Vrijheid van onderwijs

Transcriptie

1 Vrijheid van onderwijs Ledenpeiling van 9 t/m 27 februari 2012

2 Aanleiding In maart 2012 geeft de Onderwijsraad een advies over de vrijheid van onderwijs dat mogelijk zal leiden tot wijzigingen in het onderwijsbestel. In aanloop naar het rapport van de Onderwijsraad hebben wij de van onze leden gevraagd. Moet er iets veranderen? Zijn er voldoende keuzes voor ouders? Deze en meer vragen hebben we via de ledenpeiling voorgelegd. Respons De peiling is opengesteld op donderdag 9 februari 2012 en kon worden ingevuld tot en met 27 februari In totaal hebben 150 schoolleiders uit bijna alle sectoren de peiling ingevuld. Ongeveer tweederde is werkzaam in het primair onderwijs, een kwart in het voortgezet onderwijs. Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 2 van 10

3 Vragen Vraag 1: Vanuit de politiek zijn er initiatieven om aspecten van de vrijheid van onderwijs in te perken. Hoe zijn voor u de volgende aspecten van de vrijheid van onderwijs die mogelijk beperkt zullen worden: Vraag 1.1: De vrijheid om personeelsleden aan te nemen die goed passen bij de identiteit van de school. Vraag 1.2: De vrijheid om personeelsleden te ontslaan omdat ze niet meer passen bij de identiteit van de school % % 46% % 16% 3 2 9% Vraag 1.3: De vrijheid om leerlingen af te wijzen omdat ze niet passen bij de identiteit van de school. Vraag 1.4: De mogelijkheid voor ouders om met door de gemeente bekostigd leerling-vervoer te kiezen voor een school. 4 39% % % 6% 4% Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 3 van 10

4 Vraag 1.5: De mogelijkheid om zelf de onderwijsinhoud te bepalen. Vraag 1.6: De gelijke bekostiging tussen openbaar en bijzonder onderwijs. 7 66% 9 86% % 1% 3% 11% 1% Het valt op dat een grote meerderheid van de respondenten juist veel waarde hecht aan de meeste aspecten van de vrijheid van onderwijs waar vanuit de politiek regelmatig kritiek op is. Dat geldt met name voor de vrijheid om personeelsleden aan te nemen die passen bij de identiteit van de school, de vrijheid om personeelsleden te ontslaan als ze niet meer passen bij de identiteit van de school, de mogelijkheid om de onderwijsinhoud zelf te bepalen, en de gelijke bekostiging tussen het openbaar en bijzonder onderwijs. Minder grote percentages, maar toch meerderheden (respectievelijk 56% en 51% van de respondenten) vinden het dat een school de vrijheid heeft om leerlingen af te wijzen omdat ze niet passen bij de identiteit van de school, en dat ouders de mogelijkheid hebben om met door de gemeente bekostigd leerlingvervoer te kiezen voor een school. Aannemen en afwijzen personeel Bij de stelling over het aannemen van personeel wordt onder andere gewezen op de noodzaak van het ondersteunen van de identiteit om die ook echt uit te kunnen dragen, waarden moeten verinnerlijkt zijn. Over het ontslaan van personeel wordt opgemerkt dat alleen disfunctioneren reden mag zijn voor ontslag wanneer personeel eenmaal is aangenomen. Zonder te geloven kan iemand nog wel het christelijk karakter van een school uitdragen, geeft een respondent aan. Afwijzen leerlingen Hoewel een meerderheid van de respondenten aangeeft het (heel erg) te vinden leerlingen te mogen afwijzen als die niet passen bij de identiteit van de school, zijn er bij deze stelling vooral opmerkingen gemaakt door hen die dat juist on vinden. Die respondenten wijzen er onder andere op dat het geen optie is om leerlingen af te wijze, en dat het vooral is dat ouders instemmen met de grondslag. Leerlingvervoer Het door de gemeente bekostigd leerlingvervoer riep ook een aantal reacties op, waarbij er onder andere op wordt gewezen dat het voor ouders nu eenmaal financiële consequenties heeft om het kind naar een school te sturen die past bij hun levensbeschouwelijke overtuiging; leerlingvervoer moet niet uitsluitend op kosten van de gemeenschap Onderwijsinhoud bepalen Over het zelf bepalen van de onderwijsinhoud wordt onder andere opgemerkt dat er ruimte moet zijn voor een eigen koers, dat onderwijs vorming is en dat waardevrij onderwijs niet bestaat. Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 4 van 10

