Public Law and Politics, The Scope and Limits of Constitutionalism
|
|
- Laurens Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 332 BOEKEN E. Christodoulidis, S. Tierney (red.) Public Law and Politics, The Scope and Limits of Constitutionalism Aldershot: Ashgate 2008, 232p., ISBN A.C.M. MEUWESE 1 1 Dr. A.C.M. Meuwese is universitair hoofddocent staats- en bestuursrecht aan de Universiteit van Tilburg. 2 E. Christodoulidis & S. Tierney (red.), Public Law and Politics. The Scope and Limits of Constitutionalism, Aldershot: Ashgate 2008, p M. Loughlin, The Idea of Public Law, Oxford: Oxford University Press Christodoulidis & Tierny 2008 (supra noot 1), p. 69. Verfijnde rechtstheoretische uiteenzettingen roepen bij beoefenaren van het positieve recht vaak een reactie van enige vertwijfeling op vanwege de beperkte praktische relevantie ervan. De band tussen de staatsrechtelijke gemeenschap en de constitutionele theorie is vergeleken met die algemene houding innig te noemen. Public Law and Politics stelt de verwevenheid van publiekrecht en constitutionele theorie centraal door de aard van het constitutionalisme te onderzoeken en betrekt daar de politieke arena bij, waardoor ook de verhouding tussen politieke theorie en constitutionele theorie aan bod komt. Het resultaat is een bundel vol prikkelende bijdragen die een goed beeld geven van de hedendaagse constitutionele theorie. De auteurs lijken allen Veitch te volgen in het erkennen van de noodzaak zowel karikaturen in de trant van law as politics als extreem gesloten doctrinaire benaderingen achter ons te laten. 2 Het boek is opgebouwd uit drie delen, elk gewijd aan het gedachtegoed van een hedendaagse constitutionalist met steeds een andere achtergrond en invalshoek. Het eerste deel zet het debat over het controversiële boek The Idea of Public Law van de Brit Martin Loughlin voort. 3 In het tweede deel presenteert de Canadese politiek filosoof James Tully zijn radicale theorie over het verband tussen imperialisme en publiekrecht. Centraal in het derde deel staat de procedurele benadering van constitutionalisme van de Amerikaanse staatsrechtgeleerde Frank Michelman. De vraag die door de redacteuren aan de drie constitutionalisten is gesteld ( [s]hould constitutionalism be envisaged as a discrete sphere, hermeneutically closed off or selfstanding, subject to its own proper logic which can be described without the deployment of categories of political theory? ) vormt zo aanleiding voor een breder debat over publiekrecht en politiek. De term publiekrecht ( public law ) wordt in dit boek overigens bewust als verwisselbaar met de term constitutioneel recht gebruikt. 4 The Idea of Public Law wordt dusdanig bekend verondersteld dat deel één begint met drie commentaren op het oorspronkelijke boek, waarop
2 TVCR JULI 2010 BOEKEN 333 Loughlin vervolgens antwoordt. Dit maakt de bijdragen in dit deel soms wat moeilijk toegankelijk voor wie het werk niet gelezen heeft. Loughlin gebruikt zijn hoofdstuk in Public Law and Politics om de belangrijkste kritiekpunten op zijn door Kelsen geïnspireerde pure theorie van het publiekrecht te weerleggen. Zo geeft hij nu duidelijk aan dat degenen die menen dat hij een specifieke bijdrage heeft willen leveren aan het Britse debat het mis hebben: zijn doel is altijd transsystemisch van aard geweest. Ook mogen we in The Idea of Public Law geen ideologische stellingname lezen. Loughlin bekritiseert juist de ongefundeerde normatieve aanpak van wat hij de nieuwe intelligentsia noemt, bestaande uit rechtsgeleerden die allerlei vanuit normatieve politieke theorie gedicteerde beginselen en waarden herontdekken in bestaande constitutionele praktijken. 5 Loughlin acht normatieve theorieën (in de zin van theorieën die universele morele claims maken en zich dus bezighouden met the way we wish the world to be 6 ) van beperkt belang voor het beter begrijpen van het publiekrecht. 7 Beginselen van het publiekrecht moeten volgens hem uit bestaande praktijken worden afgeleid. Loughlin ziet als de belangrijkste activiteit van de academische publiekrechtsbeoefening het begrijpen van de normen die constitutionele orde zin verlenen ofwel het begrijpen van de wijzen waarop constitutionele maatregelen en structuren werken. 8 Het politieke domein is autonoom, maar niet in de zin van een autonome sub-sfeer van de maatschappij, maar in de zin van een coherente manier om de wereld waarin wij leven te begrijpen. Publiekrecht is een verklarende en rechtvaardigende taal voor een bepaalde manier van heersen en is als zodanig ook autonoom. 9 Loughlin wil deze taal conceptueel doorgronden, of beter gezegd, de structuur van overtuigingen die publiekrecht mogelijk maken in kaart brengen. Hij laat zowel de mogelijkheid dat deze taal de werkelijkheid beïnvloedt (de ontwikkeling van een formeel gelijkheidsbeginsel maakt een meer gelijkwaardige wijze van besturen in ieder geval mogelijk) 10 als de mogelijkheid dat de werkelijkheid deze taal vormgeeft ( [p]olitical practices not only fill the silences and abeyances of constitutional documents, but also alter the meaning often radically of a fixed text ) 11 open. Natuurlijk wil het feit dat de auteur geen ideologische intentie had, niet zeggen dat zijn theorie geen ideologische implicaties met zich meebrengt. Dit laatste is dan ook de kern van de kritiek van zowel Veitch als Christodoulidis. Gewezen op de mogelijke gevaren van het omarmen van een door de politieke werkelijkheid gevormd publiekrecht, heeft Loughlin steeds het antwoord klaar dat veel vanuit normatief oogpunt ongewenste constitutionele oplossingen ook de test van coherentie die binnen zijn pure theorie van het publiekrecht geldt, niet zullen doorstaan. 12 boeken 5 Idem, p Idem, p Idem, p Idem, p Idem, p Idem, p Idem, p Idem, p. 65.
