SECUNDAIR ONDERWIJS TSO. derde graad. eerste en tweede leerjaar. Handel. Secretariaat-talen. (vervangt 2002/281)

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Handel Optie(s) Secretariaat-talen Vak(ken): TV Kantoortechnieken 1/2 lt/w Vakkencode: WW-S Leerplannummer: 2004/181 (vervangt 2002/281) Nummer inspectie: 2004 / 181 // 1 / G / SG / 1 / III / / D/ (Vervangt 2002/265//1/J/SG/1/III/ /D/)

2 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...6 Secretariaatsorganisatie...6 Pedagogisch-didactische wenken Secretariaatsorganisatie Minimale materiële vereisten Evaluatie Ict Voet Begeleid zelfgestuurd leren Bibliografie... 21

3 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 2 VISIE Deze studierichting is een voorbereiding op een loopbaan in zowel de profitsector als de nonprofitsector. De leerling is vrij goed communicatief en moet bereid zijn zich te vervolmaken in moderne communicatietechnieken. Dit leerplan draagt in ruime mate bij tot een praktische opleiding in kantoortechnieken, in het bijzonder een opleiding voor secretaresse/secretaris. ICT-toepassingen zullen in de volgende jaren de aanpak in dit vak nog drastisch beïnvloeden. In ruil biedt ICT ons een ruime waaier aan mogelijkheden om ons te begeven op de informaticasnelweg. Het zal van iedereen een inspanning vergen om mee te evolueren en dit leervak boeiend en actueel te houden.

4 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 3 BEGINSITUATIE De meeste leerlingen zullen doorstromen vanuit een studierichting Handel of Handel-talen en hebben reeds een ruime kennis aan vakterminologie en handelstechnieken. Voor hen sluit deze studierichting Secretariaat-talen naadloos aan op hetgeen ze hebben verwerkt in de 2de graad. De leerlingen die instromen vanuit ASO Economie zijn meer theoretisch geschoold. Met bijzondere aandacht vanwege de leraar zullen ze echter snel hun achterstand op technisch vlak kunnen inhalen. Anders is het gesteld met leerlingen uit niet-economische studierichtingen. Voor hen moet er een intensief inhaalprogramma opgezet worden. Van hen wordt verwacht dat ze zelf ook een ernstige inspanning leveren om zo snel mogelijk, met de steun van de leraar, op het gemiddelde niveau van de klas te geraken. Zij zullen in ruime mate bereid moeten zijn zich de attituden eigen te maken die vermeld zijn bij de algemene doelstellingen.

5 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Met de leerlingen wordt gestreefd naar het bereiken van volgende attituden: FUNCTIONELE REKENVAARDIGHEID het begrip percent functioneel gebruiken; grootheden schatten, meten en berekenen in functionele situaties; de schaal functioneel gebruiken; een schematische voorstelling lezen en interpreteren; elektronische hulpmiddelen gebruiken om berekeningen uit te voeren. FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING al dan niet onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken; informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestaande formulieren begrijpen en gebruiken. ORGANISATIEBEKWAAMHEID individuele opdrachten van beperkte omvang uitvoeren en evalueren; bij groepsopdrachten: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren; omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen. ACCURATESSE in staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig uitvoeren, voltooien en afwerken volgens de vooropgestelde eisen; in staat zijn om eenvoudige fouten op te sporen en te herstellen; aandacht besteden aan de oorzaak van de fout; eventueel voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fouten in de toekomst te vermijden. RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID IN HET NEDERLANDS in staat zijn om als luisteraar en/ of lezer op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken; de instructies begrijpen en opvolgen. FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID informatief luisteren en lezen; hanteren gepaste taal en omgangsvormen. KRITISCHE INGESTELDHEID in staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen.

6 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 5 KWALITEITSBEWUSTZIJN in staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen; de nodige inspanningen willen opbrengen om de vereiste kwaliteitsnormen te bereiken. RESULTAATGERICHTHEID in staat zijn binnen een bepaalde tijd een vooropgesteld resultaat te bereiken. CREATIVITEIT in staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken. MAATSCHAPPELIJK BEWUSTZIJN, WEERBAARHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID verantwoordelijkheidszin hebben voor de eigen gezondheid en welzijn, en dat van anderen; spontaan een veilige houding aannemen in dagelijkse situaties; het belang inzien van levenslang leren. ZIN VOOR SAMENWERKING in staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken; bereid zijn om het werk te bespreken. LEERBEKWAAMHEID via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen; de nieuwe ontwikkelingen volgen en bijhouden. DOORZETTINGSVERMOGEN in staat zijn om, ondanks moeilijkheden doelgericht te blijven werken; in staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen.

