FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: derde graad Jaar: derde leerjaar FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Kantooradministratie en gegevensbeheer Vak(ken): PV/TV STAGE KANTOORTECHNIEKEN TV KANTOORTECHNIEKEN 8 lt/w 2 lt/w Vakkencode: WW-s Leerplannummer: 2004/208 (vervangt 95099) Nummer inspectie: 2004 / 118 // 1 / G / SG / 1 / III7 / / D/

2 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 1 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...6 Pedagogisch-didactische wenken en timing Minimale materiële vereisten Evaluatie Voet Bibliografie... 14

3 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 2 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) VISIE Deze opleiding is een vervolg op de opleiding "Kantoor" en behelst een voorbereiding op een loopbaan gericht op het uitoefenen van een uitvoerende administratieve functie op een bedrijf, bij een persoon die een zelfstandig of een vrij beroep uitoefent of bij een overheidsinstelling. De leerlingen moeten in staat zijn routinematige werkzaamheden op het gebied van tekstverwerking, gegevensbeheer, communicatie, organisatie van vergaderingen, archivering en diverse andere ondersteunende taken te verrichten. Stageplaatsen kunnen erg verschillen De toestand of de organisatie van het stagebedrijf laat niet altijd toe dat alle doelstellingen behaald worden.. De opgesomde doelstellingen zijn een aanbeveling en de leraar-begeleider zal trachten ze zoveel mogelijk na te streven.

4 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 3 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) BEGINSITUATIE De leerlingen moeten bereid zijn om contactvaardigheden aan te leren en een ontvankelijkheid te vertonen ten aanzien van andere meningen. Zij zijn bereid om een vlotte omgang met mensen te ontwikkelen en te verfijnen en hun gedrag aan te passen naargelang de situatie. Ze beschikken daarom reeds over een initiële verbale taalvaardigheid en tonen belangstelling om deze verder uit te bouwen. Zij zijn bereid om aanbevelingen en kritiek die erop gericht is hun professioneel functioneren te verhogen, te aanvaarden. Er moet een sterke bereidheid aanwezig zijn om menselijke contacten op een vlotte wijze te realiseren en om samen te werken zowel extra- als intra-muros om praktische ervaring op te doen. Ze dienen open te staan voor vernieuwingen en kunnen de evolutie in hun vakgebied opvolgen. De leerlingen zijn bereid om de persoonlijke communicatie te verbeteren en om de algemene omgangsvormen aan te leren en toe te passen.

5 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 4 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) ALGEMENE DOELSTELLINGEN Met de leerlingen wordt gestreefd naar het bereiken van volgende attituden: FUNCTIONELE REKENVAARDIGHEID het begrip percent functioneel gebruiken; grootheden schatten, meten en berekenen in functionele situaties; de schaal functioneel gebruiken; een schematische voorstelling lezen en interpreteren; elektronische hulpmiddelen gebruiken om berekeningen uit te voeren. FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING al dan niet onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken; informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestaande formulieren begrijpen en gebruiken. ORGANISATIEBEKWAAMHEID individuele opdrachten van beperkte omvang uitvoeren en evalueren; bij groepsopdrachten: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren; omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen. ACCURATESSE in staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig uitvoeren, voltooien en afwerken volgens de vooropgestelde eisen; in staat zijn om eenvoudige fouten op te sporen en te herstellen; aandacht besteden aan de oorzaak van de fout; eventueel voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fouten in de toekomst te vermijden. RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID IN HET NEDERLANDS in staat zijn om als luisteraar en/ of lezer op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken; de instructies begrijpen en opvolgen. FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID informatief luisteren en lezen; hanteren gepaste taal en omgangsvormen. KRITISCHE INGESTELDHEID in staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen.

6 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 5 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) KWALITEITSBEWUSTZIJN in staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen; de nodige inspanningen willen opbrengen om de vereiste kwaliteitsnormen te bereiken. RESULTAATGERICHTHEID in staat zijn binnen een bepaalde tijd een vooropgesteld resultaat te bereiken. CREATIVITEIT in staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken. MAATSCHAPPELIJK BEWUSTZIJN, WEERBAARHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID verantwoordelijkheidszin hebben voor de eigen gezondheid en welzijn, en dat van anderen; spontaan een veilige houding aannemen in dagelijkse situaties; het belang inzien van levenslang leren. ZIN VOOR SAMENWERKING in staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken; bereid zijn om het werk te bespreken. LEERBEKWAAMHEID via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen; de nieuwe ontwikkelingen volgen en bijhouden. DOORZETTINGSVERMOGEN in staat zijn om, ondanks moeilijkheden doelgericht te blijven werken; in staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen.