3 334 BOEKEN 13 J. Tully, The Imperialism of Modern Constitutional Democracy, in: M. Loughlin & N. Walker (red.), The Paradox of Constitutionalism, Oxford: Oxford University Press 2007, p Christodoulidis & Tierny 2008 (supra noot 1), p Tully bouwt voort op de eerder door hem geponeerde stelling dat het historische succes van de nationale staat slechts één kant van het verhaal is. 13 De andere kant, die volgens hem ook gevolgen moet hebben voor onze evaluatie van het publiekrecht, wordt gevormd door het verhaal van kolonisatie en onderdrukte inheemse volkeren. Zijn bijdrage is erop gericht aan te tonen dat het imperialistische aspect ook vandaag de dag nog relevant is. De drie reacties op zijn bijdrage (door Lindahl, Walker en Anderson) ontkennen dat niet, maar zijn er op gericht Tully s theorie te nuanceren of te relativeren. Michelman maakt in het derde deel een rondgang langs Rawls, Hobbes, Kant, Habermas en Waldron, op zoek naar een antwoord op de vraag in hoeverre constitutionalisme een zelfstandig discours is, los van politieke theorie. Proceduralisme kan conflicten over inhoudelijke normen oplossen en daar waar conflicten blijven bestaan dwanguitoefening legitimeren. 14 Ondanks dat procedurele benaderingen van constitutionalisme op het eerste gezicht zeer aantrekkelijk lijken, komt de kwestie van de wisselwerking met inhoudelijke normen steeds weer als onvermijdelijk bovendrijven. Dat een proceduralistische benadering van constitutionalisme problematisch is, wordt door alle auteurs wel erkend; over de vraag hoe problematisch (genoeg om de benadering te laten vallen?) en waarom dit zo is, verschillen zij van mening. Zo noemen verschillende auteurs de onmogelijkheid constitutionalisme los te weken van politieke theorie en inhoudelijke waarden. Michelman erkent deze zelf ook en stelt als oplossing een afgezwakt proceduralisme voor. Voor Van der Walt is dit niet voldoende omdat er meer inzichten van buitenaf te accomoderen zijn dan alleen politiek-theoretische. De vraag blijft of procedurele legitimiteit te verkrijgen is door het onderscheid tussen procedure en inhoud strikt, of zo strikt mogelijk, te hanteren of door procedures juist bewust te verbinden met de inhoud. Voor de meeste beoefenaren van het constitutionele recht (of publiekrecht in de terminologie van het boek) zal het derde deel het meest direct toepasbaar zijn, omdat hier de vraag naar de aard van constitutionalisme het minst filosofisch wordt ingevuld. Toch is het juist dit deel dat een beetje apart blijft staan van de eerste twee delen. De inleiding hergroepeert een aantal argumenten uit de twaalf bijdragen, maar met name uit de Loughlin- en Tully-debatten, rond een aantal belangrijke thema s in de hedendaagse constitutionele theorie. Eén van die thema s is de constitutionele paradox, ofwel de verhouding tussen de constituerende macht en de continuïteit die ook met constitutioneel handelen geassocieerd wordt. Een ander thema is soevereiniteit, een concept dat voor Loughlin nog steeds centraal staat, zo lang het maar los wordt gezien van de soeverein
4 TVCR JULI 2010 BOEKEN 335 als actor. Een hieraan gerelateerd thema is rechtspluralisme en de vraag of dit kan bestaan zonder een bepaalde mate van politiek monisme. 16 Het boek laveert tussen een behoorlijk oncomfortabel beeld van het publiekrecht als door en door problematisch en een pragmatisme dat desondanks de zware taak waarmee het publiekrecht belast is, niet schuwt. De redacteuren verklaren het relatieve optimisme van Loughlin tegenover het pessimisme van Tully door het verschil in benadering van de twee auteurs. Loughlin is vooral geïnteresseerd in de constituerende functie van het publiekrecht, terwijl de sociologische lens van Tully ertoe leidt dat hij veel meer naar de uitwerking van bepaalde publiekrechtelijke mechanismen kijkt. 16 Het lastige aan de benadering van Tully, ook gesignaleerd door de redacteuren en door Loughlin, is dat deze de discipline van het publiekrecht wel een erg grote mokerslag toebrengt. Als men meegaat met de claim van Tully dat het publiekrechtelijk denken een imperialistische inslag heeft (niet alleen historisch, maar juist ook fundamenteel bezien) is een mogelijke implicatie dat er helemaal geen plaats meer is voor het type denken dat wij, met Loughlin, publiekrecht plegen te noemen. Loughlin merkt terecht op dat in dat geval, net als wanneer soevereiniteit als fundering van het publiekrecht losgelaten wordt, geheel nieuwe concepten voor collectieve besluitvorming moeten worden bedacht, die er tot nog toe simpelweg niet zijn. Deze constatering roept vervolgens weer de nog fundamentelere