7 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 6 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN SECRETARIAATSORGANISATIE 1e jaar: 1 lestijd/week, 2e jaar: 2 lestijden/week DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 1 de taken van een secretaresse/secretaris (verder in het leerplan wordt eenvoudig enkel secretaresse genoemd) omschrijven; zich inleven in en zich eigen maken van de belangrijkste eigenschappen van de secretaresse, zoals discretie en tact; een kantoor inrichten, rekening houdend met de mogelijke praktische en ergonomische problemen, zoals bv. lichtinval, stoel- en tafelhoogte; een aantal basistechnieken i.v.m. het sollicitatiegesprek toelichten en uitvoeren; aan de hand van concrete situaties de leerstof toepassen in de praktijk. 1 De secretaresse en de secretaris 1.1 Taken 1.2 Eigenschappen 1.3 Het kantoor - Ergonomie 1.4 Het sollicitatiegesprek 1.5 Toepassingen 2 het belang van een goede communicatie en de gevolgen van een communicatiestoornis illustreren; de verschillende vormen van communicatie tussen de mensen onderling onderscheiden (spreken, schrijven, zien); aan de hand van praktijkvoorbeelden data- en beeldcommunicatie toelichten en illustreren; 2 Communicatie 2.1 Communicatie (algemeen) - communicatiestoornis 2.2 Gesproken en schriftelijke communicatie 2.3 Data en beeldcommunicatie 2.4 Interne - en externe communicatie aan de hand van praktijkvoorbeelden interne - en externe communicatie toelichten en illustreren;

8 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 7 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 3 de middelen voor telecommunicatie, alsook de verschillende diensten en faciliteiten die eraan verbonden zijn, omschrijven; het belang aantonen van de evolutie van de telecommunicatie; aan de hand van concrete situaties de leerstof toepassen in de praktijk. het voor elk van deze apparaten (zie opsomming): de handleiding raadplegen en gebruiken; een klein onderhoud uitvoeren (bijvoorbeeld in voorkomend geval papier en toner vervangen, opvangbak ledigen, enz.); de basishandelingen toepassen om het te laten functioneren. LEERINHOUDEN 2.5 Telecommunicatie Middelen, diensten en faciliteiten Belang van de telecommunicatie 2.6 Toepassingen 3 Het secretariaat en kantoorapparaten Handleiding Klein onderhoud Basishandelingen 3.1 Kopieerapparaat 3.2 Dicteerapparaat 3.3 Telefoon 3.4 Papiervernietiger 3.5 Fax 3.6 Overheadprojector 3.7 Rekenmachine

9 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 8 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) 4 5 kantoorautomatisering toelichten en aan de hand van praktische voorbeelden de automatisering situeren op de verschillende vlakken; de PC met zijn randapparatuur en software gebruiken; randapparatuur zoals scanner, laserprinter, inkjetprinter, beamer en webcam hanteren (niet beperkende lijst), de bijhorende handleiding lezen en courante problemen oplossen; de opgesomde software functioneel gebruiken; de beroepen in de automatisering aangeven; aan de hand van concrete situaties de leerstof toepassen in de praktijk. de enkele taken van het onthaal toelichten; bezoekers op een gepaste manier ontvangen en opvangen; een aanwezigheidslijst van personeel en bezoekers bijhouden; korte berichten noteren en doorgeven; de klassieke in- en uitgaande post behandelen; 4 Automatiseringsmiddelen 4.1 De kantoorautomatisering algemeen - situering 4.2 Computers randapparatuur software De moderne PC Randapparatuur handleiding gebruik - problemen Scanner Laserprinter Inkjetprinter Webcam Beamer Software Besturingssysteem Tekstverwerker Elektronisch rekenblad Gegevensbank Presentatiesoftware - Communicatiesoftware 4.3 Beroepen in de automatisering 4.4 Toepassingen 5 Administratieve werkzaamheden van de centrale diensten in de onderneming 5.1 Het onthaal Algemene taken Onthaal van bezoekers Registratie aanwezigheidslijst personeelsleden en bezoekers Boodschappen 5.2 Post Klassieke in- en uitgaande post verwerken