7 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 6 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN De uitvoering van onderstaande taken tijdens de stage is in de mate van het mogelijke na te streven. De effectieve uitvoering ervan zal afhangen van de concrete organisatie in het stagebedrijf. 1 2 bezoekers ontvangen; koffie serveren; in- en uitgaande post verwerken; een aanwezigheidslijst van bezoekers bijhouden; korte berichten noteren en doorgeven; een agenda bijhouden. de voorraad van klein materiaal bijhouden; een bestelling noteren en een bestelbon invullen; prijsoffertes vergelijken; een orderbevestiging controleren en eventuele fouten melden; de aankoopadministratie uitvoeren. 1 Onthaal Bezoekers ontvangen Koffie serveren In- en uitgaande post Aanwezigheidslijst bezoekers Korte berichten noteren en doorgeven Agenda 2 De aankoopafdeling Voorraad klein materiaal Bestelling bestelbon Prijsofferte Orderbevestiging Foutencontrole Aankoopadministratie 3 de magazijn- en voorraadadministratie bijwerken. 3 Magazijn- en voorraadbeheer 4 een vrachtbrief invullen en vrachtkosten berekenen. 4 Vervoer vrachtbrief en vrachtkosten 5 een leveringsbon invullen; 5 Verkoop Leveringsbon

8 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 7 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 6 een orderbevestiging opstellen; de klantenadministratie bijhouden; de schriftelijke correspondentie met klanten in het Nederlands voeren. een factuurbedrag berekenen; een factuur en een creditnota opstellen. Orderbevestiging Klantenadministratie Correspondentie met klanten 6 Facturatie Factuurbedrag Factuur Creditnota 7 de gehanteerde documenten uit bovenstaande items klasseren. 7 Klassement 8 van de genoemde kantoormachines de handleiding raadplegen, het dagelijks en eenvoudig onderhoud verrichten en de basishandelingen uitvoeren om de toestellen te laten functioneren. 8 Kantoormachines (handleiding, onderhoud, basishandelingen) Het kopieerapparaat Het dicteerapparaat De telefoon De papiervernietiger De fax De PC De printer De beamer De overheadprojector De rekenmachine

9 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 8 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 9 10 telefoongidsen hanteren en op cd-rom of internet telefoonnummers opzoeken; de technieken voor het opnemen, voorstellen, doorverbinden en afsluiten van telefoongesprekken toepassen(in het Nederlands, Frans, Engels en Duits); een correct Nederlands telefoongesprek voeren; een buitenlands telefoonnummer opzoeken; de verbinding tot stand brengen met een buitenlandse correspondent; de kostprijs van een buitenlands telefoongesprek berekenen; de service en bijzondere diensten van telefoonmaatschappijen opzoeken en gebruiken. mogelijke toestellen in de postkamer herkennen; de handelingen met de toestellen uit de postkamer toepassen; de soorten poststukken herkennen en bepalen, de posttarieven opzoeken en de portkosten berekenen; gebruik maken van de postdiensten; 9 Telefoneren Wegwijs in de telefoongids en de elektronische informatiebronnen (cd-rom, internet) Technieken voor opnemen, voorstellen, doorverbinden en afsluiten van telefoongesprekken (in het Nederlands, Frans, Engels en Duits) Een correct Nederlands telefoongesprek Telefoneren naar het buitenland Een buitenlands telefoonnummer opzoeken De verbinding tot stand brengen Kostprijs van het gesprek Belgacom en Telenet Service en bijzondere diensten 10 Postbehandeling De postkamer Toestellen (o.a. brievenopener, weegschaal, vouwmachine, frankeermachine) Handelingen Soorten poststukken posttarieven en portkosten Postdiensten, o.a. Taxipost Postpack Internationale pakjespost Postbus