vraag op in hoeverre wij (de mens, maar de publiekrechtelijke jurist in het bijzonder) in staat zijn om te anticiperen op verschuivingen binnen de maatschappij. Loughlins eigen pragmatische benadering in deel één zal vooral de interesse wekken van lezers die geïnteresseerd zijn in de aanpak van publiekrechtelijk onderzoek. Loughlin maakt zich sterk voor het belang van empirisch onderzoek, maar waarschuwt juist voor de neiging om normatieve uitspraken dan vervolgens ook met die empirische bevindingen te voeden. In zijn benadering zijn relevante uitspraken over de werking van het publiekrecht echter niet normatief of doctrinair in traditionele zin maar verklarend. Zoals Tierney ook naar voren brengt in zijn bijdrage kan Loughlins opvatting over de centrale taak van het publiekrecht een interessant uitgangspunt zijn voor onderzoek naar pluralistische rechtssystemen. Maar de openheid naar politieke invloeden toe, is ook de beperking van Loughlins theorie: juist omdat hij deze puur wil houden, biedt hij, behalve wellicht coherentie, geen criteria om te besluiten of een nieuwe norm zou moeten behoren tot het publiekrechtelijk stelsel, maar ook niet of dat feitelijk al het geval is. Public Law and Politics is geen constitutionele theorie light. Ondanks het informele taalgebruik (zeker in de bijdrage van Michelman die vol uitroeptekens en korte zinnetjes staat) is de stijl van het boek er een van 15 Lindahl denkt van niet, Tully waarschijnlijk van wel. Idem, p Idem, p. 4-5.
5 336 BOEKEN filosofen in onderling gesprek. Dat betekent dat het soms wel debatteren op de vierkante millimeter is. Maar ondanks dat er iets meer concrete casus gebruikt hadden mogen worden door de meeste auteurs, wordt er door het boek heen toch voldoende moeite gedaan om de filosofische argumenten te relateren aan de veranderende wereld waar het publiekrecht zich dienstbaar aan moet zien maken of zich juist tegen moet zien te verzetten.
Eindexamen filosofie vwo I
Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2009 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2011 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 49 punten
Nadere informatieThinking War in the 21st Century. Introducing Non-State Actors in Just War Theory H.A. Noorda
Thinking War in the 21st Century. Introducing Non-State Actors in Just War Theory H.A. Noorda Thinking War in the 21 st Century Introducing Non-State Actors in Just War Theory Hadassa Noorda Samenvatting
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38646 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pronk, Michiel Title: Verandering van geloofsvoorstelling : analyse van legitimaties
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieAdvies IS - Irak. Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law. Postbus BA Amsterdam T
Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 535 2632 Advies IS - Irak Datum 3 september 2014 Opgemaakt door Prof. dr. P.A. Nollkaemper Op
Nadere informatieLuisteren: Elke taaluiting is relevant
Emma van Bijnen ADR Instituut 1 Luisteren: Elke taaluiting is relevant Niet de directe betekening van de bijdrage, maar de intentie van de spreker Er zijn ontelbaar veel verschillende dingen die partijen
Nadere informatieNederlands, leesvaardigheid (oude stijl) en Nederlands (nieuwe stijl)
Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) en Nederlands (nieuwe stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 16 mei 9.00 12.00 uur 20 01 Voor dit examen zijn
Nadere informatieEven denken. Op gesprek bij de filosoof. André de Vries ISVW UITGEVERS
Even denken Op gesprek bij de filosoof André de Vries ISVW UITGEVERS Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 11 Deel 1 I Een casus in de privésfeer 19 II Van filosoof tot filosofisch consulent 34 Het werkterrein
Nadere informatieOud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24
Oud maar niet out Denken en doen met de Oudheid vandaag 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 95180_Oud maar niet out_vw.indd 2 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de oudheid
Nadere informatieDe vergeefse zoektocht naar de definitie van kunst
De vergeefse zoektocht naar de definitie van kunst Bram Poels, 3868788 Wat is tijd? Als niemand het me vraagt, dan weet ik het. Maar als ik het moet uitleggen aan iemand die het me vraagt, dan weet ik
Nadere informatieInleiding in de Rechtswetenschap Werkgroepen 2017/2018
Inleiding In dit bestand vind je de inhoudsopgave van onze tentamensamenvatting van dit blok en als voorbeeld het deelonderwerp jurisprudentie, dat onderdeel uitmaakt van hoofdstuk 3 (Rechtbsbronnen).