10 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 9 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) een opstellen (met bijlagen), openen (met bijlagen) en versturen; de verschillende diensten (niet beperkende lijst) van de post enerzijds en van privékoerierbedrijven en verzendbureaus anderzijds opzoeken en toelichten; voor zowel een papieren vorm als elektronisch (mappen), een structuur opzetten voor een klassement/archief; de documenten en andere informatie effectief klasseren/archiveren. telefoon opnemen, de correspondent begroeten (in 4 talen), en doorschakelen; telefoongidsen hanteren en op CD-ROM of op het internet telefoonnummers en informatie opzoeken; een correct Nederlands telefoongesprek voeren; een nummer opzoeken van en een verbinding tot stand brengen met een buitenlandse correspondent; de service en bijzondere diensten van telefoonmaatschappijen opzoeken en bondig omschrijven en hun tarievenstructuur vergelijken en toelichten; verwerken Openen (met bijlagen) Opstellen (met bijlagen) Versturen Diensten van de post Taxipost Postpack Internationale pakjespost Postbus Privékoerierbedrijven en verzendhuizen 5.3 Klassement - papier - elektronisch (mappen) Structuur Klasseren/archiveren 5.3 Telefoon Telefoon opnemen, begroeting in 4 talen en doorverbinden Wegwijs in de telefoongids en in elektronische informatiebronnen (CD-ROM en internet) Voeren van een correct Nederlands telefoongesprek Telefoneren naar het buitenland nummer zoeken verbinding maken Telefoonmaatschappijen Service en bijzondere diensten - tarievenstructuur

11 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 10 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) de administratieve taken van de aankoopafdeling omschrijven een bestelling noteren en samenstellen; prijsoffertes vergelijken; een bestelbon invullen; een orderbevestiging controleren en eventuele fouten melden; de aankoopadministratie uitvoeren; de gehanteerde documenten klasseren; de administratieve taken van magazijn en voorraadbeheer omschrijven; een vrachtbrief invullen; de vrachtkosten berekenen; een leveringsbon invullen; de gehanteerde documenten klasseren; de administratieve taken van de verkoopafdeling omschrijven; een order controleren; een orderbevestiging opstellen; de klantenadministratie bijhouden; correspondentie met klanten opstellen (Nederlands, Frans, Engels en Duits); de gehanteerde documenten klasseren; de taken van de afdeling facturatie omschrijven; het factuurregister aanvullen; een factuurbedrag berekenen en controleren; een creditnota opstellen; de gehanteerde documenten klasseren. 5.4 De aankoopafdeling (facultatief) Administratieve taken o.a Samenstellen van een bestelling Vergelijken van prijsoffertes Invullen van een bestelbon Ontvangst orderbevestiging Bijhouden van de aankopen Klassement 5.5 Magazijn en voorraadbeheer (facultatief) Administratieve taken o.a Vrachtbrief klaarmaken Vrachtkosten berekenen Leveringsbon klaarmaken Klassement 5.6 De verkoopafdeling (Facultatief) Administratieve taken, o.a Orderverwerking (voorbereiding) Orderbevestiging Bijwerken van de klantenadministratie Correspondentie met de klanten Klassement 5.7 De facturatie (Facultatief) Administratieve taken o.a Aanvullen factuurregister Factuurberekening + controle Maken van een creditnota Klassement

12 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 11 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) 6 de verschillende soorten en stijlen van vergaderingen benoemen en onderscheiden; de taken en werkwijze van de voorzitter analyseren; de taken van de secretaresse analyseren (eventueel door een vergadering bij te wonen) en toepassen (zoals de voorbereiding, verzending en opmaak van de agenda, het maken en verzenden van een verslag, enz.); aan de hand van concrete situaties de leerstof toepassen in de praktijk; 6 Vergaderingen 6.1 Soorten en stijlen 6.2 Taken van de voorzitter 6.3 Taken van de secretaresse, o.a Voorbereidingen Agenda opmaak verzending Verslag 6.4 Toepassingen