10 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 9 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen de functie van privé-koerierbedrijven en verzendhuizen toelichten; de tarieven opzoeken; tarieven vergelijken; de software opstarten en een bericht ontvangen; bijlagen openen; een bericht opstellen; een bericht versturen (ook met bijlagen); berichten elektronisch bewaren; een elektronisch klasseersysteem met mappen organiseren. LEERINHOUDEN Privé-koerierbedrijven en verzendhuizen Functie Tarieven Vergelijking met de post behandeling Software opstarten Ontvangst van bijlagen Bericht opstellen Bericht met bijlagen versturen Elektronisch bewaren Een elektronisch klasseersysteem met mappen de meest efficiënte reisroute uitstippelen (ook via een routeplanner); trein-, vlieg-, hotel- en restaurantgidsen raadplegen op het internet; een taxi, hotel en restaurant bespreken. via tekstverwerking brieven technisch opstellen; brieven opstellen via bouwsteencorrespondentie; allerlei teksten typen en schikken; documenten afdrukken. 11 Verplaatsingen Uitstippelen van een reisroute routeplanner Raadplegen van trein-, vlieg-, hotel- en restaurantgidsen (op internet) Bespreken van taxi, hotel en restaurant 12 Tekstverwerking Brieven Bouwsteencorrespondentie Allerlei teksten (typen, schikken) Afdrukken 13 eenvoudige boekhoudkundige verrichtingen boeken. 13 Boekhouding

11 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 10 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1 Stageplaatsen Het is best om vooraf een stagedatabank aan te leggen. Het departement onderwijs van de Vlaamse gemeenschap heeft de stagedatabank van de kamers van Handel en Nijverheid, m.b.t. het samenbrengen van de vraag naar en het aanbod aan stageplaatsen, overgenomen Er dient gewaakt te worden over een aantal uitgangspunten: de stage moet kwalitatief in overeenstemming zijn met de doelstellingen; de stagiair mag niet aanzien worden als een goedkope werkkracht; bij de toekenning van een stageplaats aan een leerling dient er rekening gehouden te worden met zijn/haar capaciteiten enerzijds en met de specifieke eisen van het stagebedrijf anderzijds. Er moet voldoende tijd voorzien worden voor de begeleiding door stagebegeleider en mentor. 2 Omzendbrief stages Het verdient aanbeveling de omzendbrief m.b.t. de stages grondig te lezen en als leidraad te gebruiken. 3 Stagedagen De school bepaalt de stagedag in overleg met het stagebedrijf en in functie van de geldende reglementering. 4 Stageovereenkomst De stageovereenkomst wordt opgesteld in 3 exemplaren en wordt met de leerlingen grondig besproken. De leerling tekent zelf indien hij meerderjarig is, zoniet tekent de persoon die het ouderlijk gezag waarneemt. 5 Algemeen en individueel stagedossier Er wordt een algemeen en individueel stagedossier aangelegd. Vorm en inhoud zie website departement onderwijs. 6 Stageschrift/verslagen De leerlingen houden een stageschrift bij dat door de leerkracht en door de stagementor op regelmatige tijdstippen geviseerd wordt. Het stageverslag is een ervaringsverslag dat ruimer dient opgevat te worden dan een zuivere opsomming van de uitgevoerde opdrachten. De gevolgde werkmethode, de ervaren moeilijkheden, persoonlijke visie, werking gebruikte toestellen, enz, dienen in het verslag vermeld te worden. 7 Algemeenheden: Op de stage heeft de leerling de volgende documenten bij zich: agenda, aanwezigheidsblad, stageschrift. De stagiair(e) dient alle administratieve taken stipt na te komen. Elke vorm van nalatigheid kan een negatieve invloed hebben op zijn/haar beoordeling. De leerlingen worden degelijk voorbereid op de stage. In het begin van het schooljaar kan het aangewezen zijn om de leerlingen gedurende 1 tot 2 weken op school te houden als de vooropleiding onvoldoende is en om hen degelijk en intensief voor te bereiden. Er kan dan ook aandacht besteed worden aan de administratieve aspecten en het maken van duidelijke afspraken.

12 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 11 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 De organisatie van het stagebedrijf laat soms niet toe om alle doelstellingen uit het leerplan te bereiken. De stageplaats wordt zodanig gekozen dat zoveel mogelijk doelstellingen van het leerplan gehaald worden. 1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

13 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 12 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) EVALUATIE De evaluatie van de stage gebeurt aan de hand van evaluatiecriteria. De evaluatiecriteria, worden bepaald in functie van de stagedoelstellingen en bestaan enerzijds uit stageactiviteiten en anderzijds uit attitudes. Deze criteria worden voor het begin van de stage vastgelegd door de stagebegeleider in overleg met de stagementor en worden vóór het begin van de stage aan de leerling medegedeeld. Het evaluatiedossier van de leerling omvat: de evaluatieverslagen van de stagementor; het stageschrift van de leerling; de verslagen van de stagebegeleider. De leerling houdt een verslag bij van zijn stageactiviteiten. Het verslag bevat ook een zelfevaluatie. De leerlingen worden geëvalueerd in de praktische uitoefening van de opgelegde taken en opdrachten. Attituden en vaardigheden nemen een belangrijke plaats in. De leraar kan hierbij steunen op attitudekaarten (bv. SAM-schaal).