Nadere informatieMinor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren
Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2013-2014 I Inhoudsopgave Vak:
Nadere informatie2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 212
2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 212 Inhoudsopgave Diagnostic Test: English Language... 6 Apollo en Dionysus incl. Inleiding in de... 8 Portfolio-Mentoraat, jaar 1... 10 Academische Vaardigheden...
Nadere informatieA. Begrip en aard van het Internationaal Publiekrecht
A. Begrip en aard van het Internationaal Publiekrecht Dit hoofdstuk is een inleiding op het internationaal publiekrecht. Er wordt ingegaan op de geschiedenis van het internationaal publiekrecht, de elementen
Nadere informatieDit artikel uit Netherlands Journal of Legal Philosophy is gepubliceerd door Boom juridisch en is bestemd voor anonieme bezoeker
Jurriaan de Haan, The Possibility of Moral Dilemmas (diss. Amsterdam UvA), Amsterdam 2000, 275 p.; Philippa Foot, Natural Goodness, Oxford: Clarendon Press 2001, 125 p. Zowel Foot als De Haan staat in
Nadere informatieSamenvatting. Aangeboren kosmopolitanism: in kart brengen van een latente theorie van wereld normen.
Samenvatting Aangeboren kosmopolitanism: in kart brengen van een latente theorie van wereld normen. Deze dissertatie is een onderzoek naar kosmopolitisme binnen het discours van het internationaal recht,
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Constitutionele rechtspraak vanuit rechtsfilosofisch perspectief van Dommelen, S.T. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Constitutionele rechtspraak vanuit rechtsfilosofisch perspectief van Dommelen, S.T. Link to publication Citation for published version (APA): van Dommelen, S. T.
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting door een scholier 1077 woorden 21 mei 2003 7,4 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 9 Knelpunten in het besluitvormingsproces
Nadere informatieThe Twilight of Constitutionalism? Oxford/New York: Oxford University Press 2010, 352 p., ISBN 978-0-19-958500-7
123 Petra Dobner & Martin Loughlin (eds.) The Twilight of Constitutionalism? Oxford/New York: Oxford University Press 2010, 352 p., ISBN 978-0-19-958500-7 C.M. ZOETHOUT Hoe zullen de nieuwe constituties
Nadere informatieMinor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013
Minor Ethiek en sociale filosofie Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 I Inhoudsopgave Vak:
Nadere informatieThe Impact of the ECHR on Private International Law: An Analysis of Strasbourg and Selected National Case Law L.R. Kiestra
The Impact of the ECHR on Private International Law: An Analysis of Strasbourg and Selected National Case Law L.R. Kiestra Samenvatting Dit onderzoek heeft als onderwerp de invloed van het Europees Verdrag
Nadere informatiefoundationalist: Er zijn zelf-evidente, en dus zelfrechtvaardigende, overtuigingen. Er zijn zelf-evidente, waarheidsbehoudende inferentieregels.
Foundationalisme en a priori overtuigingen foundationalist: Er zijn zelf-evidente, en dus zelfrechtvaardigende, a priori overtuigingen. Er zijn zelf-evidente, waarheidsbehoudende inferentieregels. Terreinen
Nadere informatieDe overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel
De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel Een theoretisch onderzoek PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie
Nadere informatiePas op voor eenrichtingsverkeer bij evangelisatie
Pas op voor eenrichtingsverkeer bij evangelisatie Voor de eerste christenen was evangelisatie een dagelijkse zaak. Hun ijver in de verspreiding van het evangelie zette de toenmalige wereld op zijn kop.
Nadere informatie6. Voorbij het multiculturalisme: kritiek op de democratie Dictatuur van het proletariaat Afsluitend 135.
