SECUNDAIR ONDERWIJS. eerste en tweede leerjaar. Boekhouden-informatica Handel Secretariaat-talen. (Vervangt 2004/299)

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Handel Optie(s) Boekhouden-informatica Handel Secretariaat-talen Vak(ken): AV Economie 0/2 lt/w Vakkencode: WW-s Leerplannummer: 2005/089 (Vervangt 2004/299) Nummer inspectie: 2004 / 265 // 1 / J / SG / 2h / III / / D/ (Vervangt 2004 / 265 // 1 / J / SG / 1 / III / / V/06)

2 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...6 Algemene economie...6 Pedagogisch-didactische wenken en timing...9 Algemene economie...9 ICT Voet Begeleid zelfgestuurd leren Minimale materiële vereisten Evaluatie Bibliografie... 16

3 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 2 VISIE De lessen Economie laten de leerlingen toe na te denken over actuele sociaal-economische verschijnselen. Zij moeten ertoe komen, de maatschappij waarin wij leven te begrijpen en te waarderen. Cijfers en gegevens zijn er genoeg, maar de betekenis ervan blijft al te dikwijls onbegrijpelijk en ontoegankelijk. Het vak Economie moet de samenhang duidelijk maken tussen het beschikbare cijfer- en feitenmateriaal in dagbladen, tijdschriften en het internet en de theoretische benadering in boeken en cursussen. Het economisch gebeuren en de informatie zal er transparanter door worden. De economische wetenschappen kunnen een aanzienlijke bijdrage leveren tot het streven naar persoonlijkheidsontplooiing en een maatschappelijk engagement.

4 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 3 BEGINSITUATIE De leerlingen komen uit het 1e leerjaar van de 3e graad en hebben reeds een ruime kennis over economische, sociale en fiscale materie. Een aantal leerlingen zal trouwens reeds in de 2e graad een initiatie gekregen hebben in economie (ASO Economie en TSO Handel-Talen) en meestal ook in bedrijfseconomie (TSO Handel). Voor leerlingen die in de 2e graad een andere studierichting volgden, is er nochtans geen probleem. Hier en daar kan de leraar eventueel passend remediëren.

5 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Met de leerlingen wordt gestreefd naar het bereiken van volgende attituden/vaardigheden in aansluiting op het Pedagogisch Project van het GO: FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING al dan niet onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken; informatie uit uiteenlopende voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestaande formulieren begrijpen en gebruiken. ORGANISATIEBEKWAAMHEID individuele opdrachten van beperkte omvang uitvoeren en evalueren; bij groepsopdrachten: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren; omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen. ACCURATESSE in staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig uitvoeren, voltooien en afwerken volgens de vooropgestelde eisen; in staat zijn om eenvoudige fouten op te sporen en te herstellen; aandacht besteden aan de oorzaak van de fout; eventuele voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fouten in de toekomst te vermijden. RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID IN HET NEDERLANDS in staat zijn om als luisteraar en/ of lezer op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken; de instructies begrijpen en opvolgen. FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID informatief luisteren en lezen; hanteren van gepaste taal en omgangsvormen. KRITISCHE INGESTELDHEID in staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen. KWALITEITSBEWUSTZIJN in staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen; de nodige inspanningen willen opbrengen om de vereiste kwaliteitsnormen te bereiken. RESULTAATGERICHTHEID in staat zijn binnen een bepaalde tijd een vooropgesteld resultaat te bereiken.

6 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 5 CREATIVITEIT in staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken. ZIN VOOR SAMENWERKING in staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken; bereid zijn om het werk te bespreken. LEERBEKWAAMHEID via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen; de nieuwe ontwikkelingen volgen en bijhouden; het belang inzien van levenslang leren. DOORZETTINGSVERMOGEN in staat zijn om, ondanks moeilijkheden doelgericht te blijven werken; in staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor opnemen.