14 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 13 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) VOET 1 Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming (alleen voor ASO). De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 2 Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 3 Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.

15 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 14 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) BIBLIOGRAFIE De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Talrijke andere boeken zijn beschikbaar bij de uitgevers. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. Veiligheid Het ARAB en AREI (Algemeen reglement voor de Arbeidsbescherming, Algemeen reglement voor de elektrische Installaties ), Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, Belliardstraat 53, 1040 Brussel Tel. (02) Arbeidsbescherming (7 delen), CED - Samson, Louizalaan 485, 1050 Brussel Tel. (02) Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming, UGA, Stijn Streuvelslaan Kortrijk- Heule Tel. (056) Veiligheid en Gezondheid bij de Arbeid, boeknr. D 1990/0180/1 Uitgave 1991 Brochures van het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, Belliardstraat Brussel Tel. (02) Publicaties van het Provinciaal Veiligheidsinstituut te Antwerpen (PVI), Jezusstraat Antwerpen, Tel. (03) Fax (03) Belgisch Brandtijdschrift + Technische Dossiers Vakliteratuur Snyers, H. en Verberckt, F., Bedrijfsbeheer, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Debbaut, D., De Troyer, W. en Van Hauwermeiren, D., Bedrijfsbeheer, Novum Smekens, K. en Van Caer, F., Bedrijfsbeheer, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (Uitg. De Boeck) Van Elsen, W., Bedrijfsbeheer Dossier 54, Uitgeverij Den Arend Snyers, H., Het HORECA-bedrijf, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Bedrijfsbeheer voor het Beroepsonderwijs, D. Debbaut, W. De Troyer, D. Van Hauwermeire, Uitgeverij Novum/Deurne Dossier 154: Bedrijfsbeheer, M. Cornelis, Uitg. Den Arend/Bonheiden Bedrijfsbeheer, K. Smekens en P. Suls, Standaard-Uitgeverij /Antwerpen Kantoortechnieken 2, M. Haverals, N. Smets, H. Christiaen (red.), Uitg. De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Z@kelijk : Een praktijkboek zakelijke communicatie en handelscorrespondentie, F. Vandergraesen, Standaard Uitgeverij/Antwerpen Brochures voor starters door diverse instellingen Cd-rom Starterscoach (UNIZO) Dossier 5 D : De wet op de handelspraktijken (1996), R. Landuyt, Uitg. Den Arend/ Bonheiden Tijdschriften ZO Magazine Het KMO-tijdschrift van de Unie van Zelfstandige Ondernemers Tijdschriften van vakverenigingen, mutualiteiten en middenstand Tijdschrift Management Assistant Sociaal en fiscaal zakboekje, Kluwer, Deurne Websites (exemplarisch)

16 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 15 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) Ministerie van Economische Zaken Vademecum voor de beginnende ondernemer Gemeenschapsonderwijs Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen De Standaard (krant) Het Belang van Limburg (krant) Het Laatste Nieuws (krant) Gazet van Antwerpen (krant) De Morgen (krant) Het Volk (krant) Het Nieuwsblad (krant) Knack (tijdschrift) Trends (tijdschrift) Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Vlaams Economisch verbond Unizo Webgids voor accountancy en fiscaliteit Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + De Sikkel) Uitgeverij Kluwer Uitgeverij Den Arend VDAB KBC Fortis Dexia Belgische Vereniging van Banken Nuttige adressen Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen Economielokaal van de digitale school Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) UNIZO Unie van Zelfstandige Ondernemers De digitheek Links voor leraren en leerlingen Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) Belgisch comité voor de Distributie Het Belgisch Staatsblad Touring Club Inventaris van de officiële Belgische sites Toerisme Dienst voor Toerisme en informatie van Brussel Toerisme Vlaanderen Office de Promotion du Tourisme Wallonie-Bruxelles Links naar interessante websites