5 Vraag 2: Wat is voor u het belang van de vrijheid van onderwijs? Met een open antwoordmogelijkheid mochten de respondenten aangeven wat voor hen het belang is van de vrijheid van onderwijs. In korte omschrijvingen worden de antwoorden hieronder samengevat. Het belang van de vrijheid van onderwijs is: de gelijke bekostiging, aansluiting bij opvoeding en thuissituatie, school en gezin op één lijn, veel aan de samenleving te bieden hebben, wortels die er toe doen, eigen keuzes maken die passen bij normen en waarden, voorkomen van eenheidsworst, keuzemogelijkheid voor ouders, geen opgelegde identiteit, recht doen aan de contextgebonden ontwikkeling van kinderen, recht doen aan verschillen in de maatschappij, veelkleurigheid, gezonde concurrentie tussen scholen, profilering van scholen, op school ontmoet je vrienden uit dezelfde omgeving, zelf kiezen wat toegevoegde waarde is van het te geven onderwijs, waardevrij onderwijs bestaat niet, interesse wekken voor een gedachtegoed, uitdragen van de Bijbels boodschap, kinderen in contact brengen met de liefde van Christus. Vraag 3: Vindt u het nodig dat er iets wijzigt aan de wettelijke vrijheid van onderwijs? % % Niet nodig Wel nodig Het is niet nodig dat er iets wijzigt aan de wettelijke vrijheid van onderwijs, dat zegt 78% van de respondenten. 22% vindt dat er wel iets moet wijzigen. De respondenten die wijzingen aan de wettelijke vrijheid niet nodig vinden wijzen er onder andere op dat: -de huidige wetgeving al voldoende mogelijkheden biedt om aan te sluiten bij de wensen van ouders; -het bijzonder onderwijs goed presteert; -het huidige stelsel goed functioneert; -wetten niet veranderd moeten worden op basis van incidenten; -er wel gezocht moet worden naar antwoorden op hedendaagse vragen; -wijziging de bijl aan de wortel van de onderwijsvrijheid is. Respondenten die wijzigingen wel nodig vinden wijzen er onder andere op dat: -De vervoersregelingen hoge kosten hebben -Artikel 23 niet meer van deze tijd is -Er meer ruimte moet komen voor samenwerkingsscholen -Er een einde moet komen aan het verzuilde onderwijssysteem -Ook niet-levensbeschouwelijke redenen mogen reden zijn voor oprichting nieuwe school Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 5 van 10

6 Vraag 4: Bij de vrijheid van onderwijs wordt door sommigen kritische kanttekeningen geplaatst. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag 4.1: Er zijn teveel beperkingen om een nieuwe school te stichten. 6 54% Vraag 4.2: Door inhoudelijk steeds meer voor te schrijven beperkt de overheid de vrijheid van inrichting. 84% 29% % Eens Oneens Geen /weet niet 14% 3% Eens Oneens Geen /weet niet Vraag 4.3: Het scholenaanbod sluit niet meer goed aan bij de voorkeuren van ouders. Vraag 4.4: De vrijheid van onderwijs leidt tot teveel kleine scholen % 7 69% % 8% 8% Eens Oneens Geen /weet niet Eens Oneens Geen /weet niet Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 6 van 10

7 Vraag 4.5: De vrijheid van onderwijs kost de samenleving te veel geld (o.a. leerlingvervoer, instandhouden kleine scholen). 7 64% Vraag 4.6: Er is over het algemeen te weinig verschil meer tussen openbare openbare en bijzondere scholen. 73% % 7% Eens Oneens Geen /weet niet Eens Oneens Geen /weet niet Vraag 4.7: De vrijheid van onderwijs werkt segregatie tussen autochtoon en allochtoon in de hand % % Eens Oneens Geen /weet niet De kritische kanttekeningen die soms geplaatst worden bij de vrijheid van onderwijs worden geen van allen door een meerderheid van de respondenten gedeeld. 54% vindt niet dat er teveel beperkingen zijn om een nieuwe school te stichten, 77% is het er mee oneens dat het scholenaanbod niet meer goed aansluit bij de voorkeuren van de ouders, 69% vindt niet dat de vrijheid van onderwijs leidt tot teveel kleine scholen, 64% vindt niet dat de vrijheid van onderwijs de samenleving te veel geld kost, 73% vindt niet dat er over het algemeen te weinig verschil meer is tussen openbare en bijzondere scholen en 78% vindt niet dat de vrijheid van onderwijs segregatie tussen autochtoon en allochtoon in de hand werkt. Bij de stellingen wordt onder andere gewezen op de volgende punten: Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 7 van 10