7 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 6 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN ALGEMENE ECONOMIE 1ste jaar: 0 lestijden/week, 2de jaar: 2 lestijden/week DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de taak van de economische wetenschap omschrijven; het verschil tussen welvaart en welzijn aantonen; micro- en macro-economie onderscheiden. 2 per economische agent (gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland): de economische kringloop construeren en bespreken; 3 macro-economische grootheden en (deel)evenwichten verklaren, situeren en evalueren; de berekeningswijze van het nationaal product, het nationaal inkomen, de nationale bestedingen toelichten. aan de hand van voorbeelden de begrippen nut, preferentie en indifferentie verklaren; met cijfervoorbeelden de preferentieschaal van de consument en een indifferentiecurvenveld grafisch voorstellen; LEERINHOUDEN Deel I: Inleiding en economische modellen 1 Situering van het vak 1.1 Definitie economie 1.2 Welvaart en welzijn 1.3 Onderscheid micro- en macro-economie 2 De economische kringloop en de nationale rekeningen Per economische agent (gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland): Kringloop Macro-economische grootheden - Evenwicht Nationaal product nationaal inkomen Deel II: Marktwerking 3 Consumentengedrag 3.1 Nut, preferentie en indifferentie 3.2 Preferentieschaal van de consument en indifferentiecurven aan de hand van een cijfervoorbeeld de grafische afbeelding van de budgetlijn tekenen; 3.3 Budgetlijn

8 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 7 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 4 5 de optimale goederencombinatie van de consument berekenen en verantwoorden; de gevolgen van een prijsverandering en een inkomensverandering afbeelden en toelichten; grafisch komen tot de afbeelding van de individuele en de collectieve vraagcurve. aan de hand van een cijfervoorbeeld de wet van de toe- en afnemende meeropbrengsten grafisch uitbeelden en verklaren; uit de voorgaande wet, door omkering, de totale kostenfunctie afleiden, de gemiddelde en de marginale kosten berekenen, de kostensoorten grafisch afbeelden en bespreken; de totale opbrengsten, de gemiddelde opbrengsten en de marginale opbrengsten berekenen, grafisch afbeelden en bespreken; de optimale productiegrootte van de producent afleiden en verantwoorden; de individuele en collectieve aanbodcurve grafisch afleiden en bespreken. de prijsvorming bij volkomen concurrentie, monopolie en oligopolie toelichten; de concentratievormen opsommen, hun evolutie schetsen en hun gevolgen evalueren. 3.4 Optimale goederencombinatie 3.5 Gevolgen van prijs- en inkomensveranderingen 3.6 Individuele en collectieve vraag 4 Producentengedrag 4.1 Wet van de toe- en afnemende meeropbrengsten 4.2 Het kostenverloop Totale kosten Gemiddelde kosten Marginale kosten 4.3 Het opbrengstenverloop Totale opbrengsten Gemiddelde opbrengsten Marginale opbrengsten 4.4 Evenwicht op korte termijn optimale productiegrootte 4.5 Individueel en collectief aanbod 5 Prijsvorming 5.1 Prijsvorming bij volkomen concurrentie, bij monopolie, bij oligopolie 5.2 Concentratie: vormen, evolutie, gevolgen

9 TSO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 8 DECR. NR. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 6 Deel III: Marktregulering LEERINHOUDEN 7 de techniek van de geldschepping en geldvernietiging verduidelijken; de rol van de ECB en de NBB op een eenvoudige wijze illustreren; t.o.v. gerelateerde rentevoeten de basisrentevoet situeren en het belang van deze besisrentevoet toelichten; het inflatie- en deflatieverschijnsel verklaren; oorzaken, gevolgen en bestrijdingsmiddelen bespreken. de begrippen economische bewegingen en conjunctuur omschrijven; het begrip economische groei omschrijven; enkele conjunctuurindicatoren kritisch beoordelen en vergelijken. 6 Het monetair beleid 6.1 Geldschepping en geldvernietiging 6.2 De rol van de ECB en de NBB - basisrentevoet (belang 6.3 Inflatie/deflatie Oorzaken Gevolgen Bestrijdingsmiddelen 7 Groei en conjunctuur 7.1 Economische bewegingen - conjunctuur 7.2 Groei: Begrip Indicatoren