17 BSO 3e graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 16 PV/TV Stage kantoortechnieken (3e jaar: 8 lestijden/week) Links voor economie, informatica, didactiek, diverse vakken Krantenarchief Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Economielokaal van de digitale school De digitheek Links voor leraren en leerlingen Economie en overheid - lessen en cursussen Lessen en cursussen - Eigentijds onderwijs voor en door lkr en lln Lessen Lesmateriaal Info voor KMO Tijdschrift verbruikersunie Stichting marketing Webgids voor accountancy en fiscaliteit Audit en accountancy, boekhouding en fiscaliteit Rijksdienst voor pensioenen Sociaal zekerheidsfonds voor de zelfstandige ondernemer (zie Federale overheidsdienst Justitie) Juridische sites De Vlaamse ondernemer De Europese bedrijvengids Gids voor beginnende zelfstandigen KMO-loket van VIZO

18 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...6 Pedagogisch-didactische wenken en timing...11 Minimale materiële vereisten...12 Evaluatie...13 Ict...14 Voet...13 Begeleid zelfgestuurd leren...16 Bibliografie...18

19 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 2 VISIE Deze opleiding is een vervolg op de opleiding "Kantoor" en behelst een voorbereiding op een loopbaan gericht op het uitoefenen van een uitvoerende administratieve functie op een bedrijf, bij een persoon die een zelfstandig of een vrij beroep uitoefent of bij een overheidsinstelling. De leerlingen moeten in staat zijn routinematige werkzaamheden op het gebied van tekstverwerking, gegevensbeheer, communicatie, organisatie van vergaderingen, archivering en diverse andere ondersteunende taken te verrichten. Er dient intern afgewogen te worden of er nog ruimte gelaten wordt voor de begeleiding van de stage. Voor de meeste leerlingen zal het immers de derde keer zijn dat ze naar een stagebedrijf trekken, in uitoefening van de voorziene stage, zodat een doorgedreven begeleiding wellicht niet noodzakelijk is. De vrijgekomen tijd kan dan besteed worden aan administratieve werkzaamheden die gelicht werden uit het beroepsprofiel "magazijnmedewerker" (zie het hoofdstuk "logistiek")

20 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 3 BEGINSITUATIE De leerlingen moeten bereid zijn om contactvaardigheden aan te leren en een ontvankelijkheid te vertonen ten aanzien van andere meningen. Zij zijn bereid om een vlotte omgang met mensen te ontwikkelen en te verfijnen en hun gedrag aan te passen naargelang de situatie. Ze beschikken daarom reeds over een initiële verbale taalvaardigheid en tonen belangstelling om deze verder uit te bouwen. Zij zijn bereid om aanbevelingen en kritiek die erop gericht is hun professioneel functioneren te verhogen, te aanvaarden. Er moet een sterke bereidheid aanwezig zijn om menselijke contacten op een vlotte wijze te realiseren en om samen te werken zowel extra- als intra-muros om praktische ervaring op te doen. Ze dienen open te staan voor vernieuwingen en kunnen de evolutie in hun vakgebied opvolgen. De leerlingen zijn bereid om de persoonlijke communicatie te verbeteren en om de algemene omgangsvormen aan te leren en toe te passen.

21 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Met de leerlingen wordt gestreefd naar het bereiken van volgende attituden: FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING al dan niet onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken; informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestaande formulieren begrijpen en gebruiken. ORGANISATIEBEKWAAMHEID individuele opdrachten van beperkte omvang uitvoeren en evalueren; bij groepsopdrachten: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren; omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen. ACCURATESSE in staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig uitvoeren, voltooien en afwerken volgens de vooropgestelde eisen; in staat zijn om eenvoudige fouten op te sporen en te herstellen; aandacht besteden aan de oorzaak van de fout; eventueel voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fouten in de toekomst te vermijden. RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID IN HET NEDERLANDS in staat zijn om als luisteraar en/ of lezer op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken; de instructies begrijpen en opvolgen. FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID informatief luisteren en lezen; hanteren gepaste taal en omgangsvormen; KRITISCHE INGESTELDHEID in staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen. KWALITEITSBEWUSTZIJN in staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen; de nodige inspanningen willen opbrengen om de vereiste kwaliteitsnormen te bereiken RESULTAATGERICHTHEID in staat zijn binnen een bepaalde tijd een vooropgesteld resultaat te bereiken.