13 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 12 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) 7 8 de taken van een secretaresse bij de organisatie van een zakenreis toelichten (o.a. m.b.t. reisroute, routeplanner, allerlei gidsen, reserveringen, vreemde valuta en betaalmiddelen); de verschillende documenten en verzekeringen die nodig zijn voor een bepaalde reis opzoeken (adressen reisbureaus, ambassades, diplomatieke diensten,. aan de hand van concrete situaties de leerstof toepassen in de praktijk. het begrip PR toelichten; het onderscheid tussen interne en externe PR toelichten; de rol van de secretaresse in de PR van de onderneming toelichten, o.a. m.b.t.: basisbedrijfsinformatie bijhouden; een nieuwsbrief voor relaties opmaken en versturen; actief deelnemen aan presentaties in bijvoorbeeld een showroom en op recepties en een persmap samenstellen en hanteren; representatietaken uitvoeren; aan de hand van concrete situaties de leerstof toepassen in de praktijk. 7 Zakenreizen 7.1 Taken van de secretaresse, o.a Uitstippelen van een reisroute routeplanner Raadplegen van trein, vlieg, hotel- en restaurantgidsen (ook op het internet) Reserveringen voor trein, vliegtuig, hotel, restaurant (ook via internet) Vreemde valuta en andere betaalmiddelen 7.2 Documenten Tickets Verzekeringen 7.3 Toepassingen 8 Public relations 8.1 Begrip 8.2 Interne en externe PR 8.3 PR en het secretariaat, o.a Basisbedrijfsinformatie Regelmatige nieuwsbrief voor relaties Actieve presentaties (showroom, receptie, persmap) Representatie (houding, imago) 8.4 Toepassingen

14 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 13 TV Kantoortechnieken (1e jaar: 1 lestijd/week, 1e jaar: 2 lestijden/week) 9 10 onder begeleiding voor een gegeven onderwerp onderzoeksvragen formuleren (probleemstelling); op basis van geselecteerde bronnen, voor een gegeven of zelfgekozen onderzoeksvraag, op een systematische wijze informatie verzamelen (o.a. via elektronische weg); (o.a. met behulp van ICT-middelen) informatie selecteren, ordenen en op verschillende manieren bewerken (verbaal, grafisch, in tabelvorm, wiskundig/rekenkundig); onderzoeksresultaten formuleren en interpreteren ; volgens een opgegeven stramien over de resultaten van de eigen onderzoeksactiviteit rapporteren. in samenwerking met de leerkracht één of meer didactische uitstappen voorbereiden, de doelstellingen formuleren, verslag uitbrengen en evalueren. 9 Onderzoeksopdracht - Over één of meer thema's uit de kantooromgeving onder begeleiding of zelfstandig uit te werken door de leerlingen Schematisch ziet het stappenplan er als volgt uit: probleemstelling; systematische verzameling van informatie op basis van geselecteerde bronnen; informatie selecteren, ordenen en bewerken (verbaal, grafisch, in tabelvorm, wiskundig/rekenkundig); onderzoeksresultaten formuleren en interpreteren; rapporteren over de onderzoeksactiviteit 10 Didactische uitstappen 10.1 Voorbereiding 10.2 Formulering van doelstellingen 10.3 Rapportering 10.4 Evaluatie