Inhoud Inleiding 7 Gundula Ludwig Judith Butler en Queer Politics 13 1. Inleiding 15 2. Een ethisch imperatief: biografische schets 18 3. De constructie van het geslacht 23 4. Heteroseksuele matrix en
Nadere informatieEen beeld dat ons gevangen houdt. Over de epistemische status van de metafysica in het vertoog van Guido Vanheeswijck
1 Een beeld dat ons gevangen houdt. Over de epistemische status van de metafysica in het vertoog van Guido Vanheeswijck Emanuel Rutten Het essay van Vanheeswijck laat zich lezen als een boeiend en gepassioneerd
Nadere informatieThe diversity puzzle Mäs, Michael
The diversity puzzle Mäs, Michael IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version
Nadere informatieDit artikel uit Netherlands Journal of Legal Philosophy is gepubliceerd door Boom juridisch en is bestemd voor anonieme bezoeker
Sanne Taekema (Tilburg) Sanne Taekema, The concept of ideals in legal theory (diss. Tilburg), Tilburg: Schoordijk Instituut 2000, vii + 226 p.; Den Haag: Kluwer Law International 2002, ix + 249 p. Idealen
Nadere informatie2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 219
2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 219 Inhoudsopgave Diagnostic Test: English Language... 6 Academische Vaardigheden I... 8 Apollo en Dionysus incl. Inleiding in de... 9 Entering the Humanities...
Nadere informatieDe Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen
1 De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen In het publieke domein worden allerlei nieuwe technieken gebruikt: ambtenaren gebruiken Twitter, games, webplatformen en monitoringtools om de
Nadere informatieRevision Questions (Dutch)
Revision Questions (Dutch) Lees pagina s 1-44 van New Media: A Critical Introduction (2008). Maak bij het lezen de onderstaande vragen. Print je antwoorden uit en lever deze in bij de Vergeet niet je naam
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands
Nederlands Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 20 juni 13.30 16.30 uur 20 06 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal 47 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 19 mei 9.00 12.00 uur 20 03 Voor dit examen zijn
Nadere informatieGeachte collega's, beste studenten,
College van Bestuur Geachte collega's, beste studenten, Na de hectische weken met de bezetting van het Bungehuis en het Maagdenhuis, hebben we een moment van bezinning ingelast. Wij hebben tijd genomen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37029 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rijpkema, Bastiaan Riemer Title: Weerbare democratie : de grenzen van democratische
Nadere informatiePolitieke legitimiteit
Politieke legitimiteit Op het snijvlak van wetenschap en samenleving Geerten Waling De Responsieve Rechtsstaat, 22 september 2016 Bij ons leer je de wereld kennen 1 Routeplanner Even voorstellen Wat is
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 24 mei 9.00 12.00 uur 20 04 Voor dit examen zijn
Nadere informatieInterventie Syrië. Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht
Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Internationaal en Europees recht Oudemanhuispoort 4-6 1012 CN Amsterdam Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 5252833 Interventie Syrië Datum 29 augustus 2013 Opgemaakt
Nadere informatieVrijheid van onderwijs
Vrijheid van onderwijs Ledenpeiling van 9 t/m 27 februari 2012 Aanleiding In maart 2012 geeft de Onderwijsraad een advies over de vrijheid van onderwijs dat mogelijk zal leiden tot wijzigingen in het onderwijsbestel.
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands Nederlands. tijdvak 1 maandag 18 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage
Examen HAVO 2009 tijdvak 1 maandag 18 mei 13.30-16.30 uur tevens oud programma Nederlands Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage Dit examen bestaat uit 21 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor
Nadere informatieRechtsgevolgen van toetsing van wetgeving. diss. RU Nijmegen, Deventer: Kluwer 2010, 293 pp., isbn
445 J.J.J. Sillen Rechtsgevolgen van toetsing van wetgeving diss. RU Nijmegen, Deventer: Kluwer 2010, 293 pp., isbn 978-90-13-07783-4 R. de Lange* Dit boek, waarop de auteur op 4 november 2010 aan de Radboud
Nadere informatieFrom the Press to Politics and Back. When do Media set the Political Agenda and when do Parties set the Media Agenda? D.J.