22 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 5 CREATIVITEIT in staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken. ZIN VOOR SAMENWERKING in staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken; bereid zijn om het werk te bespreken LEERBEKWAAMHEID via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen; de nieuwe ontwikkelingen volgen en bijhouden; het belang inzien van levenslang leren. DOORZETTINGSVERMOGEN in staat zijn om, ondanks moeilijkheden doelgericht te blijven werken; in staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen.

23 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 6 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN Volgens noodzakelijkheid kan de leraar tijd vrijmaken om de stage(problemen) van de leerlingen te bespreken. Volgende inhouden en doelstellingen zouden dan in hoofdstuk 1 aan bod kunnen komen. 1 hun wederzijdse rechten en plichten t.o.v. de stagementor en de stagebegeleider toelichten; het belang van een correcte uitvoering van de administratieve rechten en plichten illustreren; kritische zin, gevoel voor orde, netheid en nauwkeurigheid, doorzettingsvermogen en zin voor verantwoordelijkheid ontwikkelen (na te streven); het belang inzien van verzorgde en aangepaste kledij, spreek- en taalvaardigheid (na te streven); het belang inzien van een aangepaste houding (assertiviteit) om eventuele problemen (conflicten) te vermijden of eigenhandig op te lossen (na te streven); een correcte houding aannemen bij eventuele afwezigheden op de stageplaats; stageverslagen opstellen; zich bezinnen over het wat, het hoe en vooral het waarom van de activiteiten; zich verbaal uitdrukken en communiceren om stageervaringen uit te wisselen; 1 Activiteiten i.v.m. de stage 1.1 De administratieve rechten en plichten Bespreking Correcte uitvoering - belang 1.2 Profiel van de stagiair (niet limitatief en niet determinerend) Persoonlijkheid en attitudevorming Voorkomen en taal Houding bij probleemsituaties Afspraken i.v.m. afwezigheid op de stage 1.3 Follow-up Rapportering van stageopdrachten Zin van de stageopdrachten Uitwisseling van stage-ervaringen

24 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 7 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen verduidelijken wie beoordeelt, wat beoordeeld wordt en op welke wijze; zich inzetten om de negatieve bevindingen bij te sturen, respectievelijk de positieve bevindingen te versterken; een duidelijk beeld schetsen van de algemene werking en de organisatie van het stagebedrijf en van de uitgevoerde stagewerkzaamheden; een eigen evaluatie formuleren over het stagebedrijf en de uitgevoerde stagewerkzaamheden; onder begeleiding alle fasen van het stageverslag (eindverslag) doorlopen (opstellen van de inhoud, typen en bewerken met tekstverwerker, verzorging van de layout, kopiëren van het werkstuk, eventueel inbinden). LEERINHOUDEN 1.4 Evaluatie Tot stand komen van de evaluatie - beoordelingselementen Individuele nabespreking van de evaluatie 1.5 Stageverslag Stagewerkzaamheden Eigen evaluatie Totstandkoming van het eindverslag 2 redactioneel een zaken- en kantooragenda hanteren; efficiënt afspraken regelen en noteren, zowel schriftelijk als elektronisch (bv. zoals in Outlook). 2 Afspraken maken 2.1 Zakenagenda versus kantooragenda 2.2 Planning - schriftelijk en elektronisch 3 het voorbereidend werk van vergaderingen analyseren en uitvoeren; een schriftelijke uitnodiging na aanwijzingen opmaken en versturen (inclusief per ); de agenda van een vergadering na aanwijzingen opmaken en samen met de uitnodiging versturen; een wegbeschrijving (zowel schriftelijk als grafisch) samen met de uitnodiging opmaken en versturen; de nodige voorzieningen treffen om het lokaal (inclusief de 3 Vergaderingen verzorgen 3.1 Voorbereidend werk - analyse en uitvoering Uitnodigingen De schriftelijke uitnodiging (incl. ) De agenda De wegbeschrijving - schriftelijk - grafisch