15 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 14 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN SECRETARIAATSORGANISATIE Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1 De lessen vormen een boeiend verhaal. De leraar zal zeker vermijden eentonig les te geven. Zelfwerkzaamheid van de leerling moet centraal staan. De lessen dienen uit te gaan van de realistische situaties en opdrachten en praktisch georiënteerd te zijn. 2 De systematische aanknoping met de realiteit en de actualiteit (bv. via didactische uitstappen) creëert een toegevoegde waarde. Verder versterkt het gebruik van de didactische media (overheadprojector, video, internet) de impact van de lessen. Transparanten kunnen aangemaakt worden voor de schematische voorstellingen of voor de situering van specifieke items in het geheel van het hoofdstuk (bv. bij de verbintenissen en de contracten). 3 Enkele hoofdstukken zijn cursief en dus facultatief ingevuld. Dit betekent dat ze eventueel nog via een onderzoeksopdracht of als uitbreidingsleerstof aan bod kunnen komen. 4 Ict dient een belangrijke plaats in te nemen. Zo zal het klasseren/archiveren naast de klassieke manier (papier) vooral ook elektronisch ingeoefend worden (worddocumenten, s, html- of htm-bestanden in mappen gestructureerd bewaren en kunnen terugvinden). 5 De leraar zorgt ervoor om steeds de nadruk te leggen op de praktische aspecten in ieder hoofdstuk. Bij het toetsen zullen geheugenvragen dan ook slechts bijkomstig aan bod komen. Attituden en vaardigheden daarentegen dienen voortdurend geobserveerd en betrokken te worden bij de evaluatie. 6 Gezien de evolutie in het maatschappelijk leven moeten de leerlingen vertrouwd gemaakt worden met de zelfwerkzaamheid, het actualiteitsprincipe en het zelfstandig leren. Het opzoeken en verzamelen van gegevens, die uiteraard bij toetsen en taken kunnen aangewend worden, behoren tot het handelingsrepertoire van de leerlingen. Tevens kunnen zij een documentatiemap met het nodige cijfermateriaal en actuele artikels aanleggen.

16 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 15 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast voorziet men een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems, een leerboek, werkschrift of cursus. De leerlingen leggen tevens een documentatiemap aan met praktische informatie m.b.t. hun studierichting. Het is wenselijk dat de leraar kan beschikken over (een) computer(s) in de klas. In elk geval hebben de leerlingen regelmatig toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting. 1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

17 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 16 EVALUATIE Bij de evaluatie wordt rekening gehouden met zowel de proceselementen als met de afwerking van eindproducten. De procesevaluatie is zowel vakgericht als attitudegericht. De leerkracht kan voor dit laatste gebruik maken van attitudeschalen (bv. SAM-schaal). Waar mogelijk kan gedacht worden aan permanente evaluatie, zeker bij de evaluatie van attituden en vaardigheden. De leerlingen worden geëvalueerd in de praktische uitoefening van de opgelegde taken en opdrachten. Theoretische kennis kan slechts bij uitzondering aan bod komen. Per rapportperiode kunnen drie tot vier bondige (niet noodzakelijk aangekondigde) toetsen van minder dan 15 minuten en minstens één aangekondigde herhalingstoets van maximum 1 lesuur per deelvak. De leraar kan regelmatig mondeling toetsen als controle of herhalingselement of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leraar vrij om klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van opzoekingswerk of het verder afwerken van toepassingen of opdrachten. Het taxonomisch niveau in de evaluatie dient uitdrukkelijk bewaakt te worden. De zelfstandige opdracht dient zowel proces- als productgericht te worden geëvalueerd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar deskundig te worden geremedieerd. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven. GIP De GIP wordt georganiseerd in overleg met het lerarenteam van de studierichting in het tweede jaar van de derde graad. Ze evalueert het geheel van de kennis, vaardigheden en attitudes gericht op de beroepspraktijk. De vakken van het fundamenteel gedeelte komen geïntegreerd aan bod. Vormelijk is er de keuze tussen een project en een eindwerk. De uitwerking geschiedt op basis van de richtlijnen die op dat ogenblik van kracht zijn. Opmerking Scholen kunnen een eigen evaluatiebeleid uitwerken.

18 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 17 ICT 1 Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. 2 Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie,... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces zelf in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). 3 Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo,... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie,...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Het programma Powerpoint kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via , blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora,... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen,...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevorderen. Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

19 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 18 VOET 1 Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming (alleen voor ASO). De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 2 Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 3 Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.

20 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 19 BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN 1 Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback is op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 2 Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. 3 Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leraar als coach, begeleider; de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn leer kracht; de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat

21 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 20 doelen voorop stellen strategieën kiezen en ontwikkelen oplossingen voorstellen en uitwerken stappenplannen of tijdsplannen uitzetten resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen verantwoorde conclusies trekken keuzes maken en die verantwoorden is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.