From the Press to Politics and Back. When do Media set the Political Agenda and when do Parties set the Media Agenda? D.J. van der Pas Waarom staan sommige onderwerpen hoog op de agenda van de politiek,
Nadere informatieNOL H1, EIR 91, EIR 3
HC 1A. Inleiding NOL H1, EIR 91, EIR 3 Internationaal recht Het internationale publieke recht leidt vooral tot vrijwilligheid. Het vrijwillig onderwerpen aan het internationale recht. Het gaat over boven
Nadere informatieGrenzen verleggen. Amsterdam, februari Beste Julian Baggini,
Grenzen verleggen Amsterdam, februari 2017 Beste Julian Baggini, Wij zijn ons verstand verloren en met die hartenkreet val je in jouw nieuwe boek meteen met de deur in huis. Was ons rede en rationaliteit
Nadere informatieFundamenten van het Christelijk geloof. Deel 2: Omgang met God -Kringleidershandleiding-
Fundamenten van het Christelijk geloof Deel 2: Omgang met God -Kringleidershandleiding- Beste kringleider, Hieronder vind je per hoofdstuk een aantal aanvullende gedachten bij het kringmateriaal Fundamenten
Nadere informatieBesluitvorming over asiel- en migratierichtlijnen. De wisselwerking tussen nationaal en Europees niveau
217 M.H.A. Strik Besluitvorming over asiel- en migratierichtlijnen De wisselwerking tussen nationaal en Europees niveau diss. RU Nijmegen, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2011, 527p., ISBN 978-90-8974-574-3
Nadere informatieVALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg. een populair recept
VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg een populair recept een maatschappelijk probleem add some learning opgelost! deze bijdrage een perspectief
Nadere informatieDe Tweede Kamerverkiezingen in vijftig stappen
404 BOEKEN Niels van Driel en Ron de Jong De Tweede Kamerverkiezingen in vijftig stappen Amsterdam: Boom 2014, 287 p., ISBN 978 90 895 3259 6 N. EFTHYMIOU* Verkiezingen vormen een essentieel onderdeel
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/90117
Nadere informatieMoslims zijn fundamentalisten en terroristen
Moslims zijn fundamentalisten en terroristen [لونلدية - dutch [nederlands - auteur: Dr. Zakir Naik revisie: Yassien Abo Abdillah uitgever: www.irf.net bron: www.overislam.nl Kantoor voor da'wa Rabwah (Riyad)
Nadere informatieEen pleidooi voor een politieke theorie als Januskop
Een pleidooi voor een politieke theorie als Januskop Roland Pierik (r.pierik@uva.nl) Te verschijnen in Res Publica De politieke theorie in de Lage Landen staat er vandaag de dag veel beter voor dan, zeg,
Nadere informatieVan Rechtswege(n) Politìeke en rechtsfilosofische stromingen door de eeuwen heen & DIEDERIK VANDENDRIESSCHE ACADEMIA PRESS
Van Rechtswege(n) Politìeke en rechtsfilosofische stromingen door de eeuwen heen KOENRAES & DIEDERIK VANDENDRIESSCHE ACADEMIA PRESS Inhoudstafel Woord vooraf. Deell HlSTORISCH OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE
Nadere informatieCommuniceren met ouders. Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland
Communiceren met ouders Silke Jansen Orthopedagoog Gezin en Gedrag REC 4 Vierland Inhoud van de workshop 1. Kind binnen systeem 2. School en ouders gelijkwaardig? 3. Richtlijnen bij oudercontacten 4.
Nadere informatieFaculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam
Faculteit der Rechtsgeleerdheid Amsterdam Center for International Law Postbus 1030 1000 BA Amsterdam T 020 535 2637 Advies Luchtaanvallen IS(IS) Datum 24 september 2014 Opgemaakt door Prof. dr. P.A. Nollkaemper
Nadere informatieCitation for published version (APA): Netelenbos, B. (2014). Four faces of political legitimacy: An analytical framework
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Four faces of political legitimacy: An analytical framework Netelenbos, B. Link to publication Citation for published version (APA): Netelenbos, B. (2014). Four faces
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek
Samenvatting Filosofie Wijsgerige ethiek Samenvatting door een scholier 1751 woorden 21 mei 2003 7,2 53 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Filosofie: Wijsgerige ethiek Paragraaf 1: Het morele
Nadere informatieResearch in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen
Research in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen This chapter is part of: Griffioen, D.M.E. (2013). Research in Higher Professional Education: A Staff Perspective. Chapter
Nadere informatieOpening Hogeschooljaar
Onderstaande tekst is ter gelegenheid van de opening van het hogeschooljaar 2016-2017 uitgesproken door prof. dr. Halleh Ghorashi, hoogleraar Diversiteit en Integratie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Nadere informatieONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte
ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel): Bachelor Wijsbegeerte Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt
Nadere informatieCommentaar. Wetenschappelijke rechtsfilosofie?
Commentaar Wetenschappelijke rechtsfilosofie? Jaap Hage* 1. Hoe het met andere lezers van dit tijdschrift staat weet ik niet, maar zelf heb ik het gevoel dat er aan veel bijdragen in R&R en aan rechtsfilosofische
Nadere informatieTAALFILOSOFIE. Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS?