25 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 8 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen benodigde apparatuur) klaar te maken voor de vergadering; met gepaste discretie en respect bezoekers en deelnemers aan vergaderingen ontvangen; de taakverdeling bij een ontvangst toelichten en toepassen; de betekenis van vergadertermen toelichten. LEERINHOUDEN In orde brengen van het lokaal (incl. apparatuur) 3.2 Ontvangst Bezoekers en deelnemers aan vergaderingen Taakverdeling 4 alle vormen van schriftelijke communicatie (inclusief per e- mail en per fax) ontvangen en archiveren; d.m.v. alle vormen van schriftelijke communicatie (inclusief per en per fax) gegevens verzenden. 3.3 Terminologie 4 Communicatie 4.1 Schriftelijke communicatie: ontvangst en archivering 4.2 Schriftelijke communicatie: verzending 5 de actualiteit en de evolutie van kantoorapparatuur opvolgen; de nodige leergierigheid opbrengen om kritisch de evolutie van kantoornieuwigheden op te volgen. 5 Actualiteit en evolutie 5.1 Kantoorapparatuur 5.2 Kantoorgerichte nieuwigheden 6 didactische bezoeken voorbereiden in samenwerking met de leerkracht; doelstellingen formuleren m.b.t. de didactische uitstap i.s.m. de leerkracht; een bondig verslag opstellen van de didactische bezoeken en dit klassikaal bespreken; de didactische uitstappen evalueren. 6 Didactische uitstappen (bedrijfsbezoek - beurs - hedendaags kantoor en hedendaagse kantoorapparaten) 6.1 Voorbereiding 6.2 Formulering van doelstellingen 6.3 Rapportering

26 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 9 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 7 op basis van één of meer bestaande databases gegevens importeren en mailmerge toepassen; etiketten ontwerpen en afdrukken; gegevens uit een database opzoeken, wijzigen, aanvullen of verwijderen; lijsten afdrukken 6.4 Evaluatie 7 Database 7.1 Importeren en exporteren van gegevens - Mailmerge 7.2 Etiketten 7.3 Opzoeken, wijzigen, aanvullen en verwijderen van informatie Lijsten afdrukken 8 Logistiek Dit hoofdstuk mag hoofdstuk 1 vervangen, maar mag ook aanvullend behandeld worden. anderstalige termen op Nederlandstalige vervoerdocumenten verklaren; vervoerdocumenten lezen en controleren; vervoerdocumenten tekenen voor ontvangst van goederen; uiterlijke gebreken aan de verpakking vaststellen en daarover rapporteren; ingeval van twijfel over conformiteit voorbehoud aantekenen op het vervoerdocument; ontvangen goederen afpunten op het verzendingsdocument; nagaan of de goederen ook werkelijk besteld zijn (bestelbon) en afwijkingen rapporteren; anderstalige termen op Nederlandstalige vervoerdocumenten 8.1 Ontvangen van goederen en retouren Anderstalige termen op vervoerdocumenten Lezing en controle van vervoerdocumenten 8.2 Ontvangst van goederen Tekenen van vervoerdocumenten voor ontvangst Gebreken aan de verpakking Tekenen onder voorbehoud 8.3 Identificatie en controle Vergelijking met verzenddocument

27 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 10 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen verklaren; de hoeveelheid en het gewicht van goederen controleren; goederen tellen en noteren zoals afgesproken; markeringen aanbrengen op reeds getelde goederen; afwijkingen melden; zinvolle informatie onthouden of noteren en rapporteren aan collega's en oversten; het eigen werk evalueren in termen van kwaliteit en kwantiteit. LEERINHOUDEN Vergelijking met de bestelbon 8.4 Ontvangen van werkorders - anderstalige termen op bestelbons of orderbevestigingen 8.5 Verzending - controle 8.6 Inventarisatie Tellen en noteren Markeren van getelde goederen Melding van afwijkingen 8.7 Interne communicatie 8.8 Kwaliteitszorg

28 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 11 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING NR. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN TIMING 1 De leraar zal de verschillende stagedocumenten (laten) uitwerken op basis van de actuele regelgeving. 2 De klemtoon dient te liggen op een praktijkgerichte aanpak. Memoriseren en beschrijven is bijkomstig. 3 Waar mogelijk dient ICT geïntegreerd te worden. 4 De leerkracht beschikt over een professionele handelingsvrijheid die hij/zij creatief zal aanwenden ten bate van een frisse aanpak van de materie. 5 Leerlingen kunnen in de loop van het schooljaar ingeschakeld worden in de schoolwerking voor zover dit aansluit op het leerplan. 6 Elke leerling dient de mogelijkheid te krijgen om regelmatig gebruik te maken van de informatica-infrastructuur. 7 Er wordt naar gestreefd om maximaal gebruik te laten maken van een geïntegreerd softwarepakket voor de uitvoering van opdrachten. 8 De didactische uitstappen worden met en door de leerlingen georganiseerd, verricht en geëvalueerd en dragen positief bij tot de administratieve scholing van de leerlingen