22 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 21 BIBLIOGRAFIE Boeken De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. Smets, N., Hendrickx, J. Carpentier, A., "Gevraagd Junior Secretaresse (m/v), 2003, Uitgeverij De Boeck Hendrickx, J., Smets, N., Van Malderen, S., "Secretariaatsmedewerker (m/v) gevraagd", Uitgeverij De Boeck (vooral voor BSO-opleidingen) Kringen3, Module 2: logistiek, Uitgeverij De Boeck (vooral voor BSO-opleidingen) Snyers, H. en Verberckt, F., Bedrijfsbeheer, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Debbaut, D., De Troyer, W. en Van Hauwermeiren, D., Bedrijfsbeheer, Novum Smekens, K. en Van Caer, F., Bedrijfsbeheer, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (Uitg. De Boeck) Van Elsen, W., Bedrijfsbeheer Dossier 54, Uitgeverij Den Arend Snyers, H., Het HORECA-bedrijf, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Bedrijfsbeheer voor het Beroepsonderwijs, D. Debbaut, W. De Troyer, D. Van Hauwermeire, Uitgeverij Novum/Deurne Economie vandaag - Bedrijfsbeheer, H. Snyers en F. Verberckt, Uitg. De Sikkel/Oostmalle Dossier 154: Bedrijfsbeheer, M. Cornelis, Uitg. Den Arend/Bonheiden Bedrijfsbeheer, K. Smekens en P. Suls, Standaard-Uitgeverij /Antwerpen Kantoortechnieken 2, M. Haverals, N. Smets, H. Christiaen (red.), Uitg. De Sikkel/Oostmalle Z@kelijk : Een praktijkboek zakelijke communicatie en handelscorrespondentie, F. Vandergraesen, Standaard Uitgeverij/Antwerpen Dossier 5 D : De wet op de handelspraktijken (1996), R. Landuyt, Uitg. Den Arend/ Bonheiden Tijdschriften Macro Micro, Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen (VLEW) ZO Magazine Het KMO-tijdschrift van de Unie van Zelfstandige Ondernemers Tijdschriften van vakverenigingen, mutualiteiten en middenstand Economische didactiek, UFSIA, Antwerpen Didacta, EHSAL, Brussel Tijdschrift Management Assistant Sociaal en fiscaal zakboekje, Kluwer, Deurne Test Aankoop - Budget en Recht Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken De tijdschriften Knack, Trends, De kranten De Tijd, De Standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a Jaaroverzicht, FET Andere didactische middelen Cd-rom Starterscoach (UNIZO) Brochures voor starters door diverse instellingen

23 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 22 Websites (exemplarisch) Ministerie van Economische Zaken Vademecum voor de beginnende ondernemer Gemeenschapsonderwijs Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen De Standaard (krant) Het Belang van Limburg (krant) Het Laatste Nieuws (krant) Gazet van Antwerpen (krant) De Morgen (krant) Het Volk (krant) Het Nieuwsblad (krant) De Tijd (krant) Knack (tijdschrift) Trends (tijdschrift) Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Vlaams Economisch verbond Unizo Webgids voor accountancy en fiscaliteit Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + De Sikkel) Uitgeverij Wolters Plantyn Educatieve uitgeverij Novum Uitgeverij Kluwer Uitgeverij Den Arend VDAB KBC Fortis Bank en Verzekeringen Dexia AXA Bank & Verzekeringen Belgische Vereniging van Banken Nuttige adressen Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen Economielokaal van de digitale school Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) UNIZO Unie van Zelfstandige Ondernemers De digitheek Links voor leraren en leerlingen Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) Belgisch comité voor de Distributie Het Belgisch Staatsblad

24 TSO 3e graad Secretariaat-Talen 23 Touring Club Inventaris van de officiële Belgische sites Toerisme Dienst voor Toerisme en informatie van Brussel Toerisme Vlaanderen Office de Promotion du Tourisme Wallonie-Bruxelles Links naar interessante websites Links voor economie, informatica, didactiek, diverse vakken Krantenarchief Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Economielokaal van de digitale school De digitheek Links voor leraren en leerlingen Economie en overheid - lessen en cursussen Lessen en cursussen - Eigentijds onderwijs voor en door lkr en lln Lessen Lesmateriaal Info voor KMO Tijdschrift verbruikersunie Stichting marketing Webgids voor accountancy en fiscaliteit Audit en accountancy, boekhouding en fiscaliteit Rijksdienst voor pensioenen Sociaal zekerheidsfonds voor de zelfstandige ondernemer (zie Federale overheidsdienst Justitie) Juridische sites De Vlaamse ondernemer De Europese bedrijvengids Gids voor beginnende zelfstandigen KMO-loket van VIZO