Tussenrapportage pilot Hoogbegaafdheid februari bron: SLO, informatiepunt Talentontwikkeling 2 bron: SLO, informatiepunt Talentontwikkeling Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 3

4 2 Doelstelling, doelgroep en opzet In het schooljaar loopt in OAT Hillegersberg, Overschie en Schiebroek een pilot op het gebied van hoogbegaafdheid. 2.1 Doelstelling Met deze pilot onderzoekt PPO Rotterdam of met een deeltijdvoorziening passend onderwijs geboden kan worden aan hoogbegaafde leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, als mogelijke invulling van de extra ondersteuning binnen het ondersteuningscontinuüm hoogbegaafdheid van PPO Rotterdam. Vanuit zowel scholen als ouders is de vraag ontstaan om een passend onderwijsaanbod te realiseren voor deze leerlingen. Met deze pilot is hieraan tegemoet gekomen. De verwachting is dat de handelingsverlegenheid van leerkrachten afneemt en het welbevinden van leerlingen en de oudertevredenheid toeneemt. 2.2 Doelgroep De doelgroep van de pilot bestaat uit leerlingen met kenmerken van begaafdheid én extra onderwijsbehoeften (bijvoorbeeld op het gebied van executieve vaardigheden) waardoor zij niet tot leren komen. 2.3 Opzet Op één school in de wijk is een groep van maximaal tien tot twaalf leerlingen ingericht gedurende het schooljaar Deze leerlingen zijn voor 50% van de tijd aanwezig in deze groep en voor 50% in hun eigen klas. Er is voor deze opzet gekozen omdat een plusklas een te lichte vorm van begeleiding is gebleken voor deze leerlingen. Daarnaast zou een voltijdgroep weer niet passen binnen de visie van PPO Rotterdam om thuisnabij onderwijs in de wijk te bieden. De deelnemende leerlingen zijn afkomstig van vier pilotscholen en indien er plaatsen over zijn, van andere scholen in de wijk. Er is een leerkracht met expertise op het gebied van hoogbegaafdheid geworven voor de pilotgroep. Het onderwijsaanbod is gericht op talentontwikkeling, executieve vaardigheden en psycho-educatie inzet op revitalisering van hoogbegaafde leerlingen die gestagneerd waren in hun onderwijsproces. De scholen kregen tevens scholing op het gebied van hoogbegaafdheid. Er is voor de pilot een budget van euro beschikbaar wat wordt besteed aan de leerkracht voor de deeltijdgroep, scholing van de deelnemende schoolteams en de projectorganisatie. Het karakter van de pilot is een lerend proces: het betreft een nieuw concept waarbij door middel van continue monitoring en evaluatie activiteiten worden aangescherpt en ontwikkeld. Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 4

5 3 Ervaringen In de eerste drieperioden zaten er twaalf jongens in de pilotgroep en een meisje, uit de groep 4 t/m 7. Samengevat hebben de leerlingen de volgende vorderingen gemaakt: Versterkte autonomie; Eigen competenties beter leren kennen; Relatie t.o.v. onderwijssituatie is verbeterd; Zelf inzicht sterk verbeterd, meer zicht hebben op eigen talenten; Meer erkent voelen door omgaan met gelijkgestemden; Honger naar kennis wordt meer beantwoord, inzicht in hoe aan te pakken om zelf te onderzoeken en ontdekken; Stamgroepleerkracht herkent verbetering in executieve functies taakaanpak en doelgerichtheid. Ouders zijn zeer positief over de pilot: 1. Het feit dat er een setting is waar deze leerlingen nu terecht kunnen. 2. Er is een grote mate van tevredenheid over de pilotleerkracht. De leerkracht is de juiste man op de juiste plaats iemand met oprechte aandacht en de juist observatiecapaciteiten om precies in te kunnen schatten wat de behoeften zijn van de diverse kinderen en wat de juiste benadering is in verschillende situatie. Iemand die zelf ook goed in staat is om te leren van situaties en zodoende steeds beter vorm weet te geven aan de omgang met de kinderen, het was al goed vanaf de start maar het valt op dat het nog steeds beter wordt. Ouder van pilotleerling Het belangrijkste wat hun kind geleerd heeft in de groep is: Sociale vaardigheden; Peer-contact; Motivatie; De kijk op jezelf. Minder snel boos worden De ouders zijn ook zeer tevreden over hoe ze bij de pilot worden betrokken: Helpt je om anderen te begrijpen Toegankelijke leerkracht die weet wat er speelt met elk individueel kind; Korte lijntjes; Inloopochtenden zijn goed initiatief. Het arrangement voldoet voor de ouders aan alle verwachtingen. Wat we vooral moeten blijven doen is doorgaan volgend jaar, de goede communicatie, de pilotleerkracht behouden, kleine klas handhaven, focussen op individuele leerdoelen, blijven observeren en kijken naar wat werkt, ruimte geven aan deze kinderen om zichzelf te zijn of op zijn minst dichter bij zichzelf te komen. Wat beter zou kunnen is meer plaatsen creëren en dit aanbod ook in andere wijken implementeren. Beter concentreren Waarom jij anders bent dan anderen en dat begrijpen Nadenken over wat anderen voelen Leerlingen uit de groep als antwoord op de vraag wat zij geleerd hebben Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 5