29 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 12 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 2 De lessen dienen door te gaan in een klaslokaal dat hiertoe de nodige flexibiliteit waarborgt. Het dient dan ook ruim genoeg te zijn en aangekleed als een kantoorruimte. Het vaklokaal dient minimaal over volgende uitrusting te beschikken: ruime, afsluitbare kasten voor videobanden, handboeken, naslagwerken, catalogi, ; vakliteratuur; kranten en/of tijdschriften; een prikbord en/of een magnetisch bord; een tv-toestel, een videotoestel en computers met internetaansluiting dienen regelmatig beschikbaar te zijn 2 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

30 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 13 EVALUATIE De leerlingen worden geëvalueerd in de praktische uitoefening van de opgelegde taken en opdrachten. Theoretische kennis kan slechts bij uitzondering aan bod komen, terwijl anderzijds attituden en vaardigheden een belangrijke plaats innemen. Voor dit laatste kan de leraar steunen op attitudekaarten (bv. SAM-schaal).

31 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 14 ICT 1 Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. 2 Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie,... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces zelf in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). 3 Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo,... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie,...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Het programma Powerpoint kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via , blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora,... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen,...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevorderen. Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

32 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 15 VOET 1 Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming (alleen voor ASO). De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 2 Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 3 Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.

33 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 16 BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN 1 Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback is op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 2 Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. 3 Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leraar als coach, begeleider; de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn leer kracht; de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat

34 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 17 doelen voorop stellen strategieën kiezen en ontwikkelen oplossingen voorstellen en uitwerken stappenplannen of tijdsplannen uitzetten resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen verantwoorde conclusies trekken keuzes maken en die verantwoorden is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.

35 BSO 3de graad Kantooradministratie en gegevensbeheer 18 BIBLIOGRAFIE De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Talrijke andere boeken zijn beschikbaar bij de uitgevers. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. J. Henderickx, N. Smets, S. Van Malderen, C. Van Cauwenberg, A. Vanroose, Secretariaatsmedewerker (m/v) gevraagd, Uitgeverij De Boeck S. Van Malderen, C. Van Cauwenberg, Gevraagd Junior Secretaresse (m/v), Uitgeverij De Boeck Snyers, H. en Verberckt, F., Bedrijfsbeheer, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Debbaut, D., De Troyer, W. en Van Hauwermeiren, D., Bedrijfsbeheer, Novum Smekens, K. en Van Caer, F., Bedrijfsbeheer, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (Uitg. De Boeck) Van Elsen, W., Bedrijfsbeheer Dossier 54, Uitgeverij Den Arend Snyers, H., Het HORECA-bedrijf, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Bedrijfsbeheer voor het Beroepsonderwijs, D. Debbaut, W. De Troyer, D. Van Hauwermeire, Uitgeverij Novum/Deurne Dossier 154: Bedrijfsbeheer, M. Cornelis, Uitg. Den Arend/Bonheiden Bedrijfsbeheer, K. Smekens en P. Suls, Standaard-Uitgeverij /Antwerpen Kantoortechnieken 2, M. Haverals, N. Smets, H. Christiaen (red.), Uitg. De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) : Een praktijkboek zakelijke communicatie en handelscorrespondentie, F. Vandergraesen, Standaard Uitgeverij/Antwerpen Brochures voor starters door diverse instellingen Cd-rom Starterscoach (UNIZO) Dossier 5 D : De wet op de handelspraktijken (1996), R. Landuyt, Uitg. Den Arend/ Bonheiden Tijdschriften ZO Magazine Het KMO-tijdschrift van de Unie van Zelfstandige Ondernemers Distributie vandaag Belgisch Comité voor de Distributie Tijdschriften van vakverenigingen, mutualiteiten en middenstand Tijdschrift Management Assistant Sociaal en fiscaal zakboekje, Kluwer, Deurne Websites (exemplarisch) Ministerie van Economische Zaken Vademecum voor de beginnende ondernemer Gemeenschapsonderwijs Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen De Standaard (krant) Het Belang van Limburg (krant) Het Laatste Nieuws (krant) Gazet van Antwerpen (krant) De Morgen (krant) Het Volk (krant)