8 De hoeveelheid mensen die lid is van een kerk zegt niet noodzakelijk iets over de behoefte aan onderwijs vanuit levensbeschouwelijk perspectief. Verschillende respondenten geven in de toelichting aan dat er legitieme redenen zijn om maatregelen te nemen die voorkomen dat er teveel kleine scholen ontstaan. De stelling dat de vrijheid van onderwijs de samenleving te veel geld kost roept de nodig reacties op. Daarin wordt onder andere gewezen op de rol van demografische krimp, de hoge kosten van kleine scholen, hoge kosten van leerlingvervoer, en dat de keuze voor een systeem nu eenmaal financiële consequenties heeft. Diverse respondenten vinden dat er inderdaad christelijke scholen zijn die onvoldoende herkenbaar zijn, andere geven juist aan dat het christelijk onderwijs wel degelijk staat voor een eigen identiteit. De stelling dat de vrijheid van onderwijs segregatie in de hand werkt wordt in de toelichtingen door diverse respondenten ontkracht, bijvoorbeeld met cijfers die de stelling tegenspreken. Vraag 5: Moet de positie van het openbaar onderwijs volgens u gewijzigd worden? Vraag 5.1: De eerste school in een nieuwbouw wijk moet automatisch een openbare school zijn % 10 9 Vraag 5.2: Als door krimp slechts één School in een dorp overblijft, zou dit automatisch een openbare school moeten zijn. 91% % 2% Eens Oneens 7% 2% Eens Oneens Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 8 van 10

9 Vraag 5.3: Gemeenten zouden verplicht moeten worden om het bestuur van openbare scholen op afstand te plaatsen % Vraag 5.4: Openbare scholen zouden allemaal bijzondere scholen moeten worden. 46% 44% % 16% Eens Oneens Eens Oneens Vraag 5.5: Aan de positie van het openbaar onderwijs hoeft niets gewijzigd te worden. 5 43% 4 38% % Eens Oneens Het openbaar en bijzonder onderwijs worden gelijk gefinancierd. Het openbaar onderwijs viel altijd onder bevoegd gezag van de gemeentelijke overheid. Alle openbare scholen zijn openbaar toegankelijk. Hoe denken de respondenten over de positie van het openbaar onderwijs? 92% is het oneens met de stelling dat de eerste school in een nieuwe wijk automatisch een openbare school moet zijn; 91% is het er mee oneens dat de laatste school in een dorp een openbare school zou moeten zijn; 67% is het er mee eens dat gemeenten verplicht moeten worden het bestuur van openbare scholen op afstand te plaatsen. Over de vraag of openbare scholen allemaal bijzonder moeten worden zijn de respondenten verdeeld: 44% eens, 46% niet eens (en de overige heeft geen ). Al met al is 43% van de respondenten het oneens met de stelling dat er aan de positie van het openbaar onderwijs niets gewijzigd moet worden, 38% is het er mee eens. Over de positie van het openbaar onderwijs wordt door respondenten onder andere opgemerkt dat: -openbare scholen ook een eigen identiteit hebben -alle openbare scholen los van de gemeenten moeten komen te staan Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 9 van 10

10 Huidige erkende richtingen behouden. Richtingbegrip verruimen naar pedagogische richtingen. Richtingbegrip helemaal los laten. -openbare scholen steeds meer bijzonder worden -het openbaar onderwijs door de directe verbinding met de gemeente soms een sterkere positie heeft -de laatste school van een dorp een open toelatingsbeleid moet hanteren Vraag 6: Het bijzonder onderwijs kent scholen op erkende levensbeschouwelijke en algemeen bijzondere grondslag. Mogelijk zal de Onderwijsraad adviseren dit 'richtingbegrip' verder te verruimen naar pedagogische richting, of helemaal los te laten. Wat heeft uw voorkeur? % 4 16% 7% Voldoen de huidige erkende richtingen op basis waarvan scholen opgericht mogen worden? Ja, zegt 48% van de respondenten. Zij vinden dat de huidige erkende richtingen behouden moeten blijven. vindt dat het richtingbegrip met pedagogische richting verruimd zou moeten worden, en 16% is van dat het richtingbegrip helemaal moet worden losgelaten. Bij de keuzemogelijkheid Huidige erkende richtingen behouden wordt door respondenten onder andere opgemerkt dat pedagogische richtingen al passen binnen de categorie algemeen bijzonder. Voorstanders van het uitbreiden van het richtingbegrip met pedagogische richtingen geven onder andere aan dat een pedagogische richting ook heel fundamenteel kan zijn; uitvoerbaarheid is mogelijk lastig. De respondenten die het richtingbegrip willen loslaten geven onder andere aan dat er voor alle ouders een mogelijkheid moet zijn om een school te stichten als men aan kwaliteit, legitimatie en regels voldoet. Rapportage ledenpeiling Besturenraad vrijheid van onderwijs 10 van 10