6 4 Praktische uitwerking In deze pilot zijn we gekomen tot een aantal werkdocumenten. Deze zijn terug te vinden in de uitgebreide Tussenevaluatie Pilot Hoogbegaafdheid. Het gaat hier om de volgende stukken: Vacaturetekst leerkracht Aanmeldingscriteria en aanmeldingsprocedure Lesrooster pilotgroep Werkafspraken pilotleerkracht Materialenlijst Gebruikersovereenkomst lokaal Kostenplaatje Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 6

7 5 Conclusies en aanbevelingen Met deze pilot onderzocht PPO Rotterdam of met een deeltijdvoorziening passend onderwijs geboden kan worden aan hoogbegaafde leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, als mogelijke invulling van de extra ondersteuning binnen het ondersteuningscontinuüm hoogbegaafdheid van PPO Rotterdam. De eerste ervaringen wijzen er inderdaad op dat via een deeltijdarrangement passend onderwijs geboden kan worden voor deze doelgroep. 5.1 Behaalde projectresultaten In het projectplan zijn de volgende projectresultaten benoemd: 1. In de wijken Hillegersberg en Schiebroek in Rotterdam is een pilot opgestart, waarbij 4 scholen (OBS Tuinstad, OBS de Wilgenstam, de Emmaschool en de Heijbergschool) met elkaar een samenwerking aangaan om binnen het ondersteuningscontinuüm ook de extra ondersteuning te realiseren voor de (hoog-) begaafde leerlingen met extra onderwijsbehoeften in die wijk. 2. Een van de scholen binnen het wijkverband biedt een voorziening waarin hoogbegaafde leerlingen met specifieke begeleidingsbehoeften, afkomstig uit de hele wijk 50 % van de leertijd passend onderwijs kunnen volgen. 3. De pilotgroep wordt begeleid door een ervaren leerkracht met expertise hoogbegaafdheid. 4. De deelnemende scholen en leerkrachten zijn geprofessionaliseerd op het gebied van hoogbegaafdheid en vormen een professionele leergemeenschap op het gebied van hoogbegaafdheid. 5. Er zijn aanbevelingen geformuleerd voor een ondersteuningscontinuüm hoogbegaafdheid Rotterdam breed. De pilot is op dit moment halverwege het schooljaar. Op basis van dit tussenevaluatieverslag kan gezegd worden dat bovenstaande projectresultaten 1 t/m 3 zijn behaald, hoewel deze extra ondersteuningsvorm altijd in ontwikkeling zal zijn. Ook de professionalisering (punt 4) is in ontwikkeling en zal ook na dit schooljaar nog aandacht behoeven in de vorm van een leergemeenschap. Aanbevelingen (punt 5) zijn in dit hoofdstuk geformuleerd. 5.2 Lange termijn opbrengsten In het projectplan zijn de volgende projectopbrengsten benoemd: De leerkrachten van deze scholen zijn voldoende toegerust om de basisondersteuning vorm te geven. Handelingsverlegenheid van leerkrachten neemt af. Tevredenheid van ouders en welbevinden van leerlingen neemt toe. Op basis van deze eerste tussenevaluatie ontwikkelen de projectopbrengsten zich in positieve richting, maar voor een langdurig effect moet dit worden gemonitord. De pilot is onderscheidend en vernieuwend met een deeltijdvoorziening van 50%, intensieve begeleiding en transfer. Specialist van het SLO Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 7