10 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 9 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING ALGEMENE ECONOMIE NR. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 In de tweede graad werden een hele reeks begrippen aangebracht. In de derde graad ligt de nadruk eerder op het inzicht in die begrippen en het kunnen verbanden leggen tussen deze begrippen. 2 De leerlingen hebben in het eerste jaar van de derde graad geen algemene economie gehad. Het is daarom aangeraden elk onderwerp te beginnen met een herhaling van de geziene begrippen uit de tweede graad, met bijzondere aandacht voor de leerlingen die de tweede graad niet in een economische richting gevolgd hebben. 3 De leerplannen worden gemaakt voor 23 tot 25 lesweken per jaar. Mocht er meer beschikbare tijd zijn dan wordt deze uiteraard nuttig besteed aan bijvoorbeeld zelfstandige leeropdrachten. 4 Het is aan te bevelende leerstof te benaderen vanuit een actualiteitsvisie. De begrippen én de verbanden worden regelmatig besproken in de media. Er is bijgevolg materiaal genoeg voorhanden dat kan bijeengezocht worden door de leerkracht of de leerlingen. De theorie kan opgebouwd worden vanuit de actualiteit of kan geïllustreerd worden aan de hand van actuele onderwerpen. 5 De leerstof wordt best opgebouwd vanuit het concrete naar het abstracte, met oog voor voorbeelden uit de leefwereld van de leerlingen. 6 Bij de didactische aanpak is het aangewezen een variatie aan werkvormen aan te bieden in functie van de leerinhoud en de doelstellingen. Daartoe rekenen we het onderwijsleergesprek, het groepswerk en de opdracht op basis van tekst, cijfermateriaal, grafieken... Deze werkvormen bevatten de principes van leerlingenmotivatie, aanschouwelijkheid en actieve participatie aan het lesgebeuren. 7 Gezien de snelle ontwikkelingen in de elektronische mediawereld wordt verondersteld dat de leerkracht de interesse voor het leervak bevordert via de zelfwerkzaamheid van de leerlingen (opzoeken van actuele gegevens en uitwerken van opdrachten via internet). 8 We wijzen er op dat de vermelde doelstellingen minimumdoelstellingen zijn. De leerkracht kan naar eigen inzicht, bepaalde onderdelen grondiger behandelen of uitbreiden, eventueel via onderzoeksopdrachten.

11 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 10 ICT 1 Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. 2 Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces zelf in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). 3 Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en -kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Het programma Powerpoint kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via , blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevorderen. Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

12 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 11 VOET 1 Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming (alleen voor ASO). De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 2 Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 3 Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinitiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.

13 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 12 BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN 1 Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback is op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 2 Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. 3 Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leraar als coach, begeleider; de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn leer kracht; de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat

14 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 13 doelen voorop stellen strategieën kiezen en ontwikkelen oplossingen voorstellen en uitwerken stappenplannen of tijdsplannen uitzetten resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen verantwoorde conclusies trekken keuzes maken en die verantwoorden is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.

15 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 14 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord of magnetisch bord, kast (voor en met documentatie en tijdschriften, documenten, naslagwerken en boeken) en overheadprojector. Het lokaal wordt zodanig "aangekleed" dat het geheel het uitzicht heeft van een "economische leeromgeving". Daarnaast is er een leerboek, werkschrift of cursus. De leerlingen beschikken over een leerboek en/of werkboek of cursus en leggen een documentatiemap aan voor aanvullende informatie en voor de opdrachten. Er wordt gestreefd naar de aanwezigheid van computermateriaal in het vaklokaal. De leerlingen hebben alleszins toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting. 1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

16 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 15 EVALUATIE Opmerking De school kan best een eigen evaluatiebeleid uitwerken. Algemeen De leraar kan regelmatig mondeling toetsen als controle en herhalingselement of als aanknoping bij de nieuwe les. Ook open-boek-opdrachten zijn mogelijk. Het staat de leraar vrij om klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm kunnen aannemen van opzoekingswerk of het verder afwerken van toepassingen of opdrachten. Het taxonomisch niveau in de evaluatie dient uitdrukkelijk bewaakt te worden. Bij het toetsen vertrekt de leraar steeds vanuit de leerplandoelstellingen. De zelfstandige opdracht dient zowel proces- als productgericht te worden geëvalueerd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerplandoelstellingen dienen gedurende het schooljaar deskundig te worden geremedieerd. Het staat de school vrij om te kiezen voor andere vormen van evaluatie, zoals permanente evaluatie. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven.