TAALFILOSOFIE Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS? GOTTLOB FREGE (1848 1925) Logische Untersuchungen Der Gedanke Die Verneinung Gedankengefüge DER GEDANKE Logica waarheid Logica kunst van het geldig
Nadere informatieKritisch Realisme: de basics
Kritisch Realisme: de basics Onderzoekersforum Centrum voor Migratie en Interculturele Studies Universiteit Antwerpen Antwerpen, 19 oktober 2007 Pagina 1 Kritisch Realisme wat? Kritisch Realisme In essentie
Nadere informatieRECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN
Wim Weymans RECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN Filosofische perspectieven Recht en samenleving anders bekeken Filosofische perspectieven Wim Weymans Acco Leuven / Den Haag Verantwoording 13 Inleiding 17
Nadere informatieEvaluatieonderzoek voor het natuurbeleid VVBB 19/9/06
Evaluatieonderzoek voor het natuurbeleid VVBB 19/9/06 Dr. Wouter Van Reeth wetenschappelijk attaché Inhoud De kloof tussen onderzoek en beleid Kennissysteem natuur in Vlaanderen Natuurrapportering in Vlaanderen
Nadere informatieIngrid Robeyns. Wellbeing, freedom and social justice:
Journal of Social Intervention: Theory and Practice 2018 Volume 27, Issue 7, pp. 1 6 http://doi.org/10.18354/jsi.589 ISSN: 1876-8830 URL: http://www.journalsi.org Publisher: Rotterdam University of Applied
Nadere informatieGeluk en Capabilities: een filosofische analyse. Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte
Geluk en Capabilities: een filosofische analyse Ingrid Robeyns Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Wijsbegeerte Geluk: welke bijdrage door filosofen? De academische filosofie is veel heterogener
Nadere informatie+ Democratie en. Burgerschapsvorming. Democratie en Burgerschapsvorming zijn controversiële concepten.
+ Democratie en Burgerschapsvorming Democratie en Burgerschapsvorming zijn controversiële concepten. all nation states promote a citizenship curriculum, its function, purpose and content will be largely
Nadere informatieDrie domeinen van handelen: Waarnemen, oordelen en beleven
Drie domeinen van handelen: Waarnemen, oordelen en beleven Situatie John volgt een opleiding coaching. Hij wil dat vak dolgraag leren. Beschikt ook over de nodige bagage in het begeleiden van mensen, maar
Nadere informatieWaarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn
Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn
Nadere informatiePROFIELSCHETS BURGEMEESTER ROTTERDAM concept juni 2008
PROFIELSCHETS BURGEMEESTER ROTTERDAM concept juni 2008 Deze profielschets is tot stand gekomen nadat de gemeenteraad uitgebreid heeft ingezet op het horen van meningen over het gewenste profiel van de
Nadere informatieBekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag.
Feedbackvragen Overtuigen en presenteren Vraag 1 Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Geef per doel aan of je die al beheerst, waarbij N = nee, O = om verder te ontwikkelen
Nadere informatieCENTER FOR PHILANTHROPY STUDIES UNIVERSITY OF BASEL SAME BUT DIFFERENT: RELATIE CORPORATE FOUNDATION MET HAAR FOUNDER
CENTER FOR PHILANTHROPY STUDIES UNIVERSITY OF BASEL CORPORATE FOUNDATIONS KNOWLEDGE EXCHANGE SAME BUT DIFFERENT: RELATIE CORPORATE FOUNDATION MET HAAR FOUNDER CORPORATE GIVING AT ARMS LENGTH DR. LONNEKE
Nadere informatieSamenvatting Besluitvorming in de Raad van de Europese Unie: de rol van commissies
Samenvatting Besluitvorming in de Raad van de Europese Unie: de rol van commissies Hoewel de Raad van de Europese Unie het voornaamste wetgevende orgaan is binnen de Europese Unie is er nog weinig systematisch
Nadere informatie2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 83
2008 Universiteit Maastricht Page 1 of 83 Inhoudsopgave Apollo en Dionysus incl. Inleiding in de... 4 Kennis en Kritiek... 6 Filosofisch Lezen... 8 Schrijf- en Onderzoeksvaardigheden I, de... 9 Onttovering
Nadere informatieDialogisch verstaan tussen mensen uit verschillende culturen
9 Inleiding Hoe creëren wij een sfeer in onze steden waar iedereen zich thuis voelt? Hoe gaan we om met verschillende culturele feesten en bijbehorende rituelen? Hoe gaan we om met ons gemeenschappelijk
Nadere informatieDe (on)rechtmatigheid van humanitaire interventie:
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN De (on)rechtmatigheid van humanitaire interventie: Respect voor staatssoevereiniteit versus bescherming van mensenrechten? PROEFSCHRIFT ter verkrijging van het doctoraat in
Nadere informatieOpgave 3 De burger als rechter
Opgave 3 De burger als rechter Bij deze opgave horen tekst 5 en de tabellen 2 en 3 uit het bronnenboekje. Inleiding Hoe behoren volgens het Nederlandse publiek veroordeelde plegers van misdrijven gestraft
Nadere informatieStappenplan en voorbeeld afbakening studentencomplexen