8 5.3 Werkbare componenten De opbrengst van deze pilot is een onderwijsarrangement voor hoogbegaafde leerlingen met extra onderwijsbehoeften. De pilot heeft geleerd dat het arrangement moet voldoen aan de combinatie van onderstaande componenten om succesvol te kunnen zijn: het onderwijsaanbod is gericht op de drie pijlers talentontwikkeling, executieve vaardigheden en psycho-educatie waardoor het inzet op revitalisering van hoogbegaafde leerlingen die gestagneerd waren in hun onderwijsproces: leerlingen stromen na deze periode succesvol terug naar hun stamgroep; een full-time ervaren leerkracht met expertise hoogbegaafdheid die het onderwijsaanbod kan bieden wat deze specifieke doelgroep nodig heeft en tegelijkertijd leerkrachten kan coachen; een deeltijdarrangement dat transfer van het geleerde mogelijk maakt naar de stamgroep, voor zowel leerlingen als de groepsleerkracht; een wijkarrangement dat thuis-nabij onderwijs mogelijk maakt; ambulante begeleiding waardoor de vaardigheden van de stamgroepleerkracht worden versterkt; professionalisering via uitwisselen van expertise in de wijk die de basis vormt voor een professionele leergemeenschap. 5.4 Aanbevelingen voortzetting pilot Rotterdam OAT HOS Op basis van de ervaringen van de pilotperiode zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd: De groep als arrangement continueren met de pilotscholen en verder uitrollen in het gebied van OAT HOS; Het arrangement voor de gehele ondersteuningsplanperiode te faciliteren zodat het de mogelijkheid heeft om verder uit te kunnen groeien en een vaste positie in kan nemen in de wijk. Financiering per schooljaar brengt onzekerheid met zich mee voor scholen en ouders; Het meten van de effectiviteit van het arrangement op de lange termijn zodat de opbrengsten beter kunnen worden geëvalueerd; Een vaste aanstelling voor de huidige pilotleerkracht van de groep. De leerkracht is de spil in het arrangement en inmiddels een bekend gezicht voor scholen en ouders in OAT HOS en binnen PPO Rotterdam. Dit is bevorderlijk voor de expertise in de groep en de samenwerking in de wijk, wat ten goede komt aan de doelstellingen van de pilot; Extra personele inzet ter ondersteuning van het arrangement. Het arrangement is kwetsbaar vanwege de minimale personele bezetting. Het betreft dan ondersteuning voor de groepsleerkracht bij de organisatie van de groep; Om ook voor hoogbegaafde leerlingen met extra zorgbehoeften passend onderwijs te kunnen bieden, is de aanbeveling om de personele bezetting in de groep aan te vullen met een medewerker vanuit de jeugdzorg. Leerlingen voor wie onderwijs nog geen optie is maar de pilotgroep wel op een later moment een passende vorm is, kunnen in de eerste weken mede begeleid worden door deze medewerker; Een hoogbegaafdheidspecialist binnen PPO Rotterdam als samenwerkingspartner voor de groepsleerkracht; Voor elk schooljaar dient opnieuw te worden bekeken welke school in de wijk een lokaal beschikbaar heeft voor de groep; Keuze maken voor de wijze van bekostiging: bijvoorbeeld maatwerkbudget, TLV of een apart arrangement. Toelichting: elke periode (4 periodes per jaar) is er plaats voor 10 leerlingen. Leerlingen blijven Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 8

9 gemiddeld 2 periodes. Dat betekent dat er per jaar plek is voor 20 leerlingen in de pilotgroep. Uitgaande van een maatwerkbudget á 7000 euro, kost dit arrangement euro. 5.5 Aanbevelingen uitrol pilot Rotterdam Ten aanzien van een mogelijke uitrol in andere delen van Rotterdam zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd: Visievorming binnen PPO Rotterdam op het gebied van hoogbegaafdheid; Binnen PPO Rotterdam expertise creëren op het gebied van hoogbegaafdheid; Op basis van de bevindingen lijkt een uitrol van de pilot naar andere wijken in Rotterdam een goede mogelijkheid; Voorkeur voor een locatie op Rotterdam Zuid vanwege een goede spreiding over de stad; Indien uitrol in schooljaar , in september starten met voorbereidingen en later in het schooljaar (bijvoorbeeld februari) starten met een tweede of meerdere groepen; De huidige pilotleerkracht van OAT HOS inzetten in de nieuw op te zetten groep vanwege de opgedane ervaring en een nieuwe leerkracht aantrekken voor de pilotgroep in OAT HOS; Werving nieuwe leerkracht starten voor de zomervakantie 2017; De huidige opzet is een richtlijn voor andere wijken: aansluiting bij wensen van de wijk en de plannen van aanpak die elke wijk eind dit schooljaar oplevert is van belang(bottum-up); Vanaf begin alle scholen in de wijk betrekken; Eén overkoepelende projectleider aanstellen voor de aansturing; Voor schooljaar maximaal één nieuwe groep starten; uitbreiding van groepen vanaf schooljaar Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 9

10 6 Hoe nu verder? De pilot Hoogbegaafdheid loopt door tot het einde van het schooljaar Voor de zomervakantie 2017 zal er een eindevaluatie worden opgesteld. In de tussenliggende periode zal met alle betrokkenen worden nagedacht over de eventuele voortzetting, de bekostiging en de uitrol hiervan. Zowel in de wijk als op bestuurlijk niveau. PPO Rotterdam werkt aan een visiestuk Hoogbegaafdheid. Deze is in proces gezet en zal voorliggen in de commissie Kwaliteit op 30 maart Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 10

11 Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 11

12 Meer informatie over het samenwerkingsverband en passend onderwijs is te vinden op onze website: Postbus DD Rotterdam Tussenevaluatie 2017 de pilot Hoogbegaafdheid Passend Primair Onderwijs Rotterdam 12