17 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 16 BIBLIOGRAFIE De onderstaande titels zijn slechts als voorbeeld genoemd. Talrijke andere boeken zijn beschikbaar bij de uitgevers. een aantal boeken is enkel bedoeld voor de leraar. Wie op de hoogte wil zijn van de nieuwste uitgaven kan best de website van een uitgeverij raadplegen. Boeken De Smet, R., De Rous, R., Kellens, M., Lavric, A., Mulkens, S., Strickaert, K., Waterschoot, D., Christiaen, H. (red.), Economie vandaag, Bedrijfsbeleid en recht I en II, De Sikkel (+ handleiding) Geuens, P. en Van den Broeck, N., Optimum 2.1, Oostmalle, Uitgeverij De Boeck Optimum 2.2, Oostmalle, Uitgeverij De Boeck De Cnuydt, I., en De Velder, S., Economie vandaag, Gent, Academia Press Rombouts, G., Algemene economie - Krachtlijnen en relaties, Uitgeverij De Boeck Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA), de Meeûsplantsoen 29, 1040 Brussel Kroniek voor het Economisch onderwijs, Standaarduitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen Lenaert, H., Economische Zaken,, Van In, Lier Van Rompay, M. e.a., Consumenten en producentengedrag, Standaarduitgeverij, Antwerpen (De Boeck) ROMBOUTS, G., VERBERCKT, F., Didactiek van de handels- en economische wetenschappen, Uitgeverij De Boeck, Tijdschriften en kranten Macro-Micro, Tijdschrift van de vereniging voor leraren in de economische wetenschappen ZO Magazine Het KMO-tijdschrift van de Unie van Zelfstandige Ondernemers Distributie vandaag Belgisch Comité voor de Distributie Tijdschriften van vakverenigingen, mutualiteiten en middenstand Economische didactiek, IDEA/UFSIA, Antwerpen + Didacta, EHSAL, Brussel smelten samen en worden vervangen door het tijdschrift ECONict Info Economie Onderwijs, Gent, RUG Test Aankoop - Budget en Recht Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken De tijdschriften Knack, Trends, e.a. De kranten De Tijd, De Standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a Jaaroverzicht, De Tijd Ander didactisch materiaal Statistische publicaties NIS en Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel Het stond in de tijd, De Tijd Bedrijfsbezoeken: Select Visit: Grasslei 7 Gent Telefoon : 070/222233

18 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 17 Websites (exemplarisch) Ministerie van Economische Zaken Vademecum voor de beginnende ondernemer Gemeenschapsonderwijs Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen De Standaard (krant) Het Belang van Limburg (krant) Het Laatste Nieuws (krant) Gazet van Antwerpen (krant) De Morgen (krant) Het Volk (krant) Het Nieuwsblad (krant) De Tijd (krant) Knack (tijdschrift) Trends (tijdschrift) Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Vlaams Economisch verbond Unizo Webgids voor accountancy en fiscaliteit Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + De Sikkel) Uitgeverij Wolters Plantyn Educatieve uitgeverij Novum Uitgeverij Kluwer Uitgeverij Den Arend VDAB KBC Fortis Bank en Verzekeringen Dexia AXA Bank & Verzekeringen Belgische Vereniging van Banken Nuttige adressen Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen Economielokaal van de digitale school Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) UNIZO Unie van Zelfstandige Ondernemers De digitheek Links voor leraren en leerlingen Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) Belgisch comité voor de Distributie Het Belgisch Staatsblad Touring Club

19 ASO 3e graad - Boekhouden-Informatica - Handel - Secretariaat-Talen 18 Inventaris van de officiële Belgische sites Toerisme Dienst voor Toerisme en informatie van Brussel Toerisme Vlaanderen Office de Promotion du Tourisme Wallonie-Bruxelles Links naar interessante websites Links voor economie, informatica, didactiek, diverse vakken Krantenarchief Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen Economielokaal van de digitale school De digitheek Links voor leraren en leerlingen Economie en overheid - lessen en cursussen Lessen en cursussen - Eigentijds onderwijs voor en door lkr en lln Lessen Lesmateriaal Info voor KMO Tijdschrift verbruikersunie Stichting marketing Webgids voor accountancy en fiscaliteit Audit en accountancy, boekhouding en fiscaliteit Rijksdienst voor pensioenen Sociaal zekerheidsfonds voor de zelfstandige ondernemer (zie Federale overheidsdienst Justitie) Juridische sites De Vlaamse ondernemer De Europese bedrijvengids Gids voor beginnende zelfstandigen KMO-loket van VIZO