Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Transcriptie

1 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Niemand kan er om heen in deze dagen: het is verkiezingstijd. Woensdag stemmen we voor een nieuwe Tweede Kamer. En we worden overspoeld door debatten, advertenties, spotjes en peilingen. Een van de belangrijke thema s tot nu toe is de vraag naar onze identiteit. Wat maakt ons wie we zijn? En die vraag wordt vooral negatief ingestoken: wat bedreigt onze identiteit? Of: wie bedreigen onze identiteit? En wat kunnen we daar tegen doen? Vaak worden dan de zogenoemde joods-christelijke waarden van stal gehaald. Die zouden onze cultuur hebben gevormd en daar zouden we dan pal voor moeten staan. En als dan gevraagd wordt wat die joods-christelijke waarden wel zijn, dan komen er vaak allerlei verschillende antwoorden, Het gaat dan om vrijheid, gelijkheid van man en vrouw, ruimte voor homoseksualiteit (op zich prachtige waarden, maar in de afgelopen eeuwen liepen de kerken meestal niet voorop in het uitdragen daarvan). Maar er worden ook symbolen genoemd als kerstbomen en paaseieren, die in hun oorsprong niets met jodendom en weinig christendom te maken hebben. Als ik die politici zo hoor, dan krijg ik het ongemakkelijke gevoel dat er een onfrisse mix wordt gemaakt van Bijbelse waarden, verlichtingsidealen, en onderbuikgevoelens zoals goedkoop nationalisme en angst voor het vreemde, angst voor andere gewoonten en geloven. 1

2 En die onfrisse mix wordt ons door politici voorgeschoteld om daar zelf aan te verdienen: uw en mijn stem, om die vervolgens om te zetten in macht voor zichzelf. Voor deze zondag, de tweede zondag in de Veertigdagentijd, reikt het Luthers leesrooster ons het verhaal aan van Jezus en de Kanaänitische vrouw. Naar mijn idee een kernverhaal, een sleutelverhaal in het evangelie van Matteüs. Het is op het eerste gezicht een gewoon wonderverhaal, over Jezus die een zieke geneest. Een wonderverhaal zoals er meer staan in het evangelie. Maar uiteindelijk gaat het volgens mij in dit verhaal niet over dit dochtertje dat wordt genezen, hoe mooi dat ook is. Het gaat om het besef dat Gods heil, Gods boodschap van liefde en recht, van genezing en bevrijding, niet is beperkt tot één volk of één land, maar dat alle mensen van alle volken en alle landen daarin kunnen meedelen. Het geeft aan dat er vanuit de Bijbel geen redenen zijn aan te voeren om anderen hulp, liefde en aandacht te onthouden. Geen theologisch redenen, geen economische redenen, geen redenen van nationaal belang. Gods heil is heil voor alle mensen. 2

3 Het verhaal van Jezus en de Kanaänitische vrouw staat niet los. Matteüs vertelt het in een contekst. Het begint eigenlijk al daarvoor, aan het begin van hoofdstuk 15, en loopt door tot na het stukje dat we hebben gelezen. Het begint al met een gesprek tussen Jezus en de Farizeeën over tradities en reinheid. Vragen over identiteit en wat dat bedreigt. In de tijd van Jezus stond de regio van Israël bloot aan allerlei invloeden van buitenaf. Het was deel van het Romeinse keizerrijk en allerlei invloeden en immigranten drukten een stempel op de maatschappij. Met als gevolg dat tegenkrachten loskwamen. Tegenkrachten die de nadruk legden op politieke afscheiding, desnoods met geweld, zoals de zeloten. Of tegenkrachten die de nadruk legden op de eigen tradities, de eigen waarden en normen, de eigen identiteit, zoals de Farizeeën. Jezus neemt daar duidelijk stelling tegen: wat ons bedreigt, wat ons onrein maakt, waar we bang voor moeten zijn, komt niet van buitenaf. Niet van de vreemdelingen, niet van het Romeinse Rijk, niet van de afbreuk van onze normen en waarden. Het echte gevaar zit van binnen. Het is onze hebzucht, onze angst en onze liefdeloosheid, die ons en onze samenleving kapot maken. Niet de buitenlanders, niet de globalisering, niet de secularisatie. Het probleem, en de oplossing van het probleem, liggen bij onszelf, niet bij de ander. En het komt aan op de keuzes die wij maken. 3

4 Geven we stem aan afstand of overbrugging? Aan haat of aan liefde? Aan eigen volk eerst of iedereen telt mee? Jezus gaat de grens over, naar het buitenland. En daar komt hij die vrouw tegen, die hulp vraagt voor haar zieke dochtertje. En er ontstaat een bijzonder gesprek. Eerst negeert Jezus haar, en daarna poeiert hij haar af. Ik ben er voor Israël, niet voor andere volken, zegt hij. Maar de vrouw weet Jezus er van te overtuigen dat Gods liefde, Gods heil voor mensen niet ophoudt bij grenzen van volken en landen. Iets van het brood, het heil, dat God aan Israël heeft gegeven, kan toch wel overblijven voor anderen? En het lijkt alsof er op dat moment een knop omgaat bij Jezus. En niet alleen bij Jezus, maar in de hele Bijbelse theologie: grenzen vallen weg en de hele wereld, alle mensen, van welk volk of taal of land dan ook, komen in beeld. En het verhaal gaat verder: eerst wordt het dochtertje van de vrouw genezen. Daarna vertelt Matteüs hoe Jezus alle mensen die naar hem toe worden gebracht geneest. Hij deed goed aan wie dat nodig had, zonder te vragen naar eigen schuld, zonder ze te wijzen op hun eigen risico, zonder zich af te vragen of ze vanaf nu het goede of slechte pad op zouden gaan. 4

5 En daarna vertelt Matteüs dat prachtige verhaal over het delen van brood en vis. Want waar blijf je als je de grenzen gaat opengooien? Als je je brood deelt met iederéén in plaats van alleen met je eigen kring. Heb je dan niet veel te weinig? Nee, zegt het evangelie. Als je in vertrouwen deelt met iedereen, is er meer dan voldoende en blijft er genoeg over. Zeven manden vol. Het getal van de volheid. Leef en deel met vertrouwen, met open handen en een open hart. Lieve mensen, ik weet dat we in onzekere tijden leven. En er zijn politici die dat maar al te graag benadrukken en uitvergroten, om er zelf voordeel bij te behalen. Het is verleidelijk om in onzekere tijden te kiezen voor duidelijkheid, ferme, stoere taal en krachtige symbolen. Net zoals het volk in de woestijn deed, toen Mozes al 40 dagen weg was en niets van zich liet horen. Er kwam angst, verwarring, onzekerheid: wat moeten we nu? wie zal ons nu leiden? En Aäron probeerde de angst te bezweren door het maken van een gouden kalf: een symbool van kracht en potentie, van stoerheid en tastbaarheid, duidelijkheid van economische zekerheid en waardevastheid. 5

6 En het volk ging daarin mee en riep uit: Dit is de God die ons uit Egypte heeft uitgeleid! Pure geschiedvervalsing! Pure symboolpolitiek! Lieve mensen, als mensen van God ligt onze zekerheid en onze toekomst niet in tradities, niet in nationale symbolen, zelfs niet in zogenaamde joods-christelijke normen en waarden, maar is Gods liefde voor alle mensen. Liefde die schrompelt en kil wordt als het voor ons zelf houden, en tot onze eigen kring beperken, maar die eindeloos groeit als we het delen. Het is aan u om de keuze te maken. In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest 6