Stappenplan en voorbeeld afbakening studentencomplexen Versie 1.0 Auteur(s) Kadaster (met inhoudelijke instemming van Ministerie van Infrastructuur en Milieu) Status Definitief Versiehistorie Versie Datum
Nadere informatieIk zou op een vrij droge manier willen beginnen door te verwijzen. naar de officiële bedoeling van de Maatschappijprijs Humane
Maatschappijprijs HW 2016 Geachte rector, Geachte vicerector, Beste collega s, Ik zou op een vrij droge manier willen beginnen door te verwijzen naar de officiële bedoeling van de Maatschappijprijs Humane
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 17 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2014 tijdvak 2 dinsdag 17 juni 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 18 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 48 punten
Nadere informatieBachelorproef suggesties Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie (CLW)
Bachelorproef suggesties Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie (CLW) VERSIE 02/10/2015 Website: http://logica.ugent.be/centrum/ Dit zijn meer gerichte voorstellen. Voor de bredere onderzoeksinteressen
Nadere informatieDe democratische legitimiteit van de Europese besluitvorming. Legitimiteit door parlementaire discursiviteit
r»r De democratische legitimiteit van de Europese besluitvorming Legitimiteit door parlementaire discursiviteit The democratic legitimacy ofthe European decision making Legitimacy through parliamentary
Nadere informatieTechnologie als nieuwe wetenschap Lezing voor KIVI-NIRIA sectie Filosofie en technologie
Technologie als nieuwe wetenschap Lezing voor KIVI-NIRIA sectie Filosofie en technologie Barend van van der der Meulen 11 KiviNiria Rathenaulezingen Rathenau Institute: Introductie Missie Improve public
Nadere informatieWetenschapscommunicatie en/of democratisch debat? Pieter Maeseele
Wetenschapscommunicatie en/of democratisch debat? Pieter Maeseele Wie ben ik? Communicatiewetenschappen UA Media, Wetenschap & Democratie Media & Democratie - Evalueren van mate waarin media bijdragen
Nadere informatieZorg om de zorg. Menselijke maat in de gezondheidszorg
Zorg om de zorg Menselijke maat in de gezondheidszorg Prof.dr. Chris Gastmans Prof.dr. Gerrit Glas Prof.dr. Annelies van Heijst Prof.dr. Eduard Kimman sj Dr. Carlo Leget Prof.dr. Ruud ter Meulen (red.)
Nadere informatieNederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)
Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 18 juni 13.30 16.30 uur 20 03 Voor dit examen zijn
Nadere informatieFormat samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf
Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het
Nadere informatieSTIJLEN VAN BEÏNVLOEDING. Inleiding
STIJLEN VAN BEÏNVLOEDING Inleiding De door leidinggevenden gehanteerde stijlen van beïnvloeding kunnen grofweg in twee categorieën worden ingedeeld, te weten profileren en respecteren. Er zijn twee profilerende
Nadere informatieBlackboard: Discussion Board (Vraag en Antwoord) inzetten om inhoudelijke discussies te stimuleren vóór een hoorcollege
1 Blackboard: Discussion Board (Vraag en Antwoord) inzetten om inhoudelijke discussies te stimuleren vóór een hoorcollege Wat voor type vragen zou ik kunnen stellen, om een inhoudelijke discussie onder
Nadere informatieDe impact van HR op de business. Jaap Paauwe, Job Hoogendoorn en HR compliance
De impact van HR op de business Jaap Paauwe, Job Hoogendoorn en HR compliance Inhoudsopgave Heeft HR impact op de business? (interview met Jaap Paauwe) Certificering HR is must (interview met Job Hoogendoorn)
Nadere informatieSummary in Dutch (Nederlandstalige samenvatting)
Summary in Dutch (Nederlandstalige samenvatting) ADVIES ALS ARGUMENTATIE: Economische argumentaties in management consulting en academisch contract onderzoek Consultants en adviserende wetenschappers ontmoeten
Nadere informatieEindexamen havo filosofie II
Opgave 2 Het geval Phineas Gage 9 maximumscore 2 een uitleg hoe vanuit de fysiologische benadering van emoties het veranderde gedrag kan worden verklaard: de lichamelijkheid van de hersenschade kan tot
Nadere informatieDe (on)mogelijkheid van een rationele ethiek
Bram Poels, studentnummer 3868788 De (on)mogelijkheid van een rationele ethiek Inleiding Wie moet je redden van de verdrinkingsdood, je vrouw of een vreemdeling? Moet ik al mijn luxes opgeven om panda
Nadere informatieBowling alone without public trust
Bowling alone without public trust Een bestuurskundig onderzoek naar de relatie tussen een ervaren sociaal isolement van Amsterdamse burgers en de mate van publiek vertrouwen dat deze burgers hebben in
Nadere informatieEen leven lang leren in de techniek
Hiteq Kennis van nu, kennis voor later Denk 10 of 20 jaar verder. Hoe ziet de technische sector er dan uit in de context van onderwijs, arbeidsmarkt, technologie en maatschappij? Hiteq selecteert en ontsluit
Nadere informatie